Hondert Psalmen Davids mitsgaders het ghesangk Marie, t'ghesangk Zacharie, t'ghesangk Simeons

(1)

ghesangk Marie, t'ghesangk Zacharie, t'ghesangk Simeons

de thien Geboden, de artikels des Gheloofs, t’ghebed des Heeren &c. ouerghesett in Nederlandschen dichte

Jan Utenhove

bron

Jan Utenhove, Hondert Psalmen Davids mitsgaders het ghesangk Marie, t'ghesangk Zacharie, t'ghesangk Simeons, de thien Geboden, de artikels des Gheloofs, t’ghebed des Heeren &c. ouerghesett

in Nederlandschen dichte. Ian Daye, Londen 1561

Zie voor verantwoording: https://www.dbnl.org/tekst/uten003hond01_01/colofon.php

Let op: werken die korter dan 140 jaar geleden verschenen zijn, kunnen auteursrechtelijk beschermd

zijn.

(2)

(3)

malkanderen, mit Psalmen, end lofsanghen, end gheestelicke liedekins, in ghenaede, singhende den Heere in uwen herten.

Iacob. 5.c.13.

Is yemand in lyden onder v? die bidde Is yemand goeds moeds? die singhe Psalmen.

Jan Utenhove, Hondert Psalmen Davids mitsgaders het ghesangk Marie, t'ghesangk Zacharie, t'ghesangk Simeons

(4)

De Ouersetter tot den Christelicken Leser.

CHRISTELICKE Leser, de veranderinghe, die in velen deser Psalmen alsnv, door my ghedaen is, is in somighen der seluen eensdeels ghedaen, wt oorsaken dat sy, in onser verstroeyinghe, menigherley wyse gheschonden, end van der eerster myner ouersettinghe verandert syn gheweest, buyten mynen weten end wille. Eensdeels auer end aldermeest, in somighen anderen (die ick ouer thien iaren ongheuęrlick, wt hoogher spraken, legher ghesett hadde) wt oorsaken der grofuer licency of vryheyt, die ick namaels beuonden hebbe dat daerinne ghebruyckt was. Welcke sonderlickste oorsaken, beneuen meer andere, nademael sy niet lichtwightigh syn, ick verhope dat du dy niet salt laten verwonderen, of bemoeyen, ouer de selue veranderinghe dewyle sy dy grootelicks ten besten ghedyen sal, so vele als daer aengaet de reynicheyt ende louterheyt der eewigher end salighmakender waerheyt Godes: aenghesien dat de selue hier alleenlick ghesocht end gheuoordert werdt. Om welcker onderhoudinghe wille ick somwylen het dicht lieuer hebbe willen versuymen end naelaten, in der ouer-

(5)

settinghe, dan dat ick der selue te kort dede, of dat ick des dichts haluen eenighe lichtuęrdigheyt, in so swaerwightighen handel des heylighen Gheestes, soude bruycken, so verre emmers alst my moghelick is gheweest. Derhaluen bidde ick dy hertgrondelick, du willest desen mynen trauwen aerbeyd my danckelick afnemen, end in’t goede keeren, so wat daer te gheringhe, end niet nae der węrdigheyt des teghenwoordighen handels, in der ouersettinghe, moghte beuonden werden. So du sulckes doest, so magh ick veroorsaeckt werden mit der tyd, in meer andere Psalmen te arbeyden, so verre als God my de ghenaede daertoe gunne. Dit auer wil ick hierentusschen ghebeden hebben, in den name Christi des Heeren, dat sick niemand lichtuęrdelick veruoordere dese myne ouersettinghe eenigerley wyse te veranderen, onder wat voorwendinghe het selue oock gheschien moghte: Waerdoor (also ick alrede wel voortyd eruaren hebbe) so wel de meyninghe des heylighen Gheestes, als oock de kracht der composicy, in der ouersettinghe, ghekranckt end gheschonden moghte werden ten naedeele der waerheyt. So daer yemand beghenadight werde van den Heere, de selue Psalmen van nieus aen ouer te setten, mit meerder ghenaede end stichtinge, die magh hier in synen aerbeyd oock aenwenden ten nutte der Ghemeynten Gods, in onsen Nederlandschen Vaderlande, also hy ghehou-

(6)

den is te doene: op dat hy het talentpond vanden Heere ontfangen, niet begraue, męr meer wtgheue tot winnighe, ter eeren onses ghemeenen Heeren Christi Iesu, end ten nutte syner ledematen. My is ghenough dat myne aerbeyd in syn wesen ghelaten werde: ten ware mit mynen weten end bewillinghe, tot meerder beteringhe end stichtinghe, welcker haluen men moet sick gantslick te buyten gaen, op dat Gode alleene de eere blyue in der onbeuleckter eewigher waerheyt syns woords. Anders, dewyle ick aenmęrcke de onuersaedde ghierigheyt veler bouckdruckeren, die daer een onwtsprekelicke schade daeghelicks aen bringhen der ghemeyner weluaert, so heb ick Meester Ian Day, wiens vroomicheyt ghenoughsamelick bekent is, voor mynen drucker verkoren, end hebbe betuyght end betuyghe mits desen, dat ick dese teghenwoordighe ouersettinghe end composicy in hueren stand end mit huere maten alleene voor de myne bekenne end gheen andere, op dat niemands ghierigheyt onder mynen name gheuoedt werde ten achterdeele der goddelicker waerheyt.

Gheschreuen te Londen den 20. Iunii. 1561.

(7)

§ Een dichtschrift van der vrucht end nut des lesens der Psalmen, door den seluen.

SO wat faele of nood dy moghte aenstaen,

⁺

Du kanst wt den Psalmen troost ontfaen,

⁺

So wel nae der siele als na den lyfue.

⁺

Maeck dy dan mit den seluen ghemeyn,

⁺

Op dat du Gods hulp end anders gheyn,

⁺

In nood aensoeckest, na Dauids, schryuen.

⁺

Faelt dy wysheyt aen eenighen oord,

⁺

Begheer de selue nae s’Heeren woord,

⁺

Mit Dauid, so sal dy ghewerden.

⁺

So wanneer Godes gheest in dy swycht

⁺

Du salt oock daermit werden verryckt,

⁺

So du hem biddest mit een volherden.

⁺

Wilstu dat der Schriftueren verstand

Dy recht deghelick werde bekant, Begheer het, mit Dauid, van den Heere,

⁺

Wilstu lust hebben tot Gods gheset,

⁺

End liefde tot syn heylighe Wet,

⁺

Begheerse van God, nae Dauids leere.

⁺

Als du gheuoelst Gods toorn ouer dy,

⁺

End dyn consciency gaer onvry

⁺

Roup den Heere aen wt gantsen ghemoede, Gheuoelstu dyn gheloof swack te syn, Bid God. mit Dauid sonder waenschyn,

⁺

+ Psal.xci.

+ Psal.cxxi.

+ Psal.cxxx.

+ Psal.xxxiij.

+ Psal.xxxiiij.

+ Psal.l.

+ Psal.cxix.

+ Psal.xix.

+ Psal.xxviij.

+ Psal.xxij.

+ Psal.li.

+ Psal.xxiij.

+ Psal.cxix.

+ D.O.R.

+ Psal.xix.

+ Psal.xxv.

+ Psal.cxix.

+ Psal.vi. xxij. xxxviij. cxxx.

+ Psal.li.

(8)

Wilstu weten hoe krachtigh daer sy Gheloouen aen Gods goedicheyt vry

⁺

End op hem volstandelick betrauwen.

Wilstu oock weten mit goed bescheyd, Hoe schoon sy der broedern eenigheyt,

⁺

De leccy Dauids kant dy ontuauwen.

+ Psal.cxi. cxxv.

+ Psa. cxxxiij

(9)

Bistu mit sondenbinde beswaert

⁺

So neem, mit Dauid, na God dyn vaert, Tot volle quytlatingh dyner sonden.

⁺

End hoe swaer beladen du oock bist, Du salt gherechtich door Iesum Christ Gherekent werden t’eewighen stonden.

⁺

Al wat van Christo te kennen sy,

⁺

Kanstu, wt Dauid, vernemen vry

⁺

Naemlick syn Godlick end Menschlick wesen

⁺

Syn Koningkryck na den rechten aerd,

⁺

Syn Priesterdom oock rechtsins verclaert,

⁺

End syn Propheetschap fyn aenghewesen,

⁺

Oock syn Lyden end Nederuaert,

Syn Wederopstaen end Hemeluaert,

⁺

Syn Sitten aen s’Vaders rechte syde.

⁺

Daer toe syn Wedercomen van daer

Om te richten t’gantse erdryck, werdt claer

⁺

Hier wtghedruckt voor eewighen tyde.

So du des gheloofs ghehoorsaemheyt

⁺

Fyn wilst bewysen in lief end leyd,

⁺

Mit alderhande goede ghewercken.

Bid God, mit Dauid, in sulcken stand,

⁺

Dat hy dy hier aenbiede de hand,

⁺

End dy daertoe fyn wille verstercken.

Wilstu die afgodery sien vlien,

⁺

End Ierusalems spoedigheyt sien, D’Euangelium synen loop kryghen.

+ Psa. xix. xxj. xxxij. xl. li.

+ Psal.lxi.

+ Psal.xxii.

+ Psal.xlv.

+ Psal.cxxxij.

+ Psal.il.

+ Psal.cx.

+ Psal.ij + Psal.xxij. lxix.

+ Psal.xvi.

+ Ibi.cx.

+ Psal.lxxv.

+ Psal.l.

+ Psa. ci. cxi.

+ Psal.cxv.

+ Psal.cij.

+ Psal.xliij. lxvij.

(10)

Bid, mit Dauid, du salt het vercryghen.

Wanneer Gods Gemeynte werdt gedruckt,

⁺

End door tyrannen swaerlick verdruckt, Du kanst mit bidden daer syn enteghen.

Du kanst daertoe dy vertroosten wel, Teghen der seluighen wreedheyt fel Mit Dauid, in allen dynen weghen.

Wilstu bidden voor Gods volcks weluaert, Teghen Gods vyanden booser aerd:

⁺

Dat kanstu, mit Dauid, wel wtrichten

+ Psal.lxviij.

+ Ps. cxxxviij

+ Psal.xliiij lij. lxxi. cij.cxxxix. cxl. cxlij.

+ Psal.lxxx. lxxxiij.

(11)

Wilstu beclaghen d’onnoosel bloed

⁺

Der tuyghen Christi, so Dauid doet, Dat kanstu oock doen al sonder swichten, So du onder volck, boos in’t ghemeyn

Bist verre van Gods ghmeynten reyn

⁺

Daer du syn stem fyn moghst hooren luyden Du kanst God bidden dat du maghst fyn Verschynen voor des Heeren aenschyn,

⁺

Mit Dauid, na syns schriuens beduyden.

⁺

So eenighe veruoerers opstaen

⁺

Die der reyne leere teghen staen

End menschelicke droomen sterck dryuen,

⁺

So daer eenighe twistmakers syn,

Of valsche broeders, so kanstu fyn Daer teghen bidden, na Dauids schryuen.

So s’rijcks Christi lyden swaer valt dy,

⁺

Denckt dat het een rijck des lydens sy, Daer teghen sick alle menschen stooten, Welck ouermits het beuestight is

⁺

Van den Vader, so sal het ghewis Eewigh bestaen teghen alle aenstooten.

Werdstu mit eenigh cruyce beuaen

⁺

Aenroep den Heere van stonden aen End hy sal dy ghewislick verhooren, So dy in lyden faele ghedult

⁺

Roep oock God aen (mit Dauid) om huld End hy sal dy ontsluyten syn ooren.

Als dynen gheeste droefheyt aenstaet

⁺

Of eenigh kommer dyn hert beuaett, So kanstu dy hier ghetroost beuinden.

Werdstu besocht mit kranckheyden swaer

⁺

+ Psal.lxxij. lxxix. cxiiij.

+ Psal.xlij. xliij. lxxxiiij. cxx.

+ Psal.cxxij.

+ Psal.cxix.

+ Psal.cxxiij. cxlix.

+ Psal.xli. lv.

+ Psal.ij. cx.

+ Psal.iiij. xxvij. cxli.

+ Psal.iij.

+ Psal.xiij. xlij. lxxvij.

+ Psal.vj. xxxviij.

(12)

Werdstu mit eenighe schade of schand

⁺

Verdreuen wt dynen vaderland,

⁺

Om der waerheyt end Christi willen.

Komstu oock daerom of andersins Tot verliese dijns goeds of ghewins

⁺

Vlie (mit Dauid) tot God dy te stillen

+ Psal.xlij.

+ Psal.iij.

+ Psal.xxij.

(13)

Verualt dy daer eenighe bloedvriend

⁺

Of eenigherley hertlieue vriend

⁺

Vertroost dy fijn mit der selue leere.

So du in yemand beueynstheyt vind, Iae ontrauwigheyt in vriend of kind

⁺

Troost dy, mit Dauid, in allen keere.

So du voor weldoen werdest verdruckt

⁺

Behaett, beloghen, veracht ghedruckt,

⁺

Troost dy fyn, mit Dauid, in den Heere.

⁺

Bistu veruallen van stande groot

⁺

Tot kleynen stand, mit swaren aenstoot Troost dy, mit hem, oock in desen keere,

⁺

Komstu tot eenigh ghebreck of nood

Tot grooter aermoede of honghernood,

⁺

Neem dyn vlucht, mit Dauid, tot den Heere

⁺

End hy sal dy oueruloedelick

⁺

Voorsien, end bystaen ghenadelick

⁺

Nae syne bermhertigheyden teere.

⁺

So du eenigh peryckel ontsiest

Of daerin alrede komen syst

Bid, mit Dauid, tot den Heere aendachtigh.

⁺

Ligstu gheuanghen swaerlick bemoeyt

⁺

Of mit ysern ketenen gheboeyt,

⁺

Aenroep mit den seluen God almaghtigh.

⁺

Wanneer dyn vyanden dy aenstaen

⁺

+ Psal.xxvij + Psal.xxxvi xli. lv.

+ Psal.xxxviij xli. lv.

+ Psal.cix.

+ Psal.vij.

+ cxxiij.

+ Psal.ij.

+ Psal.lxx. lxxij. cij + Psal.iiij.

+ Psal.xxxvij.

+ Psal.xxiij.

+ Psal.lv.

+ Psal.liiij. xxxv. lvi. lvij lxxxvi. cxxi.

+ Psal.cxxvi.

+ Psal.cxliij.

+ Psal.cxlvi.

+ Psal.iij.

+ Psal.iiij.

(14)

Werdstu oock veruolght door tyranny,

⁺

Benautt of omringht, so waer het sy

⁺

Wil stracks, mit Dauid, t’ghebed aenuerden.

Bistu mit eenighen druck beswaert

⁺

Keer dy, mit Dauid, te Gode waert,

⁺

End hy sal dy deghelick vermaken.

⁺

Heefstu eenighe klaghe te doen,

⁺

Doe de selue tot den Heere koen,

⁺

Du salt daer ouer vertroosting smaken.

⁺

Eergherstu dy door den teghenspoed

Der vroomen: of door den medespoed Der Godloosen, dien niets gaet enteghen:

+ Ps. iij. xxviij + Psal.lvi.

+ Psal.lvij.

+ Psal.xiij. cxxxvij.

+ Psal.xxiij.

+ Psal.iij. iiij + Psal.l.

+ Psal.lxxxv.

+ Psal.cxliiij

+ Psal.xxxvij. xxxix. xlix. lxxiij.

(15)

Troost dy, mit Dauid, schauwende blood, Deser eynde te wesen den dood, End der ghener den eewighen seghen.

So de richters daer richten onrecht

⁺

Wedewen, weesen, den vreemden knecht,

⁺

Du kanst, mit Dauid, tot Gode roupen.

⁺

Heefstu oock eenigherley Ouerheyt

⁺

Voor der seluer weluaert, mit bescheyd

⁺

Moegstu, mit hem, God den Heere aenroupen.

Des leuens der menschen kortigheyt

⁺

Syn ellendigheyt en ydelheyt

⁺

Kanstu wt Dauids schryuen wel vaten.

So dat du niet te staen heefst op dy

⁺

Noch op eenigh mensch hoe groot hy sy Tensy saeck dat du God wilst verlaten.

So du wilst rechtsins dancken den Heer

⁺

End hem gheuen syn behoorlicke eer Voor alderhande syne weldaden.

Volgh hier in Dauids exempel naer, Welck menigherwys is openbaer

⁺

So bistu voorwaer niet onberaden.

Wilstu konden end verbreyden fyn

⁺

De weldaden Gods des Heeren dyn.

Dat kanstu mit Dauid deeghlick maken.

So wat daer oock meer te bidden sy Of te doen tot Gods eer, du kanst vry Daer toe door der Psalmen leere raken.

+ Psal.lxxxij.

+ Psal.xciiij.

+ Psal.xxi.

+ Psal.lxxij.

+ Psal.xx. cij.

+ Psal.xc.

+ Psal.xxxix. lxij. cxliiij.

+ Psal.cviij. cxvi. cxlvi.

+ Psal.ix. xxiij xlvi. xlviij lvij. lxvi. lxxvi. cxv.

+ ciiij. ciiij. cxxiiij

+ Psal.xcvi. xcvi. c. cv. cvi. ci. cxlix. cl.

(16)

§ De Psalmen Dauids.

Beatus vir qui non abijt. Psalmus.I.

§ Dese Psalm segt saligh te syn, die daer verwerpende de seden end raed der godloosen, sick begheuen om te kennen end na te trachten de Wet des Heeren, end wederom omsaligh die ter contrary doen.

SAligh is de man die den rade Der boosen niet is na ghegaen, Niet staend in der sondaren pade.

Noch den spotteren toeghedaen.

Męr in die Wet Godes des Heeren Neemt synen lust, end dagh end nacht Daerin ghedenckt vast t’syner leere,

(17)

Hy sal syn als een boom gheacht.

Ghelyck een boom by waterbeken, Syn vruchten fyn gheeft t’syner tyd:

Also sal oock syn vergheleken Dese man gaer ghebenedyt.

Een blad sal doch niet moghen wycken Van sulcken boome so gheplant:

Also sal hy oock desghelycken Bespoedight syn aen allen kant.

Dit sal gheensins moghen gheschieden Den boosen die God wederstaen, Męr sy sullen stracks moeten vlieden Als t’kaf voor wind niet can bestaen.

Daerom sullen die boose knechten In’t oordeel niet konnen bestaen, Noch die sondaers by den gherechten, Mits dat sy na der boosheyt staen.

Want God bekent den wegh end d’leuen Der die de dueghd natrachten fyn, Męr die de boosheyt hier aenkleuen, Huere wegh sal verloren syn.

Quare fremuerunt. Psal.ii.

De Prophete verhaelt hoe dat de Vorsten deser wereld, Christo end synen ledematen, mit alle huer maght wederstaen sullen. Mer dat huer bedrijf also te vergheefs sal syn, dat sy van Christo verdaen sullen werden, ten sy dat sy sick hem, end synen woorde onderwerpen.

(18)

WAerom grimt der Heydenen hoop, T’volck bedryft ydel dinghen, Die Koninghen richten sick op, De Vorsten raed t’hoop bringhen, Te stryden teghen God den Heer, Sampt synen Christum end syn leer,

(19)

Dien hy ons heeft gheschoncken.

Sy willen wesen onghestraft End blyuen in d’booß steken, Dies spreken sy seer onbedacht, Laett ons huer banden breken, End verwęrpen al huer beuel, Oock leuen na ts’herten gheual, End gheenßins daer af wycken.

Męr God die in den hemel woont, Die salse noch belachen,

Oock vernietighen huer verbond, End huer bedryf beschachen.

Hy sals in tooren spreken aen End bestraffen wat sy begaen, End grimmich seer benauwen.

Ik heb mynen Koningk ghestelt Op mynen heylghen bęrghe Sion daer-van de Schrift vermeld Dien ghy stedes betęrghet.

Verkondighen alom ick will, Na s’Heeren ordeninghe still, End synen wille leeren.

Hy sprack tot my, du bist myn soon Ick heb dy huyden ghboren, Du bist alleyn myns herten kroon

(20)

Dy heb ick wtuercoren.

Beghęr van my, de Heydens dy, Tot dyn ęrf sal ick gheuen vry, End die eynden der ęrden.

Du saltse mit den woorde voen, Huers vleeschs lusten verdęruen:

End mynen naem hen prysen doen Als dyne medeęrfuen.

Du salt de teghenstreuers straf Breken mit eenen ysern staf, End bryselen als schęruen.

Nv dan, ghy Koninghen, verstaet, Ghi richters laett v leeren, End in desen Koningk bestaet, Wilt syn woord fyn vereeren.

Dient den Heere mit vreesen fyn, Lieuet vast de gheboden syn, Verhueght v oock mit vreesen.

Kust doch den Sone vriendelick Dat hy sick niet vergramme, Dat ghy vanden wegh niet eewlick Vergaet, hooret syn stemme Wen syn tooren als vier op gaet, Wel hem die op hem alleen staet, Mit vast hop end vertrouwen.

Domine quid multiplicati. Psal.III.

De Prophete leert mit syn exempel, dat der godsalighen vyanden in grooten ghetalle syn, auer datmense niet sal vreesen om der teghenwoordigher hulpe Godes wille.

(21)

HEer, hoe syn myn vyanden veel Die my te hoop aenuallen?

Vele segghen tot myner siel:

Gods heyl is hem misuallen, Męr du, O Heer, bist myne schild, Die my tot eeren setten wilt,

(22)

End myn hoofd oock oprichten.

Tot den Heeren ick roupen wil, Hem myn stem niet verbęrghen.

End hy sal my andwoorden stil, Van synen heylghen bęrghe,

Ick sliep sorghloos end bin ontweckt, Mit syner hulp thien duysent knecht Moghen my niet beschaden.

Sta op, O Heer, behoud doch my, Want du all myn vyanden

Heefst gheslaen, end ghebroken vry Oock der godloosen tanden, De saligheyt, Heer, is van dy End dynen volcke stedes by Is dyns seghens ghenade.

Verba mea auribus. Psal.v.

§ Dauid ballingk, veel gheleden hebbende van Saul: vreesende oock noch meer te lyden door de vleyers die ontrent Saul waren, doet syn ghebed tot God, daerna vertroost hy sick, als hy denckt dat God de godloosen haett, end den vroomen gunstigh is.

VErneem doch myn woorden, O Heere,

(23)

Wil myn betrachten wel verstaen, End myns gheschreys stem męrcken aen, Want ick myn God, Koningk vol eere, Bid tot dy seere.

S’morghens seer vrough, ia voor den daghe Du salt, O Heer, verhooren my,

Want ick sal my s’morghens tot dy

Voughen, troost wachtend , op myn klaghe, Die my behaghe.

Want du een God (niet te verschoonen) Bist, den die boosheyt niet behaeght, Dien oock die godloose mishaeght:

Welck sick mit God niet sal ghewonen, Noch by hem wonen.

Gheenßins sullen die dwase lieden

(24)

Voor dyn ooghen konnen bestaen, Want du haets alle die begaen End węrcken boosheyt t’allen tyden, Mit een verblyden.

Du salt oock gant-slick die daer lieghen Bringhen tot verdęrf end in pyn, De Heer haett die bloedghierigh syn, End die daer altyd mit bedrieghen Om te gaen pleghen.

Ick auer op dyner ghenaden Veelheyt, eendeels aen my ghedaen, Sal in dyn heyligh huys vry gaen T’aenbidden, door dyn vreeß beraden, Oock vrough end spade.

O Heer end God, will my doch gheuen Door dyn trauwe gherechtigheyt, Om mynr vyanden will, gheleyd, End bereyd my dyn wegh te deghen, Voor all afweghen.

Want niets vast is in hueren monde, Huer hert is gaer beueynst, kuraf, Huer kel is recht een open graf, Huer tonghe werdt oock t’allen stonden Vol smeeckens vonden.

Verdrayse, O God, laetse veruallen Van den raedslaghen die sy doen, Verdęrfse om huere swaer misdoen, Want sy syn oproerigh gheuallen Teghen dy allen.

(25)

End laets alle vroo syn van sinnen, Die sick gaer vertrauwen op dy,

Laets , eewlick mit vrueghdstemme vry In dy vroo syn, mit den die dynen Naem recht beminnen.

want du bewyst veel goeds, O Heere, Den gherechten mensche mit spoed, Du salt hem mit dyn gunste goed, Euen als mit een schild end spęre, Seer fyn bewęren

Domine ne in furore. Psal.vi.

§ Wy werden, door d’exempel Dauids gheleert, hoe wy ons draghen sullen, in onse sieckten, end andere verdrieten, beyde des lyfs end der sielen.

IN dynen toorn wil my niet straffen Heere, Casty my niet, in dyner gramschap seere, Męr wildy Heer, erbarmen ouer my,

(26)

Want ick bin kranck, maeck my van sonden vry.

Maeck my ghesond, want myn beenen end leden Syn gaer ontween myn siel is daer beneuen In groot verdriet, beswaert end gants onvro, Hoe lang salt du my laten, Heer, also?

Keer dy tot my, wil my aensien, O Heere, Verloß myn siel, end wil oock van my weeren Myn lyden swaer, om dyns naems willen groot, Want wie sal dynr ghedencken in den dood.

Wie salder oock dy dancken in der helle, In mynen sucht, gheheel vermoeyt, ick quelle, Myn bedde doe ick vloeyen alle nacht, End myn bedste mit tranen myns gheklaghs.

Myn aenghesicht van versuchten end weenen Is gaer verdrooght, end veroudert mit eenen Om der willen aller vyanden myn,

Die my alwegh swaerlick quellende syn.

Gaet wegh van my alle die boosheyt węrcket, Want op de stem myns weenens heeft gemęrcket De Heer, end heeft schoon verhoort myn ghebed, End myn ghegunt all myn beghęrt end bet.

Dat dan beschaemt all myn vyanden werden, End achterwaert verwonnen van my terden, Mit schanden groot, na dat de Heer so goed Te mywaert is, end my so vele doet.

(27)

Domine dominus noster. Psal.viij.

§ Dauid mit een groote verwonderinghe, maeckt hier groot de wonderbare maght des Scheppers aller dinghen, end de groote goedigheyt die hy heeft willen bruycken tot den mensche, den seluen hem schier ghelijck

ghemaeckt hebbende.

O Onse God end Heer van grooter węrde, Hoe wonderbaer ia ouer die gantsę ęrde Is dyne naem? du heefst seer fyn verhooght Dyn heerlicheyt bouen die hemels hoogh.

Du heefst dat lof dyner stęrckte ghegrondet Wt der kindern end suyghelinghen monde, End maeckst daer door verslaghen end beschaemt, Dyn vyanden end wrekers onbeschaemt.

Als ick aensie, end aenschauw alleweghen

(28)

D’hemels, die daer syn een recht węrck van deghen Dyne vingheren, de maen schyndend aen breyd, End de sterren die du heefst toe bereyd:

So seg ick vry, verwondert end aendachtigh:

Wat is de mensch dat du bist syns ghedachtigh?

Of wat is der menschen soon, dat du vraeghst Na hem, end dat du syner sorghe draeghst?

Gode by na ghelyck heefstu hem schoone

Ghemaeckt, end heefst hem verciert mit der kroone Der heerlicheyt, end heefst hem ghestelt fyn Ouer alle węrcken der handen dyn.

Synen voeten heefstu hem onderworpen Alle schapen, end rinders, end gheworpen Onder hem de dieren die daer op t’veld, Om huer weyde te soecken, syn ghestelt.

De voghels des luchts mit huer clare stemmen.

End de visschen der Meers die in breed swemmen, End wat in s’Meers weghen syn wesen heeft, End so wat daer onder den water sweeft.

O eewigh God, onß Heer, weerd te vereeren, Hoe wonderbaer, end vol allerley eeren Is dyne naem, ouer de węreld breyd, Ia ouer all, door dyn wonder, verbreydt?

Saluum me fac Domine. Psal.xii.

De Propheet beklaeght sick dat in der plaetse der waerheyt end

gherechtigheyt daer niets sy ouer al dan lueghen end bedriegherie. End bidt den Heere dat hy daer in voorsie, om der toesegginghe syner waerheyt willen.

(29)

DOe bystand Heer, t’is groot tyd nv ter stonden Want der heyli-ghen hebben wy ghebreck, Onder de menschen werden gheen beuonden Die daer trauw syn van herten, end oprecht, Een yeder spreeckt niet dan bedriegheryen End lueghnen mit syn naesten allesins, Syn lippen doen doch anders niet dan vleyen, De mond spreeckt eens, het hert denckt andersins, De Heer snyd af alle lippen die vleyen,

End de tong hoogh-romigh, sy segghen vry Door onß tonghen sullen wy ons verbreyen, Onß lipp is vry, wie sal onß meester syn?

Om den mistroot der bedruckten end t’suchten Der armen spreeckt die Heer, ick sal opstaen.

End van den ton-ghen diese doen versuchten

(30)

Se verlossen, end daervan gants ontslaen.

S’Heeren woorden syn, na der rechter węrden, Reyne woorden ghelyck siluer te mael Dat daer ghesuy-uert is fyn vander ęrden, Ia dat reyn is ghesuyuert seuenmael

Dyn trauw houd, Heer, end van desen geslachte Ghenadelick vry ons in eewigheyt,

De boosen gaen omhęr na dat in maghte Ghestelt werden de boosten ouer breyd.

Vsquequo Domine. Psal.xiii.

§ Dauid synde in een wterlicke benautheyt, syner vyanden haluen,

beklaeght sick by den Heere, vander wtghestelder hulpe, begheerende een blyde verlossing.

HOe lang vergheetstu mynr, O Heer?

Hoe lang salstu noch verbęrghen Dyn aenghesicht voor my so seer?

(31)

Hoe lang sal ick myn siel tęrghen, Mit ydel sorgh end moeylickheyt, Die my daeghlicks droefheyt end leyd In mynen hert aenbringen?

Hoe lang sal myn vyand noch syn Myn verwinner, my tot schanden?

Sie my aen, O Heer end God myn, Andwoord my in desen stande, Verlicht myn ooghen in der nood, Dat ick niet ontslap in den dood, End kom in s’vyands handen.

Op dat myn vyand segghe niet, Ick heb hem schoon ouerwonnen, End dat niet om myns vals verdriet, Van vrueghden oock werd ontspronghen.

(32)

Myn party, męr op Gods goedheyt Stuen ick end verhuegh op dyn heil, Danck Gode sal ick noch singhen.

Domine quis habitabit. Psal.xv.

Hier werdt verklaert mit welckerley dueghden verciert moeten werden de warachtighe burghers der hemelen.

O Heer, wie sal in d’hutte dyn Verkeeren mit allerley lusten?

Wie sal doch so ghelucksaem syn, Dat hy, door dyn ghenade fyn, In dynen heylghen bęrgh sal rusten?

(33)

Het sal de man syn sonder fael Die eenuoudigh gaet in syn leuen, End die daer recht doet ouer al, End wiens mond, in syn herte sal, Tot der waerheyt tuyghnisse gheuen.

Die mit syner tonghe niet doet Achterklap tot eens anders schade, End synen naesten niet misdoet, Die synen nabuer oock behoedt Datmen hem mit schand niet belade.

Die oock veracht de sondaers quaed End eert die (door Godes ghenade) Den Heere vreesen mit der daed, Dye syn beloft houdt sonder baet, Ia als waert schoon tot syner schade.

Die syn gheld fyn onthoudet van

Woucker, end wilt gheen gau ontfanghen Ouer den onnooselen man,

Die sick hier in so draghen kan, Sal stadigh blyuen in syn ganghen.

Conserua me Domine. Psal.xvi.

§ Dauid begheert hulpe van God, voorbringhende syn ghelooue, end niet syn wercken, die hy niet bekent te syn voor God, voorhoudende dat hy alle afgoderye haett, God aenkleuende, so versekert dat syn ghebed verhoort is, dat hy God daer voren danckt, sick versekerende dat hy hem niet alleenlick hieraf sal dancken, mer oock van een meerder

ghelucksaemheyt achter de doot, door de kracht der verrysenisse Messie, die hy opentlick voorsegt: als wtghelegt werdt. Act.ij. Het is een Psalm

(34)

inhoudende een voorschryuinghe van bidden voor de gheloouighen, die daer quellen in desen leuen.

NEem my, O Heer end God in dyn behoed Want in dy is gheleghen myn vertrauwen.

Myn siel, seg den Heere mit goeden moed, Du bist myn Heer vol goedigheyt end trauwen Daerom behoufst du myner węrcken gheene, Want alle maght end dueghd heefstu alleene.

(35)

Tot den heylghen, end die naemaftigh syn Op ęrden, heb ick eenen lust ghekreghen:

Auer ouer den komme straff end pyn, Die daer gaen tot afgoden end byweghen.

Ick wil hueren bloedoffer niet ghenaken, Noch huer namen oock nemen in de kaken.

God is d’lot myns deels end des bekers myn, Du bist, O Heer, myn ęrfdeel wtghemeten, Dat my voorwaer is toegheeyghent fyn,

In een so schoon plaets als men can gheweten, Ia t’schoonste deel dat daer was onder allen, Is my fyn tot mynen deele gheuallen.

Ick sal den Heer dancken dat hy my so Beraden heeft, om dese saeck t’aenmęrcken Ia myn nieren vought hy des nachts also, Dat sy my niet hinderen t’goed te węrcken.

Ick heb den Heer my steets ghestelt voor ooghen, Hy houdt my (ter recht hand staend (onbewogen.

Daerom ghewis myn hert sick seer verblydt, Myn siel is vroo, ia myn vleesch is in rusten, Wetende dat du niet t’eenigher tyd

Myn siele salt in’t graf laten berusten, Du salt oock gheen-derley wyse ghehenghen Dat rottingh aen dyn heilghe sick sal menghen.

Męr du salt Heer, my aenwysen den pad Die my tot den rechten leuen gheleyde, Want daer is gheen vrueghd die kan maken sat, Dan d’aensien dyns aenschyns daer ick op beyde In dyn rechter hand syn oock alle iueghden

(36)

In eewigheyt, end allerhande vrueghden.

Coeli enarrant gloriam Dei. Psal.xix.

Dauid verheft de grootheyt Gods, mits de grootheyt syner creatueren, end syner Wet. Hy roupt-wt om der ontallicker sonden wille des menschen, begheert vergheuinghe daervan, end de belydinghe des heylighen Gheests.

D’Hemels aen allen kant, Vertellen, mit verstand, Gods groote heerlicheyt End dat wtspreydsel groot Verkondight daertoe blood

(37)

D’węrck syner handen breyd.

Een dagh die daer volght naer Den andren, spreeckt wt klaer Ons van Gode den Heere, De nacht die daer seer fyn Nae der ander verschynt,

(38)

Ons van syn wysheyt leeret.

End daer is gheen gheslacht Noch tongh, hoe seer veracht, Of hoe vrémd sy syn magh, Die niet hoore t’gheluyd, End verstae het beduyd Der hemelen ghespraech.

Huere loop sterckt sick wt, End huers sprekens gheluyd Oock tot der węreld ende, God heeft ghestelt daerin Der sonnen een wooning, Daerin sy sick vry wendet.

Daerwt sy komt seer schoon Ghelyck een bruydegoom, Wt syner kamer doet:

Vroeylick als een stęrck man.

Die synen loop voortan Eynden wilt wel gemoedt.

Sy gaet wt van d’een end’

Der hemelen, end rent In een dagh tot dat ander:

Niemand is die sick kan Eenigherwyse van

Huerer hitt afghewenden.

(39)

De Wet des Heeren is

Gants, end volmaeckt ghewiß, De siel quickende recht.

S’Heeren tuyghniß is waer Gheuende wysheyt klaer Den ongheleerden slecht.

S’Heeren gheboden syn Gherecht, end maken fyn Dat hert vroo end vermoghen, Gods beuel in’t ghemeyn Is gaer suyuer end reyn, Verlichtende die ooghen.

S’Heeren eerwęrdigheyt, Blyft steets in eewigheyt, Mits dat sy suyuer is, S’Heeren gherechten syn Gants waer, sonder waenschyn End gherechtigh ghewiß.

Dit al is menighfaut Beghęrlicker dan goud, Ia goed goud sonder maten:

End in een herte goed Is huenigh niet so soet, Noch oock de huenigh-raten.

Oock hier door dyn knecht, Heer Heeft een ghenoughsaem leer, Den rechten wegh te gaen, End wie sulcks onderhoudt, Die sal, als die wel bout,

(40)

Treflicken loon ontfaen, Męr wie is doch de man Die syne sonden kan Wel verstaen of wt-reden, Van allen sonden myn, Die my verborghen syn, Wil my vryen end redden.

So wat ick onberaen

Door hoouęrd heb ghedaen, Vergheef my daertoe meer, Dat het niet hęrsche in my, So werd ick reyn end vry Van grofuer sond , o Heer.

Myne mond spreke niet End myn hert dencke niets Dan dat gheuallet seere Voor dy, myn schepper reyn End verlosser alleyn, Door Christum onsen Heer.

Dominus regit me. Psal.xxiij.

§ Hier werdt beschreuen, hoe ghelucksaem end gherust sy in allen dinghen een gheloouigh mensch, die op des Heeren goedheyt is rustende, want hy voedt, regiert, troost end beschermt de synen, als een herder syn schapen.

MYn Heer voedt my in oueruloed,

(41)

My kan gaer niets ghebreken, In’t groen gras hy my weyden doet, Leydt my aen waterbeken,

Mynr siel huer kracht, Door syne maght,

Heeft hy weder ghegheuen,

(42)

End leydt my stil.

Om syns naems will, Ouer d’oprechte weghen,

Als waert schoon dat ick moeste gaen In’t dal des doodschen schaduw, So kond ick niet vreesen daeraen, Want du my bystaest stadigh, Dyn roed end staf,

Daermit du strafst,

Hebben my troost gheboden, End mynen disch

Vercierstu frisch

In mynr vyanden ooghen.

Du salfst myn hoofd mit oly schoon, Welck du seer klaer doest blincken, End mynen beker tot den soom Du wilst daertoe vol schincken.

Dese goedheyt In eewigheyt

(43)

Sal my huer ghselschap gunnen, So dat ick sal,

Sonder afual,

In t’huyß des Heeren wonen,

Domini est terra. Psal.xxiiij.

§ Dauid wel wetende dat de Tempel ghebauwt soude werden op den bergh Moria: singht wt de groote goedheyt Gods tot den Israeliten: tusschen de welcken hy eyghentlick een plaetse voor sick verkoos, na den mael het gantse erdryck hen toequam.

DErdryck komt toe den Heer allein, Die gantse węreld in’t ghemeyn, End die daerin ouer breyd woonen.

Hy heefts op d’Meer stęrck ghegrondeert

(44)

Verryckt, end lustelick verciert Mit menigherley waterstroomen.

Wie sal comen op s’Heeren bęrgh End op de plaetß die sonder ęrgh Gants heyligh is, end sonder vlecke?

Die daer handen end hert heeft reyn, Mit ydelheyt niets heeft ghemeyn, Sick mit valschen eed niet beulecket, Sulck een sal vanden Heer voortaen Seghening end ghenad ontfaen, Van Gode synen salighmaker, Dit is t’gheslacht dat hem mit vliet Souckt, end beghęrt doch anders niet Dan tot syn aenschyn te gheraken.

Heft op uw hoofden poorten groot, Eewighe doren heft v blood,

Ingaen sal de Koningk vol eeren, Wie is de Koningk sulcker eer?

Het is een ouerweldich Heer, Door krygshandel vol aller eeren.

Heft op uw hoofden poorten groot, Eewighe doren heft v blood

(45)

Ingaen sal de Koningk vol eeren, Wie is die Koningk sulcker eer?

Het is der heyrscharen de Heer, Een Koningk vol allerley eeren.

Ad te leuaui. Psal.xxv.

§ Dit is een ghebed eens menschen gheperst van syn sonden, end door de boosheyd syner vyanden, waerin hy bidt voor de vergheuinghe syner sonden, end in’t ghemeyn voor t’gantse volck, die bermhertigheyt des Heeren grootmakende end prysende.

MYn siel heff ick tot dy, Heere, Myn Heere, ick hop op dy fyn, Dat ick niet com tot oneere, Ter vrueghd der vyanden myn.

(46)

Want beschaemt sal doch niet syn So wie syn hop op dy staket, Męr wel, die den seluen pyn End druck andoet on oorsake.

O Heer, will my dyne weghen Ghenadelick maken kond, Onderwyß my recht te deghen Oock dyner voetpaden grond.

Leyd my in de waerheyt reyn, End leer my, O Grootgheachtde, Want du myns heyls God alleyn Bist, daer ick daeghlicks op wachte, Wil doch fyn ghedachtigh wesen Heer, dyner bermhertigheyt, End dyner goedheyt ghepresen,

(47)

Die du bruyckst van eewigheyt.

Myner ionckheyt sonden niet Ghedenck, noch myner misdaden, Sy mynr ghedachtigh mit vliet, Na dyn goedheyt end ghenaden.

Die Heer is goed bouen maten End gherecht in alle doen, Daerom voert hy de verlaten Sondaers op de rechte baen.

Den sachtmoedighen maeckt hy Dat hy een vroom leuen leyde, End den seluen leert hy vry Synen wegh, oock mit bescheyde.

Enckel waerhyt end ghenade Alle s’Heeren weghen syn, Den die houden vrough end spade Syn bond end tuyghnissen fyn.

O Heer God, om dyns naems wil Vergheef my (bid ick) myn sonde Die ick ghdaen heb mit moedwil, Want sy werdt seer groot beuonden.

So wie den Heere voor ooghen Sal hebben in desen dal, Hy sal hem opentlick tooghen Wat wegh hy verkiesen sal.

Hy sal schoon in rusten syn, Mit dat syn , in desen leuen, Syn saed sal tot ęrfue fyn D’ęrd besitten daer beneuen.

(48)

Die Heer wilt schoon openbaren Syn verborghentheyden den, Die in synder vreeß voortuaren End maeckt kond syn bond tot hen.

Myn ooghen in allen keer Syn tot den Heere ghewendet, Want myn voeten, so-wanneer Sy verstrickt syn, hy ontwendet.

Wend dy doch tot my, O Heere, End wil my ghenadigh syn.

Want ick bin bekommert seere End bin in den druck allein.

Want myns herten angsten groot Die groeyen so langks so meere, Bring my dan wt deser nood Door dyne ghenaden teere.

Sie aen myn druckighe sake End d’iammer dat my aenkleeft, End all myn sond, die d’oorsake Hiervan is, doch my vergheef.

Heb op myn vyanden męrck Die daer syn groot in ghetale, Die oock mit hate seer stęrck My haten alle te male,

Hoed myn siel end wil my vryden, Dat ick niet werde beschaemt, Want ick betrauw , in dit lyden Heer, op dy, alsoo’t betaemt.

Redelickheyt houde my

(49)

End recht, want ick op dy wachte, O God, maeck Israel vry

Van all synen druck onsachte.

Iudica me Domine. Psal.xxvi.

§ Dauid protesteert van syn goede consciency, teghen syn vyanden, sick gantslick eyghenende tot Godes dienste: welcken hy bidt dat hy hem beware, end erghens ter syden houde, voorsiende de groote straffe die God doen sal ouer die godloosen. Het is een Psalm bequame voor den die daer verdruckt syn onder de afgoden-dienaers.

O Heer, hoed my myn recht, Want ick heb recht end slecht Ghewandelt hier opder ęrden.

Ick heb op dy myn hope

(50)

Ghesett, dies ick verhope

Dat ick niet beweeght sal werden.

O Heer, ick bidde dy, Wil recht beprouuen my, End my versoucken te deghen, Myn nieren end ghedachten Ondersouck mit aendachten, End daertoe alle myn weghen.

Want ick heb dyn goedheyt My voor ooghen gheleyd, End wandel in dyn waerhede.

Ick pleegh my te vermyden Van lightuęrdighe lieden, End van den beueynsden mede.

T’gheselschap der boosen Haet ick, mit godloosen Bin ick oock nemmer gheseten.

Ick sal wasschen myn handen Mit onschuld, end omranden Dynen autaer onuermeten.

Op dat ick monde ick Dyn lof kond end rycklick

(51)

Vertell all dyn wonderdaden.

Dyns huyses wooning Heere Lieu ick, end dyner eere Hutt, daer du toonst dyn ghenade.

My mit den boosen niet Laet vergaen, noch my mit Den die na bloedsturting dencken, Die daer hebben voor handen Schalckheyt menigherhande,

End de recht hand vol gheschencken.

Męr ick wandele vry Mit ontschuld, verloß my End wil my gnade bewysen.

Myne voet is vast seere, Daerom sal ick den Heere Oock in der Ghemeynte prysen.

Dominus illuminatio mea. Psal.xxvii.

§ Dauid verlost wt eenigh groot perikel, versekert sick seere van Godes goedheyt, welcken hy bidt verklarende syne wterlicke nood, versekert dat hy sal verhoort werden. Het is een bequame Psalm voor den aermen gheloouighen, die God verlost heeft wt der veruolghinghe, end die tot de Ghemeynte Godes ghekomen syn.

DIe Heer is myn licht, dat my can geleyden,

(52)

End myn heil voor wien soud ick vreesen my, D’Heer is myns leuens kracht, my te vermeyden Voor wien soud ick my schrichen, so gaer vry, Als wouden die boosen kryghwys opstaen, Teghen my, sy die myn vyanden syn, Om myn vleesch te vereten, mit ghepyn,

(53)

Sy souden struyckelen end t’ondergaen:

Wen ick schoon ware van eene heyrkrachte Beleghert, so vreesde myn hert gaer niet,

Wen my aenstond een slaghstryd groot van maghte, Noch soud ick verhopen, in sulck verdriet.

Ick heb een dingk vanden Heere beghęrt.

Welck ick noch meer van hem beghęren wil, Naemlick, dat ick blyu in s’Heeren huyß stil Alle de daghen myns leuens op ęrd.

Op dat ick magh aensien end fyn aenschauwen De cierlickheyt des Heeren schoon end frisch, End in synen tempel, hupsch opghebauwen, Schauwen so wat daer aen te schauwen is.

Want in de dagh der teghenheyt sal hy My wel verbęrghen, in der hutte syn, End bedeckt houden aen een syde fyn, End my op een steenrootse stellen vry.

Hy doet my gaen mit den hoofde verheuen Ouer myn vyanden, die my omstaen, Daerom wil ick hem in syn hutt opgheuen Offer, God oock eenen lofsangk aenuaen.

Wanneer ick dy, o Heer, aenbidde vry, Ghenadelick my doch aenhooren wil:

Wanneer du salt my hooren roepen stil.

Ghenadigh sy mynr, end beandwoord my.

(54)

Ick heb van mynen herte wel vernomen, Als in dynen naem segghende tot my:

Souck myn aensicht, alsoo’t betaemt den vromen, Du siest nv, Heer, dat ick’t souckende sy.

Verbęrgh niet voor my dat aenghesicht dyn, End in dynen tooren my niet verstoot, Du bist myn hulp gheweest in alle nood, Verlaet my niet, O Heer, end Heyland myn.

Want myn vader end moeder hebben beyde My verlaten, męr de Heer neemt my aen, Leer my, O Heer, dynen wegh mit bescheyde.

End voor my nv voort op de rechte baen.

End dit om myner laeghleggheren wil, Gheef my niet ouer der moedwilligheyt Mynr vyanden, Valsche tonghen in’t breyd Syn opghestaen stracks teghen my seer veel.

Ten ware gheweest dat vaste verhopen Dat ick had, des Heeren goeders te sien In der leuenden ęrd ick waer versopen Van den droufsalen die my syn gheschien.

Hoop dan op den Heer in gheduldigheyt, Laet dy des langh toeuens verdrieten niet, Dyn hert werde stęrck in alle verdriet, End op s’Heeren toekomst duldigh verbeyd.

Ad te Domine clamabo. Psal.xxviij.

De Prophete wterlick bedrouft synde, ouer dat hy sach Gods name onteeren, door de godloosen, begheerter van ontslaghen te syn: end roupt wt tegen hen, daer

(55)

na is hy versekert dat hem God verhoort heeft, welcken hy beueelt alle gheloouighen.

O Heer, die daer bist myn steenrootse, Ick roup tot dy, daer op ick trotse, Wil dyn ooren voor my niet stoppen, So du dynen mond niet doest open, Ick sal den ghelyck syn (kurt af) Diemen daer is schietend in’t graf.

(56)

Wil mynr stem bede, sonder stooren, Wanneer ick tot dy roup verhooren End wanneer ick verheff myn handen Tot dyn heilighdom, my mit schanden Den godloosen wil niet toedoen, Noch den die mit luste booß doen, Die daer wel mondlick spreken vrede, Męr huer hert spreeckt quaed end onurede, Gheef hen, Heer, na huere misdaden, End na d’ergheyt huerer aenslaghen, Na huer handwęrck geef hen doch schoon, End vergheld hen den rechten loon.

Want sy hebben des Heeren węrcken In huer herten niet willen męrcken, Noch bemęrckt het węrck syner handen Wonderbaer end menigherhande, Hy sals also te gronde slaen, Dat sy nemmer sullen opstaen.

Danck sy God, die nv (als oock stedes) Verhoort heefst de stem myns ghebedes, God is myn kracht end myn schild reine:

Myn hert vertrauwt op hem alleine:

Hy is myn hulp, dies bin ick bly, End sal hem oock lofsinghen vry.

God is onß sterckheyt mit ghewalde, End een heilsaem kracht syns ghesalfde, Bewaer dyn volck, Heer, sonder sneuen, End spoed dyner ęrfuen wil gheuen, Weydse deghelick ouer breyd,

(57)

End verheff oock in eewigheyt.

Exaltabo te Domine. Psal.xxx.

§ De Prophete danckt God dat hy hem wt dootsnood verlost heeft, vermanende alle gheloouighen tselue te doen, end te bekennen door syn exempel, hoe sachthertigh dat God sy, tot den synen. Daer na bidt hy hem end belooft synen lof te singhen in eewigheyt. Een bequame Psalm om God te prysen, na de veruolghinghe.

O Heer ick wil hoogh prysen dy, Want du heefst my verheuen, End myn vyanden ouer my Niet vroeylick laten wesen.

Myn Heer, myn God, van herten vry

(58)

Ick heb vast gheroupen tot dy, Du heefst my heil ghemaeket, Heer, du heefst wederroupen fyn Myn siele vander helle,

End ghetoghen dat leuen myn Wt der dooden ghestelle.

Singhet den Heere, ghy, die blood Syn goedheyt bekent, end maeckt groot Syn heilghe ghedachtnisse.

Want syn tooren kortwyligh is, Męr syn gunst duert seer langhe.

S’auonds komt wel d’weenen, męr frisch S’morghens vrueghd mit gheklanghe.

Wanneer ick was in goeder spoed, Ick seyd in my, seer wel ghemoedt, Ick kan niet beweeght werden.

Heer, du heefst myn bęrgh stęrck ghemaeckt, Na dynen goeden wille,

Męr als du barghst dyn aensicht naeckt, So ward ick verschrickt stille.

Doe riep ick, O Heer, dy vast aen Myn ghebed, myn God, dy ghedaen

(59)

Heb ick mit desen woorden.

Wat nut sal in myn bloed doch syn, So ick in’t graf moet dalen?

Sal dat stof dy belyden fyn?

Of dyn trauwe verhalen?

Verhoor my dan, myn God end Heer, Wil my ghenadigh wesen seer, End my behulpsaem wesen

Du heefst in groote vrueghd myn leyd My verandert mit iueghden,

Den sack heefstu my afgheleyd, End my begordt mit vrueghden.

Dus sal dyn eer besonghen syn, End niet versweghen, Heer God myn, Danck wil ick dy steets segghen,

In te Domine speraui. Psal.xxxi.

§ Dauid omringelt van Saul in der woestenye Maon, so beschreuen is 1.Sam.xxiij. beschryft leuendigh de groote verdruckinghen der

gheloouighen. Daerom in beghinne hy werpt vier of vijf groote roepen wt, toonende d’wterste perikel daer hy in is, end synen iammerlicken staet.

Daer na roupt hy wederomme teghen syn vyanden. Endelick hy versekert sick op de goedheyt Gods, vermanende de gheloouighen hem te volghen.

Een Psalm seer treffelick in grooter verdruckinghe.

ICk heb dy ghesett myn hope,

(60)

Bewaer my dan, O Heer, Van eewigher oneer,

Wil my, also ick vast verhope, In dyn gherechtigheyde Verlossen on verbeyden.

Neygh dyn oor , O Heere ghepresen, Tot my stracks, end haest dy,

Om te verlossen my.

Wil my een stęrcke steenrootß wesen End een stęrck slot ghewerden, Daer ick seker magh werden.

Want myn toevlucht end stęrcheyt Heere

(61)

Du bist: om dyns naems wil Voer my end leyd mi stil.

Wil my doch vanden strick afkeeren Den sy teghen my bęrghen,

Want du bist myn beschęrmer.

Mynen Gheest ick gantslick beuele In dyn hand, verloß my

Heer God der waerheyt vry.

Ick hate van herten so vele Als doen onnutte dinghen, Myn hop ick dy toebringhe.

Icl sal vrolick syn sonder trueren In dyn bermhertigheyt,

End groote goedigheyt.

Wanneer ick sal konnen bespueren Dat du d’oogh heefst ghewendet Ouer mynr siel ellenden.

Niet toestaende dat ick sou vallen In myns vyandes hand,

Die my daer soeckt ter schand.

Męr myn voeten (by na gheuallen In’t strick) stellend in’t breyde Op dat ick my vermeyde.

Heer, bewyß aen my dyn ghenade.

Want ick bin nv in nood, Door angsten ouergroot

So dat door droufnissen gherade, My d’oogh verdwynt end d’leuen, End de buyck daer beneuen.

(62)

Door smert is myn leuen versleten, End myn iaeren syn saen

Mit swaersuchten vergaen.

My, mits myner sond , heeft besweken Myn stęrckheyt, end myn beenen Syn dorr worden mit eenen.

Ick bin een rechte smaed ghedeghen Mynen vyanden al,

Myn vrieden een ghekal, End nabueren, Die my enteghen Daer komen op de strate, Die vlien van my mit hate.

Men heeft my ghestelt buyten herten, Ghelyck die daer syn doot,

End als een ghbroken pot.

Sy hebben my, my te beschorten Smaed aenghedaen, vol vruchten Ick bin gheweest, end suchten,

Want sy hebben gheraedslaeght t’samen (Hoe wel qualick beraen)

My na d’leuen te staen.

Męr Heer, ick hop op dy by namen, End segg oock dy te wesen Myn eenigh God ghepresen.

Myns leuens loop is in dyn handen Verloß my van der hand

Myner stęrcker vyand,

End van den die my (mit haets brande Alleßins synd enteghen)

(63)

Veruolghen alle-weghen.

Laet ouer dynen knechte lichten Dyn aensicht, maeck my heyl Door dyne goedheyt veel.

Heer, laet my door schande, niet swichten, Want ick mit vaster hope

Dy eenparigh aenroupe.

Laet auer de godloosen werden Te schanden, end vergaen, End stom in de stil gaen.

Die lueghentaligh door hoouęrden Mit een verachtigh romen Daer spreken vanden vromen.

Och wat groot goed heefstu den ghenen Die dy vreesen bereydt

Hier end in eewigheyt?

Och wat groot goet bereydstu denen, In der menschen aenschauwen, Die op dy vast betrauwen?

Du verbęrghts in dyns aenghesichtes Verborghenst , om den wil

Der prachtighen moedwil.

Du verbęrghts in dyn hutte dichte Om se van klappernyen

End valsche tongh te vryen.

God sy lof, want groote ghenaden Hy heeft ghedaen aen my, Als in een stad seer vry.

Doe ick vlood mit vreesen beladen

(64)

Ick seyd , ick (vol ghebreken) Bin voor dyn oogh versteken

Nochtans du heefst myns biddens stemme Verhoort, wanneer ick vry

Gheschreyt heb, Heer, voor dy, Ghy vromen end van herten temme, Hebbet dan lief den Heere,

Vol van ghenaden teere.

Die Heer beschęremt de gherechten End sal den grootschen schoon Verghelden hueren loon.

Syt manlick end standuaste knechten, Hy sal v t’hert beuesten,

So wie op hem hoopt vaste.

Beati quorum. Psal xxxii.

§ Hier werdt grondelick gheleert, by Dauids exempel, hoe de mensche, mit syner sonden last beswaert synde, tot saligheyt end warachtighen troost der consciencien gheraken magh.

O Wel saligh wiens boosheyt is vergheuen, End wiens sonden bedeckt syn in dit leuen,

(65)

Welsaligh is, wien die Heer niet toeschryft

Syn sond , end in wiens geest geen bedrogh blyft.

Om dat ick myn misdaed dy heb versweghen, Mits myn roupen, myn beenen syn verdwenen.

Want dyn hand heeft my beswaert dagh end nacht, Myn sap is gaer tot somerdrooghten bracht.

Męr als ick dy gheopent heb myn sonde, End niet bedeckt, ia selfs als ick vermondde:

Ick wil den Heer belyden myn misdaed Alteghen my, so vergaefstu myn quaed.

Hierom sullen all heylgh , aen alle syden, Bidden tot dy, Heer, in bequame tyden, Also sal hy beurydt syn ouer al, Voor watervloed, end allerley misual.

Du bist myn burgh, van druck salt du my vryden Dies sal ick my mit lofsangk gaer verblyden.

Verstand end leer dyns weghs ick gheuen wil Dy, end dy mit myn oogh gheleyden stil.

Wilt doch den pęrd end muyle niet gelycken, Die gheen verstand hebben soo’t licht kan blycken, Mit een ghebit męr ghetemt moeten syn,

Op dat si sick schicken na uwen sin.

(66)

Veel onghelucks sal den godloosen naken, Męr die vertrauwt den Heere sal troost smaken, Ghy oprechten, in den Heer v verblydt, End verhueght v all die rechthertigh syt.

Benedicam Dominum. Psal.xxxiiij.

§ Dauid ontuloden van Achis, als beschreuen is .i.Samu.xxi. dichtde desen Psalm, welcke also vele sentencien is vatende, als hy versen heeft,

grootmakende daerin de voorsichtigheyt Gods end syn mildigheyt tot den die tot syn bermhertigheyt huere toeulucht nemen, vermaent oock alle menschen tot liefde end oeffeninghe der godsaligheyt.

Ick wil steets den Heer vry Prysen, syn lof sal t’aller stond Rycklick wesen in mynen mond, So langhe als ick hier sy,

(67)

Myn siel sal hueren rom In God hebben, Die beangst syn, Sulckes hoorende sullen fyn Sick verhueghen daerom.

Maeckt doch groot end bekent Mit my den Heer, van herten reyn, End laett ons louen in’t ghemeyn Synen naem excellent.

Ick heb den Heer ghesocht, End hy heeft my verhoort seer fyn, End wt allerley vreeses pyn Verlost end wtghebrocht.

Wie hem t’aenschauwen komt Die sal ghewiß werden verlicht, Daer beneuen syn aenghesicht

(68)

Sal niet werden beschaemt.

Wie daer is onderdruckt,

Roupende tot God werdt verhoort.

End werdt brocht wt den angste voort Tot vrueghden onghedruckt.

S’Heeren Enghel omschranst End mit bollewęrcken beurydt Die den Heere vreesen altyd, End versekertse gants.

Smaket doch end aenschauwt Hoe vriendelick dat de Heer sy, Och hoe ghelucksaligh is hy, Die op hem vast vertrauwt?

Hebbet voor ooghen fyn

Den Heer, ghy, die syn heylghen syt, Want ghebreck hebben sullen niet Die hem vreesende syn.

Die Leeuwen sullen wel Hongher lyden end groote nood, Męr die daer soecken den Heer groot Den niets ghebreken sal.

O kinders, komt tot my,

End wilt uw ooren sluyten niet Ick sal v leeren mit der vliet Des Heeren vreese vry.

So wie beghęrigh bist

Een kurtwyligh leuen te vlien, End in gherusticheyt te sien Veel goede daghen frisch:

(69)

Voor d’boose alwegh beleyd, End verhoed dyn tongh alleßins Laet dyn lippen spreken gheenßins Bedrogh, yemand tot leyd.

Van d’booß wyck end afsta, End doe goed mit alle bescheyd, Ondersouck oock de vreedsaemheyt, End volgh de selue na.

Des Heeren ooghen syn Op den gherechtighen gheslaen, End syn ooren syn opghedaen Hueren ghebeden fyn.

D’aenschyn des Heeren is Ouer alle misdaders quaed, Om wt te royen mit der daed Wt ęrd huer ghedachtniß.

De gherechtighen frisch

Roupen tot den Heer, dies erhoort, End wt all huer verdrieten voort Verlostse vry ghewis.

Die Heer is den na by

Die eens ghebroocknen herten syn End die na den gheest syn in pyn, Helpt hy end steltse vry.

Veel iammer end verdriet

Den gherechten mensche ghemoedt, Męr God maeckt hem wral, mit spoed Los, end verlaett hem niet.

Hy bewaert sulcken man

(70)

Alle syn ghebeenten so vry Datter niet een, hoe kleyn het sy, Ghebroken werden kan.

Męr de godloose sal

Door syn eyghen boosheyt vergaen, End wie haett den gherechten man Die sal komen tot val.

Die Heer lost end beurydt

Synr knechten siel die op hem staen, Daer sal oock ia niet een vergaen, Die op hem verhoopt vry.

Dixit iniustus. Psal.xxxvi.

Dauid verwondert sick ouer de groote goedheyt Gods, die daer so verbreydt is, datse oock de godloosen (die hier beschreuen werden) gheuoelen: daer na segt hy datse de gheloouighen in sonderheyt gheuoelen, biddende God dat hyse late gheduerigh blyuen tot den ghenen die hem kennen, ende dat hyse beware voor t’gheweld der godloosen, waer van hy den val voorsegt,

DE boosheyt der godloosen my Betuyght in mynen herten,

(71)

Dat gheen godsvreese by hem sy, Hy kan gheen goed beherten.

Want hy sick vro In d’booß romt so,

Datmen hem gants moet haten, Daertoe ghewiß

(72)

Niet dan quaed is,

End bedrogh syn monds praten.

Hy wilt gheen leering nemen aen, Om syn leuen te dwinghen, Hy tracht in syn bedde voortaen Snoodigheyt te volbringhen.

End lieft onslecht Den wegh onrecht, Dien hy betreett te deghen, Mit hert end daed Haett hy gheen quaed, Den goed altyd enteghen.

O Heer, dyn goedigheyt ghyeraeckt Oock tot den hemel schoone,

End dyn waerheyt de wolcken raeckt, Ia ook des hemels throone,

Dyn gherechtheyt Werdt ouer breyd,

Als Gods bęrghen beuonden.

Dyn daden fyn Te achten syn,

Euen als diep afgronden.

(73)

Du behoudst, Heer, seer voorsichtbaer Den mensch end oock de beesten, Ach hoe is dyn goedheyt costbaer Tot ghenen aldermeesten

Die daer steets vry Betrauwen dy,

End in dynr vlęrcken schadu:

Si sullen sich Van dyns huyß frisch Oueruloeden versaden.

Du saltse bedrencken ghewiß Van dynr wellusten beken, D’oorsprongk des leuens by dy is, Wy sien klaer (fyn aensteken) In dyn licht, Heer,

Dyn goedheyt teer

Wend tot den die dy kennen, De ghrechtheyt dyn

Wil tot den fyn,

Die rechthertigh syn, wennen.

Dat my gheenßins ghenaken doch Der hoouęrdighen voeten, Dat der godloosen handen oock My van myn plaetß niet stooten.

Die daer boos doen, Hoe stęrck end koen, Sullen ghewislick vallen:

End door aenstoot Gheuallen blood,

(74)

Sullen blyuen veruallen.

Noli emulari. Psal.xxxvij.

Dauid vermaent de godsalighen dat sy sick niet verwonderen, noch laten beweghen ouer den grooten voorspoed der godloosen, nademael hy kortwyligh is, ende dat hen de verderfnis is nakende, daer ter contrarien den vroomen end gherechten niet quaeds kan ouerkomen, noch in desen leuen, noch hiernamaels.

TOoren dy niet so du in desen leuen De boosen siest dickmael in spoedigheyt, Benyd niet den die sick tot booß begheuen:

Want sy sullen stracks veruallen tot leyd, Euen als hoy werden sy afghehauwen,