1 Introductie
InleidingOm de mogelijkheden om gas te importeren te vergroten, is het noodzakelijk dat de benutting van de bestaande importcapaciteit verbetert. Dat is een van de conclusies in de Monitor Energiemarkten 2007. Uit de monitor blijkt dat de capaciteit van sommige import- en exportverbindingen wel volledig wordt
gecontracteerd maar niet volledig benut, terwijl de markt wel extra behoefte heeft aan transportcapaciteit. In dat geval is er sprake van contractuele congestie. De NMa vindt een betere benutting van de
transportcapaciteit van groot belang voor de ontwikkeling van marktwerking.
Deze mening wordt gedeeld door de Europese Commissie. De Commissie stimuleert initiatieven waarmee de transportcapaciteit via secundaire handel opnieuw aan de markt ter beschikking komt. Daarnaast verplicht de Europese Verordening 1775/ 2005 (hierna: de Verordening) de transmissiesysteembeheerders (TSO’s) ongebruikte capaciteit opnieuw beschikbaar te stellen via de primaire markt1. Deze verplichting wordt ook
aangeduid met de term use-it-or-lose-it (UIOLI).
De bepalingen over UIOLI in de Verordening zijn van toepassing op de transportcapaciteit op alle entry- en exitpunten. In de praktijk in Nederland doet zich de contractuele congestie echter alleen voor op de import- en exportverbindingen.
De Verordening is bepalend en bindend over UIOLI, maar moet gezien worden als een minimumregeling. Er is ruimte om specifieke bepalingen in nationale regelgeving uit te werken en te specificeren. Gezien het belang van de toepassing van UIOLI, is de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit (hierna: de Raad) voornemens bepalingen over UIOLI op te nemen in de technische voorwaarden gas. Dit wordt tevens geconcludeerd in de beslissing op bezwaar tegen het besluit van de Raad aangaande gasvoorwaarden deel 1, (d.d. 27 juni 2006, kenmerk 101929-49). Daarin concludeert de Raad dat voor de goede werking (van artikel 5) van de Verordening het noodzakelijk is dat er meer gedetailleerde maatregelen in de technische voorwaarden worden opgenomen.
Deze consultatie is bedoeld om informatie verzamelen van marktpartijen over UIOLI als eerste stap naar wijziging van de technische voorwaarden gas.
Voorgenomen wijzigingen
De Verordening stelt de TSO verantwoordelijk voor het optimaal benutten van de transportcapaciteit. Belangrijk om te melden is dat de bepalingen in de Verordening bindend zijn. Dit betekent dat de TSO nu reeds de plicht heeft om ongebruikte transportcapaciteit, die door capaciteitshouders niet op een secundaire markt wordt aangeboden, opnieuw aan te bieden op de primaire markt. Waar mogelijk heeft de TSO de plicht om ongebruikte capaciteit als vaste capaciteit aanbieden, maar in ieder geval afschakelbaar en op day-ahead basis.
In de Verordening is echter ruimte gelaten om bepaalde zaken te regelen in nationale regelgeving. Samenvattend biedt de Verordening de ruimte om het volgende te bepalen:
• de duur van de contracten;
• de verdeling van inkomsten uit vrijgegeven afschakelbare capaciteit; • een (redelijke) prijs voor vrijgegeven afschakelbare capaciteit;
• omstandigheden waaronder ongebruikte capaciteit als vaste capaciteit kan worden aangeboden. De Raad neemt zich voor de bovengenoemde punten op te nemen in de technische voorwaarden. Daarbij vindt de Raad het van groot belang dat de wijzigingen in de technische voorwaarden bijdragen aan de uitvoerbaarheid van de UIOLI-bepalingen voor de TSO, en aan de bruikbaarheid van de aangeboden capaciteit voor marktpartijen.
Ongebruikte capaciteit
Een belangrijk punt van aandacht is de wijze waarop de ongebruikte capaciteit wordt aangeboden aan de markt. De TSO is tenminste verplicht om afschakelbare capaciteit op day-ahead basis aan te bieden. En, op grond van artikel 2.2. lid 4 van de richtsnoeren, moeten TSO’s waar passend doen wat redelijkerwijs mogelijk is om ten minste een gedeelte van de ongebruikte capaciteit als vaste capaciteit aan de markt aan te bieden. Shippers zijn met name geïnteresseerd in het boeken van vaste capaciteit met zowel korte als lange
contractduur. In de technische voorwaarden moet worden uitgewerkt wanneer de TSO gerechtigd is ongebruikte capaciteit vast aan de markt ter beschikking te stellen.
Hiertoe moet allereerst worden ingevuld in welke mate er sprake moet zijn van ‘ongebruikte capaciteit’. In de Verordening is ‘ongebruikte capaciteit’ gedefinieerd als de capaciteit die niet is genomineerd. In principe behoudt de primaire capaciteitshouder het recht van nominatie. Dat betekent dat de TSO pas vaste capaciteit via UIOLI kan aanbieden op het moment dat zeker is dat deze capaciteit niet genomineerd gaat worden door de primaire capaciteitshouder. Aangezien shippers het recht hebben om tot twee uur voor levering te hernomineren, is het theoretisch pas mogelijk voor de TSO om vanaf twee uur voor levering de overgebleven capaciteit als vast aan te bieden.
Deze uitkomst is niet in overeenstemming met het doel van UIOLI – het stimuleren van een betere benutting van de transportcapaciteit. Immers, indien de toepassing van UIOLI shippers niet werkelijk extra
mogelijkheden biedt om capaciteit te verkrijgen of toe te treden tot de markt, draagt dit niet bij tot een betere benutting van de transportcapaciteit.
De vraag hoe vaste capaciteit zou kunnen worden aangeboden zal aan de orde komen in deze consultatie. De mogelijkheid om vaste capaciteit te verkrijgen is tevens een onderwerp dat aan de orde komt in het
consultatiedocument van ERGEG over capaciteitsallocatie en congestiemanagement2.
2 Consultatie
Netgebruikers mogen ongebruikte transportcapaciteit op de secundaire markt verkopen. Dit heeft als doel dat capaciteit efficiënt benut wordt, dat barrières voor effectieve mededinging door onvoldoende toegang tot ongebruikte capaciteit worden weggenomen en dat de toegang tot het net voor nieuwe toetreders wordt verbeterd. Indien netgebruikers de ongebruikte capaciteit niet via de secundaire markt aanbieden tegen een
2 ERGEG principles: Capacity allocation and congestion management in natural gas transmission networks.
redelijke prijs, heeft de transmissiesysteembeheerder op grond van de Verordening de plicht om deze capaciteit via de primaire markt aan te bieden.
In dit document wordt u een aantal vragen gesteld over het onderwerp UIOLI. De beantwoording van deze vragen door marktpartijen en representatieve organisaties worden gebruikt door de NMa om een beeld te krijgen van de ideeën en wensen van netgebruikers en netbeheerders over enkele specifieke onderwerpen omtrent UIOLI. Het uiteindelijke doel is om de transportvoorwaarden Gas te kunnen aanvullen met noodzakelijke bepalingen over UIOLI.
Gaarne ontvangen wij een gemotiveerd antwoord op de onderstaande vragen: • Contractduur afschakelbare capaciteit
Volgens de Verordening moet GTS ongebruikte capaciteit afschakelbaar aanbieden en ten minste op day-ahead-basis. Echter, ook afschakelbare contracten voor langere duur zijn mogelijk, zoals week-, maand-, kwartaal-, seizoens- en jaarcontracten. En contracten voor meerdere jaren.
1. 2. •
Volgens de Verordening dient GTS ernaar te streven om ten minste een gedeelte van de ongebruikte capaciteit als vaste capaciteit aan de markt aan te bieden. Hierbij speelt een rol dat de primaire capaciteitshouders het recht van nominatie behouden. Tevens is van belang dat de primaire
capaciteitshouder tot twee uur voor levering nog mag hernomineren. Gezien het feit dat ‘ongebruikte capaciteit’ is gedefinieerd als capaciteit die niet genomineerd is, kan capaciteit pas twee uur voor levering daadwerkelijk worden aangemerkt als ongebruikt, en als vast worden aangeboden. Dit zou kunnen worden doorbroken door de regels voor nominatie en hernominatie aan te passen. Een mogelijkheid is het beperken van het recht op hernominatie, waardoor eerder duidelijkheid is over de hoeveelheid die niet genomineerd zal gaan worden. Een andere mogelijkheid is om de vaste
capaciteit die de primaire capaciteitshouder niet nomineert, om te zetten in afschakelbare capaciteit, zodat deze kan als vaste capaciteit kan worden aangeboden aan de markt. Waarschijnlijk zijn er nog andere opties mogelijk.
3. Wanneer zou er volgens u sprake moeten zijn van ‘ongebruikte capaciteit’?
4. Hoe en onder welke omstandigheden zou GTS capaciteit als vast kunnen aanbieden?
5. Zou volgens u het beperken van het recht op hernominatie een goede stap kunnen zijn om vaste capaciteit te kunnen aanbieden? Waarom wel of niet?
6. Wat is uw mening over het omzetten van niet genomineerde (vaste) capaciteit in afschakelbare capaciteit voor de primaire capaciteitshouder?
•
De vrijgekomen capaciteit moet door de TSO aan de marktpartijen worden aangeboden. Daarbij spelen het allocatiemechanisme en de prijs voor capaciteit een rol. Uitgaande van contractuele congestie moet de capaciteit worden gealloceerd. Mogelijke allocatiemechanismen zijn veiling of loting, maar ook andere mechanismen zijn mogelijk. Uitgangspunt is dat de methode transparant is en niet-discriminerend. Vervolgens moeten de inkomsten die deze verkoop oplevert worden gedeeld, zo meldt de Verordening. Redelijk is dat de TSO een vergoeding krijgt voor de kosten voor
van de gekozen allocatiemethode, is het mogelijk dat de verkoop meer oplevert dan de oorspronkelijke capaciteitshouder ervoor betaald heeft.
7. Welk allocatiemechanisme voor de vrijgekomen capaciteit past volgens u het beste bij UIOLI? 8.
9.
10. Indien GTS meer inkomsten genereert dan kosten, hoe zou GTS dit geld moeten besteden?
•
Bijlage: Relevante teksten uit de Verordening Tekst uit de Verordening 1775/ 2005
Artikel 5, lid 3
Wanneer transmissiesysteembeheerders nieuwe transportcontracten sluiten of nieuwe onderhandelingen over bestaande transportcontracten voeren, wordt in deze contracten rekening gehouden met de volgende principes:
a) in geval van contractuele congestie biedt de transmissiesysteembeheerder ongebruikte capaciteit op de primaire markt aan, ten minste op “ day-ahead” -basis en afschakelbaar;
b) netgebruikers die hun ongebruikte gecontracteerde capaciteit op de secundaire markt willen doorverkopen of -verhuren, hebben daartoe het recht. De lidstaten kunnen kennisgeving of informatieverstrekking aan de transmissiesysteembeheerder door de netgebruikers verlangen.
Artikel 5, lid 4
Wanneer capaciteit die krachtens bestaande transportcontracten gecontracteerd is, ongebruikt blijft en zich contractuele congestie voordoet, passen de transmissiesysteembeheerders lid 3 toe tenzij daardoor inbreuk zou worden gemaakt op de eisen van de bestaande transportcontracten. Indien daardoor inbreuk zou worden gemaakt op bestaande transportcontracten, richten de transmissiesysteembeheerders een verzoek tot de netgebruiker om, in overleg met de bevoegde instanties, overeenkomstig lid 3, ongebruikte capaciteit op de secundaire markt te gebruiken.
Artikel 8
Iedere transmissiesysteembeheerder onderneemt redelijke stappen om mogelijk te maken en te bevorderen dat capaciteitsrechten vrij verhandelbaar zijn. Ieder van deze transmissiesysteembeheerders ontwikkelt geharmoniseerde transportcontracten en procedures op de primaire markt om de secundaire handel in capaciteit te bevorderen en erkent de overdracht van primaire capaciteitsrechten voorzover daarvan door netgebruikers kennisgeving is gedaan. Van deze geharmoniseerde transportcontracten en procedures wordt aan de regelgevende instanties kennisgeving gedaan.
Tekst uit de Richtsnoeren bij de Verordening 1775/ 2005
2. Principes die ten grondslag liggen aan het mechanisme voor capaciteitsallocatie en de procedures voor congestiebeheer en toepassing van procedures voor congestiebeheer in geval van contractuele congestie
2.1. Principes die ten grondslag liggen aan het mechanisme voor capaciteitsallocatie en de procedures voor congestiebeheer
1. De mechanismen voor capaciteitsallocatie en de procedures voor congestiebeheer zijn bevorderlijk voor de ontwikkeling van concurrentie en de liquide verhandeling van capaciteit en zijn compatibel met de
marktmechanismen, inclusief de spotmarkten en trading hubs. Zij zijn flexibel en aanpasbaar aan veranderende marktomstandigheden.
3. Deze mechanismen en procedures belemmeren de toetreding van nieuwe marktdeelnemers niet en creëren evenmin overmatige hinderpalen voor het betreden van de markt. Zij beletten niet dat de marktdeelnemers, inclusief nieuwe marktdeelnemers en bedrijven met een klein marktaandeel, effectief concurreren.
4. Door middel van deze mechanismen en procedures worden passende economische signalen gegeven voor de efficiënte en maximale benutting van technische capaciteit en worden investeringen in nieuwe
infrastructuur aangemoedigd.
5. Netgebruikers worden ingelicht over de soort omstandigheden dat de beschikbaarheid van gecontracteerde capaciteit kan beïnvloeden. De informatie over afschakeling dient overeen te komen met het informatieniveau waarover de transmissiesysteembeheerder beschikt.
6. Indien het om systeemintegriteitsredenen moeilijk is de contractuele leveringsverplichtingen na te komen, brengen de transmissiesysteembeheerders de netgebruikers op de hoogte en zoeken ze onverwijld een nietdiscriminerende oplossing. De transmissiesysteembeheerders raadplegen netgebruikers over procedures alvorens deze uit te voeren en komen deze met de regelgevende instantie overeen.
2.2. Procedures voor congestiebeheer in geval van contractuele congestie
1. Ingeval gecontracteerde capaciteit niet wordt gebruikt, stellen de transmissiesysteembeheerders deze capaciteit op afschakelbare basis beschikbaar op de primaire markt via contracten van verschillende duur, mits deze capaciteit door de relevante netgebruiker (capaciteitshouder) niet tegen een redelijke prijs wordt aangeboden op de secundaire markt.
2. Inkomsten uit vrijgegeven afschakelbare capaciteit worden gedeeld overeenkomstig de door de relevante regelgevende instantie vastgestelde of goedgekeurde regels. De regels zijn verenigbaar met de eis van een effectief en efficiënt gebruik van het systeem.
3. Een redelijke prijs voor vrijgegeven afschakelbare capaciteit kan door de relevante regelgevende instanties worden bepaald, rekening houdend met de heersende specifieke omstandigheden.
