Gemeenteraadsverkiezingen 1970
april 1970 - 3 e jaargang no. 7
INHOUD
eindredacteur:
Jan G. Huygens Van Trigtstraat 24 Den Haag
Tel. 070-242761 administratie:
Democraat Keizersgracht 576 Amsterdam tel. 020-226996 Postgiro:
1477777 t. n. v.
Administratrice Democraat advertentietarieven bij het secretariaat Druk Luna Delft
pagina Wat willen we met deze Democraat? 2
Van het hoofdbestuur 2
Drie jaar praktijk 3
Het imago van een politieke partij 3/4
Drie jaar D'66 4/5/6
Het gezicht van de partij 617
Boekenplank 7/8
Confess!l:mee/-niet confessionee/ 8 Progressiviteit;
Verzet tegen nieuwe horigheid 9/10 Wij zijn geen politici
Tien wenken Verkiezingen in Parijs Enquete
D'66; Niet ideologisch wasmiddel met Pragma
Een stukje kabouterstad 11 De burgers bij het bestuur 11/12
Waarom camera-angst? 12/13
lnterviewtechniek 13/14
Scherpe vraagjes 14
Bekendmaking 14
Sprekers 14
Brief uit Groningen 14/15
Raadseltje 15/16
Mazes heeft het oak ged_aan 16 De stem des voetba/volks 17 Wantrouwen tegen de manier 17 Mevrouw, Mijne Heren 17/18 Wat betekent het resultaat 18/19 Vals beeld van kiescijfers 20 Statenfractie Zuid Holland 20
Wat willen we met deze
Democraat?
Eigenlijk aileen maar dit: alle leden van D'66 bereiken voor de gemeenteraadsver- kiezingen. Met z 'n allen will en we U helpen die verkiezingen tot een succes te maken. Ieder van ons doet dat op zijn eigen manier. De Mn brengt U wellicht op een idee, de ander zet U aan het denken, weer een ander geeft U de oplossing voor het probleem waar U net mee bezig bent.
Maar er zit meer achter: wij willen op deze manier iets uitproberen voor de ka- merverkiezingen van 1971. Dan zou er weer zo 'n uitga ve moeten komen en dan groter, vollediger en nog beter. Daarvoor vragen we nu al om Uw medewerking.
Nu het karakter van verkiezingscampagnes duidelijk aan het veranderen is, moeten met succes toegepaste nieuwe methoden doorgeschoven worden naar iedereen die iets met een campagne te maken heeft. En dat zijn in ons geval: alle leden van D'66.
Ook na de gemeenteraadsverkiezingen wil- len wij graag Uw ervaring horen ... en doorgeven.
De verkiezingscampagne van 1971 is al begonnen. Het moet een geweldige cam- pagne worden, en dat kan.
Maar dan moet U meedoen.
Vanaf vandaag.
Jan Beekmans
Van het
hoofdbestuur
In de week na het Rotterdamse congres hebben D. B. en/of H. B. driemaal verga- derd. Begonnen werd aan de uitvoering van de verschillende moties. Voorberei- dingen voor verbeteringen in de organisa- tie werden getroffen. De eerste contacten voor de discussie met de A. R. P. werden gelegd. Zoals toegezegd zal er in mei een congres gehouden worden met als agenda- punten:
1 Huishoudelijk reglement (zie congres Democraten Rotterdam)
2 Eerste beraadslagingen over de besluit- vorming in en buiten de partij. Een stuk hierover wordt in samenwerking met de groep Zeist voorbereid.
Het congres zal gehouden worden op ZA TERDAG 9 MEl in de Haarlemse Kegelbond, Tempelierstraat, HAAR- LEM. Aanvang 11 uur. Nadere gege- vens volgen.
De rest van de agendapunten, die in Rot- terdam niet afgehandeld konden worden, zullen op een nader te bepalen datum aan de orde komen.
Het hoofdbestuur biedt U, als eerste uit- voering van de motie Wassen, in deze De- mocraat een stuk "Wij zijn geen politici"
aan, dat wellicht op het congres van 9 mei in Haarlem zal kunnen leiden tot een dis- cussie. Hans Moerkerk en Chel Mertens schreven het concept dat in de H. B. ver- gadering van 11 april besproken en ge- amendeerd werd.
Wij hebben het zodanig geplaatst dat U het zonder moeite uit de Democraat kunt halen. Bovendien zullen overdrukken ge- maakt worden.
13 april 1970.
Losse ideetjes
* Krant met op de achterkant een raambiljet gedrukt. Zijn gemaakt vuor provincia/e sta- tenverkiezingen in Utrecht. 4000 stuks voor f800, -.
* Kreet van Utrecht: D '66 wil 250.000 burgemeesters in Utrecht.
* Utrecht bouwt een opvouwbare marktkraam, die opgezet zal worden bij winkelcentra in aile wijken van Utrecht.
* "Politick is te belangrijk om het aan anderen over te Iaten ".
* In Mijdrecht is een enquete gehouden. IOO mensen uit de adreslijst van de gemeente ge- prikt. Formulieren deze/fde week opgehaa/d, waardoor zeer huge respons.
* Maartensdijk heeft aile partijen uitgenodigd dee/ te nemen aan een presentatie-avond waar aile gemeenteraadskandidaten 5 minu- ten moeten praten.
* In Rhenen worden up aile openbare avonden ''groentjes" uitgedeeld, om aan te geven dat er geen geld is om andere consumpties aan te bieden.
* In Zeist werd tijdens de provincia/e staten actie door twee kandidaten een mooi lied ge- zongen, met daarin opgenomen al/erlei pun- ten uit het provinciaal programma.
* In Utrecht zijn 2 politieke markten gehouden voor het stadhuis. Elke partij een eigen kraam, met een speakers corner.
* Gaarne opsturen: programma's /euke druk- werkjes, ideetjes aan A .I. Meerburg, woon- boot 'Askeladd' tjo Merwedekade 149, UTRECHT, overdag telefoon KNMI 030 - 762611, 's avonds 030 - 88659 7 of 786945.
Iedereen is welkom, iza telefonische afspraak,
om programma's e. d. van de andere afde-
lingen in te zien. Het is immers jammer dat
vee/ ideeiin verloren gaan doordat de andere
afdelingen ze niet kennen.
april 1970 DEMOCRAAT
B. Hekkert M. Kofflard M. Edelijn
Drie jaar praktijk
Toen wij in 1967 met zijn drieen de zwolse gemeenteraad binnenstapten, realiseerden wij ons goed, dat ons heel wat moeilijkhe- den te wachten stonden. Geen van de ande- re fracties stond te juichen, het werk als zodanig was ons vreemd en we moesten ook nog een program waar maken. Geluk- kig bleek dit in de praktijk erg mee te vallen. Door onze kritische maar positive opstelling tegenover college en mederaads- leden kregen we binnen het gemeentelijk bestuur veel goodwill; door hard te wer- ken en met de hulp van velen waren we bin- nen niet al te lange tijd ingewerkt en ken- den we de weg in de gemeentelijke doolhof.
Bovendien lukte het ons een groot deel van ons program te verwerkelijken zoals een betere,gemeentelijke voorlichting, meer en betere nota's van b & w, inspraak van de burgers bij bestemmingsplannen; een andere methode van begrotingsbehande- ling, een eerste aanzet tot lange termijn- planning, een marktonderzoek naar de woonwensen, een voor de burgers meer bevredigende beroepsprocedure via de commissie voor de beroeps- en verzoek- schriften.
Het grootste probleem, waar we in 1967 geen flauwe notie van hadden, maar dat
steeds sterker is gaan spelen, is de vraag, of en hoe de burgerij op ons werk zou rea- geren. Om onze doelstellingen te verwe- zenlijken hebben we twee dingen nodig:
macht - dus veel raadszetels - en de me- dewerking van de meerderheid in de raad.
Door een diplomatieke werkwijze hebben we de medewerking van de raad inderdaad gekregen. Ten aanzien van de macht zijn we echter niet optimistisch. Helaas blijkt slechts een klein deel van de kiezers poli- tiek bewust en mondig te zijn. Om echter de grote massa te bereiken moet je het hebben van de harde lijn, de spectaculaire toer, de vette koppen in de krant, hetgeen echter weer een averechts gevolg kan heb- ben op de samenwerking binnen het ge- meentebestuur.
Mede in verband met de verkiezingsuit- slag van 18 maart jl. - in Zwolle 6, 7%
tegen 9, 4% bij de gemeenteraadsverkie- zingen in juni '67 - heeft de afdeling Zwol- le voor de harde lijn gekozen.
Afgezien van de vraag welke methode de juiste is, het staat als een paal boven wa- ter, dat het nog steeds de waarde en de kracht van de argumenten moeten zijn, die onze politieke stellingname bepalen.
Ben Hekkert
Het imago van een politieke partij
Een politieke partij, bestaat uit een groot aantal afdelingen, werkgroepen e. d.
Publiciteit en propaganda in de gewone zin van het woord kunnen ervoor zorgen dat alle geledingen van een politieke par- tij goed voor de dag komen.
Maar er is meer voor nodig om het ima- go van het geheel te bepalen. Krachtsin- spanningen van een geheel ander karakter zijn er voor nodig om samenhangende en controleerbare resultaten te boeken over een langere periode.
In vakjargon heten die inspanningen: Cor- porate Design. Vertaald zou dat 'ontwerp- coordinatie' opleveren.
Image
De image van een politieke partij is de to- taliteit van beelden, ideeen of reputaties van die partij in de voorstelling van de mensen die met delen van die partij in kontakt komen. Eenvoudiger gezegd:
ima e is de al emene indruk van een wil-
lekeurig onderdeel van de partij in de ogen van een buitenstaander.
En de indruk die hij krijgt zal bepalen of hij de partij sympathiek vindt of niet, ver- trouwenwekkend of niet.
Die indruk kan hij krijgen door in kontakt te komen met de kandidaten, het druk- werk, de bijeenkomsten, het partijpro- gramma, de publikatie!l, het briefpapier, de reclame, de propaganda.
Dat alles wordt gezien door kiezers, me- departijgenoten, leden van andere par- tijen, journalisten van radio, TV en pers en het publiek in het algemeen. Al deze mensen ontwikkelen ieder hun eigen ideeen over de partij.
Een image is dan ontastbaar en gecompli- ceerd, het is van veel verschillende men- sen en veel verschillende factoren en de vele verschillende relaties daartussen af- hankelijk. Iedere partij heeft een image.
De vraag is of deze goed is of slecht of onbelan ri.ik. De vraag is of deze verbe-
Open bare
bijeenkomsten
pagina 3
Bedenk, dat openbare bijeenkomsten vee/ moeite vragen en relatief weinig effekt sorteren. Zelfs in de grate steden zijn vergaderingen met meer dan 200 mensen uitzondering. En wat betekent 200 op een elektoraat van enkele duizenden tot tien- duizenden? De publicitaire uitstraling is gering:
zelfs wanneer de pers de bijeenkomst verslaat, terwijl men bovendien geen kontrole heeft op de inhoud van het verslag.
Als u desondanks tach een openbare bijeenkomst wilt-houden, doe dat dan als start enfof finish van een bepaalde actie, de verkiezingscampagne bijvoorbeeld.
Laat de vorm van de vergadering afwijken van het geijkte patroon. Wat het altijd goed doet:
een walk-in. En als er toespraken worden gehou- den of gepraat wordt aan de hand van nota's, dee/ dan met kwistige hand foldertjes uit.
Hoe nodigt u de mens en uit voor zo 'n openbare bijeenkomst? Een adverte~tie (ingezonden mede- deling) ktin. Maar beter is het natuurlijk huis aan huis een invitatie te verspreiden.
Wat is de tekst van zo 'n uitnodiging?
Hieronder vindt u een voorbeeld:
Uitnodiging
Over . ... weken ( op 3 juni! ) kiest u eennieuwe gemeenteraad.
Ontmoet de D '66 kandidaten en stem mee over het antwerp gemeenteprogramma van D '66, afdeling . . . .
Programma congres
( Vermelden datum, uur en plaats)
Jedere inwoner van . . . is van harte welkom en heeft volledig stemrecht.
Het ontwerp-gemeenteprogramma is voor een gulden verkrijgbaar bij:
(namen en adressen)
Het D '66-vignet dient te worden opgenomen. De tekst kunt u avera/ voor gebruiken. Voor huis aan huis folders, advertenties enz.
Natuurlijk mag u ook zelf een tekst schrijven.
Let er dan wei op dat datum, uur en plaats van
handeling altijd duidelijk staan vermeld.
terd kan worden en hoe de image geleid kan worden. De vraag is ook of deze waar is, waar als weergave wat de partij is en doet.
Coordinatie
Meestal is het zo in een partij dat de ima- ge bepaald wordt door verscheidene op zichzelf staande overtuigingen van hoofd- bestuur, afdelingen, fracties e. d.
Elk van hen kan een eigen image ontwikke- len, met het gevolg dat er verschillende gezichten kunnen ontstaan, die met elkaar in conflict zijn.
Hier doet zich de noodzaak voor van coor- dinatie, veelal geconcretiseerd in een al- gemene handleiding, een 'manual'.
Een pasgeboren partij met weinig externe contacten (en dan nog meestal via een per- soon) heeft eenheid van stijl, omdat de image afhankelijk is van uitingen en karak- ter van die ene persoon.
Maar een sterk groeiende en grote partij heeft geen natuurlijke eenheid van image.
Er zijn te veel onderdelen, te veel moten om te mogen aannemen dat een natuurlijk gevormde image in de juiste vorm komt.
De ware image wordt verkregen door zeer overwogen, zeer voorzichtig en zeer con- sequent, coiirdinerend te werk te gaan.
Voorwaarden
Styling (we gebruiken dit woord voor het totale complex van image-building) kan alleen geschieden als de partij, en in het bijzonder de top van de partij, be reid is dit op de juiste wijze aan te pakken.
Weinig of geen mensen in een partij zien de totaliteit van zaken die door een buiten- staander wordt gezien. Het is meestal een (pijnlijke) verrassing om alle vormen van propaganda en publiciteit vergaard te zien (en dat is dan nog maar een deel van het geheel).
Een eerste stap naar styling is om het standpunt van de leiders met betrekking tot de image vast te stellen. Daarbij moe- ten huidige situatie en de middelen om het doel te bereiken, onder ogen gezien wor- den.
Samenvatting
Er bestaat geen eenvoudig recept voor een image die succes heeft. Eerste voorwaar- de blijft dat het product (voor een politie- ke partij: het programma) succesrijk kan zijn. Tweede voorwaarde is dat er een beeld gevormd wordt dat waar is. Derde voorwaarde dat alle activiteiten een zo- veel mogelijk identiek karakter dragen.
Vierde voorwaarde dat de topleiding van een partij en alle geledingen daaronder het belang van een ware image onderken- nen en gezamenlijk voor een juiste identi- teit zorgen, niet naar eigen ideeen, maar naar de gecoiirdineerde grondgedachten die eens zijn vastgelegd. Basisprincipes echter, die constant behoefte hebben aan aanpassing en verbetering.
Nico Hey
Drie jaar D'66
1966 was voor Nederland een uitzonder- lijk jaar. De eer ste naoorlogse genera tie was bezig volwassen te worden, keek om zich heen en ontdekte dat er in het kleine koninkrijk treurige dingen gebeurden. Het land werd nog steeds bestuurd volgens de codes van een voorbij tijdperk, volgens de wetten en gebruiken van honderd jaar ge-
leden. Maar intussen was er een enorme afstand ontstaan tussen de formele struc- turen en de materiele werkelijkheid. Het gezag werd niet meer als vanzelf aan- vaard, organisaties en instellingen die ge- neraties lang de macht hadden uitgeoefend bleken op drijfzand te staan. De jonge ge- neratie wilde alles op zijn waarde toetsen en bleek niet meer bereid de oude dog- ma's over te nemen. Beter onderwijs, hogere levensstandaard en algemeen kies- recht bleken hun gevolgen te hebben. De na-oorlogse Nederlanders, beter toege- rust dan hun ouders, gingen de samenle- ving zelf ter discussie stellen. En een van de gebieden waarop de discussie zich snel concentreerde was de politieke vormge- ving, de democratie.
Was Nederland wel een democratie ? 1966 was zoals gezegd een uitzonderlijk jaar. Bij twee opeenvolgende verkiezingen - voor de provinciale staten en voor de gemeenteraden - bleken oude gevestigde partijen niet meer de stabiele machtscon- centraties te zijn die zij vijftig jaar lang waren geweest. De vier grote zuilen, de katholieke, de protestantse, de socialis- tische en de liberale, die sinds de in- voering van het algemeen kiesrecht aan het eind van de Eerste Wereldoorlog het politieke bestel hadden gedragen, bleken af te brokkelen. Nieuwe groeperingen zonder de oude ideologieen namen een grote vlucht. De on-serieuze Boerenpar- tij, nog maar kort tevoren een komisch randverschijnsel van de parlementaire democratie, groeide op ElEln verkiezings- dag uit tot een middelgrote groepering.
En in het magische centrum Amsterdam slaagden de provo's er in door te dringen in de gemeenteraad, de vergaderplaats van het establishment. Onvrede was het wachtwoord van 1966. Onvrede over het oude bestel dat zijn verzieking toonde in een reeks van incidenten die ook bij vele ouderen twijfel deden rijzen. Wat was er toch verkeerd in de Nederlandse samenle- ving, toonbeeld van jarenlange stabiliteit waar nu ineens alles in een stroomver- snelling raakte ?
Feilen
De 36 Nederlanders die in het voc;>rjaar en de zomer van 1966 bijeenkwamen om de feilen te bespreken wisten het antwoord ook niet. Maar ze hadden een vermoeden.
De democratie, zo constateerden zij, was bezig aan een ernstig devaluatie-proces.
De burgers mochten er wel stemmen maar daarna waren ze machteloos. Door de veroudering van het staatsrechtelijke en politieke bestel kregen ze geen kans hun verlangens duidelijk te formuleren en vervolgens te realiseren. Door het ver- ouderde kiesstelsel en door de aanwezig- heid van partijen met verouderde ideolo- gien bleken zij na iedere verkiezing toch weer eenzelfde clubje machthebbers in het zadel te houden. De ontoereikende de- mocratische situatie zou verbeterd moe- ten worden. Dat was al vaker beweerd en bijna altijd was men met een Ojldeugdelijk middel gekomen: een paar ongerusten richtten een politieke partij op die ver- volgens bij de eerstkomende verkiezingen als de zoveelste splinterpartij de mist in- ging. Moesten de 36 ongeruste democra- ten dezelfde,vaak zo heilloos gebleken weg, volgen?
Ze kozen een andere weg. Ze omschreven hun bezwaren tegen de bestaande situatie en koppelden daaraan vast een schets van een oplossing. Vervolgens vroegen zij het Nederlandse volk om adhaesie betuigingen.
"Niet ~maar Qbeslist of onze democra-
Huiskamer- bijeenkomsten
We hadden het daarnet a/ over de huiskamerbij- eenkomsten waarvoor u mensen kunt uitnodigen die duidelijke belangstelling toonden voor D '66 tijdens het 'V/oermatten'.
Zorg ervoor dat u tijdig enige van dergelijke bij- eenkomsten hebt vastgesteld, zodat u de belang- stel/enden onmiddellijk kunt informeren over tijdstip en p/aats.
Laat deze bijeenkomsten niet te lang duren. Half negen beginncn en half elf eindigen, dat is voor niemand bezwaarlijk. Zorg voor presentatiema- teriaa/: wittc boekjes, uittreksel uit uw gemeente- programma e. d.
Zorg er oak voor dat de aanwezige kandidaten het landelijk en gemeentelijk programma kunnen dromen, dat wekt vertrouwen.
Zorg voor een korte, nogmaals: korte inleiding, waarin u uitlegt waarom D '66 landelijk zich in de politick begaf en waarom dat oak in uw ge- meente nodig is, geef een summier overzicht van de ontwikke/ing van uw plaatse/ijke groepering e. d.
En ten slotte: mensen die zo 'n huiskamerbijeen- komst bezoeken komen voor de politiek, en niet voor vee/ drank en gebak; ze moe ten op D '66 stemmen omdat het programma ze aanspreekt en niet omdat ze zo 'n gezellige avond hebben gehad.
Overdrijf dus niet in uw gastvrijheid.
(A propos: oak voor het plannen van een dergelijke bijeenkomst geldt, datu zich goed dient te vergewissen ofer op de gep/ande al'Ond geen be/angrijke p/aatselijke gebeur- tenissen of televisiereportages p/aatsvinden)
De meest
efficiente manier om kiezers
persoonlijk te benaderen
't Liefst zou 11 aile inwoners van uw gemeente persoon/ijk benaderen, maar u geeft de moed bij roorbaat a/ op?
Doe dat niet te snel, want er is een ejjiciente methode om meer mensen persoonlijk te bena- deren dan u wellicht zou den ken. Die methode heet in goed Nederlands 'V/oermatten'.
Het gaat a/dus. Kandidaten en andaen die goed op de hoogte zijn van het programma, bel/en huis aan huis, overhandigen een summier jo/der- tje (over het redigeren daarvan vindt u elders we/ enige tips} C'll vragen of men wi/ overwegen op 3 juni op D 'fJ6 (of op de kandidaat zelj) te stemmen voor de gemeenteraad. Meer niet, be- halve dan misschien een vriendelijk goedenavond.
Begin pas een praatje, a/s de ander daarmee be- gin!, maar treed niet in details. Mocht de ander daartoe behoejie voelen, nodig hem dan uit voor een huiskamer-bijeenkomst.
En dannog iets over de tijden. A is u tijdens een televisiereportage van een voetbalwedstrijd belt en meneer A. mist net een doe/punt, dan kunt u de stem van meneer A. natuur/ijk we/ vergeten.
Uit de praktijk blijkt dat normaal gesproken de maandag tot en met de vrijdag tussen zeven en half negen 's avonds de geschiktste tijden zijn.
Neem in ieder geval de wijken van uw gemeente
waar groei van het stemmental verwacht kan
worden.
april 1970
tie een nieuwe levenskans krijgt, "aldus bet" AppEll aan iedere Nederlander die on- gerust is over, de ernstige devaluatie van onze democratie". Pas na voldoende ad- haesiebetuigingen zou bezien moeten wor- den of tot oprichting van een politieke partij zou worden overgegaan. "Wanneer deze partij inderdaad zou worden opge- richt zou zij bijvoorbeeld Democraten '66 kunnen heten", aldus het AppEll.
Analyse
Achteraf bezien was de analyse van de on- toereikende democratische situatie, zoals in het AppiH gegeven, wellicht een van de meest intelliJente en doeltreffende aanval- len op het oude bestel geweest. Honderden lezers ondervonden bij het lezen de schok der herkenning. En het plan voor de nieu- we vitale democratie werkte intrigerend:
rechtstreekse verkiezing van de minister- president door de kiezers, waardoor de kabinets--formatie niet Ianger meer een proces zou zijn dat zich na de parlemen- taire verkiezingen binnen de werkkamers van de partijbonzen zou voltrekken.
De gevolgen van de opzienbarende gebeur- tenis bleven niet uit. Zelfs de conserva- tieve regering oude stijl die na zes weken onderhandelen werd gevormd moest toe- geven dat er iets moest gebeuren. Het ka- binet-De Jong stelde een staatscommissie in voor de herziening van de grondwet en de kieswet die na twee en half jaar studie met een voorstel kwam dat verrassend veelleek op het Democratische voorstel inzake de rechtstreeks gekozen premier.
Dat het voorstel binnen de hu~dige constel- latie politiek geen kans maakt is niet fa- taal. De constellatie kan en zal vermoede- lijk ook veranderen.
Na februari 1967 is het accent in de poli- tieke discussie ineens komen te liggen op vernieuwing en democratisering. De oude partijen beijverden zich in het instellen van studiecommissies die naar vernieu- wing zouden moettm streven. Politieke sa- menwerkingsverbanden werden voorge- steld en D'66 heeft intussen heel wat be- dekte en onbedekte aanzoeken gekregen om partner te worden van een van de oude partijen (en aldus de eigen vernieawings- strijd verder te vergeten).
Effect
Na drie jaar werkzaamheid in de politiek blijkt het effect van D'66 tweeledig te zijn.
De parlementaire fractie heeft zich inde volksvertegenwoordiging een volwaardige discussiepartner getoond die op talloze gebieden met eigen ideeen is gekomen.
Met toenemend succes wordt gepleit voor een meerjarenplanning op financieel-eco- nomisch gebied, vergaande democratise- ring in het bedrijfsleven en het onderwijs, structurele verandering in het bestuurs- recht, een nieuwe benadering van de bui- tenlandse politiek en de ontwikkelingshulp, meer overheidsaandacht voor de techno- logische ontwikkeling, vergaande maat- regelen ter bescherming van de regerings- meerderheid - dat neemt echter niet weg dat ze hun invloed uitoefenen in de discus- sies in en buiten het parlement. Het ge- wicht van de voorstellen wordt bovendien verzwaard door de uit vele enquetes ge- putte wetenschap dat D'66 bij komende verkiezingen meer winst zal boeken.
De electorate bedreiging van het verou- derde partij stelsel is het tweede effect van D'66. De partij is begonnen in een ex- centrische positie om van daaruit het ge- hele verouderde partijbestel onder vuur te nemen. De partij is er in geslaagd die ex- centrische positie te handhaven en aldus zijn eigen identiteit duidelijk te maken.
DEMOCRAAT
Hoewel talloze oude rotten de partij ver- wijten g~en keus te maken tussen "links"
en "rechts" blijkt de partij zelf met zijn groeiende aanhang ongevoelig te zijn voor dit verwijt - waarschijnlijk omdat het voorkomt uit een verouderde politieke ge- dachtenwereld die de versleten begrippen
"links" en "rechts" ten onrechte nog steeds gebruikt.
Deze handhaving van de excentrische posi- tie sluit doeltreffend aan en werkt bevor- derend op de afbraak van de verouderde partijformaties. - dE! essentiele voorwaar- de voor een hergroepering van de kiezers waardoor tenslotte een progressieve meer- derheid gevormd kan worden. De progres- sieve vleugels van de confessionele par- tijen staan te wankelen of hebben hun par- tijen reeds verlaten. Binnen de socialis- tische partij is zich een opmerkelijke gis- ting aan het voltrekken. De liberale par- tij - in Nederland in feite een conserva- tieve partij - heeft vrijwel zijn hele jon..:
gerenorganisatie aan D'66 verloren. D
166 beziet deze verschijnselen niet met een destructief leedvermaak maar als bouw- stenen voor nieuwe politieke eenheden die moderne oplossingen zullen moeten geven voor moderne problemen.
Verhoudingen
De driejarige politieke aanwezigheid van D'66 heeft in de Nederlandse verhoudingen vermoedelijk meer veranderd dan in de twee voorafgaande decennia samen. De partij heeft een opmerkelijke aanhang on- der de jeugd (volgens sommige onderzoe- kingen 25 procent) en kan als een van de weinige politieke partijen bogen op een groeiend ledental. Opmerkelijk is verder dat de politieke opvattingen en mentaliteit van D'66 ook in andere West-europese Ianden de aandacht trekken. Maar zo ver- wonderlijk is dat nu ook weer niet want we zijn er inmiddels wel achter gekomen dat veroudering en verstarring van het staats- rechtelijk en politiek patroon een alge- meen probleem is dat zich ook in andere Ianden voordoet.
Behalve zijn eigen volksvertegenwoordi- ging zou de kiezer ook zijn eigen regering moeten kiezen waardoor de heilloze ver- strengeling tussen parlementaire fracties en coalitiekabinetten tot het verleden zou behoren. En daarnaast: invoering van een meervoudig districtenstelsel waardoor een nauwe relatie zou ontstaan tussen ·ge- kozenen in het par lement en· hun kiezer s.
Niet meer de partijorganen zouden de sa- menstelling van de fracties bepalen, zo- als tot dusver in het stelsel van evenre- dige vertegenwoordiging steeds gebeurde, maar de kiezer. Binnen het districten- stelsel zou hij op een herkenbare persoon stemmen en niet meer op een lijst met anonieme partijpolitici. De volksvertegen- woordigers zouden zich daardoor meer moeten richten naar wat de kiezers wit- den dan naar wat de partij eiste.
Hobbyisten
De verspreiding van het AppEll trok enige aandacht, maar door partijpolitici en ge- vestigde opinie-makers werden de Demo- craten'66 vooral gezien als een clubje po~
litieke hobbyisten. Maar dat veranderde toen kort na de publikatie van het AppEll, in september 1966, het officiele politieke bestel zijn zoveelste debacle beleefde mef een kabinetscrisis die zelfs voor ingewij- den nauwelijks begrijpelijk was. Na een jaar vol maatschappelijke spanningen stond de gevestigde politiek te kijk als een toonbeeld van ongeloofwaardigheid en machteloosheid. Weinige weken later kwamen een paar honderd lezers van het
Weggeef- folders
pagina 5
Natuurlijk bedient u zich in de verkiezings- campagne van drukwerk. Drukwerk dat onder zoveel mogelijk ogen dient te komen. We den ken aileen a/ aan de mensen die eventueel huis aan huis aanbellen en die een dergelijk drukwerkje moe ten kunnen achterlaten.
Zo 'n drukwerkje hoeft helemaal niet zo kost- baar te zijn.
Wei een voorwaarde is dat zo 'n drukwerkje /ees- baar is en duidelijk.
Zorg voor het D '66 vignet in de juiste k/eur ( zie elders).
Behandel niet het hele gemeenteprogramma, dat is voor de meesten toch te uitgebreid. Beperk u tot de meest aansprekende pun ten en behandel zesummier.
Presenteer de kandidaten in zo 'n folder op een vertrouwenwekkende manier. Gee[ hun volledige adressen en telefoonnummers, vertel dat ze ge- rust opgebeld kunnen worden, oak als ze
IiiI in de raad zete/en om de wensen van de inwoners goed te kunnen behartigen. Plaats eventueel pasfoto's.
Straatacties
Nu niet meteen aan marktkoopmanschap den- ken, want in sommige gemeenten zijn dergelijke acties voor de provinciale statenverkiezingen bij- zonder ingeslagen met alle succes vandien.
Een goede mogelijkheid is om op koopzater- dagen voor de verkiezingen in het shopping- centre van uw gemeente enige sandwichmen (u weet wei: mannen die borden dragen op de borst en de rug) te Iaten rand/open die folder- tjes verspreiden, waarop kart de voornaamste gemeentelijke programmapunten van D '66, plus het lijstnummer. Het is eens gebeurd dat er op een marktplein groene D '66 balonnen werden uitgedeeld en opgelaten. Misschien is dit iets ter navolging.
Nag een mogelijkheid doet zich voor tijdens de zaterdagen. De kandidaten zelf kunnen in het koopcentrum mensen aanspreken en folder- tjes overhandigen met de vraag of men wil stemmen op D '66.
In ieder geval niet de plaatse/ijke middenstand
in de wielen rijden, door een irritatieverwek-
kende, lawaaierige campagne op straat te voeren.
AppEll bijeen om hun partij D'66 op te richten. Het werd een hachelijke onder- neming. Wie een politieke partij wil op- richten moet een programma hebben dat meer omvat dan de punten direct gekozen premier en districtenstelsel. Een poli- ti.eke partij moet zich in het parlement uitspreken over duizend en een andere an- dere zaken. En om de kiezer ook in die zaken een houvast te geven moet de partij zich daarover uitspreken in zijn program- ma. Maar bij de behandeling van ieder po- litiek punt liepen de oprichters het risico verzeild te raken in de versleten clichl\'s van de oude partijen. Nu eens een liberaal clichE!, dan weer een socialistisch clichE!
of een confessioneel. Zou de toevallige groep lezers van het AppEll over genoeg verstand en kennis beschikken om zelfmet eigen standpunten te komen? Zouden zij bij de aanvang al niet het risico lopen over allerlei onderwerpen mank te gaan aan interne verdeeldheid? of zich aan te sluiten bij bestaande dogma's -- aldus hun eigen overbodigheid demonstrerend?
Het pakte anders uit. Voor de ogen van talloze sceptische partijbonzen-oude- stijl slaagden de deelnemers aan het driedaag- se orientatiecongres er wonderwel in een politiek programma op tafel te krijgen dat gekenmerkt werd door een eigen, moeilijk te definieren karakter. Zorg voor de de- mocratie was het hoofdmotief maar daar- naast viel het programma op door een za- kelijke benadering, de bereidheid om een probleem eerst zo objectief mogelijk te analyseren, vervolgens de beschikbare oplossingen te bespreken en tenslotte de beste daar uit te kiezen. Zo ontstond een progressief programma, niet bedacht vanuit oude politieke ideologien en dog- ma's, zonder goedkope demagogie maar met een zakelijke benadering - slechts ondersteund bewogenheid omtrent de de- mocratie en daadwerkelijk enthousiasme.
In de laatste week van 1966 besloten de Democraten 66 een echte politieke partij te worden. Zes weken later zou de nieuwe volksvertegenwoordiging gekozen moeten worden.
lmprovisatie
De verkiezingscampagne was een kwestie van improvisatie. Het jonge elan trok de aandacht. De oude partijen waren er steeds op uit D'66 in te delen bij hun eigen verafschuwde tegenstanders. De socialis- ten noemden ons neo-liberalen met een hang naar gaulli sme, de conservatieven schoven ons bij de gevaarlijke revolutio- nairen. D'66 weigerde echter zich in te laten delen. De partij had de strijd aange- bonden met.het hele verouderde bestel, inclusief de vijf oude partijen die in dat bestel al jarenlang de dienst uitmaakten.
Het staatsrechtelijk bestel moest worden vernieuwd, de oude partijen - in zichzelf verdeeld doordat zij verschillende groepen kiezers verenigd probeerden te houden op verouderde politieke noemers zoals "con- fessie" of "socialisme" - moesten ont- ploffen, D'66 zou het breekijzer zijn.
Verkiezingsavond 1967 ontwikkelde zich tot een sensationele gebeurtenis. De twee grootste partijen - die elkaar in de haren hadden gezeten over verouderde issues zoals het overheidsaandeel in de aardgas- winning - leden frappante verliezen. De andere partijen deden het weinig beter, op een kleine uitzondering na. D'66 bleek de grote winnaar en kwam met zeven !e- den in de volksvertegenwoordiging van 150. Naar Hollandse maatstaven een aard- verschuiving - groter dan ooit meege- maakt. Onderzoekingen naar het stemge- drag toonden bovendien aan dat vele kie- zers wei op D'66 hadden willen stemmen maar tenslotte besloten dat niet te doen omdat de partij vermoedelijk toch niet in het parlement zou belanden. Het potenti- ele electoraat op de vijftiende februari was vermoedelijk nog eens zo groot als het werkelijke.
H et gezicht van de partij
De partij moet een Gezicht krijgen, hoor ik. Geen gewoon mensengezicht natuur- lijk, maar een partijgezicht: een papie- ren masker, met kleine oogjes, minus- cule oortjes en een hele grote mond. Die mond is bevroren in een welwillende grijns tegen de kiezer, maar een diepe frons vanwege de ernst van de toestand herstelt het evenwicht. Een Manifest, met Hoofdlijnen. Niet aileen helder ge- schreven, maar gesteld in heldere en bovendien nog klare taal. Niet aileen duidelijk, maar een toonbeeld van DUI- DELIJKHEID. Een gezicht dat gelijk heeft, en dat daar zelf' uitstekend van op de hoogte is.
Voor mij hoeft het niet. Het doet me te veel denken aan het soort politici dat al- tijd alles weet. Dat achter kathedertjes in slecht bezette zaaltjes rad en gedeci- deerd antwoord geeft op aile vragen die het publiek maar bedenken kan. De ant- woorden hoeven niet perse op de vragen te slaan, als de antwoordman zich maar nooit, nooit, nooit laat betrappen op uit- latingen als: dat weet ik niet, daar het ik eigenlijk nooit over nagedacht, dat zou ik eerst eens moeten navragen. Dat soort dingen zeggen ze pas weer als ze achter het kathedertje vandaan zijn. Tenzij het zover met hen is gekomen, dat het kathe-
dertje aan hun buik vast gemonteerd zit.
Ik hou niet van dat soort politici, en ik hou ook niet van politieke manifesten vol krachtige zekerheden.
Neem nu zo'n stuk van Moerkerk en Mer- tens. In zijn soort voortreffelijk, een goede samenvatting van de dingen waar D'66 voor staat en waar ook ik wei zo'n beetje achter sta. Maar ja, het blijft een Manifest. Als je dat mooi bol wil laten staan, dan moet je er hete lucht bijpom- pen, dat kan moeilijk anders.
"De mens moet in staat zijn mens te blijven!" Ai! Dat kunnen de heren van de andere partijen in hun zak steken! Die willen heel wat anders! Die willen een onmenselijke politiek, 'en dat is nog heel wat anders dan on-nederlands!
"Dat noemen wij werkelijke progressivi- teit: permanent ontevreden zijn met de situatie om je heen". Ai, dat kan ik in mijn zak steken; blijkbaar ben ik zo wei- nig werkelijk progressief, dat ik de defi- nitie ervan aanzag voor de definitie van het absolute sjagrijn.
Nou ja. Zoals gezegd, ik vind het hele- maal geen slecht stuk, en ik zal er niet om treuren als het congres het met blij handgeklap als partijgezicht aanvaardt.
De gebreken zijn de gebreken van de soort, denk ik. Zo'n fraaie Papieren Tij-
Een
telefoongesprek van vrouw tot vrouw
De telefoon leent zich voortreffelijk voor het benaderen van kiezers. Over het algemeen zal dat vrouwen beter afgaan dan mannen. Zij be- schikken nu eenmaal over een wat charmanter stemgeluid en hebben bovendien meer de ge- legenheid tot het voeren van een dergelijke actie.
De ideale tijden om in de telefoon te k/immen liggen tussen half 1 0 en 11 uur en tussen half 3 en half 4. Voorwaarde is we/ dat men iets te zeggen heeft. Men zou het kunnen hebben over typisch "vrouwelijke" onderwerpen als creches, winkelcentrajwinkeluren, openbaar vervoer en hoeD '66 over deze zaken denkt.
Men kan de "telefonades" ondersteunen met zgn. "teaparties ". Gedachte: nodig die vrouwen die belangstelling tonen regelmatig uit op de thee en zorg steeds dat een of meer kandidaten aan- wezig zijn. Succes lijkt wei haast bij voorbaat verzekerd.
Hoe
om te gaan met de pers
A is u van plan bent de pers in te schakelen, do- cumenteer u dan eerst uitvoerig. Welke bladen zijn van belang. Welke mensen behandelen we/ke onderwerpen. Wat zijn de verschijningstijden, de verschijningsdata, de sluitingstijden. Journa/isten zijn druk bezette mensen, die niet altijd tijd heb- ben zich grondig in een bepaalde materie te ver- diepen. Leg alles duidelijk uit en overval ze niet op het laatste moment met uitnodigingen en moeilijk te lezen, oeverloze stukken. Plan a/les goed. Zorg op tijd voor uitnodigingen, weggeef fo/dertjes, samenvattingen van nota's en pro- gramma's in de vorm van rege/matig te verzen- den perscommunique 's.
"Stuff" voor zo 'n perscommunique zou bijvoor- bee/d kunnen zijn: de definitieve kandidatenlijst, het verkiezingsprogramma, het minimumprogram- ma, de eventuele a[spraken met andere politieke partijen, de a.s. verkiezingscampagne enz.
U zoudt natuurlijk oak een persconferentie
kunnen organiseren, waarin u genoemde zaken de
revue /aat passeren. AI zou aileen de verslaggever
van het plaatse/ijk weekblad maar komen, dan
nog is het meegenomen. Vergeet nooit dat a/les
wat in de verkiezingstijd in en om de locale af
delingen gebeurt, nieuws is.
april 1970
ger kan ook vast wel nuttig zijn. In het poppenspel van de verkiezingsstrijd kun je hem mooi laten opdraven tegen de An- ti-revol utionaire Leeuw, de Katholieke Zeeslang, het Rode Sinterklaaspak en het Liberale Paasei.
Als we het partijgezicht maar niet gaan gebruiken als een bord voor ons eigen hoofd. Het belangrijkste lijkt me toch, dat we onze eigen gezichten laten zien.
Wie in de gemeenteraad wil, zal de kie- zers moeten opzoeken om zichzelf voor te stellen. Niet met de voet tussen de deur en onstuitbaar pratend als ging het erom een exemplaar van de Wachttoren te verkopen, maar met de vraag wat de mensen eigenlijk willen. En met een vi- sitekaartje, waarop adres en telefoon- nummer van het toekomstig gemeente- raadslid, zodat de kiezer weet waar hij terecht kan als hij straks een idee heeft of een vraag of een grief.
De kiezer is niet gek. Hij weet best dat alleen een _echt gezicht echte oren heeft.
Aad Nuis.
politiek voor de boekenplank
Kiezen en delen
Steeds meer Nederlandse gemeenten wil- len jonge kiezers als ze 21 jaar zijn ge- worden duidelijk laten merken hoe belang- rijk ze eigenlijk zijn. Een voorlichtings- bijeenkomst over democratie is wel het , minste dat in de mode is op gemeentelijk
voorlichtingsgebied.
De Haagse journalist J. Verstegen maakt het die gemeentebesturen gemakkelijk. In opdracht van de Vereniging van Neder- landse Gemeenten heeft hij een boekje
"Kiezen en delen" geschreven, dat hij de : toevoeging een kwestie van spel en tegen- spel in de samenleving heeft meegegeven.
De gemeenten kunnen het boekje bestellen bij uitgeverij Vemande Zonen N. V. in IJ- muiden. De bedoeling is dat de jonge kie- zers het gratis krijgen en dat de geinteres- seerde burger het werkje koopt in de boek- winkel.
De auteur vertelt op prettige wijze wat democratie is, hoe het landelijk en plaat- selijk bestuur functioneert en hoe de kie- zer daarbij een vinger in de pap kan en moet hebben.
Een alleraardigst, maar ongetwijfeld niet zo bedoeld, grapje is dat in de adreslijst de Jongerenorganisatie Vrijheid en Demo- cratie (JOVD) is ondergebracht op het secretariaatsadres van D'66, Keizers- gracht 576 in Amsterdam.
In de volgende oplage verandert dat en bovendien zal de auteur keer op keer de bijna zeventig pagina's kritisch doorne- men om zijn Kiezen en Delen modern te houden.
De PPR op aarde
Erik Jurgens, begenadigd voorman van de PPR, is de schrijver van het boekje De PPR op aarde, dat hij zelf een haastig pamflet noemt en aan de achterzijde is voorzien van de afbeeldingen van Jurgens, Mertens, DeGraaf en Kloos.
Zijn pamflet is duidelijk geschreven met de Statenverkiezingen in het vooruitzicht.
Dat blijkt wel uit zijn voorspelling dat als het op 18 maa.rt om Tweede Kamerzetels gegaan zou zijn, de PPR van 3 naar 6 zou zijn gestegen en D'66 van 7 naar 14. Een erratum in het boekje zegt: PPR van 3 naar 7 en D.'66 van 7 naar 16. Zo gaat dat met voorspellingen.
DEMOCRAAT
Blijft echter dat Jurgen's produkt een aardig boekje is dat door uitgeverij De Fore! voor f 4, 90 in de handel is ge- bracht.
Om nogmaals te citeren: lk (Jurgens) be- sef dat het in de zo zwaarmoedige Neder- landse partijpolitiek een onvergeeflijke zonde is om met een niet fundamenteel- doorkneed verhaal te komen. Maar dit pamflet heeft die pretentie niet. Het wil informatie verschaffen, om bij te dragen aan de politieke bewustwording van de Nederlandse kiezer.
Pak mee
Het omstreden rapport van de landelijke PAK-commissie is door uitgeverij De Fore! van een fraaie kaft voorzien en voor nog geen vijf gulden in de handel gebracht.
Pak mee heet het interessante geschrift met de ondertitel Een opzet voor een bun- deling van vooruitstrevenden, dat voor pak weg 49 duppies verkrijgbaar is.
Zonder het rapport van een toelichting te voorzien, kan hier worden gezegd dat het lezen van de bijna tachtig pagina's de moeite waard is. Pas daarna treden de twijfels op, maar bij sommigen misschien ook de waardering.
Om vrij nauwkeurig te weten wat het PAK is, moet dit boekje eerst worden gelezen en daarna worden bewaard om het bij de hand te hebben als iemand vraagt wat PAK betekent.
Mei '40
Werkelijk boeiend schrijft dr. L. de Jong in het derde deel van Het koninkrijk der Nederlanden in de tweede wereldoorlog over het beleid van de ·regering in mei
1
