• No results found

WIJ ZIEN JOU. Schoolplan

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "WIJ ZIEN JOU. Schoolplan"

Copied!
29
0
0

Bezig met laden.... (Bekijk nu de volledige tekst)

Hele tekst

(1)

WIJ ZIEN JOU

Schoolplan

(2)

WIJ ZIEN JOU

Inhoud

1. VOORWOORD 4

2. SCHOOLPLAN 2020 – 2021 5

3. VISIE OP ONDERWIJS 9

3A. ONDERWIJSINHOUDELIJKE KEUZE’S 9

3B. ONDERWIJSINHOUDELIJKE AMBITIES 9

3C. VISIE OP TOETSING EN EXAMINERING 11

3D. DOORLOPENDE LEERLIJN 12

3E. ONDERWIJS EN ICT 13

3F. STERK TECHNIEKONDERWIJS 14

3G. SCHOOLKLIMAAT EN VEILIGHEID 14

3H. BURGERSCHAPSZIN EN IDENTITEIT 15

4. PASSEND ONDERWIJS 17

4A. BASIS- EN EXTRA ONDERSTEUNING 17

4B. LEERWEGONDERSTEUNEND ONDERWIJS (LWOO) 17

4C. ISK 19

4D. AFSTEMMING ONDERWIJS EN ONDERSTEUNING 19

(3)

WIJ ZIEN JOU

5. KWALITEITSZORG 20

5A. SYSTEMATIEK VAN KWALITEITSZORG 20

5B. KWALITEITSZORG IN RELATIE TOT LEERLINGRADEN EN OUDERRADEN 22

6. ORGANISATIEONTWIKKELING EN STRATEGISCHE KEUZES 23

6A. ACTUALITEIT 23

6B. DE TOEKOMST VAN RSG WOLFSBOS 23

6C. PERSONEELSBELEID 24

6D. OUDERRAAD EN LEERLINGENRAAD 26

6E. ROL EN POSITIONERING MEDEZEGGENSCHAP 27

7. OVERIGE 28

7A. INTERNE EN EXTERNE COMMUNICATIE EN PR 28

7B. VROUWEN IN DE SCHOOLLEIDING 29

(4)

WIJ ZIEN JOU

4

1. Voorwoord

Voor u ligt een schoolplan van RSG Wolfsbos voor de periode van 2020 tot 2021. Een bewust gekozen korte planperiode, waarin we als scholengemeenschap ons verder willen ontwikkelen, in lijn met de koers die in de achterliggende jaren is ingezet. Wat die lijn is, hoe en waar daarin ontwikkeling gewenst is;

dat lichten we in dit schoolplan graag toe.

Dat dit een schoolplan voor één jaar is heeft alles te maken met de context waarin het geschreven is. De impact van de beperkende maatregelen rond het Corona-virus op de totstandkoming was groot. Dat vroeg om creativiteit en stevige inzet van een relatief kleine groep collega’s. Ik wil hen hierbij van harte bedanken voor hun bijdrage.

Ilse Top, 28 mei 2020

(5)

WIJ

5

ZIEN JOU

1. Schoolplan 2020-2021

WIE ZIJN WIJ EN WAT STREVEN WE NA?

RSG Wolfsbos is een kleinschalige, brede scholengemeenschap in Hoogeveen. Al jaren kunnen we bogen op een stabiele performance met onderwijs van goede kwaliteit. We bieden aan alle leerlingen in de regio Hoogeveen een scala van opleidingen, met een ruime keuze in profielen en keuzevakken. Daarmee voorzien we hen van een uitstekende basis voor hun stap naar mbo, hbo of wo. Ook bij de overstap naar werk begeleiden we onze leerlingen op basis van een goede verbinding met onze lokale en regionale omgeving.

Uiteraard zijn onze ambities niet alleen gericht op de daarvoor benodigde kwalificatie in de vorm van een diploma. RSG Wolfsbos wil méér betekenen voor haar leerlingen. Onze school- eigen ambitie hebben we in 2016 al onder woorden gebracht in het Schoolplan 2016- 2020. Deze luidt als volgt:

“Wij willen een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van een leerling tot een persoon die:

zichzelf verantwoordelijk voelt voor het eigen handelen,

weet hoe een bijdrage te leveren aan een duurzame samenleving, zorgzaam is naar zichzelf en de ander.”

Deze ambitie is binnen de school bij medewerkers bekend onder de term ‘de bedoeling’. Die ambitie vormt de inspiratie voor ons dagelijks werken. Het wáármaken van die ambitie vormt tegelijkertijd ook een concrete uitdaging aan ons allen. Op welke wijze we die uitdaging ook in het komende schooljaar samen aangaan is te lezen in het voorliggende beknopte schoolplan van RSG Wolfsbos voor 2020-2021.

In 2020-2021 zetten we de koers voort die in het schoolplan van RSG Wolfsbos voor 2016- 2020 is uitgezet. Die koers; het willen werken aan de bedoeling zoals die in het voorwoord is weergegeven, inspireert in RSG Wolfsbos nog steeds. Dat maakt dat de schooleigen ambitie die in 2016 is geformuleerd opnieuw aan de

(6)

WIJ

6

ZIEN JOU

basis ligt van het hier voorliggende schoolplan voor RSG Wolfsbos voor één schooljaar: 2020- 2021.

Werken aan onze bedoeling kreeg een vertaling in het motto van RSG Wolfsbos: ‘Wij zien jou’.

Het in praktijk brengen van die bedoeling vroeg en vraagt dat we in ons dagelijks handelen als medewerkers gedrag laten zien dat congruent is met wat we zeggen na te streven voor onze leerlingen. Daartoe is er in dat genoemde schoolplan een aantal gedeelde ‘leidende principes’ vastgelegd van waaruit we willen werken. Dat noemen we ‘werken vanuit de bedoeling’.

Het werken aan én vanuit de bedoeling raakt alle facetten van ons (samen)werken in RSG Wolfsbos. Zowel de wijze waarop we met onze leerlingen omgaan in de onderwijsleersituatie als de manier waarop we ons als collega’s met elkaar verbinden in de professionele context.

Met het formuleren van bovenstaande ambitie werd de lat hoog gelegd in het Schoolplan

2016-2020. Het waarmaken van onze bedoeling vraagt om het ontwikkelen van een attitude van eigenaarschap: zowel bij medewerkers als bij leerlingen. Het bewust worden van wat dat betekent en wat dat vraagt kwam op gang; de bedoeling werd stap voor stap ‘geladen’. Dat proces is ook nu nog gaande. De gezamenlijke zoektocht naar hoe dit alles vorm te geven in de praktijk van ons werken is dan ook nog niet afgerond.

Effectief samen werken aan de bedoeling en de vertaling van de leidende principes naar ons eigen, zichtbare en herkenbare gedrag vraagt om ontwikkelstappen.

Dat onze ambitie een insteek heeft die alle lagen van onze organisatie raakt, betekent ook dat het voorgenomen ontwikkelproces in alle functiegroepen en in alle locaties vorm moet krijgen. Dat is een boeiend traject gebleken, dat ook in de komende jaren nog ons aller aandacht vraagt.

effectief samenwerken aan de bedoeling

(7)

WIJ

7

ZIEN JOU

Voor de korte termijn van dit schoolplan is welbewust gekozen. De omstandigheden m.bt.

het Corona-virus in het voorjaar van 2020 speelden hierbij een belangrijke rol.

Het toewerken naar een schoolplan met maximale looptijd van vier jaren, waarin de strategische doelen voor die periode aangegeven zijn, vraagt om een bodem van breed draagvlak in de eigen organisatie.

De geplande gesprekken, gericht op een dergelijk vierjarenplan, met medewerkers uit alle geledingen van RSG Wolfsbos konden ten tijde van de Coronacrisis niet plaatsvinden.

Het vaststellen van meerjarenbeleid voor onze scholen zonder een dergelijk fundament is geen wenselijke actie. In die opstelling kon ook de medezeggenschap van RSG Wolfsbos zich vinden.

Om die reden is het besluit genomen om een schoolplan op te stellen met een looptijd van 1 schooljaar. In de gegeven omstandigheden kiezen we er bewust voor om door te werken aan onze ambitie.

Daarbij grijpen we ook dit moment aan om samen gedurende een schooljaar de balans op te maken. In hoeverre zijn we er al in geslaagd om (delen van) onze bedoeling waar te maken en om dat in een samenwerking te doen die aansluit bij die bedoeling?

(8)

WIJ

8

ZIEN JOU

In 2020-2021 zullen we verkennen tot welke resultaten deze ambities hebben geleid in de afgelopen planperiode. Het schoolplan 2016-2020 is geschreven met de kennis van toen. Het is dus van belang om tevens in ogenschouw te nemen welke maatschappelijke en onderwijskundige ontwikkelingen van

invloed zijn op deze ambities.

Op basis daarvan zal in dat schooljaar 2020- 2021, in samenspraak met medewerkers, in kaart gebracht worden wat dit betekent voor het meerjarenbeleid in de jaren die erop volgen.

Daartoe worden in dit huidige schoolplan de nu al ingezette hoofdlijnen benoemd.

Een concretisering van het merendeel van de ambities in dit schoolplan is samengebracht in het beleidsjaarplan van RSG Wolfsbos.

Dit interne werkdocument (bekend onder de noemer ‘de rode draad’) wordt binnen RSG Wolfsbos gebruikt samen om integraal zicht te houden op de voortgang in de ontwikkelplannen betreffende de ambities die in dit Schoolplan 2020-2021 geformuleerd zijn:

in de beide sectoren, in de verschillende stafafdelingen en Wolfsbos-breed.

(9)

WIJ

9

ZIEN JOU

3. Visie op onderwijs

3A. ONDERWIJSINHOUDELIJKE KEUZES De onderwijskundige keuzes van RSG Wolfsbos zijn gebaseerd op de bedoeling. Concreet vertaalt dit zich naar onderwijs dat steeds meer maatwerk biedt aan leerlingen. Voor onze leerlingen valt er iets te kiezen. Daarbij dagen we de leerling uit meer eigenaar te worden van zijn leerproces. We begeleiden de leerling in het maken van keuzes en het dragen van verantwoordelijkheid hiervoor.

De stand van zaken met betrekking tot de ontwikkeling van dat ‘onderwijs op maat’ (met flexlessen op locatie Groene Driehoek en Daltononderwijs in het Dalton Beroepen College) staat beschreven in de werkdocumenten Flexibilisering Onderwijs op de Groene Driehoek en de zelfevaluaties per locatie van het Daltononderwijs. De

ontwikkeling van ons onderwijs is in volle gang en wordt in schooljaar 2020-2021 vastgelegd in beleidsafspraken.

Kwaliteitsborging vindt in het Dalton Beroepen College plaats door aan te sluiten bij de

visitatie-methodiek van de Daltonvereniging.

In schooljaar 2020-2021 zal in de locaties van deze sector een eerste collegiale visitatie in Daltonverband plaatsvinden. Op locatie Groene Driehoek wordt, in het kader van kwaliteitszorg, feed back georganiseerd door middel van gesprekken met klankbordgroepen van leerlingen en ouders. In schooljaar

2020-2021 wordt het Wolfsbos-eigen kwaliteitszorgsysteem verder ontwikkeld , om de kwaliteit en de opbrengsten van deze ontwikkeling te monitoren.

De onderwijskundige ontwikkeling vormt een speerpunt op de kwaliteitsagenda van RSG Wolfsbos.

3B. ONDERWIJSINHOUDELIJKE AMBITIES RSG Wolfsbos heeft de volgende

onderwijsinhoudelijke ambities:

In een inspectierapport werd aangegeven dat RSG Wolfsbos kwalitatief goed onderwijs geeft, maar dat het zweet soms nog teveel op de verkeerde rug staat. De docent werkt

(10)

WIJ

10

ZIEN JOU

hard en de leerling kan in de interactie nog te passieve houding aannemen. Onze ambitie is dat ons onderwijs ertoe leidt dat de leerling een actieve houding laat zien ten aanzien van zijn eigen ontwikkeling. Stappen die we daartoe hebben genomen zijn te lezen bij onderwijskundige keuzes.

RSG Wolfsbos biedt een breed inhoudelijk aanbod. Ondanks het beperkte aantal leerlingen bieden we alle opleidingen van praktijkonderwijs tot en met vwo aan.

In het vmbo worden nog steeds 5 profielen aangeboden. Er wordt samengewerkt met het mbo en het Roelof van Echten College in Hoogeveen in de zogenoemde HOT-modules.

Het programma van Sterk Techniek Onderwijs moet ertoe bijdragen dat de nu aangeboden (harde) techniekprofielen door intensivering van de samenwerking aangeboden kunnen blijven worden.

Ook in het havo en vwo bieden we niet alleen alle profielen aan, maar is er ook een aanbod aan niet verplichte keuzevakken. In schooljaar

2020-2021 wordt onderzocht op welke wijze een aantrekkelijk en betaalbaar aanbod in met name het vwo in stand gehouden kan worden.

De resultaten van havo en vwo zijn op het landelijk gemiddelde. Het streven is deze te verhogen. Daartoe worden de resultaten ieder jaar binnen de secties en in de teams gemonitord. Op grond van de uitkomsten worden maatregelen afgesproken.

Eén van de structurele maatregelen is de invoering geweest van de flexuren, met als doel de motivatie van de leerlingen te vergroten.

Deze wijze van werken vanuit onderwijsdoelen is nog in ontwikkeling en heeft nu nog

niet geleid tot meetbare verbeteringen. De doorlopende leerlijn in die opleidingen vraagt extra aandacht. Daarom wordt uiterlijk half oktober 2020 in samenspraak met docenten een plan van aanpak opgesteld dat ertoe moet leiden dat 80% van de leerlingen in januari voldoet aan de overgangsnorm.

(11)

WIJ

11

ZIEN JOU

Hoogeveen is een regio waarin sprake is van overerfbare problematiek op economisch en sociaal maatschappelijk gebied. De

gemeente Hoogeveen heeft in het plan Jong Hoogeveen de ambitie uitgesproken dit te doorbreken. In het kader van dit programma zijn organisatie-overstijgend ruim 30 trainers opgeleid in de “Verbindende aanpak”

(restorative practice). Hierbij zijn het PO, het MBO, sportverenigingen en welzijnswerk in Hoogeveen betrokken. De Verbindende aanpak is een methode van benadering van kinderen en jongeren die hen zowel uitdaagt als ondersteunt. RSG Wolfsbos heeft twee van deze trainers in huis.

Afgelopen schooljaar doorliepen al drie locaties de basistraining in deze benadering.

In schooljaar 2020-2021 zullen ook de medewerkers op locatie Groene Driehoek worden getraind. Met het verder aanleren en versterken van werken met deze aanpak sluiten we in ons pedagogisch handelen aan bij de doorgaande lijn die hiervoor in Hoogeveen is uitgezet.

Hoogeveen is van oudsher een taalzwakke regio. Daarbij komt dat de instroom van

anderstaligen de laatste jaren is toegenomen.

Het bestaande taalbeleidsplan is verouderd.

In schooljaar 2019–2020 is op locatie Harm Smeenge een taalklas gestart waar leerlingen met grote taalachterstanden en anderstalige leerlingen die na twee jaar ISK nog onvoldoende bagage hebben om het reguliere onderwijs te volgen extra uren in de Nederlandse taal krijgen. Op de locaties Dikkenberg en Harm Smeenge wordt gewerkt aan leesbevordering. In schooljaar 2020- 2021 wordt de ambitie met betrekking tot het onderwijs aan taalzwakke leerlingen geactualiseerd en worden op grond daarvan de activiteiten voor de volgende schooljaren vastgelegd.

3C. VISIE OP TOETSING EN EXAMINERING

In schooljaar 2019-2020 is een werkgroep gestart die tot doel heeft de visie op toetsing en examinering te formuleren. Als gevolg van de Coronacrisis is dit proces enigszins vertraagd.

(12)

WIJ

12

ZIEN JOU

In november 2020 zal de visie op toetsing en examinering geformuleerd zijn en in januari is de daaruit voortvloeiende werkwijze beschreven in een beleidsdocument.

3D. DOORLOPENDE LEERLIJN

RSG Wolfsbos stemt het onderwijs af op de behoefte van de leerling. Hierbij gaan we ervan uit dat de leerling zich gaandeweg actief ontwikkelt en dat het onderwijsaanbod en de begeleiding worden bijgesteld naar de behoefte van de leerling.

RSG Wolfsbos realiseert dit door leerlingen na de basisschool te plaatsen in klassen waarin leerlingen worden uitgedaagd om zich te ontwikkelen qua niveau (dakpanklassen) en in klassen waarin leerlingen de ondersteuning kunnen krijgen die nodig is om tot verdere ontwikkeling te komen.

De brugperiode in dakpanklassen duurt twee jaar. Hierbij wordt uitgegaan van positieve determinatie. Leerlingen worden gedurende het schooljaar gevolgd op prestaties en op sociaal

en emotioneel functioneren. Ook worden de prestaties in de vakken op klasniveau regelmatig gemonitord en waar nodig worden maatregelen genomen. In schooljaar 2020- 2021 worden de afspraken rondom het volgen van de leerling geëvalueerd, geactualiseerd en opnieuw vastgelegd.

(13)

WIJ

13

ZIEN JOU

Docenten werken conform de vijf rollen van de docent. Een zesde rol wordt daaraan toegevoegd: die van coach. De kwaliteit van de lessen wordt geborgd door middel van collegiale lesbezoeken en lesbezoeken door teamleiders. Hierover zijn per locatie afspraken gemaakt. Deze afspraken zullen in schooljaar 2020-2021 worden geëvalueerd, geactualiseerd en opnieuw worden vastgelegd.

Ouders en leerlingen worden ieder jaar

bevraagd op hun tevredenheid met betrekking tot de school. De resultaten hiervan zijn te vinden in Vensters voor Verantwoording/

Scholen op de kaart.

In de samenwerking van de DOVOC-scholen vinden onderlinge collegiale visitaties plaats.

Voor 2020-2021 staat een visitatie door een collega-vo in het havo/vwo gepland. Het Dalton Beroepen College wordt komend schooljaar gevisiteerd vanuit de Daltonvereniging. Hiervoor is reeds door iedere locatie een zelfevaluatie geschreven.

3E. ONDERWIJS EN ICT

RSG Wolfsbos zet ICT als middel in om meer en beter maatwerk te kunnen leveren aan leerlingen. Het internet vormt een rijke bron van kennis en RSG Wolfsbos leert de leerlingen om hier op een verantwoorde manier gebruik van te maken. Daarom zal RSG Wolfsbos digitale geletterdheid een wezenlijk onderdeel laten worden in de opleiding van alle leerlingen.

In de notitie “Digitale geletterdheid binnen het onderwijs” uit schooljaar 2019-2020 staat beschreven wat er tot nu toe is gebeurd op het gebied van digitale geletterdheid, zowel in de basisscholen van Bijeen als op RSG Wolfsbos.

Er wordt gestreefd naar een doorgaande leerlijn van PO naar VO op dit terrein. Sinds schooljaar 2018-2019 wordt in de onderbouw gewerkt met de lessen van Basicly, waarmee digitale geletterdheid wordt geborgd. In schooljaar 2020-2021 wordt de ingezette leerlijn rond digitale geletterdheid verder uitgebouwd en zal een leerlijn worden ontwikkeld voor de onderbouw.

ICT als middel:

meer en beter maatwerk

(14)

WIJ

14

ZIEN JOU

Met ingang van schooljaar 2018-2019 hebben alle leerlingen in leerjaar 1 de beschikking gekregen over een eigen device. De komende jaren zal dit verder worden uitgebouwd totdat alle leerlingen kunnen werken met een eigen digitaal device.

De ervaringen met het onderwijs op afstand die vanaf de schoolsluiting op 16 maart zijn opgedaan in RSG Wolfsbos zullen in 2020- 2021 bijdragen aan een versterkte inzet van ICT-mogelijkheden in en rond het onderwijs.

3F. STERK TECHNIEKONDERWIJS

Het programma van Sterk Techniek Onderwijs beoogd een dekkend en doelmatig aanbod aan techniekonderwijs in de regio Hoogeveen, samen met het Roelof van Echten College, Alfa College en de Stichting Vrienden van de Techniek. Voor RSG Wolfsbos is een stevige de ambitie om de nu aangeboden

‘harde’ technische profielen PIE en BWI ook in de toekomst te behouden. Hiervoor is een projectplan geschreven, waarin tal van activiteiten worden benoemd. Voor schooljaar 2020-2021 zijn uit de subsidiegelden

middelen vrijgemaakt om de kleine groepen in de profielen PIE en BWI (en MVT bij de collega VO-school) in stand te kunnen houden.

Hierover zullen met de samenwerkingspartners afspraken worden gemaakt.

3G. SCHOOLKLIMAAT EN VEILIGHEID RSG Wolfsbos wil een leer- en leefomgeving zijn waar de leerling zijn mogelijkheden leert kennen maar ook uitgedaagd wordt om nieuwe kanten van zichzelf te ontdekken.

Daarvoor wordt een veilig leer- en werkklimaat geschapen.

(15)

WIJ

15

ZIEN JOU

Dat bewerkstelligen we onder meer doordat de school is opgedeeld in kleinschalige

eenheden. Hierdoor voelt eenieder zich gezien en gekend. (Ons motto is niet voor niets “Wij zien jou”.) De kleinschaligheid bevordert ook de betrokkenheid bij- en de gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de fysieke omgeving.

Dat maakt het bijvoorbeeld mogelijk dat op locatie Harm Smeenge leerlingen zelf durven en kunnen surveilleren in de pauzes.

In 2019-2020 is gestart met deze inzet van schoolstewards; dit concept zal in 2020-2021 verder worden uitgewerkt en mogelijk verbreed binnen RSG Wolfsbos.

RSG Wolfsbos beschikt uiteraard over een anti-pestbeleid. Iedere locatie beschikt over een anti-pest coördinator. Een deel van deze coördinatoren heeft hiervoor een opleiding gevolgd. Pestincidenten worden gerapporteerd in de incidentenregistratie.

In de onderbouw worden de leerlingen

structureel bevraagd op hun sociaal emotioneel welbevinden door middel van het afnemen van

de SAQI vragenlijst. Leerlingen worden tijdens hun leerloopbaan begeleid en ondersteund door de mentor en indien nodig een

schoolmaat-schappelijk werker, orthopedagoog of de ambulant begeleider.

Verschillende locaties hebben inmiddels al de beschikking over vignetten van de Gezonde School. Deze vignetten zijn natuurlijk geen doel op zich. Daar waar een locatie van RSG Wolfsbos vanuit eigen doelen voldoet aan de eisen van een vignet wordt dit aangevraagd.

In schooljaar 2020-2021 zal worden

geïnventariseerd welke locaties op basis van gemaakte keuzes en activiteiten een (extra-) vignet van de Gezonde School kunnen aanvragen.

3H. BURGERSCHAPSZIN EN IDENTITEIT In de bedoeling van RSG Wolfsbos staat dat we leerlingen willen leren verantwoordelijkheid te dragen voor eigen handelen, leren hoe een bijdrage te leveren aan een duurzame samenleving en zorgzaam te zijn naar

zichzelf en de ander. Burgerschap is dus een

(16)

WIJ

16

ZIEN JOU

kernelement van de bedoeling van onze school.

De huidige beleidsnotities Burgerschap per sector stammen echter uit 2014. Deze notities beschrijven waar en hoe verschillende aspecten van burgerschap in de school terug zijn te vinden. Deze notities zullen in het komende schooljaar worden geactualiseerd.

RSG Wolfsbos werkt mee aan het meerjarig cohortonderzoek Adolescentenpanel

democratische kernwaarden en

schoolloopbanen. Hiervan zijn de rapportages beschikbaar van de schooljaren 2018-2019 en 2019-2020. Deelname van RSG Wolfsbos aan dit onderzoek zal in de komende jaren worden gecontinueerd.

In de afgelopen jaren is in RSG Wolfsbos in beide sectoren ook een actieve groep van leerlingen en medewerkers opgestaan die zich bezig houdt met aandacht vragen voor respect voor seksuele diversiteit: de Gender and Sexuality Alliance. Hiermee zullen we ook in 2020-2021 ons actief inzetten voor het bevorderen van een open houding ten

opzichten van verschillen tussen mensen in onze maatschappij.

In 2019 heeft RSG Wolfsbos het No Waste principe omarmd in het kader van het bevorderen van een duurzame samenleving waar de school voor staat. In schooljaar 2020- 2021 worden de plannen voor samenwerking in onderwijsprojecten met onze afvalverwerker geconcretiseerd.

Voorgenomen plaatsing van zonnepanelen bij de locatie Groene Driehoek zal in 2020-2021 worden uitgevoerd. Leerlingen zullen hieraan in een onderwijsproject verbonden worden.

Ook in het voorliggend schooljaar zullen

leerlingen van RSG Wolfsbos actief meewerken aan projecten binnen de gemeente Hoogeveen, die te maken hebben met de leefomgeving.

Het openbaar karakter van RSG Wolfsbos wordt op bovenstaande wijze goed zichtbaar.

We brengen samen met onze leerlingen en medewerkers in de praktijk dat we open staan voor iedere levensovertuiging en daar met actieve betrokkenheid op reageren.

(17)

WIJ

17

ZIEN JOU

4. Passend onderwijs

4A. BASIS- EN EXTRA ONDERSTEUNING Sinds de invoering van de wet op het Passend Onderwijs maakt RSG Wolfsbos deel uit van het samenwerkingsverband Zuidwest Drenthe (SWV 22.03). Dit SWV kent een brede, maar ook algemene beschrijving van de basisondersteuning. In schooljaar 2019-2020 is binnen RSG Wolfsbos de behoefte ontstaan beter onderscheid te maken tussen de (mate van) ondersteuning die door de locaties zelf wordt verzorgd (basisondersteuning) en de extra ondersteuning die vanuit het schoolbrede zorgteam (extra ondersteuning) wordt verzorgd.

In schooljaar 2020-2021 wordt dit onderscheid concreet verder uitgewerkt en worden de procedures voor het inzetten van extra ondersteuning aangescherpt. Ook wordt onderzocht of aan de basis- en extra ondersteuning budgetten kunnen worden gekoppeld, om er beter op te kunnen sturen dat de juiste ondersteuning terecht komt bij die leerlingen die het nodig hebben.

Door de basisondersteuning en extra

ondersteuning concreter te formuleren kunnen de verschillende ondersteuningsarrangementen ook beter worden gemonitord en geëvalueerd.

In schooljaar 2020-2021 wordt onderzoek gedaan naar methodes voor evaluatie van de ondersteuning.

De verwijzingen naar het speciaal onderwijs nemen na een aanvankelijke daling toe.

Dit is een landelijk beeld. Onderzoek wijst erop dat verwijzing meestal plaatsvindt na een periode van thuiszitten en dat dat thuiszitten grotendeels veroorzaakt wordt door meervoudige problematiek. In schooljaar 2020- 2021 wordt onderzocht op welke wijze het langdurig thuiszitten kan worden verkort.

4B. LEERWEGONDERSTEUNEND ONDERWIJS (LWOO)

RSG Wolfsbos kent in verhouding tot de andere scholen in het samenwerkingsverband relatief veel lwoo-leerlingen. Uit onderzoek door een extern expert in 2019-2020 bleek dat onze lwoo-indiceringen juist worden toegepast,

(18)

WIJ

18

ZIEN JOU

op basis van de landelijke criteria. Wel kwam de vraag naar voren of alle leerlingen die bij aanvang van de schoolcarrière in aanmerking komen voor lwoo ook de volle vier jaar deze ondersteuning behoeven. In schooljaar 2020-2021 zal daarom onderzocht worden of het mogelijk is leerlingen te identificeren die naar verwachting geen vier jaar lwoo- ondersteuning behoeven. In schooljaar 2020- 2021 zal worden onderzocht in hoeverre het mogelijk is de algemene Lwoo ondersteuning naar ondersteuningsarrangementen van verschillende duur gericht op het kunnen volgen van het onderwijs in een reguliere setting.

Een deel van het hogere aantal lwoo-leerlingen is toe te schrijven aan de werkwijze op locatie Dikkenberg, waarbij leerlingen met leer- en gedragsstoornissen meestal een extra leerjaar in de onderbouw volgen. Deze werkwijze is in schooljaar 2019-2020 gewijzigd, waardoor veel leerlingen nu in twee jaar de onderbouw doorlopen. In schooljaar 2020-2021 zullen de vorderingen van deze leerlingen worden geëvalueerd.

Een ander deel van het relatief hoge aantal lwoo-leerlingen is toe te schrijven aan het fors toegenomen aantal anderstalige leerlingen dat zich, na twee jaar met maatwerkbekostiging in onze ISK, inschrijft bij RSG Wolfsbos.

(19)

WIJ

19

ZIEN JOU

4C. ISK

Door de goede naam die de ISK-locatie in de omgeving heeft opgebouwd en doordat veel anderstaligen moslim zijn, trekt RSG Wolfsbos naar verhouding veel anderstalige leerlingen.

Ook deze nieuwe doelgroep doet bij ons beroep om extra ondersteuning. Hierover zijn we in gesprek met het samenwerkingsverband.

In schooljaar 2020-2021 moet duidelijk worden welke ondersteuning het

samenwerkingsverband hierin wil en kan bieden.

RSG Wolfsbos heeft een ISK-afdeling

geïntegreerd in locatie Harm Smeenge. Door de interne situering wordt bijgedragen aan de acceptatie van anderstaligen en kunnen de leerlingen snel (deel-) schakelen naar het reguliere onderwijs. In Hoogeveen werken de ISK’s van de basisscholen en het voortgezet, de gemeente en het asielzoekerscentrum goed samen.

4D. AFSTEMMING ONDERWIJS EN ONDERSTEUNING

In het schooljaar 2019-2020 zijn de opleidingen op de locaties Harm Smeenge en Dikkenberg beter op elkaar afgestemd. In het schooljaar 2020-2021 zal, mede op grond van een teruglopend leerlingenaantal en de vereenvoudiging van de bekostigingssystematiek, een plan worden opgesteld over hoe het onderwijs en de

ondersteuning in het Dalton Beroepen College vanaf schooljaar 2021-2022 vorm gegeven moet worden. Centraal staat daarbij de vraag hoe deze beide locaties tot meer en betere onderlinge afstemming in hun opleidingen kunnen komen.

Sinds schooljaar 2019-2020 is de

dyslexiespecialist van locatie Harm Smeenge toegevoegd aan het schoolbrede zorgteam.

Hierdoor kunnen alle locaties gebruik maken van deze expertise.

(20)

WIJ ZIEN JOU

20

5. Kwaliteitszorg

5A. SYSTEMATIEK VAN KWALITEITSZORG

In de bestaande aanpak in van kwaliteitszorg RSG Wolfsbos wordt aandacht besteed aan verschillende aspecten van ons onderwijs. De intentie wordt uitgesproken om te werken vanuit onze bedoeling. In de praktische uitvoering worden een aantal aangrijpingspunten benoemd om het gesprek te voeren over kwaliteit:

Er wordt gerefereerd aan de inspectie- eisen als minimale eis voor onze performance,

RSG Wolfsbos participeert in een kwaliteitsgroep in DOVOC-verband (een samenwerking van vijf openbare VO-scholen in Drenthe),

Er is gewerkt in de afgelopen jaren op basis van het INK-model en er is ervaring opgedaan met de aanpak van ‘Beter Scoren’,

Scholen op de kaart wordt gebuikt als tool om voor extern zichtbaar te maken waar we als school staan in relatie tot

allerlei (kwalitatieve) zaken, Er wordt onderzoek gedaan naar leerlingtevredenheid en ouder- tevredenheid.

Met bovenstaande wordt duidelijk dat al veel en goede activiteiten zijn ingericht om te voldoen aan de wettelijke vereisten van kwaliteitszorg en om voor onze eigen organisatie goed zicht te krijgen op de vraag: “doen we de goede dingen, en doen we de dingen goed”.

(21)

WIJ ZIEN JOU

21 Wat echter nog gemist wordt is een

systematische aanpak van kwaliteitszorg: de relatie en samenhang tussen de beschreven acties in een systematische kwaliteitscyclus.

Om hierin te voorzien is in september 2019 een start gemaakt met de opbouw van een systematische inrichting van kwaliteitszorg.

Daarbij is een essentieel punt dat dit kwaliteitszorgsysteem moet aansluiten de schooleigen ambitie, zoals die ook in dit schoolplan voor RSG Wolfsbos is verwoord.

RSG Wolfsbos wil werken aan en vanuit de bedoeling. Dat uitgangspunt vraagt van ons dat ook de kwaliteitszorg start bij hetgeen in de leefwereld aangetroffen wordt en dus niet vanuit de systeemwereld.

Bij het verschijnen van dit schoolplan is de insteek voor onze kwaliteitszorg gekozen en is een kwaliteitszorg-beleidsdocument in concept klaar. Daarin wordt een inkadering van de systematische kwaliteitszorg geschetst, aangevuld met een beschrijving van de

systematiek. Het systematisch doorlopen van een lemniscaatbeweging vormt de kern

daarvan. De dialoog is het voertuig waarmee we ons door die lemniscaat bewegen. Het werken aan en vanuit de bedoeling is daarbij leidend.

De introductie bij de gekozen aanpak bij medewerkers in de organisatie en formele afstemming hierover heeft vertraging opgelopen als gevolg van de coronacrisis.

Dat maakt dat de ambitie voor de planperiode 2020-2021 er als volgt uit ziet:

De gekozen systematiek en het beleidsdocument m.b.t. kwaliteitszorg worden gedeeld met alle medewerkers en ter instemming voorgelegd aan de medezeggenschap. Daarmee wordt het beleid vastgesteld.

Voor 2020-2021 is een kwaliteitsagenda opgesteld, om daaraan te werken is een vertaalslag gemaakt naar de praktische uitvoering: een kwaliteits- kalender. Hieraan wordt in 2020- 2021 uitvoering gegeven.

(22)

WIJ ZIEN JOU

22 Voor het realiseren van een nieuw

schoolplan voor de planperiode 2021-2025 zal het schoolbrede gesprek ingericht gaan worden met de professional van RSG Wolfsbos.

Hiervoor zal gekozen voor een verticale vertegenwoordiging van collega’s van alle sectoren van RSG Wolfsbos. Daarmee zal ons kwaliteitszorgbeleid weer

opnieuw aangescherpt worden, zodat er een betekenisvolle en krachtige relatie ontstaat tussen enerzijds planmatig handelen en onze systematische kwaliteitszorg.

5B. KWALITEITSZORG IN RELATIE TOT LEERLINGRADEN EN OUDERRADEN Om te komen tot een krachtige ambitie, die niet alleen voldoet aan onze eigen eisen, of aan de eisen van de onderwijsinspectie, is het van groot belang in gesprek te gaan met onze belangrijkste stakeholders: onze leerlingen en hun ouders. In de afgelopen planperiode is als volgt gesproken over de relatie met de ouder- en leerlingenraden: “ We hechten conform onze

bedoeling sterk aan de inbreng van leerlingen en ouders. We betrekken onze leerlingen zo veel mogelijk bij onze belangrijkste besluiten en we betrekken hen bij onze voorlichting.”

Deze ambitie is in de afgelopen periode reeds vormgegeven.

In de komende planperiode willen we op een systematische wijze leerling- en ouderraden betrekken bij de kwaliteitszorg.

M.b.t. onze onderwijsorganisatie, maar ook wat de onderwijsontwikkeling betreft willen we deze raden betrekken bij het beschrijven van onze ambities voor de komende jaren (2021- 2025). We zetten dus aan de voorkant in op gesprekken die een meer ‘ontwerpend’ karakter hebben, als ook aan de achterkant in de

evaluatie van de kwaliteit.

(23)

WIJ

23

ZIEN JOU

6. Organisatieontwikkeling en strategische keuzes

6A. ACTUALITEIT

Zuidwest Drenthe is een ‘krimpregio’. Dat is ook merkbaar in het voedingsgebied van RSG Wolfsbos:

Hoogeveen en omstreken. De daling in leerlingaantallen resulteert voor onze organisatie in een teruggang in omvang. De cijfers (gebaseerd op de prognoses van de PVG en DUO) spreken voor zich:

Leerlingdaling vormt een stevige uitdaging voor onze onderwijsinstelling. Doorgaand een rijk onderwijsaanbod van hoge kwaliteit aanbieden, met een brede profiel- en vakkenkeuze, met ondersteuning van goed niveau is in die context niet zonder meer vanzelfsprekend.

6B. DE TOEKOMST VAN RSG WOLFSBOS Om onder die condities succesvol aan onze bedoeling te kunnen blijven werken is in 2019 een ‘intern kompas’ voor RSG Wolfsbos opgesteld. Dat is verwoord in de onderstaande drie intenties:

We vinden het gewenst dat er in

Hoogeveen iets te kiezen blijft in het VO.

We zien een meerwaarde in een keuze voor leerlingen en ouders uit twee VO- scholen

We willen voor de toekomst graag de ‘eigenheid’ van RSG Wolfsbos als scholengemeenschap borgen, met waarden als ‘kleinschaligheid’

en ‘maatwerk voor leerlingen en

medewerkers’. We willen blijven werken aan de bedoeling.

We willen op zoek naar versterking voor de meer kwetsbare onderdelen van onze scholengemeenschap.

1

2

3

Leerlingtelling per 1-10-.... 2018

1576 1502 1433 1391 1411 1445 1457

2019 2020 2021 2022 2023 2024

Gemiddeld PVG-DUO

(24)

WIJ

24

ZIEN JOU

Aan die intenties werken vraagt om gerichte ontwikkeling in twee richtingen: intern

versterken en extern verkennen. Op hoofdlijnen zijn deze twee ontwikkelrichtingen uitgewerkt.

‘Intern versterken’ vraagt concrete om

doorontwikkeling op de volgende drie terreinen:

Onderwijsontwikkeling Onderwijsorganisatie Organisatie-ontwikkeling

Op alle drie terreinen zullen in 2020-2021 concrete stappen gezet worden.

‘Extern verkennen’ krijgt in het schooljaar 2020-2021 concreet vorm in een oriëntatie op mogelijke intensivering van samenwerking met het Roelof van Echten College en het Alfacollege in Hoogeveen. Om die oriëntatie in zorgvuldigheid en volledigheid te laten verlopen is een externe procesbegeleider aangetrokken.

Voor deze verkenning is een tijdpad uitgezet tot eind 2020, met als mogelijk resultaat een

gedeelde intentie van waaruit de beide VO- scholen de samenwerking verder vorm kunnen geven.

6C. PERSONEELSBELEID

Toekomstbestendig onderwijs vraagt om een toekomstbestendige organisatie en toekomstbestendig personeel.

Om adequaat mee te kunnen bewegen met de krimp is het noodzakelijk een strategische meerjarenpersoneelsplanning op te stellen om de voor de toekomst gewenste kwantiteit en kwaliteit van het personeel in kaart te brengen.

Begin 2020 is met het opstellen van deze planning gestart en deze zal voor 1 januari 2021 zijn afgerond.

Naast krimp krijgt het VO ook in toenemende mate te maken met de gevolgen van het kwantitatieve en kwalitatieve lerarentekort. Om in onze regio kwalitatief goed en duurzaam onderwijs te (blijven) bieden is RSG Wolfsbos samen met 13 andere besturen een regionale samenwerking gestart op het gebied van personeel. Het gezamenlijk doel is om

(25)

WIJ

25

ZIEN JOU

aantrekkelijke en goede werkgevers te zijn voor de regio, om de kwaliteit van het onderwijs te garanderen, de werkgelegenheid voor de regio te behouden en gezamenlijk te werken aan oplossingen inzake de personele gevolgen van het krimpende aantal leerlingen en het lerarentekort. Het streven is dat in 2020 – 2021 een regionaal platform voor vacatures en mobiliteit zal worden opgezet.

In het kader van professionalisering en het onderhouden van de bekwaamheden, maar ook om de inzet en de betrokkenheid in de organisatie te vergroten, worden docenten gestimuleerd om een aanvullende (eerste of tweede graads) bevoegdheid te behalen. De docenten kunnen hiervoor gebruik maken van de lerarenbeurs en worden veelal ook aanvullend gefaciliteerd.

Leren en ontwikkelen horen bij een lerende organisatie. Docenten in opleiding en nieuwe docenten (ongeacht hun ervaring) ontvangen begeleiding van een gekwalificeerde coach waarmee optimale ondersteuning gewaarborgd

is en de kans op uitval uit het onderwijs sterk verminderd.

Wolfsbosbrede thema’s voor

professionalisering liggen in het verlengde van de onderwijsontwikkeling. Passend bij het toewerken naar onderwijs met flexuren, is scholing in het werken vanuit leerdoelen relevant. Om een leerling te kunnen begeleiden in zijn regie op de eigen leerloopbaan is

scholing gevraagd op het vlak van coaching door docenten.

In het Dalton Beroepen College worden toegewerkt naar uitbreiding van het aantal docenten met een Daltoncertificering.

De ontwikkeling van de visie op toetsen zal naar verwachting tot professionaliseringsvragen leiden, mogelijk op het vlak van formatief

toetsen.

RSG Wolfsbos kent al sinds 2008 een

professionele gesprekkencyclus bestaande uit

(26)

WIJ

26

ZIEN JOU

bilaterale gesprekken en functionerings- en beoordelingsgesprekken. Inmiddels hebben we gemerkt dat de regeling in de basis goed voldoet, maar dat er behoefte is aan een gesprekkencyclus die meer aansluit bij onze bedoeling. Samen met alle deelnemende partijen binnen de gesprekkencyclus wordt in 2020 – 2021 een nieuwe werkwijze ontwikkeld en geïmplementeerd waarbij kernwoorden zijn:

dialoog, eigenaarschap, ontwikkelingsgericht en maatwerk.

Vanuit de in 2018 ingezette

organisatieverandering werkt RSG Wolfsbos aan het lager in de organisatie neerleggen van de verantwoordelijkheden. Het lager neerleggen van de verantwoordelijkheden vergt echter meer dan het aanpassen van de organisatiestructuur. Van belang is ook dat bevoegdheden overgaan, zodat er meer beïnvloedingsmogelijkheden en regelruimte ontstaat voor teamleiders en/of medewerkers.

Door taken formeel over te dragen naar

ondersteunende en/of coördinerende docenten kan bij management meer ruimte ontstaan voor

de dagelijkse uitvoering en de begeleiding van het personeel, de verdere implementatie van de ingezette onderwijsontwikkeling en aandacht voor maatwerk. In 2020 – 2021 zal gekeken worden op welke wijze de functiemix hier een passende oplossing in kan zijn.

6D. OUDERRAAD EN LEERLINGENRAAD De ouderraden en leerlingenraden zijn

per locatie georganiseerd. De ouderraad functioneert onder andere als klankbordgroep voor de teamleiding. In schooljaar 2019-2020 heeft een verkenning plaatsgevonden over meer samenwerking tussen de ouderraden. Dit heeft geresulteerd in een gezamenlijk thema- avond voor ouders over opvoeden.

De leerlingenraden functioneren als

klankbordgroep voor onderwijsveranderingen.

Ook worden de leerlingen betrokken bij aanpassingen die hun leefomgeving in de school betreffen. In schooljaar 2020-2021 zullen de leerlingenraden worden betrokken bij het herzien van het leerlingenstatuut.

(27)

WIJ

27

ZIEN JOU

6E. ROL EN POSITIONERING MEDEZEGGENSCHAP

In RSG Wolfsbos wordt grote waarde gehecht aan een goede samenwerking tussen

‘zeggenschap’ en ‘medezeggenschap’. Binnen de scholengemeenschap is de inbreng van leerlingen, ouders en medewerkers dus

gevraagd en ongevraagd een vanzelfsprekend onderdeel van het traject om ontwikkelingen in te zetten en om tot besluiten te komen.

Een deelraad neemt in elk van de twee sectoren haar positie in, voor Wolfsbosbrede aangelegenheden is de GMR een

gewaardeerde gesprekspartner voor het bestuur.

In lijn met de organisatieontwikkeling die in 2018 is ingezet zal ook de medezeggenschap in 2020-2021 ontwikkelstappen zetten.

Daarvoor wordt geput uit de opbrengst van een evaluatie die in 2020 heeft plaatsgevonden.

Bijstellingen zullen mogelijk leiden tot nieuwe inrichtings- en samenwerkingsafspraken. Deze zullen, waar nodig in 2020-2021 ook worden geborgd in de regelementen van de GMR en de deelraden.

(28)

WIJ

28

ZIEN JOU

7. Overige

7A. INTERNE EN EXTERNE COMMUNICATIE EN PR

Vanaf 2018 is er ingezet op een verbreding van de samenwerking met alle onderwijspartners in Hoogeveen. Over de grenzen van denominatie en sectoren heen zijn op bestuurlijk niveau de banden aangehaald.

Zowel met het bijzonder als met het openbaar onderwijs, zowel met het po als met het collega- vo in onze regio is regulier overleg ingericht, met een focus op onderlinge afstemming.

Dit heeft onder meer geresulteerd in een gezamenlijke visie op onderwijshuisvesting.

Die visie is in samenspraak met de gemeente Hoogeveen vastgesteld.

Ons motto ‘Wij zien jou’ hebben we vertaald in een nieuwe campagnelijn, die extern, maar ook intern helder zichtbaar maakt waar we als RSG Wolfsbos gezamenlijk voor staan.

Een onderzoek is uitgevoerd naar hoe vanuit de

‘buitengebieden’ aangekeken wordt tegen het voortgezet onderwijs in Hoogeveen. Dat maakt

duidelijk dat we ons de komende tijd nog verder kunnen versterken in onze positionering.

In 2020-2021 zal die uitdaging worden opgepakt en vertaald in (nog) pro-actiever benaderen van aspirant-leerlingen en hun ouders in het primair onderwijs. De vraag hoe de ‘warme overdracht’ van leerlingen tussen het po en onze scholen verbeterd kan worden zal in 2020-2021 ook van antwoorden worden voorzien.

(29)

WIJ

29

ZIEN JOU

De interne communicatie is verder uitgewerkt, waarbij de Corona-crisis een ongeplande, maar zeer effectieve boost gaf. Niet alleen aan het inzetten van digitale hulpmiddelen bij het bieden van onderwijs op afstand. Ook het voeren van overleg en het houden van presentaties op afstand bleek nieuwe mogelijkheden voor interne (en soms ook externe) communicatie te bieden.

In 2020-2021 wordt gestreefd naar borging en uitwerking van de ‘leer- en ervaringswinst’

die door medewerkers en leerlingen is geboekt tijdens deze bijzondere onderwijsperiode.

7B. VROUWEN IN DE SCHOOLLEIDING RSG Wolfsbos streeft (conform artikel 32d WVO) naar een evenredige vertegenwoordiging van vrouwen binnen de schoolleiding. Voor de evenredige vertegenwoordiging wordt uitgegaan van de verhouding mannen en vrouwen voor wat betreft het onderwijzend personeel dat werkzaam is binnen de

school. Binnen het betreffende artikel wordt gesproken over directie en/of centrale

directie als schoolleiding. Vanuit dit uitgangspunt kan

geconstateerd worden dat binnen de huidige centrale directie sprake

is van een evenredige vertegenwoordiging van vrouwen binnen de school. De centrale directie bestaat uit 2 directieleden, te weten 1 vrouw (directeur-bestuurder) en 1 man (directeur onderwijs).

Deze verdeling is conform de verdeling van mannen en vrouwen binnen het onderwijzend personeel binnen de school; deze is 50/50.

Indien ook de teamleiders en stafhoofden worden meegenomen als schoolleiding dan is de verhouding 67% mannen (8) en een 33%

vrouwen (4). Bij het ontstaan van vacatures wordt gestreefd naar het bijdragen aan een evenredige vertegenwoordiging. Bij de selectie geldt echter wel dat de invulling plaatsvindt op basis van kwaliteiten en inpasbaarheid zoals vastgelegd in ons beleidsdocument.

Referenties

GERELATEERDE DOCUMENTEN

In deze masterscriptie wordt onderzocht in hoeverre het vanuit juridisch perspectief mogelijk is om toegang te krijgen tot een jeugdhulpvoorziening in het vrijwillig kader via

Wanneer het mogelijk is, zal ook onderzocht worden wat de communicatieboodschap gebaseerd op de kenmerken van de segmenten naar deze groepen Heracles supporters zal moeten zijn..

Op de vraag in hoeverre de insecten deze overwinning op de duur door het vormen van resistente rassen zullen teniet doen en in hoeverre de mens dan weer nieuwe insecticiden zal

Aan de hand van verschillende belangrijke momenten uit Thatchers carrière zal onderzocht worden in hoeverre Thatcher ‘Europa’ in de beginjaren van haar tijd als premier als politiek

In paragraaf 2.7 zal daarom voor de verschillende natuursoorten worden aangegeven, hoe waarschijnlijk het zal zijn dat deze voorkomen in het onderzoeksgebied en in hoeverre

Zoals in de inleiding is beschreven wordt in deze scriptie onderzocht in hoeverre het wenselijk en uitvoerbaar is voor de verschillende actoren binnen de

Op het moment dat wij vermoeden dat een jongere extra ondersteuning nodig heeft in een van deze vormen, dan zal binnen het zorg(advies)team getoetst worden in hoeverre de

Langspeelplaten met hoge geluidskwaliteit (hi-fi) zijn thans alsemeen ingeburgerd. Het zal daaruit duidelijk zijn waar- om verschillende naalden gebruikt moeten