Andreas van Heule, Memorieboek der stad Ghent van 't jaar 1301 tot 1793. Deel 3 · dbnl

(1)

tot 1793. Deel 3

Andreas van Heule

bron

Andreas van Heule, Memorieboek der stad Ghent van 't jaar 1301 tot 1793. Deel 3. C.

Annoot-Braeckman, Gent 1854

Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/heul008memo03_01/colofon.php

© 2011 dbnl

(2)

Memorieboek der stad Ghent.

1573.

Schepenen van Ghedeele.

Schepenen van der Kuere.

GHECONTINUEERT ZONDER COMMISSARISSEN

.

Joncheer Jacques Beths, heere van Angherellis.

Joncheer Guillaume van den Kethulle, heere Jan Assche.

Joncheer Pieter de Vos.

Joos Donaes.

Joncheer Guillaume van der Zype.

Joncheer Jan Beths.

Joncheer Anthonis de Grutere, heere van Exaerde.

Lievin Petrins, over hem Jacques Rufelaert.

M

^r

Franchois van Hembyze.

Omaer Everwijn.

Jacques Feron.

Joncheer Joos Triest, f

^s

Gillis.

Joncheer Joos Triest, f

^s

Joncheer Joos.

Adriaen de Wintere.

(3)

Omaer Clayssone.

Jan Oosterlynck.

M

^r

Anthonis Oosterlynck.

Charles Everwijn.

Adolf de Grutere, f

^s

Joncheer Jans.

Andries van der Sare.

Guillaume de Warenghien.

Michiel van Huuckelghem.

Gillis Dhanins.

Joos Schauteete, over hem M

^r

Lievin Sanders, f

^s

M

^r

Jans.

Franchois van Hecke.

Joos van Tessele.

Ontfanghers.

Joos de Deckere, bouchoudere.

Adolf de Grutere, van de wercke.

Gillis van Loo, van der Yssuwe.

Item, dese wet was by beslotene letteren van den hove ghecontinueert ende niet vernieut naer d'aude costume, tot alderstont 't hof daerinne anders voorzien zoude.

Op den xj

^en

Meye was bachten Ste. Claren, buyten Ghendt, in de riviere ghevanghen eenen grooten stuer.

In dit jaer was Jaques Cortewyle, souverain, gheadmitteert met xxx voetknechten ende tien ruuteren te peerde omme 't landt te zuyveren van de roovers.

Insghelijckx hebben die van Brugghe, Ypre ende 't Vrye oock elck eenen souverain ontfanghen, ende ter ghelijcker causen alsvooren, omme dat de reysende man ende cooplieden van de quaetdoenders gheoppresseert ende overvallen waren.

Item, ontrent Sinxenen quamen ontrent neghen ofte tien hondert Geusen by de stede van Beerghen op den Zoom, in meeninghen zijnde aldaer te landene ende zeker landeken inne te nemen; maer zy wierden by haerlieder capitain te lande ghestelt, ende ziende dat zy bedroghen waren, sloughen haerlieder capitain doodt, ende wierpene in de zee, ende het

Andreas van Heule, Memorieboek der stad Ghent van 't jaar 1301 tot 1793. Deel 3

(4)

gaernisoen van Beerghen ende andere quartieren es hemlieden aenghevallen ende hebben jeghens hemlieden sterckelick ghevochten, zulcx dat zy de zelve versloughen;

maer niet zonder groote schade ende verlies van volcke.

Item, die van Middelburch in Zeelandt hebben onderlinghe gheadvyseert dat zy haerlieder schepen zouden ghereet maken ende daer inne doen alle 't goet ende den schat binnen der voornoemde stede zijnde, omme 't zelve geschikt ende beweecht te wordene naer Antwerpen, in zulcker wijs dat zy 's dysendaeghs ontrent den xxiij

^en

Meye lxxiij van Middelburch vertrocken, ende tusschen Vlissinghen ende Rammekens zijnde, zijn de Gheusen hemlieden aenghevallen met haerlieder schepen, de welcke dapperlick ende zeer stranghe op cleanderen gheschoten hebben, mitsgaders dat men het geschut binnen der stede van Ghendt ghehoort heeft, zoo hebben zy zoo sterck gheschoten ende ghevochten; het gheduerde vijf of zes daghen, zulcx dat men het gheschut binnen der stede van Ghendt ghehoort heeft; daer geschiede oock zeer groote deerlichede; daer bleef over beede zyden veel volcx, ende elck van hemlieden leet zeer groote schade; daer zijn eenighe schepen zoo wel van d'eene zyde als van d'andere zyde in den grondt gheschoten; maer men heeft als noch niet zekerlick connen weten hoc de zelve bataillie eynde nam.

[In de maent Mey wiert eenen boeren jonghen opghehangen, ende eene vrauwe van eenen valschen muntenaer ghegeesselt; wiert verboden broodt naer Antwerpen te senden om de dierte der granen; wiert eenen soldaet opghehanghen, ende eenen capiteyn van de struyckroovers levendich verbrant, ende eenen geus opghehanghen.

(K.M.)]

(5)

Den zesden Wedemaendt zoo passeerden eenighe schepen, die onder Rammekens laghen, met sommighe andere schepen, die zy te Middelburch ghereet ghemaekt hadden, naer Antwerpen, de welcke groote schade ende verlies van volcke leden;

maer de schepen van Antwerpen leden de meeste schade, want zy verloren bet dan zes schepen.

Den vij

^en

Juny quam de prince van Oraengnen met eenen grooten heerlegher voor de stadt van Haerlem in Hollandt, neffens den legher van den hertoghe van Alfve, die de stadt Haerlem sterckelick beleghert hadde, ende dat omme de voornoemde stadt ontset te doene ende te victaelgierne.

Den xxj

^en

Juny, die van Middelburch in Zeelandt quamen omme te verslane de Gheusen, de welcke een bollewerck maecten by Rammekens, de welcke den heere van Catthem doodtschoten, haerlieder capitain, met meer ander crijchsvolck, ende de reste was gedwonghen weder de vlucht te nemene naer Middelburch.

In dit jaer werden t' enden 't Meerhem op het nieu ghedelf op elcke zyde van den watere eene zautkeete ghemaect.

[In de maent Junius wiert vercondicht den 20

^en

pennynck; wierden twee

struyckroovers opghehanghen, ende en wiert de selveren casse van St. Lieven niet uytghestelt, uyt vreesen van door de Geusen ghestolen te worden. (K.M.)]

Den j

^en

July was de werckclocke met sticken van boven neder 't Beelfoort geworpen, ende den ij

^en

der selver maendt, op Onse Vrauwendach, was danof 's avonts met noch ander clockspyze daér toe bereet, ontrent den zes uren eene nieuwe clocke ghegoten in de Schipliedencappelle, teghen over den Fremineurencloostere.

(6)

Den viij

^en

Wedemaendt was in 't Nieuwe Casteel eenen Spaengnaert ghehanghen.

Den xj

^en

Wedemaendt, dico Hoymaendt, was het eerste zaut hier binnen deser stede ghesoden in de nieuwe zautkeeten.

Ten selven daghe waren op de Veerleplaetse twee mannen onthooft van vrauwecracht.

Den xiij

^en

Hoymaendt was de stadt van Haerlem overghegheven in handen van den hertoghe van Alfve, by appoinetemente; daer waren inne bet dan twee duysent soldaten onder Duytsche, Gascongnen, Ynghelschen ende andere, de welcke alle ter doot brocht waren, grooten nombre metter galghe, grooten nombre metten zweerde, ende oock grooten nombre in 't water gheworpen ende versmoort, zulcx dat noynt zulcke jammerlickhede ghehoort en es gheweest; het rantsoen van de stadt was hondert twintich duysent gauden croonen.

[In de maent van Julius de werckclocke ghebroken sijnde, luyde men de clocke van St. Nicolaeskercke; werfde men soldalen; wierden twee persoonen onthooft;

wierpen de schippers het lot van hier naer Antwerpen te varen op de vlote; wierden dry herdoopers ende eene vrauwe op de Vrydachmerct verbrant. (K.M.)]

Den iiij

^en

Ougste gaven die van Rammekens overe in handen van den prinche van Oraenghen het casteel van Rammekens, behoudens lijf ende goet.

Den xij

^en

Ougste trocken de schepen weder af van Antwerpen met grooter heercracht voorby Vlissinghen omme de stede van Middelburch te victaelgierne;

maer zy leden groote schade, ende was hemlieden by de Geusen veele volcx af

(7)

ghesmeten, zoo dat zy Middelburch niet victaelgieren en conden.

Den xxj

^en

Ougste was Tanneken Mayaert, f

^a

Bauwens, huusvrouwe van Jan Liebaert, docteur in medecynen, begraven metten vynckoort ende schoonen hoede van blommen, als eene maecht, dwelcke zy in haer doodtbedde bekende maecht te zyne.

Den xxvij

^en

Ougste quamen een deel schepen weder t' Antwerpen, van die in de voorgaende vlote verstroyt waren, midts dat die van Vlissinghen de reste in 't stormen ghenomen hadden.

Item, ontrent St. Jansdach uutgaende Ougste, zoo namen de Gheusen van Zeelandt inne Gheertruyenbeerghe, ende versloeghen alle 't garnisoen datter inne was.

Item, corts naer 't overgheven van de stat van Haerlem, zoo belegerde duc d'Alve de stadt Alkemar, daer hy grooten nombre van volcke liet, ende moeste de zelve in 't leste, naer dat hy die langhen tijt crachtelick beschoten hadde, met schande verlaten.

[In de maent Augustus wierden dry vrauwspersoonen ten viere veroordeelt; moest men processie over al draghen om schoon weder te bidden; men worf pionniers.

(K.M.)]

Op Onsen Vrauwenavont, den vij

^en

September, was de nieuwe gegoten clocke ghedaen uut der Schipliedencapelle, ende wiert op eene slede ghestelt ende wiert by den kinderen voortgetrocken ende ghebrocht aen 't Beelfroot deser stede, ende den xxiij

^en

September zoo begonst men 's morghens ten tien uren de zelve wercklocke van buyten aen de zyde van den steenput up te windene, ende was des avonts ontrent den vier uren boven op de stellinghe, ende alsoo

(8)

voorts tot binnen, ende den iij

^en

October zoo luydde de voorseyde weercklocke d'eerste reyse.

In de zelve maendt van September was by Amsterdam ter zee zeer ghevochten, alwaer de grave van Bossuyt veel schepen liet, zulcx dat hy als upperveltheere de vlucht moeste nemen met zyne resterende schepen, zoo hy naer de ghelegentheyt der zee best conste.

[In de maent September trocken de voornoemde soldaten naer Vlissinghen ende van daer naer duc d'Alve, die voor Dortrecht lach; daerentusschen deden de Geusen veel progressen; wiert eenen jonghelinck om syne boosheyt verbrant; de nieuwe werckclocke wiert op den thoren ghetrocken; eenighe huysen van de Geusen, die doodt waren, wierden vercocht. (K.M.)]

Den xj

^en

en xij

^en

October was in Hollant ter zee, zeere ghevochten daer de Geusen de victorie hadden, want ducq d'Alfvens schepen daer meest alle bleven, ende de grave van Bossuyt, die daer admirael af was, wiert daer ghevanghen met vele meer andere edelen.

Den xvij

^en

November trocken de schepen noch eens van Antwerpen naer Zeelandt omme Middelburch te victaelgierene, ende in 't afvaren schoten zy uyt triumphen, ende onder andere wasser een cloote uten schepen gheschoten onder 't volck die daer stonden ende keken, daer af dat zeven lieden doodt bleven met eenen spaenschen capitain van Antwerpen, ende daer wasser noch vele ghequetst.

Den xvij

^en

dito, zoo quam binnen der stede van Bruyssele naer den noene eenen

nieuwen gouverneur uut Spaengnen, ghenaempt don Lowijs de Requesens, grand

commandeur van Castillien.

(9)

Den xxiij

^en

November, trocken de schepen van Antwerpen met de victualgie-schepen naer Berghen-op-Zoom, meenende alzoo in Zeelant te commen; maer de Gheusen van Zeelandt rencontreerden hemlieden, ende hebben daer gruwelick ghevochten, zoo dat de schepen van Antwerpen moesten de vlucht nemen; daer wierter oock veel ghevanghen, sommighe in den grondt gbeschoten, ende sommighe verbrandt.

[In de maent November wierden twee borghers op de pijnbanck gheworpen, om te weten de correspondentien die sy hadden met die van Vlissinghen; vertrocken eenighe soldaten naer den zeecant, als oock eenighe naer Brugghe; op het Stadthuys wiert eene vergaderinghe ghehauden van advocaten ende procureurs, nopende of eenen bastaert cost disponneren van syne goederen. (K.M.)]

In dit jaer ontrent Kerstavont vertrack de hertoghe van Alfva uut Bruyssele naer Spaengnen. Item, ontrent Kerstavont, was 't zoo zoet ende vriendelick weder als oft in den Mey hadde gheweest.

[In de maent December wierden twee jonghe herdoopers met verbonden monden op de Vrydachmerckt levendich verbrant; wierden de vrachtwaghens ende coopmans afgheset op de weghen; quamen de soldaten wederom naer Ghent, vreesende selfs beleghert te worden. (K.M.)]

Den xxiij

^en

Lauwe zoo maecte 't zoo ruyt weder van winde dat in sommighe plecken de muelenen averecht wayden.

Item, ontrent Ste. Pauwelsdach in Lauwe, zoo trocken noch eens de schepen van Antwerpen om Middelburch te victaelgieren, ende gynghen ligghen in de diepte.

Den lesten dach van Lauwe was hier binnen deser stede

(10)

ghedraghen eene processie generael om Godt almachtich te biddene voor die van Middelburch die in grooter benautheyt waren.

[In de maent Januarius werfde men volck teghen de Geusen, die de stadt van Middelborgh seer benauwden, die in hongersnood was; men maeckte groote ghereedschap om Middelborgh te gaen ontsetten; de schippers met hare schepen moesten naer Antwerpen varen; daer wiert eenen ghehanghen die de herdoopers seer toeghedaen was; de pensionnaris van Corterijck wiert ghevanghen ende beschuldicht van ketterye; maer daer naer ontschuldich verclaert. (K.M.)]

Item, ontrent Lichtmisse zoo meende de schepen, die te Beerghen-op-Zoom laghen, weder uut te commen om naer Middelburch te varen, midts dat de schepen van Antwerpen anne quamen; maer de Gheusen uut Hollandt ende Zeelandt warender teghen; daer viel aen beede zyden grooten, harden strijt; maer die Gheusen behielden de victorie ende hebben een deel van de meeste ende principaelste schepen

ghevanghen; de soldaten wierpen zy over boort, ende d'andere schepen zijn weder naer Beerghen ghevloden.

Den xix

^en

Sporcle was op de Veerleplaetse ghehanghen de capitain van Curtrijcke, omme de valscheyt by hem ghedaen omme den pensionaris van Brugghe aen zijn lijf te beschadighen.

Ten voornoemden daghe, xix

^en

Sporcle, gaven hem die van Middelburch in Zeelandt

overe in handen van den prince van Oraengnen, behaudens lijf ende goet, ende

insghelijcx die van Hermuyden, de welcke langhen tijt in groote benautheyt ende

uutnemende aermoede beleghert hadden gheweest;

(11)

zy en hadden van Kersmisse gheen coorne ghehadt noch broot gheten; zy hadden lyzaet-broodt ende coucken die zy biecken gheten; zy aten peerdenvleesch,

peertshuyden, honden, ratten, catten, muysen, ja beesten die vier of vijf daghen op strate gheleghen hadden; maer de prince van Oraengnen ontfinckse in gratie: hy gaf de borghers al huerlieder goet, de gheestelicke ginghen ute alleene met 't ghene zy mede draghen conden; de soldaten gaf hy oock haerlieder lijf ende dat oock elck draghen conste; voorts gaf hy elcken soldaet drye realen. Item, binnen der voornoemde stede van Middelburch wiert van eenen zack tarwe ghemaect zes hondert guldenen in somme; de armoede was zoo groot ende oock de groote benautheyt, dat qualijc om schryven ware.

Item, de souverain Cortewyle dede oock buyten dese stede vele diversche justicien zoo van brandene als anderssints.

[In de maent Februarius wierden twee borghers onthooft; de cipier van de ghevanghenisse die den voorgaenden pensionnaris beschuldicht hadde, wiert opghehanghen; die van Middelborgh tot het uytterste ghepraemt sijnde, gaven hun over aen den prins van Oragne; daer wiert ghepubliceert dat die eenighe leenen besaten, moesten ghewapent te velde gaen. (K.M.)]

Den j

^en

Martij was een curdewaechcruyder met zijn wijf ghegeesselt in

Schepenencamere, ende voorts was de man ghegheesselt van vierweechscheede tot vierweechscheede om dat zy d'assysen deser stede ghestolen hadden.

Den iij

^en

Maerte quam hier de tydinghe dat binnen Antwerpen vier persoonen levende ghevierendeelt waren om dat zy 't casteel van Antwerpen zouden ghelevert hebben in handen van de Gheusen.

(12)

[In de maent Maerte, de nieuwe gouverneur don Ludovicus de Requesens, die in de plaetse quam van duc d'Alve, om dat de hertoch van Medina Celi sijn gouvernement upgheseyt hadde, schreef aen den raedt dat men met de rebellen mochte handelen;

alle de boeren ontrent Ghendt moesten hunne granen hier binnen brengen; wierden alle brugghen op de rivieren buyten afghebroken. (K.M.)

- In de maent April de Spaenjaers ontrent Niemweghe de Geusen gheslaghen hebbende, muytineerden 3000 Spaenjaers daer van, maeckende hun meester van de stadt Antwerpen, met de borghers seer qualijck levende; men seyde tot Brussel dat er een generael pardon was voor alle de Geusen. (K.M.)

- In de maent Mey versochte de coninck te leenen eene groote somme ghelts dat hem toeghestaen wiert; de prochien moesten by geschrifte hunne schaden

overbrenghen die sy van de Spaenjaers gheleden hadden; de Geusen die onse schipvlote gheslagen hadden, voerden vele van onse schepen mede naer Zeelant.

(K.M.)

- In de maent Juny wiert te Brussel de generale amnistie ghepubliceert; als oock hier te Ghendt wiert de fierter, dat is de selveren reliquiecasse van Ste. Lieven ende S. Bavo, opentlijck ten thoon ghestelt. (K.M.)]

1574.

Commissarissen.

Messire Jehan de Croy, conte de Roeulx, au lieu du gouverneur de Flandres.

Charles de Berlaymont, chief des finances, gouverneur et souverain bailly du

pays de Namur.

(13)

Maximilien Vilain, baron de Rassenghien, gouverneur de Lille, Douai et Orchies.

Jehan de Halewijn, escuier, seigneur de Vovrye, au lieu de Messire Franchois de Halewijn, seigneur de Zweveghem, hault bailli, capitaine et chastelain de la ville et chastel d'Audenarde et de Peteghem.

Schepenen van Ghedeele.

Schepenen van der Kuere.

Mer Jan de Grutere.

Joncheere Jan Damman, heere van Oomberghe.

Nicolas Sersanders.

Gaulthier Alaert.

Joncheer Philips de Grutere.

Joos Sanders.

Joncheer Adolf de Grutere.

Mer Joos Borluut.

Jan Heindricx.

Joncheer Philips Roose.

Joncheer Nicolas van der Vichte.

Jaspar van Riebeke.

Geeraert Oosterlinck, f

^s

Geeraerts.

Robbrecht de Smet.

Pieter Dhanins.

Heindric Zoete.

Pieter van der Eede.

Omaer Everwijn.

Gillis Everwijn.

Gillis de Baenst.

Lievin van Hulze.

Joos Triest, f

^s

Gillis.

Philips van den Bossche.

Jooris Vijts.

Franchoys van der Sare.

Andries Seys.

Ontfanghers.

Joncheer Pieter Cortewille, bouchoudere.

Jacques Feron, van de weercke.

Jan Tayaert, van der Yssuwe.

Item, dese schepenen waren vernieut den xix

^en

Hoymaendt.

[Den xix

^en

van July 1574, het magistraet vermaeckt sijnde, verboden sy

bruyloffeesten te houden; de Geusen hadden bynaer het stedeken Assenede gheheel afgebrant. (K.M.)]

(14)

Den xxvj

^en

Hoymaendt zoo quamen ter Neusen een deel schepen anne, ende vielen 's morghens vrouch met ghewelde binnen der stede van Axele, de welcke zy roofden ende pilgierden, ende daer naer verbranden zy de gheheele stadt.

Den xij

^en

Ougste warender twee soldaten van capitain Wijchhuys op den Coorenaert in een polie ghehanghen, om dat zy ten platten lande den landtman ghewelt ghedaen hadden.

[In de maendt Augustus 1574 wierden van huys tot huys aelmoessen ghevraecht voor de armen die besmet waren met de peste. - Twee soldaten wierden ghehangen;

men hielt te Antwerpen eene vergaderinghe om van de Geusen trachten te vereryghen schorssinghe van wapenen, maer te vergheefs. (K.M.)]

Den xix

^en

September in dit jaer zoo was de stadt Leyden in Hollandt, die langhe benaudelick van de Spaengnaerden hadde beleghert gheweest, zeer miraculeuselick ghevictaelgiert.

[In de maent September wiert wederom verboden met de Geusen te handelen;

wierden aen alle dekens der ghebuerten gheordonneert over te brenghen de namen van alle de persoonen der Geusen die met de kercke versoent waren. (K.M.)

- In de maent October de peste in de conchergerie van 't Gravencasteel sijnde, en dorsten de raedtsheeren niet gaen op 't Gravencasteel; maer maeckten noch eene maent vaccantien, soo dat alle de saeken stil stonden. (K.M.)

- In de maent November vergaderde de raedt wederom, die dry maenden stil hadde

ghestaen om de

(15)

peste; wierden twee roovers in viere verwesen: eenen ghehangen, eenen ghegeesselt;

ende wierden verscheyden ordonnantien ghelesen teghen de peste. (K.M.)]

Den xj

^en

December waren by den bailliu van den Auderburch te Mariekercke gherecht twee mannenpersoonen; den eenen was verbrandt om dat hy zijn wijf vergheven hadde, ende den anderen was onthooft om zekeren manslach by hem ghecommitteert.

Item, xij of xiiij daghen voor Kerstmisse quamen de Gheusen met eenen grooten hoop schepen voor Andtwerpen, daer omme dat binnen der zelver stadt groote beroerte rees, midts datter eenighe waren, zoo men zeyde, die de stadt meenden verraden t' hebbene; maer het voornemen en volquam niet.

[In de maent December wierden danckghebeden ghedaen voor het ophouden der peste; wiert eenen ghegeesselt, eenen onthooft, ende eenen verbrant. - Wiert eene premie ghestelt tot het aenbrengen ende vanghen van nachtloopers; oock was er eenen excessiven stormwint. (K.M.)

- In de maent Januarius wierden van weghe den paus inghedaecht alle de ridders van Malta, om de christenen te helpen teghen den Turck. - Men vercreech brieven van 't hof van Brussel dat de stilstant van wapenen met de Hollanders ghesloten was.

(K.M.)]

Den xix

^en

Sporckel waren ter Chartreusen twee religieusen, die straetroovers waren, ende meenden het clooster te rooven; zy bonden den patere ende namen hem sijn ghelt, ende midts zy oock den coster ghebonden hadden, deur dien zy hem niet gade en sloughen, die ontquampt ende ontbandt hem zelven ende sloot se in den choor, terwylent dat zy met

(16)

het pilgieren besich waren, ende wierden ghevanghen, ende 's daechs daer naer wierden zy op 't Meerhem ghevoert.

[In Februarius meenden de Spaenjaerden Biervliet in te nemen, maer het misluckte.

- Te Antwerpen wierden eenighe dekens der ambachten als verraders gestraft; ende was wederom eenen stormwint. (K.M.)]

Item, in de maendt Maerte zoo was men besich met te contracteren van payse tusschen den coninck ende den prince van Oraengnen; daer waren over beede zyden ostagiers ghesonden.

Item, den xxix

^en

Maerte was t' Sente Pieters metten zweerde gherecht eenen Adriaen Bruggheman, om dat hy diverssche jonghe dochters vercracht hadde.

[In de maent Maerte wierdender twee op den Cooremerct ghehanghen; wierdender eenighe ghevanghen ende van het Graven-Casteel naer Antwerpen ghevoert om ghestraft te worden. (K.M.)]

Den xvj

^en

April waren op den Coorenaert by den souverain gherecht vier mannepersoonen, om dat zy den prince van Oraengnen gheëert hadden.

[In de maent April wiert eenen dief ghehanghen, alsoock twee Hollanders ende twee Antwerpenaers ghehanghen. - Tot de Predickheeren capittel sijnde, wierter een disput ghehouden ter theologie, nopende 't sacrament van Penitentie. (K.M.)]

Den iiij

^en

Meye was buyten der Petercellepoorte by den souverain eenen man

ghedaen verbranden, ende eene vrauwe ghehanghen, om dat zylieden eenen coopman

commende met hemlieden van Audenaerde, ontrent den Drypickele vermoort hadden

ende gherooft.

(17)

1575.

Commissarissen.

Messire Jehan de Croy, conte de Roeulx, au lieu du gouverneur de Flandre.

Charles conte de Berlaymont, chief des finances, gouverneur et souverain bailli du pays de Namur.

Maximilian Vilain, baron de Rassenghien, etc.

François de Halewijn, S

^r

de Zweveghem, etc.

Schepenen van Ghedeele.

Schepenen van der Kuere.

Joncheer Pieter de Vos.

Joncheer Jan Damman, heere van Oomberghe.

Joncheer Philips Triest, heere van Auweghem.

Joncheer Philips de Grutere.

Anthonis de Stoppelaere.

Joncheer Jan van Hembyze.

M

^r

Lievin de Grave.

Joncheer Joos van Brakele, de jonghe.

Mer Gillis Borluut.

M

^r

Anthonis d'Oosterlynck.

M

^r

Franchois van der Haghe.

Jaspar van Riebeke.

Joos Quevijn.

Jan Tayaert.

Jacques Rufelaert.

Joos van Waesberghe.

Jan d'Oosterlynck.

Joos van Testele.

Omaer Everwijn.

Anthonis van Deynse.

Omaer Clayssone.

Gillis Dhanins.

Lievin van der Meulene.

Jan de Brueck.

Guillaume van Warenghien.

Jan Meyntkin, f

^s

Jans.

Ontfanghers.

Adolf de Grutere, bouchoudere.

Charles Everwijn, van de wercke.

Andries Seys, van der Yssuwe.

(18)

Item, Joos van Brakele d'aude was by commissarissen

(19)

gheereert ende uutghelesen de iiij

^e

schepene van der Kuere; maer midts zijnder excuse ende grooten auderdom zoo was in zyne plaetse ghestelt joncheer Joos van Brakele, zynen zone.

[In de maent Mey de magistraet den xxv

^en

vermaeckt sijnde, wiert er eenen moordenaer verbrant, ende eene vrouwe ghehanghen; ende men hielt biddagen voor den peys, ende moesten de cloosters hunne groote boomen gheven voor de

fortificatien. (K.M.)]

Den xxvij

^en

Hoymaendt verhynck hem een knecht in eenen rouf, ende was op eene hurde ter Muyden ghevoert ende aldaer in eenen spriet ghehanghen.

[In de maent Junius wiert een deel van de stadt Audenburgh verbrant; wiert de octave van des H. Sacramentsdach gheviert; wiert de comercie met de Hollanders verboden; eenen man onthooft die twee vrouwen hadde; ende de stadt van Beveren van de Spaenjaers inghenomen sijnde, wierden meest alle de borghers vermoort.

(K.M.)

- In de maent Julius gheraecken veel huysen in brandt door den blixem; wierden biddaghen ghehouden; wijdde de bisschop in H. Kerstkerck eenen autaer; wierden xxiv ghevanghenen naer Antwerpen ghevoert om ghestraft te worden. (K.M.)]

Den xix

^en

Ougst was zekeren soldaet op den Coorenaert ghehanghen omdat hy eenen Adriaen Block, ligghende op de Posteernebrugghe, zynen asack afnam, ende hem over de brugghe in 't water wierp.

[In de maent Augustus wasser eene lotterye ghemaeckt om de kerck van St. Jacobs te repareren ende maecken; ende mochten onder den Roosenhoet niet dansen op Son- en Heylichdaghen; quam de heer Rhyne, ambassadeur gheweest

(20)

van den keyser Carel, van Constantinopelen tot Ghendt; wiert eenen soldaet op den Cooremerckt ghehanghen. (K.M.)]

Den xxviij

^en

September was eenen Andries Bosschaert buyter Persellepoorte verbrandt, om dat hy de Gheusen ghedient hadde, ende dat hy met zynen complicen hebbende helpen vanghen den gardiaen van de Sluus, gaende uut Ghendt naer Sluys, hem in 't bosch vermoort hadde.

Item, zeer curts daer naer, zoo track uut Ghendt noch een frêmineur, ende commende ontrent den voorseiden bosch hebben hem de zelve boschroovers oft Wilde Gheusen ghevanghen, ende bonden hem in 't bosch aen eenen boom ende duerschoten hem ende hynghen hem aen eenen boom.

Item, de zelve roovers vynghen noch joncheer Jan Triest, de broeder van mynen heere van Auweghem, zulcx dat aldaer periculeus reysen was, ende alle priesters oft gheestelicke die vermoorden zy al dien zy vanghen consten.

[In de maent September wiert het placcaet vernieuwt weghens het vercoopen van branthaut; moesten alle de leeghgangers de stadt verlaten; namen de Spaenjaerden in het stedeken Audewater; ende wierden de pionniers naer Antwerpen ghevoert, om te dienen voor roijers op de Schelde. (K.M.)

- In de maent October was ontrent Eecloo het lant vol roovers; wierden verboden monopolie te maecken; vermeesterden de Spaenjaers Schaulant. (K.M.)

- In de maent November trocken de Spaenjaers uyt het Casteel naer

Westvlaenderen; wiert eene vrouwe opghehanghen; ende iv boosewichten op St.

Amantsbergh verbrant. (K.M.)]

Item, op Sente Niclaesdach in December, was de stadt

(21)

Zieriexee vechtender handt ghevietaelgiert, zulcx datter veel volcx aen beeden zyden bleef.

[In de maent December wiert de stadt Zierickzee ghevictalieert; veele pionniers opgheschreven; vergaderden de leden des lants voor den onmatighen heesch die de gouverneur vraeghde. (K.M.)]

Item, in de maendt Lauwe zoo waeyden zeer afgryselicke ende zeer schadelicke winden die over al veel quaets deden; ontrent Vastenavondt starf binnen der stede van Bruyssele de gouverneur van deze Nederlanden don Louwijs de Requesens, grandt commandeur van Castillien.

[In de maent Januarius begonst de prior der Predickheeren de kinderen te onderwysen in de christelyke leeringhe; wiert sekere heer van Pamele ghenoemt president van Vlaenderen; wasser eenen stercken stormwint, die veel schade dede ende wel v uren duerde. (K.M.)

- In de maent Februarius wierd 'er verboden peerden uyt te voeren; eenen man onthooft, ende eenen op de galleye ghestelt; wierden de poorten soo by daghe als by nachte toeghehouden voor de Spaenjaerds, ende men moeste wapenen teghen de rebellighe Spaenjaerds. (K.M.)]

Den xxviij

^en

Martii was binnen deser stede ghedraghen eene processie generael omme Godt Almachtich te biddene voor het gouvernement van deze Nederlanden.

[In de maent Maerte stierf de gouverneur don Lowijs Requesens van een brandende cortse; wiert eene processie ghehouden van weghe den bisschop ende de magistraet.

(K.M.)]

Den xvij

^en

April waren op de Veerleplaetse voor den noene twee Spaengnaerts onthooft, ende eenen moetsaetse

(22)

ghegheesselt by condempnatie van mynen heeren van den rade, om dat zy een jonck dochterken fortselynghe vercracht hadden.

[In de maent van April onfinck syne hoochweerdigheyt Cornelius Janssens, bisschop van Ghendt, sijn H. Olysel, die daernaer stierf; wierden ij Spaenjaers onthooft weghens hunne bloedtschenderye; eenen jonghen ghegeesselt, ende eenen schipper onthooft. (K.M.)]

Den viij

^en

Meye was binnen Ste. Janskeercke zeer solempnelelick de uutfaert ghedaen van den bisschop van Ghendt, die bet dan een maendt te vooren doot was.

[In de maent Mey wiert de uytfaert van den bisschop ghehouden; moesten de schippers hun ghereedt houden om te varen naer Antwerpen. (K.M.)]

1576.

Commissarissen.

Messire Jehan de Croy, conte de Roeulx, au lieu du Gouverneur de Flandre.

Cornille Scepperus, escuier, seigneur d'Eecke, au lieu de Messire Charles, conte de Berlaymont.

Maximilian Vilain, chevalier, baron de Rassenghien.

François de Halewijn, chevalier, seigneur de Zweveghem.

Schepenen van Ghedeele.

Schepenen van der Kuere.

Joncheer Pieter de Vos.

Joncheer Jacques Beths, heere van Angherellis.

Joncheer Erasmus van Brakele.

Joncheer Philips van der Gracht.

Joncheer Jan van Hembyze.

Joncheer Nicolas van der Vichte.

Joncheer Pieter Cortewille.

Joncheer Joos Triest, f

^s

Joncheer Joos.

Joncheer Philips Triest.

M

^r

Franchois van der Haghe.

Joncheer Jan Duwez.

Mer Joos Borluut.

(23)

Joncheer Jan van der Zype.

Joncheer Philips Roose.

Pieter van der Eede.

Joncheer Franchois van Nieuwenhuus.

Daneel de Stoppeleere.

Omaer Clayssone.

Jooris Vijts.

Michiel van Huuckelghem.

Charles Everwijn.

Rogier Zoete.

Guillaume de Warenghien.

Jacques van den Berghe.

Franchois van der Sare.

Simoen van der Craye.

Ontfanghers.

Omaer Everwijn, bouchoudere.

Andries van der Sare, van de weercke.

Charles van Havere, van der Yssuwe.

[In de maent Meye 1576, wiert van de magistraet van Mechelen aen de colommen van den raedt een papier gheplackt waer gheseyt wiert dat eene latijnsche school opgerecht wiert. - De schippers moesten hun ghereedt houden om naer Antwerpen te varen. - By den raedt wiert eenen man onthooft om syne stouticheyt ende moetwillicheyt tegen het magistraet bedreven. - Sommighe herdoopers wierden 's nachts van hun bedde ghehaelt. (K.M.)

- In de maent Junius 1576 wierden eenighe ordonnantien ghepublicert weghens den afcoop van den 10

^en

pennynck; men hoorde seer schieten van ontrent Zierickzee;

wiert een hauten cordegarde ghemaeckt op de Coorenmerkt. (K.M.)]

Den j

^en

Hoymaendt zoo gaf haer de stadt Ziericxsee in handen van den

uppercapitain Mondragon, behaudens lijf ende goet, ende de soldaten ginghen met haerlieder goet ende gheweere ute, ghelijck als Mondragon uut Middelburch ginck.

In dit jaer was t' Sente Jans het groot pardoen, gheseyt

(24)

't Jubilee, dat alle vijftich jaren eens te Roome es, van den paus Gregorius ghesonden.

Den ix

^en

Hoymaendt was eenen Jacob de Meyere, filius Lievens, schoenmakere deser stede van Ghendt, te Waerschoot in den nacht van den lantslieden ghevangen, die langhe in de bosschen gheregneert ende veel quaets ghedaen hadde, zoo wel rooven als moorden, ende insgelijckx helpen vermoorden vele priesters, ende was ten zelven daghe by den bailliu van den Auderburch in 't Gravencasteel ghebrocht, ende den xij

^en

Ougste daernaer was hy voor 's Gravencasteel op eenen waghene gheset ende sat up eenen block teghen den ysere, ende beede de armen waren aen het ysere ghebonden, ende wiert alzoo ghenepen in beede zyne armen met eene gloyende tanghe tot zes reysen toe, ende wiert daer naer te Mariekercke aen eenen staeck met eene ketene ghebonden, ende moeste alsoo in 't vier loopen, ende den staeck stondt xij hautvoeten van den viere, ende alzoo levende verbrandt.

Item, naer dat Ziericxsee overcommen was, zoo sijn de Spaengnaerts in Brabant commen voor Bruyssele ende voor Mechelen, meenende daer binnen te commene omme alsoo haerlieder betalinghe daer te heysschene, maer men sloot hemlieden alomme de poorten, ende quamen alzoo naer Aelst om alzoo naer Ghendt te commene;

die van Ghendt dat vernemende, hebben de borghers steercke wacht doen hauden;

het landt was gheheel in roere.

Den xxv

^en

Hoymaendt, op Ste. Jacobs ende St. Christoffelsdach, 's avonts, quamen

de Spaengnaerts, die alsdoen jeghens de landen mutineerden, vechtender handt binnen

der stede van Aelst, hoewel daer zeer luttel volcx bleef. Zy

(25)

rechten binnen der zelver stede eene galghe, ende wierden te Bruysele ghedeelareert vyanden ende rebellen van de M., ende men mocht hemlieden gheen victaelge toevoeren; het selve mandement was 's zondaechs den xxij

^en

dito by den raedt ende by der stede oock ghepublicert.

Item, den xxx

^en

dito, waren alle burghers deser stede in den nacht ontrent den twee uren opgheclopt ende waren alzoo in de wapene; voor elcke duere hinck eenen lanteerne, ter oorsaecke dat sommighe Spaengnaerts uut Aelst ghetrocken waren.

[In de maent Julius 1576 begonst men de vesten der St. Lievenspoort ende der Keyserpoort te suyveren. (K.M.)]

Den ij

^en

Ougste waren sommighe Spaengnaerts ghejaecht van die van Bevere tot Antwerpen op het veer, ende de Spaengnaerts van den casteele quamen hemlieden te hulpe, ende hebben aen de boeren groote schade ghedaen, zoo datter wel sestich doot bleven ende de bailliu van Bevere wert sijn hoofd afghesneden, ende trocken alzoo metter pillaige naer het casteel.

Ten zelven daghe hebben die landtslieden gheloot om crijchsvolck te doene tot twee duust.

Den lesten Ougste hebben de vrybuyters Blanckenberghe gherooft ende

ghepilgieert, ende daernaer verbrandt, zoo datter niet boven xv huusekins en bleven staende.

[In de maent Julius 1576 de muytineerde Spaenjaers namen in Lier ende Herenthals, slaende de borghere meest doodt, als oock den borghemeester. (K.M.)]

Den x

^en

September was t' Sente Pieters eenen kerckdief ghevanghen ende ghehanghen, om dat hy uut der kercke van Sente Pietersclooster, by nachte ende ontyde, ghestolen

(26)

hadde elf apostelen die van fynen zelver waren; hy wiert betraept als hy die zelve zoude halen, daer hy die zelve in 't water in 't ghelis verborghen hadde.

Den xix

^en

September was binnen deser stede ghedraghen eene schoone processie generael om Godt almachtich te biddene voor de welvaert van dese Nederlanden.

Den xvi

^en

September zoo was een deel garnisoens te St. Baefs teghen het casteel gheleyt, alwaer zy hem beschansten teghen het casteel, ende wiert 't voornoemde casteel alzoo beleghert.

Den xvij

^en

dito, staken de Spaengnaerts het vier in een huys op de Visscherye.

Den xx

^en

dito, het welcke was St. Mattheeusavondt, naer noene, quamen de Spaengnaerts uten casteele naer den leghere, ende hebben jeghen elckandere gheschermutst, ende schoten met groot gheschut, ende des avonts ontrent den acht uren staken zy weder het vier in andere huysen, die daer stonden naer de Eernesse, ende schoten met grof gheschut zes of acht schueten op de stede; ende des anderdaechs 's morghens, up Ste. Mattheeusdach, schoten zy van ghelijcken wedere, ende die van de stadt beschansden hemlieden; zy braken de strate op aen Ste. Joorispoorte ende vulden de poorte met eerde, ende insghelijcxs het Papenhuys daer neffens, ende setten twee veendels op de poorte boven de schansmanden; zy braken de strate oppe op het Pas, ende beschansden hemlieden op de Pasbrugghe ende den Roôn

Turrebrugghe, voorts aen de optreckende brugghe ende van ghelijcken in meer andere

plaetsen; zulcx dat de Spaengnaerts gheensints in de stede gheraken en consten.

(27)

Item, ghedurende dese belegheringhe zoo tracteerde men binnen deser stede op het stadthuys van payse tusschen de ghecommitteerde staten van Hollandt ende Zeelandt over den prinche van Oraengnen, de welcke altijt besoigneerden voornoene ende achternoene.

Den xxvj

^en

Septembris quamen binnen Ghendt acht veendels van des princhen van Oraengnen volck, ende wierden ghefouriert op de Muyde ende up Sente Pieters, ende zy brochten 16 of 17 sticken artillerie met hemlieden, ende zy wierden begroet met een stick grof gheschuts uyten Casteele, dewelcke vlooch in den Meerseniershuyse op de Vrindachmaerct.

Item, ten zelven daghe verbranden de Spaengnaerts Burcht by Antwerpen, ende vermoorden sommighe lieden; zy maekten eene steerckte op het Vlaemsch Hooft.

Den xxviij

^en

September quam binnen deser stede noch een veendel volcx van weghe den princhen van Oraengnen.

[In de maent October 1576 moesten de canonicken van St. Baefs in den crocht hunnen dienst doen, uyt vreese van gheschoten te worden van die van het casteel. - Het clooster der Rijcke Claren wiert tot een fortresse ghemaeckt; by nachte was het alarm, ende wiert het casteel van vier canten van ons beschoten. (K.M.)]

Item, den j

^en

October, op Sente Bavensdach, waren de Spaengnaerts van den casteele ghesommeert tot het overgheven van dyen, danof zy hemlieden bespreck hadden tot 's anderdaechs ten tien uren, maer zy en wierden geenssints van den sinne ofte en wilden niet accorderen.

Item, ontrent desen tijt trock eenen grooten hoop borghers uter stadt tot Melle, ende deden aldaer grooten

(28)

nombre van boomen vellen, omme de Spaengnaerts te belettene passaige.

Den xvj

^en

October quamen de Spaengnaerts uut Aelst, ende verbranden Melle.

Den xiij

^en

Octobre staken de Spaengnaerts van den casteele 's avonts, ontrent tien uren, in de Veerstrate, het vier in een myte hauts, de welcke verbrande met noch dry ofte vier huysen.

Den lesten October, op Alderheleghenavondt was het ghelt ghehoocht: de

vlaemsche stuvers op ij grooten vj pen. x yngelschen, de grootkens vijf seskens, ende zoo voort naer advenant.

Den ij

^en

November trocken alle de Spaengnaerts uut Aelst naer Antwerpen.

Den iiij

^en

dito, quamen de Spaengnaerts vechtender handt in de stadt Antwerpen, niet tegenstaende het groot garnisoen datter binnen was; zy deden zeer groote moordt onder de borghers; zy staken 't vier in de stadt ende roofden ende plunderden de zelve stadt.

Den viij

^en

November voor den noene was ten tune van den Schepenhuyse deser stede met vier trompetten in de presentie van de staten van dese landen ende de staten van Hollandt ende Zeelandt den pays tusschen deze landen ende den prince van Oraengnen, volghende de pacificatie danof wesende, ghepublieert.

Item, 's nachts voor Ste. Martensavondt, zoude men het Casteel bestorremt hebben;

maer de brugghen die daer toe ghemaeckt waren vielen te curt, zoo dat niet en

volquam; maer binnen den zelven dach, op Sente Martensavondt, zoo was daer op

noch eenen assault ghedaen, zulcx datter vijf

(29)

of zes Spaengnaerts doot bleven, ende scheênder zoo af; ende men maecte groote ghereetschap omme dien nacht 't zelve te beclemmene met leeren; maer de Spaengnaerts zochten met teeckenen ghehoort te zyne, ende daer quamen vier Spaengnaerts uten Casteele ten huyse van mijnheere van Mouscron, hoochbailliu deser stede, ende daer was accort ghemaect dat zy daer uuttrecken zouden, ende op Ste. Martensdach, ontrent den xii uren, track er een vendel van onsen volcke inne.

Den xiij

^en

November trocken de voornoemde Spaengnaerts uten casteele, ende zy wierden gheconvoeyeert met twee hondert soldaten naer Pieronen; zy deden haerlieder goet t' schepe met vrauwen ende kinderen, ende als de schepen in den Huvettershouck quamen, zoo nammen daer uyte haerlieder coffers ende men lietse alsoo duer varen.

Item, curts naer dat het casteel in was, zoo vertrack den legher naer Brabant.

[In de maent December wierden op de wallen van de Muydepoorte veel

schranscorven ghevlochten; de kinders wierden verboden t' samen te loopen ende op te trecken met hoopen; quam eenen enghelschen ambassadeur die naer Don Jan trock; de inwoonders van Vlaenderen moesten hun silveren ende gauden vaten ende juweelen aen de staten overleveren, ende de rijcken moesten een somme van pennynghen te leene gevene. (K.M.)]

Up Sente Andriesdach, was binnen deser stede ghedraghen eene processie generael om Godt Almachtich te biddene voor de welvaert van desen lande.

Item, naer dat het casteel overcommen was, zoo bleef de

(30)

strate op den Steendam langhe open ligghende; zoo ghebeurde 't up eenen vrindach dat eenen landtman, spade naer huys rydende met zyne huusvrouwe te waghene, den waghen besyden vallende desselfs landtsmans huysvrouwe daerinne versmoorde.

Item, dese landen aldus in trouble ende roere staende jeghens de Spaengnaerden, zoo es in alder diligentien in poste uut Spaengnen commen Don Johan d'Austrice, bastaerde-broeder van den conynck van Spaengnen, om de zaken te middelen, ende arriveerde tot Lutsenborch, alwaer hy wat tijts bleef, ende quam daer naer te Namen, daer de generale staten by hem compareerden ende tracteerden daer van payse; maer zy en deden nyet, ende in 't leste quam uten name van Don Jehan tot Bruyssele de bisschop van Ludicke, alwaer de pays ghesloten wiert, zulcx dat de Spaengnaerden uten lande vertrecken moesten, midts hemlieden haerlieder betalinghe van den achterstellen voldoende.

[In de maent Januarius 1577 en mocht men geen ghestolen goederen van de Spaenjaers coopen; ende wiert verboden granen naer Calis te senden om naer Portegael over te voeren. In de cloosters wierden groote magasynen van meel gheleyt ende ghemaeckt.]

Den ij

^en

Martii was ten thune van den Schepenhuyse met trompette ende

scharmeyen uutghelesen de pays tusschen de Spaengnaerden ende dese Nederlanden, ende alle de clocken van Gendt luydden 's noenens ten xij uren.

Den xx

^en

Maerte trocken de Spaengnaerts uten casteele van Antwerpen ende uter

stadt, ende het statenvolck quam daer inne.

(31)

Item, curts naer Paesschen was het Sas wederom vermaect soo datter weder schepen duer quamen.

[In de maent April 1577 moesten de borghers eene groote somme ghelts opbrenghen ten leene op rente, jeghens den pennynck 12 ofte 14 om aen de Spaeniaerts te betalen.

(K.M.)]

Den j

^en

Meye track het 's princen volck uten casteele deser stede, ende wierden alomme van de borghers lancx der straten beschonken, zoo dat zy verre by droncke waren eer zy tot aen de Muydepoorte gheraecten.

Ten selven daghe quam Don Johan van Oostenrijcke binnen der stadt Bruyssele, ende wiert zeer triumphantelick van de borghers inneghehaelt.

1577.

Commissarissen.

Messire Jehan de Croy, conte de Roeulx, au lieu du gouverneur de Flandres.

Cornille Scepperus, escuier, seigneur d'Eecke, au lieu de Messire Charles, conte de Berlaymont.

Maximilien Vilain, chevalier, baron de Rassenghien.

François de Halewijn, chevalier, seigneur de Zweveghem.

Schepenen van Ghedeele.

Schepenen van der Kuere.

Joos Donaes.

Joncheer Philips de Grutere, heere van Axpoele.

Joncheer Gheraert van Seclijn.

Jan Heindricx.

Joncheer Adolf de Grutere.

Lievin van der Meulene.

Mer Joos Borluut, ruddere, heere van Boucle.

Jooris Vijts.

Joncheer Franchois van Nieuwenhuus, heere van Hansbeke.

M

^r

Franchois van Hembyze.

Jonheer Gillis de Baenst.

Jacob Feron.

(32)

Joncheer Joos Triest, f

^s

Gillis.

Pieter de Brune.

M

^r

Anthonis d'Oosterlynck.

Charles Everwijn.

Jan Tayaert.

Lievin Diericx.

Jacob Hueriblock, f

^s

Jacobs.

Jan d'Oosterlynck.

Charles van Tessele.

Lievin van Casele.

Pieter Dhanins.

Joos van Waesberghe.

Jan Everwijn, f

^s

Charles.

M

^r

Clays Megane.

Ontfanghers.

Heindric Zoete, bouchoudere.

Franchois van der Sare, van de wercke.

Joos de Deekere, van der Yssuwe.

Den iiii

^en

Meye was eene solempneele uutfaert van Viglius Zwichemus, proost van Sente Baefs ende president van de K.M. in zynen grooten raedt tot Bruyssele, ghedaen binnen Ste. Janskercke binnen deser stede, daer hy oock begraven licht.

[In de maent Mey 1577 trocken eenighe vendelen soldaten uyt het casteel buyten;

oock swierden veele soldaten rontom de stadt, trachten binnen te commen om hunne achterstellen te doen betalen. De proost Viglius van Swychem gestorven sijnde, wiert in den crocht van St. Baefskercke begraven. (K.M.)]

Den xxj

^en

Juny was eenen Hans Clyncke op eenen waghene voor het 's

Gravencasteel ghegeesselt, ende van daer wiert hy ghevoert door de Langhe Munte tot Wannekensaerde, om dat hy op den Heyleghen Sacramentedach gheen reverentie en dede het Heylich Sacrament, ende was ghebannen vijftich jaer uut 's conincks landen.

[In de maent Juny 1577 wiert de uytfaert ghehouden van den prost Viglius; ginck

de processie generael; wiert eenen metsers cnape ghevanghen om sijn qualijckspreken

teghen

(33)

Godt, ghegeesselt ende ghebannen; sekeren schoenmaecker vermoorde sijn wijf, die de justitie ontliep; een eylandeken ghenaemt Messenbroeck verdronck door het overloopen van den vloet met veel menschen ende beesten. (K.M.)]

Item, zoo Don Jehan zekeren goeden tijt hem tot Bruyssele ghehouden hadde zeer stille, zoo hadde hy sommighe heeren met schoone beloften ghewonnen omme de generale staten te brynghen in een verraet; maer men wiert de verraderye gheware, zoo dat hy subytelick uut Bruessel vertrack naer Mechelen ende van daer naer Namen;

de zelve verraderye wiert openbaer ghemaect by eenen capitain die in het casteel van Antwerpen lach, die van de staten niet wijcken en wilde; hy vinck den anderen capitain, die van de conspiratie oock zekerlijck wiste; de Duutsche meenden het casteel behauden t' hebbene; zy vloden tot in de nyeuwe stadt, daer zy hemlieden beschransden, maer de admirael van den prinche vielder met twee ofte drye schepen aen ende schoot naer de Duytschen, zulcx dat zy bedwonghen waren uter stadt te loopene zonder eenighe betalinghe te verwachtene; ende 't gelt dat men hemlieden zouden ghegheven hebben, dat wiert den soldaten van den casteele ghegheven.

[In de maent Julius 1577 wierden processien ghehouden om drooch weder te versoecken van Godt; wiert eenen borgher van eenen italiaen by nachte ghedoodt;

men moeste in de stadt by daghe ende nachte goede wacht houden. (K.M.)]

Den xiiij

^en

Ougste op Sente Berthelmeeusavondt naer de noene, ontrent den drye uren, was t' Antwerpen het casteel beginnen breken.

Den xxvij

^en

Ougste, 's maendaeghs naer den noene, ontrent

(34)

den drye uren, was binnen deser stede van Ghendt het casteel beginnen breken.

Den xxviij

^en

Ougst waren binnen deser stede vergadert op den Collatiesoldere op het Stadthuys, alle de staten, gheestelick ende weereltlijck, om middel van Ghendt te vindene om Don Jehan te wederstane.

[In de maent Augustus 1577 en mocht men geen pruymen vercoopen noch brandewijn, ende wiert verboden sich droncke te drincken op de wacht; wiert het casteel van Antwerpen wederom hernomen, dat door verradery al ghewonnen was;

wiert gheresolveert by de staten van 't lant de casteelen van Ghendt ende Antwerpen te slechten, ende men begonst de mueren van 't casteel van Ghendt te breken ende te demolieren. (K.M.)]

Den j

^en

September was binnen deser stede ghedraghen eene processie generael om Godt Almachtich te biddene voor de welvaert van desen lande.

Den xiij

^en

September was by mynen heere van den Rade ghedaen onthoofden eenen Jans van Haute, om dat hy den pasteur van Sente Pieters ghesmeten ende veel injurien gheseyt hadde.

Den xix

^en

September quam de prince van Oraengnen, 's avonts omtrent den zes uren, binnen der stadt Antwerpen met vele peerden, ende was ghelogieert binnen Sente Michielscloostere.

Item, tusschen de maendt van September ende October waren by Joncheer Jan

van Hembyse, edele ende notabele van deser stede van Ghendt, t' hove ghepresenteert

supplicatie omme t' hebbene restauratie ende restitutie van den ouden rechten ende

privilegien deser stede; maer dat zy

(35)

alhier achtervolcht hadden de adjunctie van mynen heeren hoochbailliu ende schepenen van beede de bancken, ende op den xxj

^en

ende xxij

^en

October vercreghen zy expresse ordonnantie van den zelven hove van de restitutien van de zelve

privilegien.

[In de maent September 1577 wiert het hooft van St. Jan Baptiste in de processie omghedraghen; de wallen ontrent het Beghijnhof van Ste. Elisabette wierden ghesuyvert; men maeckte een steenenpoorte alsoock eene brugghe, ende men suyverde de wallen voorts. (K.M.)]

Den xxiij

^en

October quam binnen deser stede de hertoghe van Aerschot als gouverneur van Vlaenderen, ende wiert van de burghers triumphantelijck inneghehaelt met negenthien veendelen, ende hy was gheloghieert in 't hof van Ste. Baefs.

Op Sente Simon ende Judendach, in den nacht, waren by den edelen ende notablen deser stede ghevanghen de hertoghe van Aerschot, mijn heere de hoochbailliu deser stede, mijnen heere van Resseghem, gouverneur van Rijssele, mijnheere van Eecke, ende meer andere edelen, insghelijcx de raedt M

^r

Jacob Hessels ende vele meer andere die alle t' samen conspiratie hadden van dese troublen, ende waren alle als ghevanghenen bewaert binnen den huuse van Ryhove in d'Onderstrate.

Den xxix

^en

October was van schepenenweghe gheboden dat nyemandt, op lijfstraffe, wapenen draghen en zoude dan de ghone die de wacht hadden.

Item, den xxx

^en

October was ghevanghen de bisschop van Ypere, de bisschop van Brugghe ende noch meer andere.

[In de maent October 1577 was het collatie; wiert het demollieren van 't casteel besteedt; de borghers wilden hun

(36)

oude privilegien herstelt hebben; was wederom collatie tot het vinden van ghelt; het volck wiert oproerich; de verraderye van Jo

^r

Jan van Imbiese en van Ryhove wiert ontdeckt; den xxviij

^en

wierden by nachte ghevanghen door order van eenighe oproerighe diversche notable heeren, te weten: de hertogh van Aerschoot, gouverneur van Vlaenderen, de baron van Rassengien, hooft van den raedt van staten, van de finantien, ende gouverneur van Rijssel, de heere van Sweveghem, de heere van Mouscron, hochbailliu van Ghendt, ende vele andere, als oock de bisschoppen van Brugghe ende van Ypre. (K.M.)]

Den j

^en

November 1577, op Alderheleghendach, was by trompette ten thune van den Schepenhuuse ghepublieert eene missive dat M

^r

Jacob Hessele, raedtsheere, den xvij

^en

der voorleden maendt ghesonden hadde aen den grave van Roeulx, wesende by Don Jan, tenderende dat hy verhoopte, met 't ontfanghen van ducq d'Aerschot, mijnheere van Mouscron ende andere, te gherakene tot restablissemente van der catholyke religie.

Den iiij

^en

November vercoren diversche neeringhen volghens de acte van den hove ende oock d'acte van schepenen danof wesende, ende zoo voort tot liij dekenen.

Op Sente Martensavondt coren de liij dekenen ten Augustynen, in den grooten reeftere, haerlieder heuverdeken, tusschen den twee ende drye uren, ende was d'eerste heuverdeken Jan van der Cruycen, caescooper, ende de deken van der weverye was Lieven Heylinck, d'aude.

Item, is te wetene dat ontrent desen tijt het ghemeente schier dach by dach in dese stede was in wapene.

Den xiiij

^en

November was de hertoghe van Arschot, gou-

(37)

verneur, ontslaeckt van de vanghenesse, ende track 's morghens met eender guarde ter poorten ute naer Bruyssele.

Ten zelven daghe quam binnen deser stede eene leeuwinne, die uyt Zeelandt ghesonden was van weghe den prince van Oraengnen.

Ten zelven daghe, 's avonts, was in de locht ghesien eene sterre met eenen afgryselicken steerte die langhe bleef staende.

Den xxiiij

^en

November was op de Vrindachmaerct ghehauden eene generale monsterynghe.

Den xxix

^en

November, op Sente Andriesavondt, waren in alle de ontfanghershuysen soldaten gheleyt omme 't oppebrynghen van zekere pennynghen tot onderhaudt van den oorloghe; ende naer 't opbrynghen van dyen waren de zelve soldaten alomme gheslaect.

[In de maent November 1577, wiert eenen brief ghelesen van den raedtsheer van Hesselt aen den grave van Reulx; wordender by nachte lanteerens ghehanghen over de straten, ende vergaderden wederom de ambachtlieden om dekens ende den eedt te kiesen; daer was weder eenen oproer; de hertoch van Aerschot wiert gheslaeckt, ende vertoonde zich in de locht eene sterre metten steert; de raedtsheer Jacques van Hesselt wiert ghevanghen ghebracht, ende de soldaten deden den eedt jegen de Spaenjaerts. (K.M.)]

Den xiiij

^en

December was Don Jehan van Oostenrijcke by den raedt van staten metten Spaengnaerden verclaert vyanden van deze landen, 't welcke binnen deser stede ten thune van den Schepenhuuse ghepublieert was.

Den xxviij

^en

December, op Alderkinderendach, was by

(38)

trompette gheboden dat eenyeghelick van den edelen hem 's anderdaghs zoude bereet maken omme den prince van Oraengnen eere te bewysene ende inne te halene.

Nota, den xxviij

^en

December was hertoghe Matthias, 's keysers zone, binnen der stadt Antwerpen ontfanghen voor gouverneur generael van dese Nederlanden.

Den ix

^en

December quam de prince van Oraengnen binnen Ghent, ende reden met hem jeghens groote menichte van edelen ende borghers te peerde, insghelijcx neghen veendelen borghers, te wetene: daer was een schoon spectacle aen de

Keeremelckbrugghe, insghelijcx twee spectaclen voor het Stadhuus, te Poele voor sijn hof; daer stonden de maeghdekens van de liij dekenen, daer was zeer rijckelic gheviert; ende metten voornoemden prince van Oraengnen quam eene groote compaingnie borgheren van de stadt van Andtwerpen.

Den xxx

^en

December ginghen de voorseyde borghers van Antwerpen helpen breken het casteel metten borghers deser stede; item, men dede de voorseyde borghers van Andtwerpen alomme groote eere; men tracteerde ze ten coste van de stede, ende hemlieden was een schoon banquet ghegheven op het stadthuys.

[In de maent December 1577 quam de prins van Oraignen binnen de stadt, die seer feestelijck op het stadthuys ghetracteert wiert, ende daer wierden eenighe ordonnantien vercondicht. (K.M.)]

Den v

^en

Lauwe was voor 't hof van den prince van Oraengnen ghespeelt ende

vertoocht een spel van zinne van de historie van Jephte, zoo oock insgelijckx 't zelve

vervolcht was 's anderdaeghs daer naer met schoone esbatementen.

(39)

Den ix

^en

Lauwe quam binnen deser stede de grave van Egmondt, de welcke zeer eerlick inne ghehaelt wiert van diversche edelen te peerde ende twee compaingnien borghers, danof d'een compaingnie was van den borghers alhier aenghescreven onder capitain Monich.

[In de maent Januarius 1578 moesten de huysen buyten ende by de poorten afghebrocken worden; wiert eene nieuwe gracht ghemaeckt van het casteel tot de Keyserpoorte; wierden noch eenighe heeren ghevanghen, alsook eenighe vrouwen;

een groot bolwerck wiert ghemaeckt by St. Lievenspoorte, ende viij mannen vercosen om toesicht te nemen over de stadtswercken. (K.M.)]

Den xiiij

^en

Lauwe lxxviij was de wet vermaect by commissarissen 's heeren ende der stede kiesers, achtervolghende de privilegien.

1578.

Der stede kiesers.

's Heeren kiesers.

Joncheere Charles Utenhove.

Joncheer Guillaume van den Kethulle, heere van Assche.

Lievin Heylinc.

Michiel van den Houte.

Nicolaes Sersanders.

Antone Heyman.

Joncheer Joos Triest.

M

^r

Joos Jan de Sceppere, d'oude.

Commissarissen.

Mer Willem van Nassau, prince van Oraingen, rudder van den gulden Vliese, gouverneur van Hollant, Zeelant ende Utrecht.

Philips van Egmont, prince van Gavre, grave van Egmont.

Jacques de Bossu, heere van Hauchy, gouverneur van Bins.

Schepenen van Ghedeele.

Schepenen van der Kuere.

Mer Gillis Borluut, ruddere.

Joncheer Jan van Hembyze.

Lievin Tayaert.

M

^r

Victor Note.

(40)

Lievin D'hooghe, f

^s

M

^r

Lievins.

Anthonis Blomme.

Joncheer Jan van Pottelsberghe.

Joncheer Jacques Utenhove.

Willem Sanders, f

^s

Jans.

Loijs Hueriblock.

Pieter van der Straten, d'oude.

Joos Codde.

Joncheer Joos Sanders.

Joncheer Adolf de Grutere, f

^s

joncheer Jans.

Jan van Oorteghem, d'oude.

Bauwin Mattheeus.

Pieter Cluetrijn.

Willem van Pollare.

Lievin Mannins.

Mattheus van Deynse.

Michiel Dolms.

Jan de Scepere, f

^s

Jans.

Jan van den Bundere.

Jacob Stalins.

Jan Schauteete.

Pieter Heylinck, f

^s

Thomaes.

Deken van de Weverie.

Heuvevdeken.

Lievin Heylinck.

Jan van der Cruyce.

Ontfanghers.

Jacques Rufelaert, bouchoudere.

Gillis van Loo, van de wercke.

Philips de Stoppelare, van der Yssuwe.

Den xv

^en

Lauwe vertrack de prince van Oraengnen uut deser stede van Ghendt naer de stadt van Denremonde metter borghelijcke lijfguarde deser stede, mitgaders de borgherye met hem van Andtwerpen ghecommen, ende waren te Deremonde zeer eerlick ontfanghen; van daer trocken zy t' schepe naer Antwerpen, alwaer die van Ghendt zeer eerlick ontfanghen ende ghetracteert waren; zy ginghen daer oock insghelijcx het casteel helpen breken, het welcke al met grooter triumphe toeginck.

Den xxix

^en

Lauwe waren de smalle wetten ende vinderen vermaect.

Den xx

^en

dito was de hertoghe Matthias, 's keysers zone,

(41)

als gouverneur van desen landen binnen der stadt van Bruyssel zeer eerlijck

ontfanghen, ende dede aldaer zeer solempnelijk zynen eedt; de prince van Oraengnen was ghenomen voor zynen lieutenant.

Op Onser Vrauwendach, den ij

^en

Sporcle, was hier de trommele ghesleghen omme knechten aen te nemene onder den capitain Ryhove, ende insghelijcx oock omme ruyteren.

Den iiij

^en

Sporcle lxxviij was begonnen delven de nieuwe veste beginnende van het Nieuwe-weerck t' Enderweerelt tot aen de Bylocque, 't welck ghedaen wiert by den burgheren ende gheestelicke persoonen zoo wel van mans- als van

vrauwencloosters.

Ontrent desen tijt, alzoo onzen leghere van de generale staten ontrent Namen oplichte, Don Jehan met zynen leghere verslouch ontallich veel Schotten.

Den vj

^en

Sporcle waren alle de prochien onder den ghendtschen quartiere bedwonghen alle hare clocken binnen deser stede te bringhene, preter elck eene;

insghelijcx alle metael ende juweelen van der kercken.

Item, in de voorseide maendt Sporcle was begonnen ommewerpen ende averecht delven het clooster van Sente Claren buyten Ghendt, 't welcke wel iiij jaren ghestaen hadde, zoo men ghenouch verstondt. Item, men fortifierde de stede t' allen poorten ende canten met 't maecken van bolleweercken ende nieuwe vesten; de zelve fortificatie van noode was.

Den xxi

^en

Sporcle waren uut alle de kercken, cloosters ende godtshuusen ghehaelt alle het zelver weerck, zoo van fiertels als anderssints.

Item, men brack t' allen poorten alle de voorborghten

(42)

van de stede af, als alle de huusen buuten der Petercellepoorte, Bruchschepoorte ende Sente Baefs, ende zoo voort.

Item, al ontrent desen tijd, voren ende daer naer, namen die van Ghendt zeer subtylick inne vele diversche steden in Vlaenderen, ghelijck als Brugghe, Ypere, Curterijcke ende dyerghelijcke, ende brochten de zelve alle ter obedientie van de stede van Ghendt.

Item, in de voorseyde maendt van Sporcle zoo heeft den legher van Don Jehan met verraderye den legher van de generale staten van desen lande ontrent der stadt van Gembloers t' eenemael gheschonden ende verstroyt, ende ten meerderen deele versleghen; corts daer naer nam hy inne de stede van Gembloers, de stede van Luevene, de stede van Aerschoot; hy schoot oock op de stede van Vilvoirde; maer moeste dat verlaten; hy dede oock veel gheweldighe stormen op de stede van Sychenen, ontrent Diest in Brabant, alwaer hem afghesleghen wierden acht vendelen Duytschen ende dry compaignien Spaengnaerden met twee ofte drye van zyne meeste capitainen, daer Don Jehan zeer drouve om was; die van de stadt duer het ghewelt verlatende de stadt, vloden op een cleen casteelken binnen der zelver stadt, 't welcke zy by appointement overgaven, ende als de Spaengnaerts daer binnen waren, vermoordden zy mans, wijfs ende kinderen.