Kleyn-munster, des groot-roemigen David Jorisens roemrijcke ende wonderbare schriften
elckerlijck tot een proeve gestelt
D.V. Coornhert
bron
D.V. Coornhert, Kleyn-munster, des groot-roemigen David Jorisens roemrijcke ende wonderbare schriften elckerlijck tot een proeve gestelt. Jacob Aertsz Colom, Amsterdam 1630 (uitgave)
Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/coor001kley02_01/colofon.php
© 2013 dbnl
xxvir
Tafel
Uant boecxken ghenaemt Kleyn munster des grootroemighen David Iorisz.
roemrijcke ende wonderbare schriften, gedruct Anno 1590. breeder aenwijsende ende bewijsende des selvens D.I. hoge beroemingen tot verkleyneringe vande eere Iesu Christi ende zijnre Apostelen leere, bediening ende geest.
Vergelijckinghe
Uande drie diensten, Kercken, Hutten, of Tabernakelen.
David Ior.
Christi Moysi
Alderheylighste Heyligh
Int voorhof
Geestlijck huys Vleeschen
Steenen
David Abraham
Adam
Iacob Isaac
Abraham
Ziele Lichaem
Cleet
Geest Ziele
Lijf
Gheest Woordt
Werck
Louter wesen Leven
Waerheyt Wegh
Zon Maen
Ster
Marghen Huyden
Ghister
Toekomende Tegenwoordig
Voorleden
Gheest ende waerheyt Christus en zijn jongeren
Wet ende Propheten
Heylighe geest Zoon
Uader
Man Iongeling
Kindt
Die komt Die is
Die was
Uolkoren Aren
Gras
Uruchten Bloeysel
Knop
WOORT.
Der liefden Des hoops
Des geloofs
volkomen nvolkomen
Onvolkomen
GHELOOF
Alderheylichste Beeldisch
Abrahams
des gheests Christi
helpt niet DIENST
d'ald'doorluchtighste geest aller volkomenheyt
Christi wterlijck na den vleesch
Moysi wterlijck na den vleesch
Iehosua Aaron
Moyses
Christus Helias
Moyes
Alderheylighst Heyliger
Heyligh
Alderschoonst Schoonder
Schoon
Alderrijckst Ryker
Rijck
Alderlevendigst Levendiger
Levendigh
Alderreynst Reynder
Reyn
Alderhooghst Hooger
Hoogh
Alderverborgenst Verborgender
Verborgen
Na D. Ioriszoons roem is, verstaet, doet, of streckt Christi
Apostelen tuychenis is kindisch onvolkomen Uant uyterlijck
Doen alles stucwerc
Hebben niet konnen verstaen de laetste ende volkomenste bouwinge Moeten dwalen
Strect als een onperfeckt beelt vande kintsheyt Volbrenght alles na den letter
Is d'oprysende Son
Moet als een weghbaner ende voorlooper voorgaen
Maect met zijn jongeren den nakomenden geest groot
Sijn kerck is gants te niet ende ghebroken na geest ende vleysch Hout op voor den nakomenden geest.
David Ior.
H. Gheest
D'alderdoorluchtichste aller volkomenheyt Gheest ende leven,
Overtreft alle tyden,
Is kracht ende licht dat noyt gesien is, Tot de manheyt
Inden geest des alderheylighste geloof De middaeghse son
Komt nu voort ende
Sal niet afgebroken worden.
Het dachlicht der majesteyt dat nu aenheft, wert niet uytgheblust alst maenlicht Christi,
Roem D. Iorisz. toe-eygenen zynen persone, ampt ende geest, de bynamen Godes,
Dat hy soude zijn de liefde.
Des geests ende levens.
Des wijsheydts.
Ende die alles te boven gaet.
De rechte Uader, Christi.
De laetste Adam.
Nieuwe Hemelsche Adam.
Dalmachtigheyt des eeuwighen waerheydts.
De geestelijcke Christus.
De uytverkoren beloofde David.
De ghesalfde des Heeren.
De rechte Harder.
Het leven.
Koning der gherechtigheydt.
De Leeu Iuda.
Het licht der eeuwiger wijs heyt.
De rechte Heer.
Meester.
De Vader der toekomende werelt.
Vader des werelts om die salich te maken komende.
De steen sonder handen van den bergh ghehouwen.
Soon der eeuwigher wijs-heyt, eeuwigheyt.
Vrucht der lendenen Christi Davids.
Heerlijcke spruyt.
Wortel Davids.
Eeuwighe wijsheyt.
H. Geest.
Gheest des levens.
Schriftonge der eeuwiger wijsheyt.
xxviv
Aenwijsinghe
Der boecken David Ioriszoons by desen Schrijver meest gelesen ende gebruyct, tot lichte naspeuringe of d'aengetogene plaetsen hier na trouwelijck syn gestelt, dan niet, daer de cyfer talen beteeckenen de boecken hier neven de Cyfer talen ghenoemt staende ende eerst:
1 HEt eerste oft oude Wonderboec.
2 Het nieuwe Wonderboeck, te weten daer inne het j.ij.iij. ende iiij. boeck.
3 Alle vrome, goetwillighe, etc. Sal.
4 Korte antwoorde op twee vraghen.
5 Antwoorde opte vraghe Scipionis.
6 Antwoorde teghen eenen die sich
beklaegt.
7 Een aendachtighe betrachtingh.
8 Een onderscheydelijcke berichtingh van't rechte goet ende quaet doen.
9 Uande blintheyt deser werelt.
10 Seer schoone aenwijsinghe.
11 Berichtingh wie zijn huys op een velsen, etc.
12 Een suyverlijcke bewijs reden.
13 Catechesis, dat is, etc.
14 Ernstelijcke klaghe, leere, etc.
15 Kort bericht opten brief I.A.L.
16 Die eerste sullen de laetste, ende de
laetste, etc.
17 Uan't ghebruyck der spijsen.
18 Een klagheijck ghebedt.
19 Uan't gheloof een heylich wacker
vermanen.
20 Uande rechte ghemeente Christi.
21 Een kostelijck kleynoot.
22 Leeringhe ende vermaninghe met
23 De gantse leeringhe van David I.
24 Vande mensche ende zijn gerechtigheyt.
25 Vande snootheydt des olden ende deught des, etc.
26 D'ellendighe mensch met zijne goeden.
27 Neemt waer, wie lang, etc.
28 Dit kan of magh ick niet onderlaten,
29 Neemt waer mijne kinderen,
30 Een seer goede onderwijsingh der
wijs-heydt.
31 Ondersoeckt u selven of ghy inden
gheloove, etc.
32 Een der Paradyscher rivieren uytvloedt.
33 Op een schrift datter besyen uyterlijcke, etc.
34 Van dat gherechte ware Syon.
35 Wten monde stemmelijck ghesproken.
36 Straffinghe ende leere, j, ij, iij.
37 Vande vreemde tonghen ende talen.
38 Twee sprake door Pieter ende Ian,
39 Tweesprake tusschen man ende Wijf,
40 Het Uader ons,
41 Klaer verhael vande wederbrenginge,
42 Nootwendighe vermaninghe,
43 Klaer bewys van't woort Gods,
44 Christelijcke waerschouwinge aen allen,
45 Wtsprake des waren Religions,
46 Een uytsprake tusschen de Meester ende zijn D. etc.
47 Waerschouwinghe unde vermaninge,
48 Van dat voorgaen ende navolgen moet.
49 Van dat rechte voetwasschen,
50 Vraghe hoet komt dat eyner wel 'tghoede, etc.
51 Waerachtighe reden ende ghespreck
tusschen, etc.
52 Waerschouwinghe voor den dach des Heeren.
Merckt.
Daer de voorgemedle Boecken ende Boecxkens Capittelen hebben met letteren gedeylt, heb ick de plaetsen by my aengetogen aengewesen, te weten met het getal het boec (als boven) toonende ooc het getal des Capittels ende de letter. Daer geen Capittelen zijn, wijse ick aen 'tgetal des bladts, of zijnder geen bladt-getallen des letters getal des quaterns met de letter. Oock sal de leser weten dat ick int schrijven geen ander boecken Davids. dan voorseyt is, en hebbe ghehadt.
xxviir
Voor-reden.
Ghespraecx-wijse tusschen veel Goet-dunckende Betweters ende D. V Coornhert.
Goetdunckende Betweters,
WAt hooren wy van dy Coornhert?
D.V. Coornhert.
Dat en weet ick niet.
G.B. Wy wetens wel. Du wilste op nieus tegen sommighen ghemeenten schrijven.
D.C. Dat weet ick wel. G.B. Moogdy immers niet rusten? D.C. Neen, inden dinghen niet daer mijn moeyelijcke schadelijcke, ende van veele ghehate onrust: mijnen even-naesten tot een veylighe ende heylighe rust mach dienen. G.B. Meest elck houwet dat du schadelijcke onrust maeckste met dyne rumoersche onrustigheydt.
D.C. Als meest elck of een eenigh mensh my dat bewijst, sal ick sulcke mijne onrust terstont om een veylighe ende my nutte rust wisselen. Meest elcx seggen is onseker, ende heeft, son-der bewijs, kleyn gheloof. G.B. Ist dan onwaerheydt, dat ghy gheen tijdt en rust? D.C. Dat en segghe ick niet. G.B. Dat seyt Meest elck, ende is nochtans wear. So ist dan niet al loghen dat Meest elck seydt. D.C. Dat segghe ick niet, maer dat Meest elcx segghen onseker is, en of hy al een waer-heydt seyt, daerom en is al zijn segghen niet waer, of maeckt nu een Bontekray winter? G.B. Wat segghe ick van meest elck, de Hoofden self noemen dy een Molenpaert. D.C. Sy moghen my oock wel een Esel noemen, maeckt my heur naemgheven sulck dier? G.B. Neen, heel bodt en noemt dy meest elck niet, maer scherpsinnigh ende niet minder hoovaerdigh op dijn vernuft. D.C. Met, of sonder reden? ist sonder, soo acht ickx niet: ist met, bewijset my, ick sal't opentlijck bekennen ende my beteren. G. B. Wie weet niet dat al dijn boeckmaken ende woelen streckt tot tooninghe dijns vernufts, ende tot bejagingh eens grooten namens? so stack dijns gelijck Dyanen kercke tot Ephe-sen aen brandt: ende du schijtste oock in allen kercken om vermaert te zijn.
D.C. Ghy bijt. Ick weet niet dat ick roem soecke: weet ghy't, verwijt niet, maer bewijst u segghen. G.B. Dat soude my licht vallen waert my de moeyte waerdich.
D.C. Soo hoore ick wel dat u het schel-den lust, maer niet het nut sijn. G.B.
Waen-dy alleen onder alle Boeckmakers van eer-zucht vry te zijn? D.C. My is niet kentlijc dat alle die boecken schrijven, daer inne heur eere soecken: soo mede niet dat ick sulcx doe. Maer lieve, nu ghy immers wilt dat ick int schrijven mijn eyghen, niet Godes eere ende mijns naestens heyl soecke: soo willen wijt so nemen, ende achtens of ick der boecken niet en schreef uyt de beste meyninghe alst wel behoorde, maer uyt eersucht: ende dat dan noch tot mijn gevaerlijckheydt ende schade. Want gonste der grooten, noch bate, en hebbe ick daer mede ghesocht noch verkreghen.
Maer dan soudy noch, om mijn doen hier inne recht te berispen, moeten bewijsen:
dat ick onwaerheydt schrijve, of dat hy anderen schadelijck is die waerheydt schrijft.
maer niet uyt de beste meyninghe. G.B. Met dy te disputeren en is mijns dincx niet, of du waerheydt schrijfste: maer hoe soudestu bewijsen datmen waerheydt schrijvende uyt kijf lust (dit seggen oock eenighe van dy) daer aen de ghemeynten niet schadelijck en biste? D.C. d'Apostel was blijde, dat Christus (die de waerheyt is) door de waerheydtllkondight werde, al wast noch schoon niet dan uyt nijdt ende uyt
twist-gierigheydt. Phil.1.15.18. Daer is bewijs, dat ghy niet en mooght wederleggen.
Neemt noch daer toe dese verklaringe: Ic kan wat swemmen. My vertredende op't
veerstal, sie ick een vrou inde Ysele vallen, ende in noot van verdrincken. My lust haer te bergen, ende int water springhende haer op te halen. Maer siende 'tveerstal vol volcx, dencke ick dat my elck sal prijsen. Ick merck dat ick om eyghen eersucht, ende niet uyt liefde de vrou wil helpen, dit is my leedt. Ick kan geen beter meyningh om die vrou te berghen in my bevinden: nu vraghe ick u raet: behoor ick de vrouwe, die ick waen of weet te moghen helpen, te laten verdrincken, om dat ickse niet uyt de edelste meyninghe en kan berghen: of behoor ick haer uyt eersucht te helpen, dewijle ick daer niemandt ander en verneme die haer bestaet te helpen? G.B. Men moet bekennen dat in sulcke noode, so te helpen best waer. Maer wat noot dringht dy David Iorisz. schriften (hem hebdy oock voor, soo ick wete) aen te tasten? ist om dijn vernuft boven 'tzijne (dat groot is) te doen blijcken? D.C. Neen. G.B. Heeft hy't verdien't met teghen alle man te schrijven (soo du doetste) datmen tegen hem schrijve?
D.C. Dat en segghe ick niet, van mijn schrijven teghen anderen heb ick nu al reden ghegheven. G.B. Ist recht jeghen eenen dooden die begraven ende wegh is te schrijven? D.C. Zijne boecken zijn niet begra-ven noch wech, oock niet soo heel doot ende stom, datse vernieut ende vermeert zijnde, vermidts veel doodtlijcke dolinghen noch daghelijcx niet weynich onwijse menschen jammerlijck of in den doodt houden of dooden ende doen versincken ende verdrincken in zijne weetgierighe grondeloose slorpen. Of na der H. Schrift te spreken, sodoen sy den weetsuchtighen ende nieusgierighen by ho-pen noch den doodt eeten vanden Boom des wetens in zijne schriften, voorneemlijck in zijn Wonderboeck, dat vol is van Serpen-tijnsche aenlockselen, om wonderwetende Goden te maken vanden onwetenden men-schen, die noch heur eyghen menschen niet en kennen.
G.B. Hola man, is dijn seggen alleen-lijck bewijs?
xxviiv
Neen. G.B. Wat doodtlijcke doolinghen vindtmen in zijn boecken? D.C. Ghy mede, sult die so wel als anderen, moghen sien aenghewesen in mijn schrift, alst inden druck sal zijn. Maer lust het u eer, gaet hier by eenighe vande zijnen. Die hadde ick mijn schrift so vrundelijck als rondelijck betrouwet, om te sien of sy daer yet tegen had-den, voor dat ickx uyt liet gaen, die hebbens buyten mijn weten doen uytschrijven.
G.B. Du kondest my nu wel eenighe hooftstucken verhalen.
D.C. Ia ick, hoort dan. Al de Christenen, oock de ghenaemde belijden Christum te zijn de wegh, de waerheyt, ende het leven, Ist niet soo? G.B. Ia. D.C. Daer en is niet dan een wegh, een wearheyt, ende een leven.
G.B. Also. D.C. Alsoo wie dan Christum waerlijck heeft ghehadt, so dat sy Christi woorden gheloovende op die wegh in't navolghen van Christi voetstappen,
volher-delijck hebben ghewandelt ende noch wandelen. Die zijn waerheyt in't verkrijghen des beloofden levens, verlossinghe van alle quaden, ende verkrijginghe van alle goeden, on-dervindelijck hebben ghekent: die hebben alle sulcx verkreghen, ofte verkrijghen 't daer door als noch: ende alle die in ende door desen wegh ende waerheydt tot dat leven zijn ghe-komen ende noch komen te hebben het ware leven Godes, ende hebben midtsdien vol-maeckte salicheyt daer niet altoos aen en
ghe-breeckt.
G.B. Ghy segget.
D.C. Wie dat loghen-straffen soude, die soude christum self logenstraffen endellsaken, daer inne dat hy selve seyt dat hy is de wegh, de waerheyt, ende het leven.
G.B. Waer toe dient dit onnodighllhael? David Iorisz. en loochent sulex niet. D.C.
Dat staet nu te besien, die een anders voorloper of bode is, die is minder dan die na volghen sal, ende diens bode hy is.
G.B. Recht.
D.C. Also was Ioannes Bapstista Christi voorlooper ende bode, ende daerom oock minder dan Christus.
G.B. Dat seyt S. Ian self van hem self.
D.C. David Ioriszoon seyt Christus zijn voorlooper te wesen, so maeckt hy Christum minder dan hem selven.
G.B. Neen, Davis spreeckt dat niet van zijn persoon, maer van zijn dienst ende gheest die in hem was.
D.C. Dats de verwe, maer tsy so genomen.Davids geest ende ampt is nu noch de selve Geest ende ampt die Christus hadde, of 't is een ander, ist de selve? G.B. seght dat ghy wilt selve.
D.C. Ghy begint te mercken. Wel aen, ist de selve so is D. Ioriszoon selve Christus, houdy dat? G.B. Dat segh ick niet. D.C. Soo ist dan een ander geest ende ampt, dan Christi geest ende ampt. Christi geest ende ampt was een ware geest ende ampt. G.B.
Dat bekenne ick. D.C. Bekent dan mede dat D. I. een valsche gheest ende ampt zijn.
G.B. Neen, 'tis de selve, maer een meerder geest ende ampt. D.C. Dat leert hy oock, maer onbescheydelijck, want laet schoon al onderscheyt zijn tusschen des gheests gaven, 'tis nochtans maer een eenighe ende selve H. geest, weclx gaven verscheyden zijn, wast de selve geest, namelijck Christi, soo mocht de gheest noch desselfs ampt in D.J. niet meerder zijn, of woonde in Christo niet alle de volheydt
lichamelijck (Col.2.9.) G.B. Maer Christus beloofde zijnen Iongheren zijnen Gheest te senden, die heur in alle waer-heydt soude leyden. So en wast immers oock van Christo niet ghedaen: of soudy meynen door hem self nu al ghedaen te zijn, dat hy door zijn gheest noch eerst beloofde te doen? Of wildy den menschen bedrieghende vroet maken dat stuckwerck het volkomen sy? d'Apostel Paulus langhe na Christi doodt bekent selve zijn leere noch stuckwerck te zijn. So moetste du nu segghen een van beyden, namentlijck dat Christus in die belofte onwaerachtich is, die wijle uyt Pauli eyghen segghen blijckt doe noch niet geschiet te zijn gheweest: of dat het noch namaels soude gheschieden. Wilmen dan niet liever, dan Christum te lochenen bekennen, dat sulcx in David I. Gheschiet is.
D.C. Dat blijckt ons niet, ons blijckt dat d'Apostel sich metten Ioden en Iode, metten wetteloosen, als of hy sonder Wet waer, ende oock metten swacken swack kon-de maken (1.Cor.9.19.20.21.) derhalven hy metten vleeschelijcken Corinteren van zijn melck-leere die hy heur gaf, spreeckende de leere die sy mochten verdraghen, noemde voor stuck-werck, d'welck voor 'tvolkomen (als heur dat toequame) soude moeten wijcken (1. Cor.13.10.) maer seyt Paulus of eenigh ander Apostel, dat zijn of heur leere (die Christi leere is) stuckwerck is? nergen. Al anders schrijft Paulus, daer hy seyt dat hy wijsheyt spreeckt metten volmaeckten. Was daer niet dan stucwercx de kennisse der waer-heydt? maer laet ons sien wien ende wat Christus heeft belooft met die zijne woorden by u selve voortghebracht: die houden alsoo: Ick hebbe u noch vele te segghen, maer ghy en moghet noch niet draghen. Maer als de Geest der waerheyt komen sal, die sal u alle waerheydt leeren (Ioan.16.12.13.) die geest hadde Christus oock rechts daer voor belooft te senden (Ioan.15.26.) wien was dit belooft, David Ioriszoon over sesthienhondert jaren eerst te senden? neen, maer den Aposte-len in heur leven self. Wat was heur belooft? dat de H. Geest heur soude leeren een stuck-werckse kennisse? neen, maer alle waerheyt, namentlijck ten eeuwighen leven om weten noodigh zijnde: als dat Godt alleen eenen waren Godt is, ende dien hy heeft gheson-den Iesum Christum (Ioan.17.3.) wat ghebreeckt hier aen? seght nu dat Christus den Apostelen selve dien selven zijnen gheest in heur leven niet en heeft ghesonden die heur sulcx heeft gheleerdt: ende seght dan mede dat Christus, die de selve waerheydt is, heeft ghelogen: ende gheen mensch, die het Euangelie ghelooft, en sal u ghelooven. Of bekendy die waerheydt, soo bekent dat David Ioris gheest te laet op is om den menschen nu eerst te leeren, dat nuyt gheweten is, oock vanden Apostelen self niet, te weten de volmaeckte kennisse die Christus den
xxviiir
Apostelen self door zijnen gheest beloofde te leeren. Bekendy dit soo suldy oock moeten bekennen dat David Ioris geest geen ware geest, veel min Christi gheest is, ende noch minder dat zijn gheest meerder soude zijn dan Christi gheest: maer dat hy een dool-gheest in sulck zijn schrijven ghevolght heeft. Die toont sich sulcx te wesen oock blijckelijck daer inne, dat hy nerghens (dat ick heb ghelesen) zijne leerlinghen aenwijst tot het Euangelium, dat ons Christi leven, 'twelck den wegh tot Gode is, voor ooghen stelt ende te vol-ghen beveelt: dat oock de waerheyt is, die ons bevolen wort te ghelooven, om door des selfs ghetuyghenisse voorder te gheraken tot de levent-maeckende kennisse Godes ende Christi, de welcke het eeuwighe leven is:
neen: sulcx leese ick by hem nerghens: maer doorgaens dat hy Christi wegh, waerheydt ende leven, als stuck-werck aen d'een zijde schrijft ende opentlijck wijst op zijn Won-derboeck ende andere zijne schriften, die doorgaens Christi ampt ende gheest kleyn, ende zijn ampt ende gheest wonder groot maecken.
Dit sullen met handen moghen tasten die dit mijn gheschrift daer van handelende son-der voor-deel lesen. Wat is van Christo de menschen af te leyden tot sich selve, so dat niet en is? vanden wegh totten onwegh? vande waerheydt totte looghen? van Gode tot een mensche? ende ick sulcx wetende, oock middel hebbende om dat klaerlijck, waerlijck ende krachtelijc aen te wijsen tot waerschou-winghe mijnes naesten, soude een lief-hebber van Christi eere ende mijnens naestens heyl moghen blijven, als ick sulcx stilswijghende liet onghemerckt? dat feylt in mijn oordeel soo veel, dat ick recht sonde moeten gheven, allen den ghenen, die my een Christ-verrader argher dan Iudas scholden, indien ick daer toe sweghe. Die eenen in't water ghestooten zijnde van een ander, niet en helpt uytlldrinckens noodt, soo hy des macht heeft: en is niet min schuldigh aen des verdronckens doodt, dan die hem self int water heeft ghe-stooten.
G.B. V segghen schijnt wat, maer wie heeft u gheleert sulcx in druck uyt te gheven sonder Davids Iongheren daer eerst af aen te spreken, ende heur te hooren of sy heurs Heeren leere konden verantwoorden? D.C. 'tIs al gheschiet door montbootschap, oock door mijn eyghen handt, met aenbiedinge, soo sy my konden vroetmaken dat Davidts leer recht zy, of soo van mijn schrift meer schade dan baet te verwachten sy, dat ick 'tselve voor heure ooghen sal verbranden. G.B. Kreeghdy eenigh
antwoorde? D.C. Ia met brief, maer onvrundelijck ende niet fijn, oock van anderen door boot-schap, met begheerte dat ick mijn schrijvens oorsake aen eenighe soude willen schrijven voort uyt gheven, sy hoopten men soude my met schrijven vernoeghen.
G.B. Bewillighde ghy dat?
D.C. Neen. Het schrijven onder den duym was mijn bejaertheydt ongheleghen.
Maer bewillighde heur by my komende na heur believen langh ghenoegh heur te hooren spreken ende af te staen, soo zijt my behoorlijck te zijn konden vroedt maken, ende stelde daer toe eenen tijdt van soo langhe met het doen drucken te beyden.
G.B. Quam yemant by u.
D.C. Neen den tijdt is overstreken, mijn beloften hebbe ick volbracht. Nu dencke ick mijn behooren te volbrenghen in't waerschouwen aen mijn naesten ende int voorstaen van mijns Heeren eere.
G.B. Wacht dat u sulcx mede niet en geschiede.
D.C. Wat.
G.B. Dat anderen na u doot oock niet te schanden en maken uwe schriften. Want dan mooghdyse niet meer verantwoorden, ende uwe jongheren en sullens moghelijck mede niet vermoghen.
D.C. Dit laetst is waer, want ick hebber niet een, oock gheef ick mijne schriften heur selfs swaert mede om heur self met te verweren, ick meen de waerheydt. So dat sy gheen ander voorvechter en behoeven.
G.B. Souden uwe schriften dan alleen in allen de waerheydt seggen?
D.C. Dat en segghe ick niet, want ick hebbe eertijdts ghedoolt, daer ick meynde waerheyt te seggen, dat magh ergens buyten mijn weten noch gheschiedt zijn, daer voor waerschouwe ick den leesers oock midtsde-sen self, want mijn schriften zijn geen Euangelie. Och of dat alleen recht ghelesen worde. Dat is alleen de suyvere ende Hemelsche borne. Alder menschelijcker schriften sluypt wat onreyne modders (waert noch niet wat venijns) inne. Maer als na mijn overlijden yemant mijne schriften met waerheyt er-gens inne logenstraffen sal (dat mach vallen) die sal my (die sulcx wensche) liefde waer-heydt eere ende den menschen heylsamen dienste doen, maer stoot daer yemant tegen daer ick waerheyt hebbe gheschreven, die sal self in schanden vallen, want de waerheydt staet vast. G.B. Maer wat doet D.I. name in u boeck?
schrijft hy doolinghen: mocht ghy die niet ghelijcke wel voor sulckx aenwijsen, al en noemdy zijnen name niet?
D.C. Dat mocht ick ghelijcke wel, maer niet ghelijcke vruchtbaerlijck doen.
G.B. Meest elck hout anders.
D.C. Meest elcx seggen en acht ic niet, alst sonder reden is, laet hooren meest elcx redene.
G.B, Het schrijven tegen yemant by an-men doet u boecken min lesen, want elcx is des twist-schrijvens moede, ende het maeckt u selfs hatelijcke vyanden, die vruchten en begeerdy selve niet.
D.C. Die de waerheydt self weet, en behoeft mijn schrijven niet, diese vast meynt te weten, en leest mijn schriften teghen zijnen waen houdende oock niet. Soo doen mede niet, die gheen waerheydt weten, wa-nen te weten, noch begheren te weten.
Maer wie weet dat hy de waerheyt niet en heeft, ende hem noodigh om weten verstaen-de die begheert teweten: sal die liever soecken daer hy beyde partyen hoort spreken, dan daer een alleen kalt al dat hem lust, sonder te hooren dat hem niet en lust. Noemt ghy die twist-boecken, anderen hetent waer-heydt ondersoecken. Gheen goedt rechter sal oordeelen op't ghehoor van een par-ty: Soo sal mede gheen omsichtigh
xxviiiv
mensch een meyningh in Religions saken lichtelijck toe stemmen sonder alteram partem eerst te hooren. G.B. Maer wat doet de name daer by vande schrijvers daer teghen ghy schrijft? D.C. Wat doet het hoy aen de hoornen vande stotende Ossen?
de Bel opten Bil van't slaende paert? het witte roy-ken inde handt, ende de stroywisch over de deure van't huys daer de pest in is, ende van de mensch in sulck huys woonende? ist niet om den menschen te doen weten waer sy heur voor schaden sullen wachten? als d'Overheyt het voorspreyden vande pest wil voorhoeden: ist heur ghenoegh te doen verkondigen elck wacht hem voor de huysen daer de pest inne is, ende voor de luyden in die huysen verkeerende, sonder de selve te doen kennen aen de voorschreven teeckenen? G.B. Het blijckt wel neen. Dat kenne ick. D.C. Soo gaet het hier mede met het waerschouwen voor den Schrijvers ende heur boecken. Dit is oock dan meest vruchtbaerlijck in desen. No-pende nu dat ick sulcx doende meer luyder hate op mijnen halse lade tot mijn selfs ghe-vaerlijckheydt ende schade: die lijde ick gaer-ne, als maer mijns naestens ghevaerlijckheyt ende schade aen der zielen daer door ghemindert mach werden. Immers ick selve hebbe al versocht dat het schrijven sonder yemant te noemen my niet minder hatelijckheydts toe en heeft ghebracht, maer min nuts soude ghedaen hebben, ten waer de ghetreften sich selfs met jancken hadden ghemeldet.
G.B. Dat raedtsel en meldt my dijn mey-ninghe niet ghenoegh. D.C. Ick salt dan naeckter verklaren. Ick hadde eenen brief gheschreven aen een Edelman, die my raedts vraeghde, in welck van alle de ghemeynte of Kercken die nu zijn, hy sich soude bege-ven, waer op ick hem antwoorde niet alleen sonder Calvijns, Beze, Luthers, Mennos, maer oock sonder mijn eyghen name, ende sonder alle bitterheyt, ja sonder yemant te berispen. Dat nameloos schrift was soo bitter, ende maeckte my (die dien brief voor mijn schrift bekende uyt oorsake) groote haet, so dat daer twee of meermalen in druck, niet al sonder hatelijcke bitterheydt tegen werde gheschreven.
G.B. Ic weet daer af. D.C. So ziedy daer dan oock inder daet het jegen-deel van meest elcx raet, die volgh ick niet gaerne, want meest elck klapt meest sonder descheyt, maer niet sonder quaet vermoe-den.V Seggen tot my mach uyt goeder meyninghe komen. Dus wil ickx oock ten goeden gehoort hebben maer niet volgen. Want daer zijn meerder dunckenheyden dan waerheyt inne. Ick wil gaerne beter weten dan ick wete: maer dat wacht ick weynich van de ghene, die wanende alles beter weten dan anderen, noch self niet en weten wat weten is, swijghe wat sy self weten. Dus moogdy mijnenthalven u hooft, dat ick behalven nu over langhe heb leeren kennen, voorts aen wel rusten, oock u vrient Meest elck mede. G.B. Nochtans moet ick dy 'tsegghen van Meest elck in een sake van ghewichte, na-mentlijck van u berispen, noch voor-houden, om dijn antwoort daer op te hooren. D.C. Neemt ghedult ooren, hoort het dick gehoor-de weervaers. G.B. Seyt niet meest elck dat Coornhert Kercken stormt of breeckt, maer gheen en timmert? en of hyse te wille al moght af breken (dat hem feylen sal) wat is zijn voornemen dan? 'tvolck te latenllwilderen? sonder Godes dienst te laten swer-ven? moet het volck niet Goden hebben die voor heur gaen? D.C. Naerder is hy om te komen totte ware kercke, Godes dienst, ende Godt, die gheen, dan die een valsche heeft. Der Kercken, Godes diensten, ende Goden zijn vele te veel. Dewijler maer een ware en is, soudet dan niet Sotheydt zijn noch meer daer by te timmeren. Ick hebbe des oock gheen last van Godt noch van menschen, vande sichtbare ende niet van d'onsichtbare kercke spreke ick. Daer bene-ven belijdt elck datter is een onsienlijcke ware kercke Godes, daer af 'thooft is: niet de Roomsche,
noch de Geneefsche Paus, noch Luther, noch Menno, noch David Iorissen, noch Henrick Niclaes, etc. maer Iesus Christus selve, des levenden Godes soone. Daer dit hooft is daer is dese ware kercke dat is zijne levende lidtmaten, de aerden, die dit aes ende voetsel der zielen het woort des levens, volghen, tot dit hooft ende tot dese Kercke wijse ick aen in alle mijne schriften so onbedecktelijck: dat hy niet wel lesen en kan of hatelijck of roeckeloosigh leest die dit niet en merckt. De Kercke heeft ghetimmert, ende timmert noch daghelijcx meerder ende meerder d'eenighe
Boumeester Godt door zijn H. woort. Daer toe moghen men-schen aenwijsen: maer vergeefs is alder men-schen timmeren, tensy dat de Heere self dat zijn onsichtbaer gheestelijck ende eeuwich staende huyse timmert, Psalm.127.1. daer-entusschen en dencke ick niet te laten, so langhe als ick met kennisse ateme ende middel hebbe:
om de waenkercken ende twist-kerc-ken te helpen af breken: op dat de Heere plaetse magh krijghen inde stede vande ware kerckers, zijn ware inde eenighe vreedtsame kercke self te Timmeren tot zijnder eeren ende der menschen heyl: Amen.
xxixr
Des groot-roemighen David 1.
Van't Op-schrift van David Ioriszoon Wonder-Boeck.
1. 't VVonder-boeck.
VErwonderens waerdigh gheacht by den wonderbaren schrijver, om 't wonder by hem daer in ghewaent.
2. VVaer in dat van der werelt aen besloten gheopenbaert is.
Het waer wonder so hier wat voort quame daer af men mach segghen: ziet dat is nieu, (Eccl.1.10.) te weten van saecken ter salig-heyt noodigh om weten. Soude de mensch-lievende God sijn redelijcke schepsel en sulcks van Adam af tot nu toe wel wangunstelijck verborghen hebben?
3. VVie een, der ick, seyt de Heere, zenden sal, ontfangt in mynen naem, die ontfangt my: wie my ontfanght, ontfangt die my gezonden heeft.
4. Des Heeren seggen voorseyt blijckt: aen deses zentboden zendinge salmen niet twijf-felen: indien hy so gewisselijck doet blijcken: dat hy van den Heere ghezonden is: als daer blijckt dat hy eenighe zenden soude.
5. Hoogh gelovet moet sijn die als een Am-bassadeur komt inden Name des Heeren.
6. Een Ambassadeur brengt met sich een gheloof-schrift: met inhouden van wien, tot wien, ende waeromme hy werdt ghezon-den. So de zender machtigher, ende de sake wichtigher is: so mede des ghezanten geloof-schrift, door onderteeckeningh, pitscier ende zeghel ontwijffelijcker is.
7. De zender Christus is Groot-mach-tigh, ende de sake hooghst-wichtigh: sou-det dan niet wel betamen dat deses ghezanten gheloof-schrift meer dan aller anderen waenghezanten oock gheloof-waerdighst, ja ontwijffelijck zy? Wie mach (op dat ick deses Ambassadeurs woorden bruycke) daer teghen? doet hy't? wy sullens naspeuren.
8. Opt nieu ghecorrigeert ende vermeerdert by den Autheur selve int Iaer 1551.
9. David Iorissen schrijft sijn Ampt ende zijne Schriften de hooghste volmaecktheyt toe, ja oock boven Christi Ampt (swijghe der apostelen ampt ende schriften) immers oock de volmaeckste kennisse, so hier na over-vloedelijck sal blijcken, ende (om hier eenighe aenwijsing te doen) so blijckt sulcx 13.fo.15 aen't alderheylighste. Item 2.j.cap.88.b.ij.cap.12. Oock 18.etc.
10. Nu schrijft David Iorissen ooc (2.iiij.cap.11.c.) aldus: soo langhe een dingh mach verbetert of vermeerdert worden, en is dat selve niet volmaeckt.
11. Dat D. Iorissen in sijn eerst uyt-ghe-gheven Wonder-boeck zijn leeringhe aldaer noemt een leeringe der volkomenheyt te sijn, oock hem selve de man door wien die voort soude komen, leestmen daer doorgaens, als (om een plaets te noemen) j.ij.f.186.col.iiij.
12. Om nu te toonen dat in dit laetst uyt-ghegheven Wonderboeck groote
veranderinghen, tot verbeteringhe van't eerste met af- ende toe-doen, sijn gheschiedt, maghmen le-sen j.ij.fo.195.col.3.al ditte:
13. VVant siet, nemet waer, ick David hebbe met mynen gheest macht inden Heere na den Gheest te oordeelen, na der waerheyt te salighen, te ghebenedyen of te verdoemen, goedt of quaedt te segghen, de zonde tellgheven of op te holden, te binden of te ont-binden by den Heere inden Hemel: Ia ter rechter tydt macht te slaen mette
staf myns mondts, welck is dat eeuwighe woordt der kracht Godes. Dit zijn wel herde dondersla-ghen, syn't niet? doch sal het haest ondervon-den werden, of mijn Godes woordt warach-tigh, een ander Godt zy, dan met my is, het werdt ghelooft ofte niet, het sal sich selven in zynder tydt wel bevinden ende sien laten, wee hem die myn woordt in de veranderinghe niet en ghelooft, &c.
14. Hoe David dit zijn schrijven verandert heeft met minderen ende meerderen, te weten af ende toedoen, mach ghesien worden in zijn ghecorigeerde of
laest-ghedruckte won-derboeck (2.iiij.cap.17.g.) Immers daer D.I. int eerste handelende van Gode totten sone toe excluys niet meer en heeft gheschre-ven dan acht columnen: vintmer in't nieu-we wel vier ende vijftigh, elck eer meerder dan minder letteren behelsende.
15. Welcker ghelijcke veranderingen daer by groote menighten ghevonden worden.
16. Soo D. Iorissen nu te ghelooven is in zijn voorseyt segghen: dat een dingh niet vol-maeckt en is, soo langhe 'tselve mach verbetert worden of vermeert: hoe salmen mogen ghelooven dat de leeringe zijns eersten Won-derboeckx volmaeckt was?
nochtans seyde hy't. Machmen sulcx dan niet ghelooven: hoe salmen hem in't tweede Wonderboeck mede sulcx segghende, meer dan van't eerste ghelooven, ende waer by? hier van sal meer te handelen vallen, in't handelen van 't inhouden zijnre boecken selven: ende achte dit weynich voor ghenoegh opten titule ofte op-schrift des Wonderboecx.
xxixv
Eerste Hooftstuck.
Dat alle Menschen blindt sijn.
MEn seyt van oudts blint man arm man, al hadde hy oock bonte kleederen an. Moeten die waere blinden, die waen-wijse leydtsluyden volghende met heur blinde leyders niet in verdervens grachte vallen?
2. Leyders vindtmen leyder veelen, ende onder anderen oock David Iorissen die seydt alle ander menschen blindt te wesen met dese woorden: Dat alle menschen in blintheydt staen. 2.ij.cap.103.f.
Wonder ist, ende dit wonderboeck waer-digh, dat D.I. op een plaetsjen des werelts schuylende, sekerlijck soude weten watter is of niet en is in elck van alle d'andere men-schen op allen plaetsen des Werelts woonen-de, ende van hem D. Ioriszoon noyt ghe-zien noch ghehoort sijnde. D'eenighe herten kenner houden wy Godt te sijn. Soude D.Iorissen wel God wesen? Of salmen dit sijn segghen voor waen, niet voor weten moeten houden? maer waer toe dit sijn seggen streckt dient ghemerckt.
Soudet wel sijn om d'eeni-ghe Leydtsman te worden van de gantsche blinde werelt.?
Tweede Hoofstuck.
Dat David Iorissen weet 'tghene ter saligheyt om weten noodigh sijnde, tot nu toe allen menschen verborgen is ghe-weest.
1. VVelcker grondt (te weten van 't Ryck der Hemelen) van der werelt aen verborghen is gheweest, op dese tydt my onwaerdighe uyt te spreken ghegeven is, 2.j.132.c. Ende noch: VVant nye-werrelden was sulcken Engelschen nieuwen blyde mare ende woordt des Levens by den menschen ghehoort, sulcken wonder-lycken glorieusen gesichte op aerden in waer-heyt ghesien. 2.j.ij.verfo.
2. Meer sodanighs machmen lesen, 2.ij.b, 2.iij.13.g. vij.g.h,
2.j.80.c.99.a.101.b.150.b.28. a.b.38. a.159.a.b. 2.ij.12.d.13.b. 8.b.c. iij.verso. ij.b.
10.h. 2.iij.12.a.etc.
3. De voorneemlijckste grondt van sulck D. Ioriszoons segghen, sijn ons Heeren woorden, houdende: Ick hebbe u noch veele te seggen, dan ghy en mooght het nu noch niet draghen. Maer als ghekomen sal sijn de gheest der waerheydt, sal hy u alle waerheyt leeren. Ioan.16.12.13.
4. Rechts daer voor hadde Iesus sijn jongeren bedroeft ziende, om henluyden te troosten, gheseyt aldus: Ten zy dan dat ick van u ga, so en sal de trooster tot u niet komen: maer so ick van u ga, sal ick hem tot u zenden. Ioan. 16.7. Dat sijn ons Heeren woorden ende beloften tot sijne Iongheren.
5. Die en moghtens doe niet dragen, niet om heur quaetwilligheyt willen: want zy bereyt waren met Christum inden doodt te gaen, Mat.26.35. Maer om heur swacheyt willen: so bleeck in der noodt van heur Meesters ghevanghenisse. Mat.26.56.
6. Maer is dit een goet bewijs? sy en mogh-ten doe niet met Christo lijden, swackheydts halven: daerom en moghten zys daer na van al heur gantsche leven niet? Neen voorwaer. Want ghesterckt sijnde met de kracht uyten hooghsten waren zy so sterck-moedigh: Dat zy niet en schroomden, oock met levens ghe-vaer, Christi name te belijden, Act.4.29. daer voor troost-moedelijck te lijden, ende in sulck onschuldigh lyden te verblijden, Actor.5.40.41.42.
7. Daer zietmens een quaedt bewijs te sijn: de Apostelen moghten doe niet draghen de leeringhe des H. Gheests, die overmidts haer swackheyt te veele zaghen op sijn Lijf-lijcke teghenwoordigheyt: Derhalven en moghten zy't naemaels door Christi gheest (die heur belooft ende ghezonden was) ghe-sterckt wesende, mede niet.
8. Seecker soo 't de Iongheren namaels oock niet en moghten draghen: salmen niet moeten seggen dat de beloofde vertroostinge te vergheefs is geweest? Of dat Christus int niet volbrenghen sijnder beloofde vertroostinghe door den trooster sijns H. Geest, bedrieghlijck ende ontrou is gheweest? Dat hy sijn jongeren teghen sijn toeseggen Wees-kens heeft, ghelaten? Ioan. 14.18. Dese la-steringhe moetmen Christo, de waerheydt selve, toeschrijven: Of men sal moeten hou-den dat David Iorissen, de H.
Schrift mis-bruyckt, sich self met anderen misleydt, ende onwaerachtigh is. Elck denckt dit wijder nae.
Derde Hooftstuck.
Veele hooghe saken schrijft D. Iorissen van sich self ende van sijnen dienste.
1 Laet dy eens anders, niet dijn eyghen mondt prijsen, seydt Salomon Prov.27.2.
Oock leestmen by een ander:
V lof verbreyt, noch u schoffierigheyt, Sulcx doet der dwasen roemgierigheyt.
2 Doch sijn prijsen ende laken, middelba-re wercken, diemen qualijck, oock wel mach doen. Wel heeft d'Apostel sich self ende sijnen dienst ghepresen: maer dat ter noot nae veele voorgaende betuyghselen: dat hy sulcks
xxxr
ongaerne dede, niet tot sijn roem, maer tot zijnder leerlinghen nutbaerheyt: noemende sulck nootlijck hoogh-spreecken, self een zot-heyt, 2.Cor.11.1.12.16.17.18.19.21.30.
2.Cor.12.1.5.etc. Welck roemen te recht gheschiede in den Heere, 2.Cor.11.18.
3 Na sulck nut, wijslijck, ende Godlijck roemen, hebbe ick in D. Ioriszoons schrif-ten wel ghesocht, maer nerghens gevonden. Ick vinde wel by wijlen dat hy't onnoodigh seyt te wesen, maer niet dat hy't vermijdet. Onnoodigh seyt hy 't met dese woorden:
4 VVat ick voort der openbaringhe halven in den gheest ende waerheyt krachtelyck bo-ven alle sinnen des herten ghesien, gheroken, ghesmaeckt, ghetast ende gevoelt hebbe, is on-noodigh om mynder Leere ende woordt met Paulo te bevestighen.15.fo.39.
4 Hy scheldt oock anderen, om dat sy heur eere by den menschen soecken, 37.fo.8, 41: fo.22. verso, ende dickmalen inde penne hebbende, het werck pryst den
werck-man, seydt hy oock van sijns selfs werck: het sal sich self wel richten ende prysen, 2.iiij.17.e.
5 Des niet teghenstaende sullen hier David Ioriszoons hooghe beroeminghen meer dan men soude gelooven, blijcken. Het sullen dan sijnen vrunden, oock overkonstigh in wel-sprekenheyt te wesen blijcken: die eenige wet-tighe oorsaken vande navolgende beroeminghen konnen doen blijcken: die sijn onder vele meer andere dese:
6 David I. maeckt sijn Ampt ende woordt groot.
Hier om mach ick met recht dit ampt, dit woordt, dit licht, leven, ende den gheest over al hoogh leven, sijne timmeragie heerlyckst hol-den (2.j.85.c.) (2.ij.10.f.) daer noemt hy't dat licht der eeuwigher wijsheyt, etc.
7 Tot veele plaetse, oock namentlijck (2.iiij.17.a.) klaeght D. Ioriszoon, datmen sijn heylighe Leere bespot heeft. Anderen segghen daer tegen dat D. Iorisz. den vroe-den mishaeght, om dat hy sich selven te veele behaeght. Hy is vlytigher, segghen die, om sijn ampt hooghelijck te loven, dan om sijn zendighe te bewijsen, daerom hoortmen sijn vlote roem-woorden niet ge ghelooven.
8 D.I. prijst sijn, boven der Apostelen, ja Christi ampt.
Gesproken hebbende van 't stuckwerck by Paulum, oock van't duyster Prophetisch woordt by Petrum verhaelt, schrijft voorts also:
9 VVel aen, ist dattet volkomene dan eerst laetst toekomt, 't welck by 't Alderheylighste, by 'tleven, by de liefde Christi (die int laetste haer verhooghinghe by die mensche uytghe-sproken werdt) so en mooght ghy my dan niet ontspringhen te belyden of te
bekennen: dat de sevende bazuyn oder stemme) in de welcke de verholentheydt Godts gheopenbaert unde voleyndt, dat boeck des Lams inde sevende zeghel opgedaen sal werden) voor de sterckste unde meeste (daer alle de vorighe in opholden moeten) te holden ende waer te nemen is, ge-lyck den sevenden dagh oock voor alle d'an-dere heyligh ghereeckent unde ghebenedydt wort. 15.Fo.15.
10 So der Apostelen ghebou unde Leere int alderheylighste ghegriffyt waere gheweest, ten soude niet hebben moghen om-vallen. (2.iij.3.b.) Ende dat hy D.I. zijn ampt verghelijckt ende grondet by ende op't alder-heylighste des tabernakels maghmen lesen. 2.j.88.b.ij.13.c.etc. Ende waer niet?
11 Immers hy D.I. schrijft dat Christus hier als een weghbaner ende vorlooper moet voorgaen, te weten voor den dienst des H. Gheests, die daer is by hem. D. Jorissen 2.j.56.d. Ziet oock, wildy, 2.j.85.c.
12 Uan't stuck-werck Pauli, oock van't duystere Prophetisch woordt Petri, sal hier na (xiij.5.) gehandelt worden: so mede van't volkomen, van't heylighe, ende van 't alder-heylighste, met sijn aenkleven. Ziet int xij. Hooft-stuck.
13 Maer ofmen d'allegorten der voorseyde plaetsen, ende alles alsoo op een toekomende volkomentheyt gheduydet sijnde voor goede bewijsinghe moghte aennemen: als neen. Wie sal konnen toestemmen dat David Iorissen buyten anderen nu in dese tijdt de man soude sijn, die dat soude bedienen? bewijst hy erghens sulcks op hem voorseyt te sijn? met een eenighe Letter niet. Duydet Hendrick Niclaeszoon niet alle 'tselve so wel op zijnen dienst der Liefden (God wouts) als David Iorissen opte zijne?
14 Dat hy sich selve, nopende sijnen dienst, gheest ende wijsheydts kennisse stelt verde boven der Apostelen, ja boven Christi, zietmen hier ende over al ontwijffelijc, maer dat hy't erghens bestaet te bewijsen metter H. Schrift, of met vaste reden waerschijne-lijck te sijn, en zie ick nerghens in sijne schrif-ten: anderen moghen zien ofmen een mensch in so hooghwichtighen sake op sijn selfs seg-ghen alleen, behoort te ghelooven soo onbedachtelijck.
15 Het wonder-boeck David Ioriszoons wordt van hem ghepresen boven alle Schatten.
Want van sijn wonder-boeck sprekende, seyt also: Daerom acht het kostelyck, holtet boven alle schatten waerdigh inden sin: Doch daer niet by te gelycken en is. 2. † vij.verso.
16 De wijsheyt is hoogh te houden boven alle schatten, Pro.3.19. † 8.11. So is oock Christus de Schat-kamer self aller Goddelijcke Schatten, Col.2.3. Soude D.I. wel sijn wonderboeck boven de wijsheyt, ja boven Christum selve hoogh willen gheacht ende gheholden hebben?
xxxv
17. Boven de H. Goddelijcke schrift waerdeert D.I. zijn wonderboeck.
Sal ende moet ick sonder onderlaet dit myn boeck in zijnen zin groot ende heerlyc over alle boecken, die my bekent zijn, waerdigh hol-den hooghelijck prysen, loven, ende wonder-lyck noemen, 2. † v.c.
18. Wat boecken David Iorissen bekent waren, mach ick niet weten: maer dat hem al de Bybelsche boecken niet onbekent en wa-ren, moet ick weten: om dat ick sie by hem uyt elck der selver wat verhaelt te zijn in zijn schriften. Moet ick dan niet nootsakelijck weten dat D. Iorissen zijn wonderboec groot heerlijck waerdigh ghehouden, hoghelijck ghepresen ende ghelooft heeft boven de boec-ken der Goddelijcker schriftueren? sondert hy die uyte? neen hy. Of isser yet uyt ghe-sondert daer men al seyt? daerom schijnt oock dat hy den menschen, die hy 't beste schijnt ghejont te hebben, daer ende nerghens anders toe om lesen aenwijst: want
19. D.I. wijst aen tot dat zijn hoogh verpresen wonder-boeck seggende:
Leest het met lust ende sachtmoedigher ghoeder begheerten (2.j. † vij.h, 36.vij.a iiij.verso.)
Nerghens en leese ick dat D.I. zijnen jongheren aenwijst tot lesinghe der Heylige Schriftueren. Soudet wel zijn om dat de selve (in zijn oordeel) niet dan stuckwerck, maer dat zijn Wonderboeck de volkomen-heydt alder leeringhen is behelsende? dat hy den zijnen liever totter sonnen, dan totter manen licht, liever tot het alderheylighste, dan tot het Heylighe: ende liever tot het woort des gheest, dan tot het woordt des ge-loofs (ic spreke hier met zijne eygen woorden, soo men hier na vernemen sal) heeft willen aenwijsen? wie mach hem om sulck zijn selfs overmatelijck prijsen, doch met recht prijsen?
20. Want hy acht syne woorden wonderlijcken hoog, seggende:
VVelcx inderste gront (nopende 'tsitten op den stoel Davids) ick noch gheen mensch verklaert of uytghesproken hebben, wat my van Godes ghenaden hier wyder a[f]
ghegheven is. Doch isset dat hooghste ende diepste wesen der eeuwigheydt, dat laetste voort komen moet in zijn ghesichte. 1.j.168. in sine.
21. Dat hy't soo niet en heeft uytghespro-ken, mach wel ghekomen zijn by gebreck van volmaeckte toehoorders: die en ghebraken den Apostel al in zijnen tijden niet (1.Cor.2.5.) welcke heyligen mochten begrypen wat daer zy de breede, de langhte, de hooghte, ende de diepte, oock weten de uytnemende liefde der kennissen Christi, om vervult te worden tot alle de volheydt Godes, Ephes, 3.18.19.
22. Soodanighe volmaeckte mannen moghen hem D. Iorissen ontbroken hebben om sulcke zijne groot-gheachte verholentheyt te openbaren: maer of hem hooghroemighe
woorden, met wonderlijcke vermetenheydt doorgaens ontbroken soude hebben: is niet wel ghelooflijck, zijn werck toonet hierendefals noch veele meer toonen.
23. Wt een meerder geest, die hoger kracht by sich heeft ende beter spreeckt dan Christi geest ende woordt was, sprac nu in onsen ty-den D. Ioriszoon, die daer van schrijft als volght.
24. Voorwaer het luydende woort, hy spreect van Christi woort) had inden beginsel oock zijn ghehoor ende glants, door de nieuwig-heydt des tydts int gheloove. Daerom het ooc van veelen aenghenomen. Dan nu wederom door een ander beter nieuwicheydt veroldet. Vermidts die verschyninghe eens meerderen geestes, die hooget kracht by sich heeft, beter spreect dan dat kinderlijcke woort, 48.b.v.ende verso.
25. Is David Ioriszoons luydende of schriftelijcke woordt beter dan Christi luy-dende woordt: hoe sal't Christi woort zijn? Christi woordt was Godes woort: is Davids niet Christi woort: hoe macht Godes woort zijn? of zijnder twee sonderlinge woor-den inden beginne geweest by Gode? is Christi woort door een ander beter nieuwicheydt veroldet, soo en was Christi woort het beste niet, luydet dat oock ten besten? soude dan David Ioriszoons woort wel beter zijn dan Christi woort, als nu van ouderdom versuft gheworden zijnde?
26. Soo gaet het hier oock metten gheest. Is David Ioriszoons gheest meerder ende krachtiger gheweest, dan Christi geest: wie sal geloven dat David Iorisz. Christi geest heeft ghehadt? ten mach niet een zijn daer 'teen meerder ende krachtiger is dan 'tander.
27. Is David Ioriszoons gheest dan oock niet Christi gheest, hoe kan't Godes gheest zijn gheweest? Of was de zijne Godes, maer Christi gheest niet Godes. Klinckt dat lelijck, ende waren Christi ende David Ioriszoons gheest beyde Godes gheest, ende nochtans d'een niet de selve die d'ander was: soudemen soo niet wel twee Heylighe gheesten, ende midtsdien vier personen inde God-heydt maken.
28. Hoe dattet sy men siet opentlijck dat David Ioriszoons gheest christi woordt
xxxir
verklaert te sijn kindtlijck, swack, ende niet welsprekende, by gelijckenisse van sijn woort des gheests dat dan een manlijck (soo hy op ander plaetsen schrijft, 2.iij.2.b.
2.j.143.d) woordt soude wesen, dat uyten man in der kracht voorkomt, ende daeromme beter spreeckt dan dat kindtlijcke woordt Christi.
29 Machmen nu oock meer met reden twijffelen dat David Ioriszoons gheest een ander gheweest zy dan Christi geest, die oot-moedigh van herten was? Qualijck.
Maer machmen oock met reden ghelooven dat zy beter was dan Christi gheest? Die sprack als hy self was, te weten goet, ende daerom oock goedelijck: ootmoedigh, ende daeromme oock ootmoedelijck. Hadde David oock so ghesproken, soude hy niet beter dan nu gesproken hebben ende Christi-ghelijcker?
30 Maer soude yemant seggen dat David Ioriszoons ende Christi geest een selve geest was: dan dat D. Ioriszoons gheest krachtigher, meerder ende beter in sijn werckinge is: Ende dat vermits des tijts outheyt, of des werck-tuyghs halven: Wie sal konnen ghelooven dat de werelt of menschen, die alle daghe argher worden, nu beter worden, ende der waerheyt ontfanckelijcker dan die waren ten tijden Christi?
Seyde die niet dat de Liefde in veelen soude verkouwen? Matth. 24, 12. Uoorseyde hy dat hy t'sijnder komste veele ende krachtigh geloove op Aerden vinden soude?
Luce 18, 8.
31 Of soude yemant meynen dat David Iorissens persoon een heyligher, bequamer, ende beter werck-tuygen des H. Geest is ge-weest, dan Christi heylighe ende onzondelijcke menscheyt: om alsoo bequamelijcker, beter, ende krachtigher sijn werckinghe te hebben tot volkomender goet-makinge van veele meer menschen dan Christus? Dat en heeft David Iorissen selve (dien doch gheen stoutheyt en gebrack) dorven segghen.
32 Houdt sijn stemme des Heeren woordt te sijn, so wie dan myn stemme, namelyck des Heeren woordt ter herten neemt, ende te recht ghelooft, &c. 19.c.vj.verso.
33 Elck Leeraer alder nieuwer kercken, gheeft mede sijn stemme of woordt uyte voor Godes woordt: maer wie bewijst dat? Niemandt. Doet D. Iorisz. dat? Over al:
So zijn segghen alleenlijck vast bewijs mach verstrecken.
34 Dat de hooghste kennisse noch van den Propheten, noch van den
Apostelen, noch van Ioanne, noch van Christo inden vleysche, niet openbaer verklaert en is.
Maer is (dat kranck gheloof) verre van't waerachtighe licht, wydt van de hooghe kennisse, swyghe de hooghste kennisse Christi ende Godes, waer toe wy perfect werdende komen moeten. VVelck van Joanne, noch van de A-postelen, of van Christo in den vleysche selve, swyghe de Propheten niet openbaer verclaert en is. 2.iij.13.a.
34 Dat schrijft D. I. Bewijst hy't? Neen, ten waer hy dede blijcken dat d'Apo-stelen noch oock de Heere Christus, sulcke hooghste kennisse niet en hebben ghehadt, so wel als hy D. I. of dat sy die den menschen niet so wel ghejont en hebben, als hy D.
I. of dat sy de konst van heur sin uyt te spreken niet so wel ghehadt en hebben, als David Ioriszoon, soude dan sijn gheest wel wijser, jonstigher, ende konstigher sijn gheweest, dan der Apostelen, jae Christi gheest selve? Hier af is oock ghehandelt voor j.1, etc.
36 David Ioriszoon verstaet dat gheen Mensch en verstaet.
Overst dat verstandt (van't aenbeden in gheest unde waerheyt) heeft alle man niet.
Neen, gheen mensch die daer leeft op aerden, hoe gheleert zy immermeer zyn, swyghe der daedt. 45.a.v.verso. Ziet oock 43, 22, verso, 2, 93, d. 155, c.
37 Moght David Ioriszoon seeckerlijck weten wat alle menschen verstaen, sonder self alle menschen ghehoort, ende door heur tonghe int hert ende herssenen gezien te hebben: wat ghebrack hem des halven om self te wesen de hert-kennende God?
Is dat niet, wat gebrack hem aen't vermetel beroemen?
38 Niemand en maghtllstaen dan door hem D. I.
Sy allen weten niet, neen, konnens niet gheweten, wyl zy in duysternisse staende sonder licht zyn, waerom ende toe 'twoordt vleysch, God mensch, de mensch ghelyck gheworden is. VVie hevet geweten, swyghe uyt ghesproken, der van desen gherechten waer en alder-heylighsten gheest, niet ghedroncken heeft? 41, fo.13, verso. 13, fo.25.
39 Dat David Ioriszoon moght verstaen die een natuerlijck ghebooren mensch was:
moght dat niemant van al d'ander menschen verstaen? Waer by wist hy dat? Blaest de windt niet waer hy wil, Ioan 3, 8, of hadde hy Godes geest ende 'tlicht der ghenaden-zonne in sijn handt? was hy't alleen van wiens lyve levende wateren (ist ander so) sijn ghevloten? Moghent ander menschen niet halen daer hy 't gehaelt heeft? Of was hy van ander aert dan (ick segghe niet alleen Christus, maer oock) Moyses was. Die benijde niet dat oock twee, buyten die tse-ventigh mannen by hem zijnde, propheteer-den, maer wenschte dat alle 't volck moghte propheteren, Num.11, 29, noch Christus en wilde niet belet hebben den ghenen die Duyvelen uytdreven in zijnen Name, sonder hem nochtans nae te volghen, Marc. 9, 38, 39, want alle sulcx het werck was van een selve gheest des Heeren. Soude die dan aen een David Iorisz.
sijn ghebonden? Dat 's niet
xxxiv
waerschijnlijck. Oock seyt hy't maer waer doet hy't blijcken?
40. David Ioriszoon wil datmen hem hoore.
Alsoo suldy, die u aen stadt Christi, oder inden name Christi van herten leert, hooren.
Ia sult die selvighe, segghe ick noch, niet alleen hooren, als Jesum na den vleesch, maer na den gheest, dat is, Christum hooren als God, ende niet als een mensch, 37.f.4.
41. Soude hier toe wel strecken al D. I. seg-ghen, van aller menschen blinde onwetenheyt ende van zijn hooghe wetenheydt, namentlijck, dat elck hem alleen hooren soude? wel aen, men sal hem hooren als Christum na den gheest, ja oock als Godt selve (dat's wat meer als een mensch) so hy ontwijfelijck bewijst, dat hy selve Christus na den Gheest ende Godt is. Maer een mensch als Christum ende God te hooren met twijfel, soude ons wel een weder-chrift ende Afgod doen hooren. Siet, wildy, meer, 37.f.16. vers. 2.ij.33.c.j.52.c.7.a.b.iij.13.b.iiij.1.f.16.c.2.d.22.g.24.[punt op z'n kop]a.31.b.38.19.verso.51.6.verso, 36.a.ij. ende verso, ende
a.viij.25.b.ij.39.e.ij.19.a.ij.verso, e.v.51.aiij. verso.etc.
42. In zijn ghetuyghnis wil D. Ioriszoon gelooft zijn.
Ick, die dit voortbrenghe, den ghy niet en siet, blyve u in, ende door Godes ghenade al-toos een ghewisse trouwe ghetuyghe, &c.2.j.162.b.165.a.156.d.iij.13.b.
43. Dat's gheseyt: maer ist veyligh, sonder ware tuyghnis van desen self-tuygh te ghe-looven, dat hy een ware ende trouwe tuy-ghe is?
Vierde Hooftstuck.
Vande namen die David Ioriszoon sich selven al toe eygent, ende aenneemt als van hem ghe-seyt inde H. Schriftuere.
1. Wat hoogh-beroemelijcke saken D.I. schrijft van sich selven ende van zijnen dien-ste, heeftmen hier voor mogen sien, hoewel maer by een kleyn monster of voorsmaeck, van ontelbare andere gins ende weder den leser zijnre boecken hopelijcken van self voort komende.
2. Ende want elck na 'tgene hy is of schijnt oock ghemeenlijck den name voert: soo en heeft D. I. oock niet vergheten sich self te vereeren met groote menighte van d'uytge-lesenste heerlijcke namen diemen inden Bybele leest. Sulcx wert daer nauwelijcx yet treflijcx ofte hooghachtbaers ghevonden, dat hy niet op sich selve of zijn ampt heeft weten te passen, maer hoe sulcx past, magh de leeser oordeelen.
3. Alsoo heeft David Iorisz. tot sich ghetrocken den Adams: n[i]et des eersten, ouden, aertschen, maer des laetsten Adams 2. † ij.iij.137.c.) des nieuwen Adams,
(2.68.a.149.d.) ende des Hemelschen Adams (2. † ij.iij.
4. Hy noemt sich selven een Ambassadeur des Almachtighen (2.13.c) daer by noch voe-ghende dat hy hoogh gelooft moet zijn, als komende inden name des Heeren.
Seecker indien dit so wijslijcken bleeck, te weten dat quam inden name des Heeren:
alst wel grof-lijcken blijckt dat hy sich hooge dingen aen-neemt: hy en behoorde zijn waerdighe eere niet te ontbeeren.
5. Soo dat waer, mocht hy waerschijnlijc de namen vanden grooten Artaxerxes 2.j.52.g, ende van Assuerus, so hy sich noemt.2.j.52.g. ten Hemel toe luyde trompetteren met-ten Bazuyn, 2.j.27.a. metten der-den Basuyn 2.j.52.c. ja metten sevenden Bazuyn, 2.ij.12.j.15.15. voor den welcken de verholentheydt niet en mochte aen den dach komen, die hy sich aenneemt self te wesen.
6. Maer grooter ist dat hy, teghen de openbare waerschouwinghe onses Heeren Iesu Christi, tot hem treckt den name Christi 2.ij. † iij, als of Christus hier of daer waer te vinden, immers de gheestelijcke Christus, 2.j.53.b.70, c.78, a.2, iij.3.b.
7. Ende overmidts de name des Konings Davids op zijnen name scheen te passen, soo en laet hy naeuwelijck onverhaelt ende op hem of zijn ampt te duyden, eenighe plaet-sen des Bybels, die den name Davids o zijns Uaders Iesse met brenghen: 2.j, 82, a, Oock de Gheestelijcke David, 2, j, 53, a, 69, fol.149, b, 135, c.138, a, ij, † ij, verso, etc.
8. De name van een Enghel des lichts, heeft hy mede niet vergheten, 19, a.ij.verso.
niet teghenstaende Sathan sich in sulcken schijn wel kan vertoonen. Ueele minder versuymt hy den name vant Evenbeelde Godes (dat Christus alleen is, 2.Cor.4.4, Col.1, 15) 2.j.138.a.
9. Hy heeft sich oock te zijn aengenomen de gheest des levens (f.14.) de Stercke gebieder, 2.j.52.c. de ghesalfde des Heeren (2.j, 82.a) ende Godes (2.j.137.c) dat beyde Iesus Christus is, ende de Herault (waer vint hy de namen?) des aldergrootsten Keysers, (2, j.52.c)
10. Hy David Iorisz. of zijn gheest soude oock zijn een goedt Leermeester, 46.a, viij.
oock de rechte Meester, 2, j.52. a. het leven 2, j.68, a. de Koning der gherechtigheyt, 2.j.238.a, ende de rechte Heere, 2.j.137.b. niet jeghenstaende hy self heeft
gheschreven, dat-men gheen mensch, maer d'Alderhooghste, Heer ende Hooft over sich sal laten wesen. 45.c.7.
xxxiir
11 Maer komende op't woordt geest, siet-men hem waerlijc met meerder
vrymoedig-heyt 't selve trecken, duyden, ende aennemen op sijnen dienst, woort ende geest, die in hem was: dan hy met oprechter behoorlijckheydt sulcx erghens in der waerheydt heeft konnen bewijsen. De Leser mach nadencken of hy dat rechtelijck dan onrechtelijck heeft ghe-daen, want aen't doen is gheen twijffele.
12 Also sietmen dat David Iorissen (2 † h.) beveelt te mercken opten zinne des Let-ters van zijnen Wonderboecke: Op datmen verkryghen soude den smake des gheests, die toekomende belooft, langhe verwacht, ende over om ghebeden unde gheroepen is. Inden lijst daer beneven stelt hy: Veni sancte spiri-tus, veni creator,
&c.
13 Derhalven noemt hy sich selven of zijnen gheest den gheest der waerheyt:
On-aenghesien die van Christo den Apostelen niet alleen belooft, maer oock waerachtelijck ende krachtelijck opten Pincxterdagh is ge-sonden gheweest. Hier af is hier voor, wat des aengaende ghehandelt.
14 Want spreeckende van de waerheydt Christi, schrijft hy also: Dat is so veel, dat ickt eerst hooren unde sien van den Heere Jesu Christo, niet letterlyck nae den vleysche, maer na den gheest, ontfangen, unde van den zynen nemen moet (52, 3.) 15 Welcke laetste woorden (nament-lijck van den zynen nemen moet) Christus sprack van zijnen beloofden gheest der waerheyt: die't van 't sijne, te weten Christi, soude nemen. Nemet dan David Iorissoon van Christo, ende niet metten Apostelen van den Heylighen Gheest: Wat seyt hy dan hier doch anders: dan dat hy, of sijn gheest selve de H. Gheest is?
16 Dit sietmen naeckt ende claer, 2.13, c. beginnende: hierom wie ghelooft, &c. Item, 2, 159, d. Beginnende: Ziet desen Heylighen Geest, &c. Ende Overst nu een ander,
&c. Ibidem. Ende doorgaens in alle sijne schriften. Ende noch: Ghy sult het sien, dat noyt mensch en sagh: want de kennisse des Heeren noyt, als nu, op aerden was.
17 Indien dit segghen David Iorissens waerachtigh soude sijn: Soudet niet schijnen dat Godt in sijn Liefde veranderlijck waer, of ten minsten dat de wereldt nu waer verbetert?
18 Want Godt in't gheven van meerder kennisse op aerden in dese tijden, dan hy oyt te vooren, oock na de versoeninge in Christo gheschiedt, tot Dauid Ioriszoons tijdt toe hadde ghedaen: soude immers meerder weldaedt (die uyt meerder liefden moeste komen dan daer voor) bewesen hebben dese wereldt: niet heyligher, maer uyter maten snooder dan de vorige wesende. Dat niet wel en soude luyden.
19 Maer somen daer niet aen en wil, salmen niet moeten segghen dat dese laetste, arghste, ende aerden werelt nu is bequamer dan d'eerste, beste ende gulden werelt was: om te begrijpen, te verstaen, ende aen te ne-men dese alderklaerste ende volkomendste kennisse die nu ter tijdt werdt geopenbaert door de aldervolkomenste gheest van David Ioriszoon? Dat schijnt niet min zottelijck, dant voorgaende lasterlijck
te luyden. Want het gheen meerder wijsheydt is te segghen dat de werelt betert: dan Godlosigheyt is te segghen dat Godt verandert.
20 Nu dit zy soo't wil, wie moet nietllstaen, dat David Ioriszoon hem self of zijn woordt ende gheest, uyt heeft willen gheven voor den H. Gheest selve: als men by hem leest, dat hy 't zondighen noemt inden Hey-lighen Gheest, als men teghen zijn Leere, woordt ofte gheest zondight? Dat hy dit leert uyt dese aenghetoghen woorden selve, ende uyt menighte der aengewesene plaetsen.
21 Ziet also gheschiet den mensche of de werelt driemael dat goede woordt ter bete-ringhe. Van den Vader, kinderlyck, of Licha-melyck uytwendigh: Vanden zoone i[n] de jongelinghschap: Van den Heylighen Geest in die manlyckheyt ofte manheydt, in onuytspreec-kelycker liefden, dat is in die kracht Godes al-derheylighste wesen.
Dat eerste int voorhof. Dat anderde, in't heylighe. Dat derde, in't al-derheylighste.
(2.ij.115.d.) Dit beduyt hy (so men mach zien hier nae xij.) op Moysem, Christum, ende David Ioriszoon met heu-re bedieninghen.
22 Ter voorschreven plaetsen leestmen noch 'tghene volght. Hierom wat desen dagh, stond, of tydt des hooghsten ghenade in de volkomenheyt verreyckt, unde wie de waer-heyt uyt des selvighen mondt gheen ghehoor of gheloof gheeft, loghenachtigh unde bedrieghlyck holdende, den Heylighen Gheest, die daer onderwyst, unde also zynen raedt, Leere, wil, unde daet of werck teghen is: diens ziele sal met toorn ende onghenade Godes uytgheroeyt werden, hier noch na gheen vergevinge kryghen.
23 Soude daer niet wel onlochbaerlijck blijcken uyten naecten ende klaren woorden selve, van David Ioriszoon dat hy sich self of ten minsten sijn gheest ende woordt hielt voor den Heylighen Gheest selve? Die daer aen noch twijffelt, mach lesen dese aenghe-wesen plaetsen, ende de twijffel sal haest verdwijnen 10, 8, 2, j.52.c, 48.a.iiij, xiij, a. vij, 2, j.85.c.131, a.7, a, 26.cc, 40, q. Ende verso, 11. b, ij, verso, v. verso, 18, c, ij, e, ij, verso, 14, 9, verso, 2, iij, 10, e, etc.
24 Also moghtmen hier vraghen, of David Joriszoons, ende ons Heeren Christi Gheest, een selve Heylighe Gheest is? Seydt men neen, men maeckt een vierde persoon in de Godtheydt: Seydtmen Ja, men moet bekennen, dat Christus selve oock sijn gheest hadde, soo wel als Davids Joriszoon.
25 Zondighde hy in den H. Geest, die tegen Christum, tegen sijn ampt, ende tegen sijn woort zondighde? neen tuygt de Heere self. Zondight hy nu in den H. Gheest die teghen
xxxiiv
David Iorisz. teghen zijn ampt ende teghen zijn woort sondight, als D.I. schrijft: wie sal niet moeten houden dat David Ioriszoons Ampt, woort ende gheest meerder is dan Christi? is dat oock veyligh?
26. Soudet dan niet veyliger zijn te houden dan David Ioriszoons geest een ander geest is gheweest dan Christi geest, ende daeromme niet de gheest der waerheydt?
elck magh toesien. Op dat ick dan weder keere ter beschrijvinghe David Ioriszoons van zijnen gheest, soo leest men die by hem self genaemt te zijn.
27. De Heylighe Gheest (2.j.158.f.130.c) de gheest Helie (2.j.12.e) de gheest des levens (19.a.ij(verso) de gheest des verstandts (2.j.44.b) Iosephs gheest der wijsheyt (2.j.52.g.) de geest der liefden (36.a.ij.verso) de principaelste geest der kraft (2.j.82.a) ende de alderheylighste hooghe gheest (2.j.159.c) is dat niet hoogh ghenoegh?
28. Christus vernoeghde sich met zijnen gheest te noemen de Heylighe geest (Ioan.
14.26) maer daer mede en vernoeghde David Ioriszoons hooger geest, so hy seyt, maer niet ootmoedigher gheest, somen siet, geensins, de zijne noemende d'alder Heylighste, ende dat voeghde hem oock niet qualijck, gemerckt hy toeschrijft Christo zijn ampt ende gheest, niet dan 'theylighe: maer hem self, zijn ampt ende geest, het alderheylighste des Tabernakels.
29. Voort benaemt David Iorisz. hem selfde levende minnaer der zielen (ij.j.135.a) de toekomende nieuwe Hemelsche mensche (ij.j.137.c) de Hemelsche mensche Godes (ij.j, 68.a) de mogentheydt Godes (ij.j.138.a) zijn dat gheen woorden om tot groot achtbaerheyt te gheraken?
30. Daer by en wert het noch niet ghelaten van David Iorissen: maer wordt noch in zijn selfs schriften de laetste oudtheydt (2.iij.10.f) de Overste Priester (32.f.ij) oock de Propheet (2.1.52.c) metten welcken is de alderhooghste gloriose Gode eeuwigh vanden Hemel, en anders geen te verwachten is. Den suldy hooren als Moysem, namentlijck als God, Iesum Christum self, &c. merckter wel op, (ij.j.82.a) Deut.18.15.
dit zijn David Iorisz. woorden.
31. Ia merckter doch wel op: salmen hem hooren als Christum, soo David Ioris dat duydet: soo en ist van Christo self niet gepropheteert, maer so David Iorisz. dat hier betuyght van hem selve. Salmen dan niet onrecht moeten gheven d'Apostelen Christi om dat sy hem aen-namen voorden Propheet by Moysem voorseyt, 'twelck dan niet van Christo, maer van desen David Iorisz. was voorseydt? salmen dan oock den Ioden niet willende Christum voor die Propheet aen-nemen, daer inne onrecht moghen gheven, na dese uytlegginghe David Ioriszoons vande voorschreven plaetsen Deutronomij?
32. Boven alle het ghene voorseyt staet, soude David Iorisz. na zijn eygen seggen oock zijn de marghen des daeghs, Godes schoon-heydt, de rechte man ofte Heere onsichtbaer-lyck (2.j.137.b) de geest die daer op staetendelevendigh maeckt in Christo (dats Christus self niet) de wortel lesse, (2.1.137.e) na vermelden zijnre David
Ioriszoons allegorie opte Historie van Sampson. Sijn dat niet saken om een mensche groot te maken?
33. Daer noemt D.I. hem selven voort na den vleesche eens menschen zoone, maer zijn ziele Godes ziele, ende een sone des Al-derhooghsten (2.j.38, c) de
Morghenlantsche sterre (2, j.151, j.g) het volkomen warellstant Godes (2.iij, 10, f.
ende het verstant der eeuwigheydt, 2.j.27.d, maghmen't oock grooter maken? Wie sulcke heerlijcke roem-rijcke ende Goddelijck schijnende woorden David Ioriszoons gheloovende, en soude zijn stemme (al kende hyse schoon niet) die hy seyt te wesen de stemme Godes (2, j, 27.a) derde stemme, 2, j, 52, c. ende de uytroepende stemme (2.j, 19, c) boven alle anderen ghewaende Herderen niet veylighlijck na-volghen?
34. Maer of sulcx veylighlijck mach gheschieden, heeft na-dencken inne om voorraedts willed, daer mede sy hier nu ghenoegh, vande namen by David Iorisz.
hem selve, zijn ampt ende gheest, toegheschreven: om voorts te komen aen zijn beroep of sendinge ende desselfs bewijs.
Vijfde Hooftstuck.
Van David Ioriszoons sendinghe ende desselfs bewijsinghe.
1. Dat om in een gemeente Godes te leeren sendingh van noode is.
Overst hier toe ( om de beste verkondigher ende oordelaer te zijn) komt yemandt niet, zonder die hooghe Gheest, unde Geesten der eeuwigher krachten, mogentheyden, hoogh-heyden unde schoonheyden: dorch den welc-ken men ghesalft unde ghezonden moet worden: die inden name des Heeren ghese-ghenet met benedydinghe sulcken boodt-schap te brenghen komt, 27.c.iiij, 37, 19. verso, mooght meer sien, 38, 20, 16, m.v. vers. ende noch: VVildy niet doolen, soo en loopt niet voor dat ghy ghesonden wort: komt voor u Vader of Moeder niet, haest u voor den tydt niet, 38.20.14.1.b.
2. Sendinghs blijck blijckt nodigh totllsekeringhe vande Leeraer, om niet ongesonden lopende, oock vanden leerlingh, om niet op't onseker volghende, met malkander in den gracht der verdoemenissen te vallen, want de schapen sullen gheeyscht worden van sulcke valsche Herders: oock sullen verder-ven soodanighe roeckeloose Schapen, Ezech.33.6.
xxxiiir
Men moet niet opten mensch betrouwen.
3 VVant of hy al wel des Heeren woort ge-looft, betrout, acht, eert unde heyligh holdt: aldewyl hy die mensch, der het hem verkun-dight, als een Engel onmenschelyck, niet ge-breeckelyck, of behoeftigh unde ghepassio-neert ghelijck met hem holdt, of siet: wat is dat anders als God, gelijck een mensch schat-ten, oder aen hem setten?
ontvalt, of mist hem die, staet hem die niet aen, so ontvalt hem God. Bout een sulck niet op't Sant, meendy? Siet of staet hy niet op een mensch? ghelooft, betrout, of lieft hy God, oder mensch? in der waerheydt God niet, maer de mensch daer hy op siet.
10.17.verso.
4 Dat's wel gheseydt, ende ghelijck-stemmigh met de Heylighe Schrift (Ierem.17.5, Gave God dat hy soo wel oock ghedaen hadde, ende midtsdien zijn eyghen Schrift voorschreven over al ghelijckformigh ware ghebleven: soo en soude hy David Ioriszoon met so hoghe beroeminghen niet ghearbeydt hebben: om den mensche op zijn woordt (die mede een mensche was) te doen betrouwen: als men nu eensdeels als heeft moghen sien, ende noch veele meer sien sal moghen.
Men moet sich voor den men-schen wachten.
5 VVat u voor dyn eyghen woordt, of eens menschen geest, leere, ghesicht ende verstant: wacht u segh ick, want dat is vol archeydts [u]n[d]e schalckheydts, vol blintheydts, dwalinghe ende duysternissen.10.8.
6 Waerschout David Iorisz. hier den men-schen zijns onwetens niet oock voor sich sel-ve? voor zijn gheest, licht ende verstandt? of was hy nu gheen mensch meer?
wien is dat ghebleken? den ghenen die met open ooghen zijn schriften hebben ghelesen? of meynde hy hier met dat alle menschen sich self sullen mi-strouwen, oock allen anderen menschen, behalven hem David: wiens gheest endellstant alle menschen alleen als den gheestende't verstant Godes schuldich zijn te betrouwen?
soude dat niet wel moghen berouwen?
Men Sal gheen waen-wijsen ghelooven.
7 Soo en sal men niemant in syn eygen goet-duncken, selfs-wysheyt, of kloeckheydt (hoe heftich eener sich op maecken, roepen, unde bolderen, veele seltsame manieren ghehebben konde) gelooven. Die geest is valsch unde ongerecht, gheen waerheydt in hem, alleen tot verdervinge, unde niet tot verbeteringhe uyt, 41.3.verso.
8 So yemant met opmerckinge leest David Ioriszoons groot-duncken, hooghe wijs-heyt ende kloeckheydt, die hy sich self over al toeschrijft, boven alle andere menschen op aerden, hem onbekent zijnde, oock mede zijn hoogh roepen ende schrickelijck dreyghen: soude sulck een oock moghen twijfelen, dat hy niet siende zijnen
