Een veel bewogen jaar ligt achter ons. Een jaar waarin de strijd der nation op handelsgebied niet alleen uiterst fel was en de volken, meer dan ooit, elkander trachten te overvleugelen en zich van nieuwe markten, van tot hiertoe onge6xploiteerde gedeelten der aarde, te verzekeren, maar waarin ook verschillende volken met de wapenen in de hand, rechten, grondgebied en voordeelen voor hun handel zochten te bemachtigen, die, naar zij beweerden voor hen op vreedzame wijze niet te verkrijgen waren, een jaar van groote levendigheid op handels-, scheepvaart-, industrieel- en emissiegebied, maar ook van werkstakingen, hooge disconto's op verscheidene geldmarkten en talrijke faillisse- menten.
Maakt men echter de balans van 1912 op, zoo zal men zien, dat het creditsaldo het debetsaldo ver overtreft en wanneer de strijd om het bestaan ook overal moeielijker geworden is, toch de menschheid feden tot dankbaarheid heeft en er alle oorzaak bestaat, om het nieuwe jaar met moed in te gaan. Vooral nu er gegevens bestaan, die doen verwachten, dat aan den bloedigen strijd in het Oosten spoedig een einde zal komen en de Mogendheden, doordrongen van de noodzakelijkheid om eene hervatting der vijandelijkheden te v o o r k o m e n , de beide zoo scherp tegenover elkander staande partijen tot een eervollen vrede zullen noopen. Dat daarbij het geld eene groote rol speelt, is natuurlijk.-Want bereid o m , na het sluiten van den vrede, millioenen beschikbaar te stellen voor de econo- mische ontwikkeling der Balkan-Staten en van Turkije, weigeren de internationale Banken het verstrekl<en van eenig geld voor oorlogsdoeleinden en de betrokken Staten, reeds zoo verzwakt door het verlies van duizende menschenlevens, en wier financieele toestand allesbehalve
rooskleurig is, zullen, in hun eigen belang, zich naar de besluiten van de, hand aan hand met de Banken gaande, Mogendheden, hebben te gedragen.
De beurzen, als altijd de gebeurtenissen vooruit loopende, begonnen dan ook het nieuwe jaar, met hoogere notee- r!ngen. Nu het hervatten der vijandelijkheden uitgesloten schijnt, is hen de wijze waarop men tot een vergelijk komen zal en de tijd die daartoe vereischt zal worden, onverschillig. Zij hopen o o k , dat, nu de zoo beiangrijke Ultimobehoeften achter den rug zijn, de goudproductie toenemende is en bij bet herstel van den. vrede veel goud, dat nu door beangstigde lieden werd opgepot, weder in omloop zal k o m e n , de circulatiebanken, gaandeweg, tot verlaging van hun tarief zullen kunnen overgaan en nu de zich zoo sterk ontwikkelende lndische Archipel, het Verre Oosten, Zuid en Centraal Amerika steeds meer behoeften hebben aan nieuwe verkeerswegen en verkeersmiddelen, handel en nijverheid, ook in dit jaar, zullen bloeien.
Misschien dat die zienswijze wat te optimistisch klinkt en daar de Balkan Staten, Turkije, verscheidene Britsche en Fransche Koloni~n, China en menige Zuid Amerikaansche Staat, nieuwe leeningen zullen hebben uit te geven en met het aanleggen van nieuwe spoorwegen, havens, kanalen, enz. in Overzeesche gewesten tijdelijke vastlegging van kapitaal gepaard gaat, geld ook in 1913 niet bijzonder goedkoop zal blijken. Maar wanneer d~ voortdurende vraag naar geld het uitvloeisel is van toenemende handelsom- zetten en verlevendiging der nijverheid, dan kan die vraag slechts als eerie gezonde beschouwd worden. De ondervinding heeft echter geleerd dat, ook in die richting, dikwijls schromelijk overdreven werd en in meer dan ~ n land stakingen van betalingen zijn voorgekomen van firma's, die te veel hooi op hun york namen, terwijl ook de aan- houdende wapenrustingen, aan de begrooting van meet dan ~ n yolk knaagden en hen, evenals verscheidene steden, spoorwegmaatschappijen, enz. blj de moeielijkheid om leeningen tot aannemelijke voorwaarden uit te geven, tot uitgifte van vlottende schuld dwongen. Die schuld onder den vorm van schatkistobligati~n en schatkistwissels, beloopt millioenen en millioenen en steeds meer conrurreert
op de internationale discontomarkt het accept dier Staten, gemeenten en ondernemingen met dat der handelsfirma's.
Bij een beoordeeling van den toestand der internationale geldmarkt, moet dat voortdurend scheppen van vlottende schuld, steeds voor oogen gehouden en bij het nemen van schatkistpapier steeds de vraag gesteld worden of die vlottende schuld, te eeniger tijd, in geconsolideerde zal kunnen hervormd worden, dan wel, gelijk dit in de laatste tijden zoo veelvuldig voorkwam, tot minder gunstige voor- waarden zal moeten hernieuwd worden. Vooral de Ver- eenigde Staten, steeds er op uit, om met het geld te werken van hetzelfde Europa dat het overal afbreuk tracht te doen, zijn voortdurend met de ,,notes" hunner spoor- weglijnen in Lombardstreet aan de markt en van daar uit vinden die ,,notes", bij Britsche en intecnationale assurantie- maatschappijen en andere instellingen, plaatsing.
Niettegenstaande den verkoop dezer ,,notes" en de zeer aanzienlijke overschrijding van Amerika's uitvoer over zijn invoer (over de eerste elf maanden van 1912 bedoeg dit saldo 484,253,764 dollars tegen 475934,652 in dezelfde periode van 1911) bleef de wisselkoers te New-York zich gedurende het geheele afgeloopen jaar, tegen de Vereenigde Staten bewegen. De laagste koers voor Cable transfers was slechts 4.85, de hoogste 4.8815 en zelfs heden.is, niettegen- staande vriend Jonathan gisteren weder een aanzienlijk be- drag zijnen ,,Notes" aan de Theems onderbracht, de no- reefing 4.8690, vond de bekende arbitrage-firma Lazard Brothers zelfs aanleiding o m , voorloopig, twee millioen dollars goud voor uitvoer naar Europa te bespreken en, meenen verscheidene Bankiers, dat de Vereenigde Staten ook hOg verder de dekking hunner internationale verplich- tingen in goud zullen hebben af te wikkelen. Aan Europa, waar op her oogenblik een 6 pCts. disconto te Berlijn, Weenen en Rome, een 5~- pCt. te St. Petersburg, ten 5 pCt. te Londen en te Brussel en een 4 pCts. tarief te Parijs en te Amsterdam bestaat, zoude het natuurlijk aangenaam zijn, wanneer zich deze zienswijze bevestigde en de inter- nationale geldmarkt versterking kreeg van eene zijde die herhaaldelijk goud van Londen wegtrok, zonder op de goudpariteit acht te geven. Het is echter geene onverschil-
lige zaak of her Amerikaansche goud eventueel naar Londen dan wel naar Parijs gaat. Komt het in handen der Bank van Engeland zoo is, bij de bekende vrijzinnige goudpolitiek dezer instelling, dit goud weder voor de geheele internationale geldmarkt beschikbaar, terwijl de Bank van Frankrijk, in de laatste tijden niet alleen geen goud voor uitvoer be- schikbaar stelde, maar gebruik makende van haar recht om hare bankbNjetten in goud of zilver in te wisselen, die slechts in zilver of kleinere biljetten inloste en alleen bij uitzondering een weinig goud beschikbaar stelde. Een en ander, gevoegd bij het wegstoppen van goudstukken door voor politieke verwikkelingen bevreesde personen, deed, aan de Seine, een premie op goud ontstaan.
ls het, tot op zekere hoogte, te verklaren, dat, daar Frankrijk niet gelijk Duitschland eene oorlogsreserve in goud heeft (in de Juliusturm te Spandau liggen 120 millioen Mark geel metaal), zijne voornaamste credietinstelling in tijden van politieke spanning haar goud vast houdt, toch is die gedragslijn niet zonder bedenking. Want wanneer ook het niet inwisselen der biljetten in goud maar in zilver of tegen kleinere biljetten de Bank in staat stelde om een goudvoorraad van 3200 millioen te handhaven, goudvoor- raad die stellig sterk zoude zijn aangesproken en reeds bij den aanvang van den oorlog .door Turkije, de Balkan Staten en ook door Oostenrijk-Hongarije aangesproken werd, zoo heeft de fransche valuta geleden onder het niet afstaan van goud en het noteeren eener premie voor fransche goudstukken in het verkeer. Want vooral in tijden van politieke verwikke]ingen geven deOverzeesche, geven eigen- lijk alle landen, de voorkeur om wissels te nemen op landen waar de inlossing der traites, zonder moeite; in goud plaats vindt, dan wel op markten waar het gele metaa]
krampachtig wordt vastgehouden en slechts zilver of kleinere biljetten in betaling worden gegeven. Dit mag niet vergeten worden, nu Frankrijk er naar streeft om zijne hande]som- zetten in Overzeesche gewesten uit te breiden, overal eigen Banken heeft of gaat vestigen en vooral zijne door de Banque de Paris et des Pays Bas en Banca Commerciale Italiana opgerichte Banque fran~:aise et Italienne pour l'Am~rique du Sud te Buenos Ayres, Rio de Janeiro en
verdere kantoren in Argentini~ en Brazili~, zich voor wissel- transacti6n ttrsschen Zuid-Amerika en Frankrijk veel moeite geeft. Nu kan die instelling wel, voor rekening van Frankrijk, op Londen trekken, sedert de Banca Commerciale Italiana daar eene succursale heeft en bespaart zij dus de commissie die zij anders aan Engelsche Banken voor het accepteeren der wissels zoude hebben uit te keeren, maar daar staat tegenover, d a t - de Bank van Engeland weigert om de accepten van buitenlandsche Banken te disconteeren. Daar- door en met de zekerheid dat Groot-Brittanie alle zijne verplichtingen in het internationale devies par excellence goud afwikkelt, is het dus steeds gemakkelijker ore, vooral in Overzeesche landen, papier op Londen te plaatsen dan op geldcentra, waar goud moeielijk te verkrijgen is.
Dat het vasthouden aan haar goud en dientengevolge toepassen van een 4 pCts. disconto der Bank van Frankrijk op het oogenblik, dat aan de andere zijde der Vogeezen en van het Kanaal een hooger tarief bestond, bij het meerendeel der fransche industrieelen en kooplieden groote instemming .vond, behoeft zeker geen betoog. L a F6d6ration des industriels et Commer~:ants franqais, die over de discontopolitiek der Bank hare leden raadpleegde, vernam dat bijna iedereen die politiek goedkeurde. Wanneer men echter aan de Seine er zich op beroemt, dat Frankrijk het laagste disconto in Europa heeft, zoo is dit niet juist.
Want ook de Nederlandsche Bank kon een 4 pCt. tarief (en wel sedert 30 September, 1911 en niettegenstaande vele schaduwzijden op politiek en economisch gebied) handhaven. Maar terwijl in Frankrijk de inwisseling der biljetten in goud moeielijk bleek, was men aan de Oude Turfmarkt steeds bereid om geel metaal voor uitvoer beschikbaar te stellen. En dit zelfs toen de goudvoor- raad der Nederlandsche Bank lang nog niet de hoogte bereikt had van thans, nu die ruim 162 millioen gulden bedraagt. Ten allen tijde heeft men aan den Amstel die in het belang van den nationalen handel zoo noodzakelijke goudpolitiek weten te handhaven en blijven Engeland en"
Nederland, als landen van vrijheid en vrijhandel, ook op hunne goudpolitiek de vrijzi.nnige gedragslijn toepassen die in het verleden zoo zeer tot hun welvaart medewerkte en
ook in de toekomst tot uitbreiding hunner handelsomzetten en het verkrijgen eener steeds belangrijker positie in het wereldverkeer leiden zal. Reeds nu kan Engeland over de vlucht die zijn handel genomen heeft niet ontevreden zijn.
Zijn Trade-returns over 1912 wijzen toch weder record- cijfers aan. De invoer nam in dat jaar vergeleken met 1911 met 64,738,987 pond st. of 9.5 pCt., zijn uitvoer met 33,314,704 pond st. of 7.3 pCt. toe, terwijl zijn re-e•
met 0,07.8,771 pond st. of 8.8 pCt. vermeerderden. Met zijn totalen invoervan 744,806,514, uitvoer van 487,434,002 en re-exporten van 111,837,705 pond st. staat Groot- Brittanie nog altijd aan het hoofd van alle handelsnatien en wanneer de Britsche handel ook in alle deelen der aarde, met een scherpe mededinging heeft te kampen van zijne voornaamste concurrenten Amerika en Duitschland, zoo kan men reeds heden zeggen, dat voor langen tijd zijne nijverheid met orders voor spoorwegmaterieel voor Engelsch-lndie, Zuid Amerika, enz. verzorgd is. Deze week toch werden verschillende contracten door John Bull afge- sloten voor den aanleg van nieuwe spoorweglijnen in Over- zeesche Gewesten, terwijl in Engeland zelve, de electrifi- c a t i e van de eene nationale lijn na de andere ter hand genomen wordt, evenals dit i n Amerika geschiedt, waar een aanvang zal gemaakt w o r d e n , met de electrificatie van 450 mijlen der Chicago, Milwaukee and Puget Sound Railway.
En zijn de vooruitzichten op industrieel gebied gunstig, op de Britsche werven heerscht sedert lang eene toenemende levendigheid. Op 31 Deccmber, 1912 waren op die werven in aanbouw 542 schepen met eene tonnemaat van niet minder dan 1.070.100 tonnen tegen 483 schepen metende 1.510.052 tonnen op 31 December 1911. - - En in ditcijfer zijn niet begrepen de oorlogschepen. Daarvan waren er 15 metende 154.840 tonnen in aanbouw bij de Royal Dockyards en 60 metende 342.035 tonnen op particuliere werven.
En niet alleen op het gebied van scheepsbouw maar ook op dat der vrachten heeft John Bull groote reden tot te- vredenheid; vooral Cardiff kon op uitstekende resultaten wijzen en schat men dat daar aan vrachten in 1912tusschen 4 en 5 millioen pond st. verdiend zijn.
Groot Brittanie's commercieele en industrieele ontwikke-
ling spiegelt zich ook af in de cijfers over 1912 van het Ban- kers Clearing .House her reusachtige bedrag van 15.961.773.000 pond st. aantoonende. Tien jaren geleden was het cijfer nog slechts 10.109.825.000 pond st.
Maar wordt er van het Clearing House steeds meet ge- bruik gemaakt, bovengenoemd cijfer vertegenwoordigt echter niet alleen handelstransactien maar ook die welke op finan- ciefile operatien betrekking hebben. En die operatien waren in 1912 uiterst belangrijk. Alleen de ter inschrijving aan- geboden leeningen bedroegen 210.850.156 pond st. (tegen 191.759.352 pond st.), maar. in Londen worden steeds meer zaken buiten den Stockexchange en zonder dat een pros- pectus wordt uitgegeven, gedaan, en geschiedt de plaat- sing van schatkistwissels, notes enz. meestal door personen die noch stockbrokers noch emissie-huizen zijn.
Was her cijfer der emissien in 1912 in Engeland grooter dan in het vorige jaar, ook in Frankrijk was dit het geval.
Zij beliepen toch 5.041.567.535 francs waarvan 1.952.922.123 aan Fransche en 3.081.645.372 francs aan buitenlandsche schuldbrieven. In 1911 waren de cijfers resp. 4.696.429.558, 814.711.584 en 3.881.717.974. In 1912zijn dus 1.145.210.599 francs fransche meer en 800.072.602 francs buitenlandsche fondsen minder uitgegeven. In verband met deze cijfers zij opgemerkt, dat aan de Seine zich voortdurend stemmen doen hooren die wenschen dat de fransche spaarpenningen uitsluitend in fransche schuldbrieven of in fransche onder- nemingen belegd worden en grootere controle uitgeoefend wordt op den emissien der Banken. Die beweging is op touw gezet, sedert bet publiek de dupe werd van geweten- looze personen die fondsen aan de markt brachten welke, later, geheel waardeloos bleken. In de zitting der Kamer van afgevaardigden van 21 December werd er tevens over geklaagd dat verschillende fransche Banken hun beschikbare middelen te veel aan het buitenland uitleenden. Van andere zijde wil men aan de Seine, dat Frankrijk slecht de koorden der beurs opent voor die landen wier politiek en handels- politiek met Frankrijk's belangen overeenkomt. In het kort, er bestaat eene zekere strooming om te bewerken ,,que l'epargne nationale reste dans le pays", terwijl in bovenbe- doelde zitting de Minister van financien, de Heer Klotz, ver-
klaarde dat ,,la Direction g~n~rale des Fonds" last had gekregen om de fransche credietinstellingen uit te no0digen, om ten spoedigste alle inlichtingen te geven ten opzichte hunner verbintenissen met het buitenland.
Zonder twijfel is deze inmenging van de zijde der Regeering in de zaken der Banken niet zonder bedenking, m a a r w a n - neer men nagaat, welke groote geldbehoeften in Frankrijk gaan b e s t a a n , zoo kan men zich wel verklaren, dat men in zekere kringen wenscht dat het ,,charit~ bien ordonn~e c o m m e n c e par sol m~me" geen ijdel woord is en dat her onverstandig zoude zijn aan a0dere landen geld uit te leenen op een oogenblik dat Frankrijk zijne millioenen zelf noodig heeft. Want de schatkist is lang niet op een bed van rozen.
De nog niet afgehandelde begrooting voor 1913 zal, wan- neer de Kamer op 1 4 Januari opnieuw bijeenkomt, alleen d o o r kunstmiddelen, nieuwe belastingen enz. sluitend te maken zijn en zal men een kleine 230 millioen moeten vinden voor een budget dat naar de 5 milliarden loopt en in juiste cijfers aan uitgaven 4673 millioen francs aantoont.
Met het o o g op den toestand der schatkist zal dan ook spoedig tot eene uitgifte van vlottende schuld moeten worden overgegaan en deed het gerucht gisteren de ronde dat die uitgifte in 3.50 pcts. schuldbrieven zoude geschieden, wat aanleiding gaf tot verkoop van 3 pcts. fransche rente wier koers nu op 89.20 gedaald is, sedert her publiek die, tegen eerie hoogere rente belovende fondsen, van de hand zet, de fransche spaarbanken, waar de wegtrekkingen de inleg- gelden met ruim 81 millioen in 1912 overtroffen, minder nationale schuldbrieven koopen en de jongste 4 pCt.
Staatsspoorwegleening eveneens op den koers der 3 pets.
drukte.
Vervolgens zal de stad Parijs verschillende, leeningen uittegeven hebben, zal o o k voor de economische ontwikke- ling van Marokko geld noodig zijn, terwijl Frankrijk, als hoofd der Latijnsche rassen, deel zal hebben te nemen aan de uitgifte der 3.50 pcts. schatkistobligatien groot 300 mil- lioen Pesetas waartoe Spanje besloot. Dit nog te meer, o m d a t Spanje's Koning na de fransche Presiedentsverkie- zingen, een bezoek wil brengen aan de Fransche Repu-
bliek, die de banden wil versterken met de zusternatie aan de andere zi]de van de Pyreneen, maar tegelijker tijd met leede o o g e n ziet, hoe ook in Spanje een ,,protectionisme financier" bestaat zich uitende in den eisch d er Spaansche Banken dat de in Spanje werkende buitenlandsche Banken aan eene bijzondere belasting zullen worden onderworpen.
Daardoor zouden niet alleen het Credit Lyonnais dat Suc- cursales heeft te Madrid, Barcelona, Sevilla, Cadix en Valencia, maar ook de Banco Espanol del Rio de la Plata met vertakkingen te Madrid, Vigo, Barcelona, Valencia, Coruna, Bilbao, San Sebastian en de Banco Aleman Transat- lantico met kantoren te Barcelona en te Madrid d i e , allen hun zaken in Spanje zien toenemen, getroffen worden.
O o k zal Frankrijk deelnemen aan de nieuwe Chineesche leening die nu waarschijnlijk spoedig tot stand zal komen, mits men het morgen op de te Londen te houden bijeen- komst der vertegenwoordigers van her syndicaat der zes mogendheden, eens kan worden over verschillende nog te regelen kwesties. Met de Chineesche regeering weed eene voor- loopige overeenkomst aangegaan, ten opzichte van het bedrag, vorm en voorwaarden dee leening, maar in geen geval schijnt het waarschijnlijk, dat het voile bedrag der leaning groot 25 millioen pond st. in eens zal kunnen worden uit- gegeven. Er bestaan ten eerste nog te veel eigen geldbe- hoeften op de verschillende geldmarkten der landen die aan de leening zullen deelnemen, ten tweede moet ook zelfs wanneer men zich, voorloopig, tot eene emissie van 10 millioen zoude bepalen de politieke horizon helderder zijn, en wil men ook aan de Seine eerst den uitslag afwachten der nieuwe uitgifte van 500 millioen 3~ pCts obligations die op 9 Januari bij het Credit Foncier de France en alle v o o r n a m e Fransche banken plaats heeft. Men oordeelt te Parijs verschillend over den uitslag die deze premie-leening te wachten staat, maar zeker is het dat, ditmaal, het succes minder groot belooft te zijn dan, vroeger, aan dergelijke emission ten deel viel.
Kan men tot op zekere hoogte begrijpen, dat in Frankrijk, waar het protectionisme zoo welig tiert, men ook een ,,protectionisme-financier" wil toepassen, op den duur kan men aan de Seine zich niet onthouden om aan financieele
internationale operation van beteekenis deel te nemen, wil Frankrijk's i n v l o e d en prestige bij de Latijnsche rassen, bevriende nation enz. niet teruggaan. O o k schijnt Pa.rijs de aangewezen geldmarkt om de Balkan Staten en Turkije te helpen, want, zonder dien financieelen steun, zoude het moeielijk zijn die landen tot de economische ontwik- keling te brengen die nu in het verschiet ligt. L o n d e n , voortdurend aangesproken door zijne koloni~n en verplicht Engeland's invloed te handhaven in Zuid- en Centraal Amerika kan niet op groote schaal, ten gunste van de Balkan Staten, optreden, terwijl Berlijn door zijn 6 pCts disconto helder aantoont dat het zelf groote geldbehoeften heeft eu het oogenblik nog niet gekomen is, orn in het Oosten op groote schaal als geldschieter op te treden. Zonder twijfel kan o o k Duitschland met tevredenheid op 1912 terugzien.
De nijverheid en de landbouw hebben een jaar van , H o c h - konjunktur" achter zich. Op het gebied van steekolen, ijzer, machines, electriciteit zijn stijgende voortbrenging, stijgende prijzen en stijgende winsten verkregen, maar o o k de vraag naar geld en naar goud was stijgende en meet dan eens kocht Berlijn geel metaal aan de Theems, zonder dat de wisselkoers goud invoer toeliet en niettegenstaande de krachtige pogingen der Rechsbank, om het credietwezen op gezonde basis te steIlen en minder buitenlandsche leeningen over te n e m e n , was een 6 pCts diconto niet te ontwijken, terwijl het aantal faillissementen 9202 beliep.
Zonder twijfei zal Duitschland's voornaamste credietinstelling tot eerie discontoverlaging overgaan, zoodra dit maar eenigszins mogelijk is, maar intusschen, is Berlijn tenge- volge der eigen geld-behoeften als internationale geldmarkt op den achtergrond geraakt, klinkt o o k aan de Spree het ,Duitschland voor de Duitschers" en ondervindt o o k daar het uitbrengen van buitenlandsche leeningen tegenwerking.
Of her echter verstandig is, om den invoer van buiten- landsche fondsen te beperken is eene andere vraag, vooral voor een land als Duitschland, dat zijne omzetten in het wereldverkeer wenscht uit te breiden is her noodig, o m leeningen der Overzeesche gewesten waarmede gewoonlijk bestellingen van spoorweg-materiaal enz. gepaard gaan, over te n e m e n , is her eene verstandige politiek om een
gedeelte der nationale spaarpenningen ook in solide buiten- landsche schuldbrieven te beleggen. Uit de rente die op die fondsen gekweekt wordt, is het toch mogelijk een ge- deelte van het verschil te dekken, dat tusschen den in- en uitvoer bestaat en Engeland dat alleen in Zuid en Centraal Amerikaansche fondsen op 31 December 1912 937140450 pond st. belegd had, vindt in het bezit zijner buitenlandsche schuldbrieven een zeer belangrijken factor ore, gevoegd bij hetgeen aan vrachten, bankcommissi~n, assurantie premi~ n enz. verdiend wordt, een gunstige betalingsbalans te verkrijgen.
Maar het blijft natuurlijk voor elk land eene gebiedende noodzakelijkheid om de tering naar de nering te zetten en slechts dan buitenlandsche fondsen o p te nemen wanneer de toestand der eigen geldmarkt en die der wisselkoersen dit toelaat en de spaarkracht der bevolking tot eene verdeeling der beleggingen in nationale en internationale schuldbrieven aanmoedigt. Dat echter ook op de politieke verhouding tot den geldbehoevenden Staat en ook op diens crediet- waardigheid steeds meer gelet moet worden spreekt van zelf. Met het oog op de verschillende financieele operation d i e in 1913 aan de orde zullen komen zal nog meer dan eens, gelegenheid bestaan om dit nader uiteen te zetten.
L o n d e n , 9 Januari 1913. C. ROZENRAAD.
Eco~. 1913. 7
