UIT DE PARTIJ

(1)

r

WEEKBLAD VAN

VOOR VRIJHEID

NUMMER 971

Dl IN

en

VOLKSPARTIJ DEMOCIATil

VRIJDAG 20 SEPTEMBER 1968

Troonrede:

bevestiging van evenwichtig en positief beleid

, .In onze eeuw van spanning tussen yrijheid en onvrijheid is de creatieve en inventieve kracht van de democratie oycrduidelijk geblel{en. Het is dan oo:{

een voorrecht te leven in een land waarin de vrijheid niet slechts als een ieleaal wordt erl{end, 1naa1· ook in de v:crl,elijkheid van ons dagelijl's lev -'11

<ds een hoog goed wordt ervm·en."

Het is goed, dat deze woorden, waar- rlee de T1·oonrede eindigt, eens zo duidelijk werden uitgesproken. Een kleine.

n,aur !nidl"C!ehtige minderbeid van ex-

tl·eem-link>-<~ jongeren en ande1·e randii- gm·en demonstreren helaas bij herha- lmg. dat zij er geen benul van hebben vv"at de consequenties (ooi' voor henze][) zouden zijn van hun Castro-. Mao-.

liifoskou- of andere totalitaire sympa- thieën.

De Tsjechoslowaken. wie een ogenblik een - zij het nog slechts miniem - stukje herstel van de democratische vrijheden leek beschoren, ondervinden thans in de geest en aan den lijve wat het gemis daarvan voor een beschaafd volk betekent.

Inderdaad heeft· het • optreden van Sowjet-Rusland en zijn satellieten nog·

eens duidelijk in het licht gesteld, dat het veiligheidsstelsel van de Navo- een onmisbare waarborg blijft voor de bescherming van onze vrije westerse sa- n,enleving en voor het behoud van de wereldvrede.

De passus, dat "handhaving van een doelmatige Nederlandse bijdrage aan d') bondgenootschappelij!{e defensie daarom noodzakelijk blijft" is dan ooi' wel een minimum van wat als concrece reactie op de gewijzigde strategische verhoudingen in Midden-Europa mocht worden verwacht,

Onze fractie zal, naar wij aannemen.

bij de behandeling van de Defensie-begroting de consequenties van de gebeur- tenissen rond Tsjechoslowaldje zelmr ernstig onder het oog zien.

Defensie, onderwijs, woningbouw. ol't- wikkelingshulp, verbetering en uitbl'el- dmg van ons wegennet, bevordering van de (regionale) werkgelegenheid en zoveel andere zaken die geld - en veel geld - kosten, vragen weer de aandacht van regering en parlement.

In een lezenswaardig artii{Eèl in het Algemeen Handelsblad over de tragiek van het Engelse socialisme en over het feit, dat Engeland op economisch g,:;.

bied steeds meel' achter 1·aald, gebruik- te prof. dr. F. Hartog onlangs het pak- lwnde beeld, dat men nu eenmaal geen sociaal paradijs kan bouwen op een economisch kerkhof. Dat sloeg· voor Eng-o- land speciaal op de ondan!{bare maatre- gelen, die premier Wilson dan nu heeft moeten nemen als een loonstop en de vermindering van de vele gratis sociok voorzieningen.

Het geldt echter eveneens voor alle andere noodzakelijke of waardevol g"! · a eh te zaken, ook in ons land, die moe·

ten worden gefinancierd. Gezonde finan- ciën, een evenwichtig financieel-economisch beleid, vormen de bron voor dit alles.

Vol'ig jaar gaven wij naar aanleiding

var de eerste Troonrede onder dit kabinet als onze voorlopige indruk. dat he~

gevaarlijlw illusionisme van de heren Cals en Vondeling had plaats gemaakt voor de verantwoorde zakelijkheid van de heren De Jong en Vl'itteveen. In deze T1·oonrede en lVIiljoenennota kan men gelukl,ig de juistheid van deze ,ndruk bevestigd vinden.

Terecht schreef ook Het F'inanciëk nn.gblad naar aanleiding van de jongste Troonrede, dat het herstel dat dit KahJ-

···ct zich bij zijn optreden voornam.

goeddeels is geslaagd en dat het daal·- naast (nog 1 leiding moet geven "mtn een proces van diepingrijpende en ve··l verbeeldingskracht vergende indm;b·iëie vèrnieu\ving.''

Toen minister Witt."veen Yorig jaat·

zijn eerste Miljoenennota indiende.

r.1erkte hij op. dat de regering eeu

"voorzichtig en evenwichtig beleid nodig acht, ·dat de inzinking van de con- junctuur tegengaat en het herstel bevor ..

dert, dat - gelukkig - voor het volgende jaar wordt verwacht. De thans (dAt was dus in 1967 - A.) ingediende begroting zal tot dit doel kunnen bijdragen. '

Met voldoening kan thans, een jac•r later, worden vastgesteld, dat het eve.•- wichtsherstel in onze economie duidelijk op weg is en dat onze betalingsbalan~ is verbeterd.

Voor het conjuncturele aspect en de - grotendeels reeds eerder bekende - belastingvoorstellen, verWIJzen wij gaarne naar het deskundige commen- taar van mr. Van Galen elders in dJt nummer. Die voorstellen zullen zekP-r di> opbovwend-kritische aandacht van onze fractie krijgen.

Hier willen wij ons voor het ogenblik beperken tot het uitspreken van onze voldoening over de plannen tot het weg- nemen van de belastingverhoging, die voortvloeit uit de geldontwaarding (het progressie-effect) en tot indiening van een wet, welke daarna een jaarlijk;c automatische aanpassing van de loon- en inkomstenbelasting aan inflatoire inkomstenstijgingen invoert.

Aan deze onbillijke sluipende bP- lastingverhoging, die vooral de midden- groepen en de particuliere pensioentrek- lwrs tot slachtoffers maakte, zal dan dan!{ zij minister Witteveen en staatsse- cretaris Grapperhans een einde komer>.

Een groot aantal wetsontwerpen zul- Jen de Kamers te behandelen krijgen, die wel aantonen, dat het Kabinet bepaald niet stil zit. Dat het de vo!l{Sver- tegenwoordiging zulk een grote hoeveei- heiel werk gaat verzetten is, zoals de Nieuwe Rotterd<tmse Courant opmerkte, bepaald "niet het kenmerk van een Ka- binet, dat alles bij het oude wil laten.''

En om n1et een constatering van e-oa arider liberaal dagblad, het Algemeen Handelsblad, te besluiten: "Een periode van betrekkelijke onzekerheid en terug- gang op economisch gebied lijkt te worden afgesloten en hoewel de politiel'e en maatschappelijke vraagstukken niet minder ingewildteld zijn geworden, heeft de regering onmiskenbaar aan zr>!fve1trouwen gewonnen.''

A.W. A.

H. l\I. de I\oningin tijdf'ns het uitsprf'l,en van df' TmonrPdl." dinsdagmiddag jll.

---~--- -~- ' -

-- -- -- - -- ^-

/ · e Pag. 3 Het Kieswet-rappor~

• Pag. 5 Miljoenenota

• Pag. 6 Ja en nee bij D '66

(2)

2 .- vrijdag 20 september 1968

UIT DE PARTIJ

• AMSTERDAM

De jaarlijkse kadercursus van de afdeling Amsterdam is voor het seizoen 1968-1969 gewijd aan de financieel-economische problematiek. De organisato- ren hopen in deze cursus te laten zien dat aan deze materie een aantal fundamentele politieke problemen ten grondslag ligt en dat de soms in technische termen aangeklede argumen- tatie grote politieke meningsverschillen verbergt.

Het pr.opamma van de cursus .is als V<Jlgt: 26 september drs. A. Pais over de Rol van ·de overheid in het e;:onomi.seh leven~ l.f! okti>ber de heer G. M. ·'l"b...

Goossens over de Miljoenennota; 7 no-

VE.'nib.er drs. G. M. V. van A-ar{lenne over -de Herziening van het onderne- mingsrecnt; 11 december drs. P. H. Hu- genholt over ·de .gedachten in soci-a- listische 'kring .over het VVD-rapport j)e.

tr·etfende de Herziening van het onder- nemingsrecht; 21 januari drs. W. G. C.

.M. Haack over de EEG; 18 .rebr:ua:ri drs. F. w. van der :Senaar .over ·Ontwik- kelingshulp; in .maart een nog .niet tle-

·kende spre'ker over de Economische ontwikkeling op lange .termijn ·in Neder- land; 24 april dr. G. F. Fortanier over 'Het houden van een betoog; 20 mei een

äfSluitende avond.

Alle bijeenkomsten van de cursus worden in Hotel Polen aan Rokin en Kal- verstraat gehouden. Men kan Zich opge- ,ven bij het secretariaat van de afdeï:ing

Amsterdam, Herengracht . 36, vóór '24

~:~eptember.

• APELDOORN

Vorige week vrijdag heeft de afdeling Apeldoorn een avond belegd in de nieuwe wijk Zevenhuizen van de gemeen~e,

om de nieuwe bewoners een indruk te geven van hun woonplaats. Drs. H.

Millenaar, directeur van de gemeente- ,lijke sociogi•afische dienst, vertelde met .behulp van een aantal lichtbeelden hoe 'Apeldoorn vroeger was; hoe het er 'tegenwoordig uitziet en hoe deze snelst 'groeiende gemeente van Nederland er in de toekomst zal uitzien.

Na de pauze konden de nieuwe wijk- . bewoners kennismaken met de leden

·van de VVD-fractie in de Apeldoornse _gemeenteraad, die waren gekomen om eventuele vragen, klachten en problemen te beantwoorden en te bespreken.

Vele aanwezigen maakten van de ge- boden mogelijkheid druk gebruik.

Het bestuur van de afdeling Apel- doorn kan terugzien op een zeer ge- slaagde avond: het contact kiezer- gekozene wordt zo op de juiste wijze gediend. Het bestuur is van plan meer van dergelijke avonden te beleg-

gen.

• EDE

, De afdeling Ede heeft een commissie van bijstand ingesteld, die wethouder H.

P. Holboom en de raadsleden G. W. Bos . en M. van Gestel meer informatie · zal verschaffen over de zgn. buitendorpen van de gemeente. De commissie bestaat uit vier leden: de heer A. A. Exco voor Otterlo en De Harskamp, de heer G.

. I{oster voor Bennekom en De Kraats, de heer G. M. J. van der Meene voor De Klomp en Ederveen en de he-er G. J.

'Wilbrink voor Lunteren, Wekeromen De Valk. Hot bestuur van de afdeling hoopt . dat door hun activiteiten de bijdrage die de VVD aan het besturen van de gemeente Ede levert, nog zal uitgroeien.

Op maandag 7 oktober houdt de afdeling in de Reehorst een algemene leden- 'vergadering, waarop het rapport Kiezer

en Gekozene aan de orde zal worden :gesteld. Het Tweede-Kamerlid Wiegel zal

·het rapport op deze bijeenkomst nader toelichten.

Vrijheid enFV'V'

Democratie~

D'"'FM⁹M +i 9APiWP y&• 'divN'•0 • 8 *i^{8 1}RUD Weekblad van de VolkspartU voor Vrijheid en Democratie.

.Adrea van de administratie (zowel voor abonnementen ala voor advertenties) : Witte de Withstraat '13 te Rotterdam (postbus 824 te Rotterdam).

Tel. 010-1110 00, abonnementen toestel 219, advertenties toestel 224. Postgiro: 245103 t.n.v. Administratie Vrijheid en Demoeratie te Rotterdam.

Hoofdredacteurt Ph. C. la Chapelle Jr.

.Adrea van de redacties Nieuwe Herengracht 89 B te Amsterdam-C.

Spreekbeurten

20 sept.

2S sept.

2.3 sept.

24 sept.

25 sept.

27 sept.

30 sept.

1 -okt.

4 okt.

V okt.

7 okt.

9 okt.

12 okt.

14 okt.

P-eriode 20 .;eptember tot en met 14 oktober

Amsterdam

(20.00 uur, Politiek Café, Pieters Poortsteeg) Verihuizen

(20.00 uur, De Rode Leeuw; oprichting afdeling Drie ban)

Oegstgeest

(20.00 uur, gem.centrum; .openbaar) Alphen a.d. Rijn

(20.00 uur, geh. Nabij; begrotingsdebatten) Amsterdam-J.O.V.D.

(20.00 uur, De Brakke Grond; ond.: Miljoenen- nota)

Koog a.d. Zaan (Statencentrale Zaandam) (20.00 uur, Lindenboomschool)

Zwolle

(Ond.: Kiezer·Gekozene) Breda, We.st-Brabant

(20 .. 30 uur, Hotel CosmopGlite; ond.: De Rijks- begroting:)

TiJburg

(20.15 uur, Stadsschouwhur,g; ond.: De nieuwe Begroting)

Utrecht

(20.00 uur, Restaurant Jaarbeurs) Vleuten/De Meern

(20.00 uur, Haarzuilena-De Vier Balken; ond.: De Algemene Politiek')

Eelde Heiloo

(20 uur, Oude Her-berg; ond.: Nederland en Indonesië in nieuw perspectief)

Ede

(.20.00 uur, de Reenorst; ond.: Kiezer-Gekozene) Dedemsvaart

Wageningen (Lib. Stud. Ver .. ) Oasterbeek

(Conf. Vrouwen in de VVD) Gooise Kadercursus

H. Wiegel in debat met drs. J. v. d. Doel

Mr. dl'. c. Berkhouwer Mr. J. G. Rietkerk Mr. W. J. Geertsema

H. J. L. Vonhoff H. Wiegei

A. J. B. Hubert en mej_ A. Kappeyne van de Coppel!o

Mr. E. H. Toxopeus

Drs. Th. H. Joekel'!

R. Zegering Hadders

H. Wiegel

R. Zegering Hadders

Mr. dr. C, Berkhouwer H. Wiegel

H J. L. Vonhoff Mr. H. van Riel Mr. E. H. Toxopeus H. Wiegel in debat met H.C. Faas

AANMELDINGSFORMULIER

Te zenden aan de penningmeesteres mevr. A. Vriesman-Gerde, Ka~>tanje·

laan 13a, lUiddelfmrg. *) ·

11

Ondergetèkende:

Adres: ... . Woonplaats:

Beroep:

Functie in of voor de VVD: ... .

e Geeft zich op voor de bijeenl!;omst van de Vrouwen in de VVD op .12 en 13 oktober 1968; kosten''*) f 23,50 of f 22,50 (vóór september) of 1 ... .

volgens onderstaande berekening.

Deelt bij voorkeur kamer met ... .

e Is bereid f 1,- bij te dragen ter bestrijding van de algemene kosten;

maakt gelijktijdig het verschuldigde bedrag over op postrekening no. 605368 t.n.v. Penningmeesteres Organisatie Vrouwen in de VVD te Middelburg.

BEREKENING KOSTEN **) zaterdag: Thee f 0,75

Warme maaltijd ., 8,50 Koffie ., 0, 75 Zondag: Logies + ontbijt ., 14,-

*) Invullen in drukletters.

Koffie ., 0,75 Broodmaaltijd ,. 6,50

Totaalf

Handtekening:

**) Doorbalen wat niet verlangd wordt.

TIPS ZIJN ALTIJD WELKOM

HEBT U VOOR HET WEEKEND NOG GEEN PLANNEN?

DAN HEBBEN WIJ EEN TIP VOOR U

Een ritje over de Hoge Veluwe met als doel

HOTEL DE WAGENINGSE BERG

(Vlak bij Renkum op de weg Wageningen-Arnhem)

Uw wagen gemakl,elijk op ons eigen tel'l'ein par- lreren en neerstrijken op het terras aan de Rijn.

Daarna dineren in ons restaurant of iets laten ser- veren van onze plate-service (van f 3.75 tot f 4.50).

Of u ktmt ech!t Indonesisch gaan rijsttafelen. Rijst- iafel voor 2 personen met 20 gerechten f 13.50.

SFEER en STIJL en GASTVRIJE PRIJZEN.

VRIJHEID EN DEMOCRATIE

Jl:epU Y " r deze rubriek liP-

de• ^aa1u me••· ^lllJ'. ^{ll!l. ••}

Beook-BeddiDI', llltadheudèn·

,~antnea IQ. • • Ha••·

Agenda voor Oosterbeek

Voor onze jaarlijkse tweedaagse bijeenkomst op zaterdag 12 en zondag ·13 olüober op de "Pietersberg" in Oost<>r- beek, vragen wij ook nu weer uw aandacht. Ieder vrouwelijk lid van de partij is van harte wellwm op deze interes- sante conferentie. \

Hieronder volgen enige zakelijke me- dedelingen. Eventuel~ aanvullingen en wijzigingen komen in het weekblad Vrij- heid en Democratie.

Met persoonlijke wensen zal zoveel mogelijk rekening worden gehouden, -- maar toezeggingen kunnen wij niet

doen.

De totale kosten bedragen f 23,50 in- clusief bedieningsgeld. Bij aanmelding uiterlijk met. de morgenpost van 30 september heeft men recht op f 1.- re- ductie. Voor diegenen, die niet van alle3 gebruik :inaken, staat op het aanmel- dingsbHjet een prijslijst van de maaltij- den, dranken en logies. Degenen die zelf geen of geringe reis~ of verblijfkosten hebben, wordt verzocht f 1.- bij te dragen in de algemene kosten.

Logies vindt plaats op de Pietersbelg zelf. Er is centrale verwarming en warm water. Lakens en slopen mee-·

brengen of hiervoor f 2,50 betalen. Hand- doek f 0,25. Indien gewenst kan uw bed opgemaakt worden, kosten f 0, 75.

Voor de r.k.-leden bestaat de gelegenheid de mis bij te wonen op de Tafel- berg om 7 uur en 9 uur.

Afrekening uitsluitend via ons bestuur en bij voorkeur gelijktijdig met de aanmelding op postgiro no. 605368 t.n.v.

Penningmeesteresse Organisatie Vrou- wen in de VVD te Middelburg. Het gi- rostrookje dient als bewijs.

Verbinding: Vanaf station _Arnhem trolleybus no. 1, richting Oo.sterbeek.

Uitstappen bij de . Pieters bergseweg en èeze volgen. Ook vanaf station Ooster- beek kan men trolleybus no. 1 nemen.

Namens het bestuur, J. P. Hansen-van der Linden.

Markeweg 3. Emmen:

Tel. 05910 - 123J5.

Z:i.terdag 12 oktober 1968.

15.15-15.55 uur. Ontvangst en theedrinken.

16.00 u. Opening door de presidente mevrouw mr. M. N. W. Dettmeijer-Lab- berton.

16.30 u. mr. E. H. Toxopeus spreekt!

18.00 u. Warme maaltijd.

19.30 u. .,Wie zwijgt stemt toe" . Spreekster mej. Joh. H. Springer.

20.00 u. Koffiepauze.

20.30 u. Vragenuur.

Het bestuur ontvangt punten, die men besproken wenst te zien, bij voorkeur vóór 1 oktober a.s. In dit vragenuur zal een medisch deskundige een korte inleiding houden over abortus provocatus.

Om een inzicht te krijgen in uw mening over dit vraagstuk, zal hierna een schriftelijke enquête worden gebouden.

Zondag 13 oktober 1968.

9.00 u. Ontbijt.

9.30 u. Bezinningswoord door mevr.

M. Sicman-Hardeman.

10.00 u. Automatisering, zegen of be- dreiging? Toekomstverwachting in wij- :re van werken in de ondernemingen en de invloed daarvan op de maatschappij en gezin. Spreker: mr. D. Sorgdrager, chef Arbeidszaken bij de Algemene Kunstzijde Unie. Gelegenheid tot hd stellen van vragen.

11.30 u. Kopje koffie, waarna geiegen- heid tot wandelen.

13.00 u. Broodmaaltijd met warme schotel.

14.00 u. De student op drift? Sprekers:

prof. dr. R. Braams, hoogleraar aan de ur.iversiteit te Utrecht en de heer J . Wiebenga, president van de Federatie

·van Liberale Studenten Verenigingen in Nederland. (Beide sprekers zijn bereid vragen te beantwoorden.)

15.30 u. Sluiting, waarna theedrinken en vertrek.

VVD op de radio

De volgende radio-uitzending van de VVD is op donderdag 26 september van 18.20 tot 18.30 uur via Hilversum U [298 m).

(3)

r

VRIJHEID EN DEMOCRATIE

Het Kieswet-rapport van de Commissie-Cols (11)

Parlementair stelsel en formatie-procedure

Het eerste rapport van de Staatscommissie van advies inzake Grondwet en Kieswet beperkt zich, overeenkomstig de als eerste aan ·haar voorgelegde vraag, tot het probleem van. de al dan niet ·wenselijkheid om - binnen het kader van de bestaande Grondwet - wijzigingen aan te brengen in· de Kieswet.

Zoals de staatsèómnïisáie iri haa.r inleiding op het hoof~stuk: ,;Algemene Beschouwingen" opmerkt; . gaat. die' vraag uit van het onderscheid tussen wijzigingen in· het kiei3stelsel, die blijven binnen het kader van het door de Grondwet bepaalde en anderzijds wijzigingen, die daar b~iten liggen. Deze soorten va·n wijzigingen staan niet geheel los van elkaar. Bij het bepalen van een oordeel omtrent de wenselijkheid van veranderingen binnen het kader van de Grondwet ka.I1, naar in de i.nJleiding wordt opgemerkt, ook een rOil spelen het standpunt. dat men Zièh gevormd heeft ten aanzien van hervormingen van het kiesstelsel büiten de door de Grondwet getrokken grenzen.

De tegen het geldende kiesstelsel aangevoerde bezwaren staan voorts niet altijd op zichzelf. Ook in de staatscommissie bleek, dat zij meermalen samen- hangen met wensen van meer fundamentele aard, die een verder of breder ingrijpende herziening van ons staatsbestel beogen.

. .

De staatscommissie heeft gemeend, zich vooralsnog te moeten onthouden van een standpunt-bepaling ten aanzien van deze wensen. _en de, daaruit vo.ort- vloeiende gevolgen, .. daai. zij i,n dit inte- rim-rapport gebonden . is aan .het bestaande grondwettelijke kader.

Niettemin heeft de "grootst mogelijke meerderheid" van de staatscommissie reeds thans als haar oordeel willen uitspreken, dat "wijzigingen in het staatsbestel, die in ·de toekomst wellicht wenselijk zullen ·blijken, toch altijd het parlementaire stelsel d.w.z. een stelsel, volgens hetwellt de regering be- hoort te steunen op het vertrouwen van een meerderheid in het parlement - zullen dienen te handhaven."

Het zou mij niet verwonderen als vele lezers bij het kennis nemen van boven geciteerde uitspraak dezelfde reactie bij z1ch hebben voelen opkomen als bij mij het geval was. Een reactie namelijk van verbazing, zo niet van ontsteltenis, dat deze uitspraak niet door de gehele staatscommissie is onderschreven, doch dat één lid zich daarvan 'dus heeft ge- distantieerd. De vraag ligt voor de hand: telt de staatscommissie dus een lid, dat voorstander is van een dicta- tüt·iaal 'bewind?

Standpunt D'66

Zo is het gelukkig niet, al zien velen, c.a. in onze kring in het door dat ene lid voorgestane systeem toch wel een hoogst ongewenste en tot veel verwar- ring leidende doorkruising van het par- lt>mentaire stelsel.

Dat ene lid van de staatscommissie, waar het hier om gaat, is drs. J. P. A.

Gruijters, voor-man van D'66. Deze ver- wijst in het rapport van de staatscommissie naar de in bijlage I van het rapport opgenomen samenvatting van het advies van zijn partij.

kundige praktijk" gegroeide eis, dat een kabinet het vertrouwen van de ineèrder~

beid van het parlement nodig heeft, moet volgens D'66 'Vervallen. Dat wil dus zeggen, dat de ee:n.;maal gekozen minister-president in prmcipe · door de Kamer n i e t tussentijds tot aftreden kan worden gedwongen.

De uiteindelijke beslissing over dieP.

gaande meningsverschillen tussen rege- ricg eu parlement dient volgens D'66 onderworpen te zijn aan het oordeel van de kiezers, die "zulle:(! beslissen over <ie verlenging van het mandaat hetzij van de minister-president, hetzij van de

hem bestrijdende Kamerleden."

D'66 heeft daarbij zelf echter reeds aangeteltend, dat zij er zich van bewust is, dat op haar standpunt, dat een eenmaal gekozen minister-president niet tussentiJds tot aftreden kan worden gedwongen, ernstige kritiek i!! geuit.

"Hoewel velen van oordeel zijn, dat de-

;,;e kritiek niet steekhoudend is, acht de partij het niettemin het overwegen .waard in hoeverre de bepleite onafhan- kelij•kheid .tussen regering en parlement

·verenigbaar is met een zodanige wijziging van de huidige praktijken dat het

parlement de· regering tot aftreden kan :dwingen door een bij voorbeeld met versteritte meerderheid genomen besluit. Een dergelijk besluit zou auto- matisch het gevolg moeten hebben, dat tevens vervroegde parlemèntsverkiezin- gen worden gehouden."

Aldus de samenvatting van de desi- derata van D'66 op dit punt.

Voordracht

In het rapport van onze VVD-commissie (verder aan te duiden als "Commis·

sie-Geertsema") wordt, naar men weet, een voorstel gedaan met betrekking tot de procedure van l.abinetsformatie, dat zonder wijziging in Grondwet en Kieswet is te verwezenlijken.

Daar wordt (op pag. 13/14) het in de ontwerp-resolutie nr. 8 neergelegde voorstel verdedigd om het parlement (de Tweede Kamer) in 'een openbare discussie na de verkiezingen een voor·

dracht aan de Koningin te doen opma- ken voor een formateur, tevens lmndi- daat minister-president. Deze voordracht komt dan dus in de plaats van de thans gevolgde methode, dat de frac- tievoorzitters elk afzonderlijk een (ge·

heim) advies aan de Koningin aanbie- den.

De voordelen, die de commissie-Geertserna in deze voorgestelde nieuwe methode ziet, zijn in drie punten kort samen te vatten: de Koning(in) krijgt een veel positiever advies; open- baarheid van de motieven, die aan de voordracht ten grondslag liggen; grote- re indirecte invloed van de ldezers op de regeringsvorming.

Deze· voordracht kan geschieden op grond van het bepaalde bij artikel 129 van de Grondwet, volgens hetwelk "elke Kamer afzonderlijk" andere voorstellen dan voorstellen van wet aan de Koning kan doen. Gi·o'ndwetsherziening is hiervoor dus niet vereist.

Ook de staatscommissie-Cals heeft deze gedachte bekeken. Dat zij dit onder- werp bespreekt in de paragraaf "Spel- regels" en ten slotte niet tot een uitspraak komt, vindt zijn oorzaak on- getwijfeld hierin, dat voor de toepassing van deze methode geen wijziging van de Kieswet (en daarover gaat dit inte- rim-rapport) nodig is; slechts een wijzi·

ging van de procedurele spelregels.

De staatscommissie volstaat met de w;rmelding van twee standpunten in deze kwestie. "Een aantal leden", dat voorkeur geeft aan het op "meer na·

tuurlijke wijze" ondervangen van een aantal eerder in hun rapport genoemde bezwaren tegen bepaalde onderdelen van ons staatsrechtelijk bestel dan door het forceren daarvan door middel van een wijziging van het kiesstelsel, staat lrennelijk welwillend tegenover deze gedachte. Zij wijzen er daarbij o.a. nog op, dat de kiezers, die zich van hun kant bewust zullen zijn dat op korte termijn na de verkiezingen op de voorgestelde voet een openbaar debat in de Tweede Kamer zal plaats hebben, tij-

Naar aanleiding van de proeve van een nieuwe Grondwet heeft de regering destijds namelijk aan tal van colleges en organen van het politieke en maatschappelijke leven advies ge- vraagd inzake de strekking van een eventuele Grondwetsherziening. De in dat lmder aan de regering uitgebrachte adviezen werden (worden) met het oog op de openbare meningsuiting gepubli- ceerd in de Nederlandse Staatscourant,

EEN PARJIJT JE LIBRE

In een aantal van deze adviezen werden mede verlangens geuit ten aanzien van wijziging van het kiesstelsel. De desbetreffende voorstellen {waaronder begrepen voorstellen welke nauw met de regeling van het kiesstelsel samen- hangen, zoals die betreffende de kabi- netsformatie) zijn onder de bijlagen van het rapport kort weergegeven.

In dat overzicht zijn tevens betrok- ker" een drietal in dit verband van belang· zijnde rapporten, welke los staan van de adviesaanvrage der regering.

Het zijn de PvdA-rapporten "Het Neder- landse parlementaire stelsel" en "Een stem die telt", alsmede het rapport van onze VVD-commissie kiezer-gekozene.

Bijlage I bevat nu een samenvatting van het bekende staatkundige desidera- tum van D'66: de rechtstreekse verkie- zing van de minister-president, aan wiE' eeE "eigen verantwoordelijkheid" dient te worden toevertrouwd met betrekking tot de personele samenstelling van

"zijn kabinet", En het regeringspro- gram. dient te worden samengesteld op de grondslag van het programma, waannee de minister-president de strijd heeft gevoerd.

Positie

Zij staat een zo groot mogelijlte wc·

dHzijdse onafhankelijkheid voor tussen n,g:ering en parlement. De in de "staat-

een

verfrissend politiek boekje

door Hans Wiegel

CITAAT UIT HET VOORWOORD:

Het zijn wat losse persoonlijke notities over de V.V.D., dt>. partijvernieuwlng, de democratie in bestuur en maatschappij geworden. Over mijn eigen partij ga ik niet "hoera." roepen, daarvoor ben ik te verdacht. Overigens ligt het liberalen niet zichzelf op de borst te slaan en de eigen id,eeën briljant te vinden. Een beetje meer relativeren in de polltlelr, bereid zijn naar an<leren te luisteren en af en toe ook eens om jezelf kunnen lachen, zonder de ernst van de zaken waar het in de samenleving om gaat te vergebm, zou een bijdrage tot politieke vernieuwing zijn, waar we wat aan

zomlen kunnen hebben.

U kunt dit openhartig boekje (87 pagina's), dat u in één adem uit/eest bestel/en door f 3,95 over te maken op postgiro 10303 ten name van NRC-Tijdschriftenuitgeverij, Rotterdam. Op het bijstrookje vermelden: ,.Libro'".

vrijdag 20 september 1968 _,; J

dens de verkiezingen met name hun be·

langstelling kunnen richten op het punt van de meerderheidsvorming ..n 'de volksvertegenwoordiging.

Geheel in overeenstemming ook niè't

l:.et rapport van de commissie-Geertse·

ma vestigen deze leden van · 4~

staatscommissie nog de aandacht ; .. op twee mogelijkheden of wenselijkheden.

De eerste is, dat het niet als een "autQ- matisme" behoeft te worden aanvaàrl!

dat een zittend kabinet aan de voor- avond van de verkiezingen zijn ontslag aanbiedt. "Het kan van belang zijn, 4at de samenwerkende regeringspartijen, ·in overleg met het kabinet het beleid van het kabinet inzet maken van de verltie·

zingen door te verklaren dat het kabinet zal aanblijven indien de samenwerkende partijen hun meerderheid bevestigd of versterkt zien. Zulk een besluit tot aanblijven behoeft niet te verhinderen dat in het kabinet ten aanzien van por- tefeuilles of personen verschuivingen optreden."

Het tweede punt is, dat men volgens deze leden van de staatscommissie "zou kunnen. overwegen, in de toekomst de spelregel te volgen dat tussentijdse ka·

binetscrises niet tot een oplossing mo- gen • worden gebracht die de politieke klEmr van het kabinet beslissend w~jzigt

dan .nadat ,het elect()l'!laLdoor middf;l van Kimerontbinding. eh opvolgende verkiezingen in de gelegenheid is gesteld van zijn inzichten te doen blijken, zij het dat deze gedragslijn niet geforceerd zvu dienen te worden."

In het rapport van de commissie-Geertserna wordt er terecht aan her- innerd, dat van VVD-zijde bij de laatste kabinetscrises reeds op prak·

tische toepassing van deze "spelregel"

.is aangedrongen. Toen vonden wij echter (nog) geen gehoor.

Weinig heil?

"Andere leden" van de staatscommissie zien in de suggesties omtrent een openbaar Kamerdebat over de opstel- ling van een voordracht voor de aanwij- zing van een formateur (minister-president) dan wel in het aanblijven van een Kabinet "weinig heil". Zij zijn o.a. •ran oordeel, dat de realisering van deze voorstellen een mate van overeenstemming en bereidheid tot samenwerking tussen verschillende politieke partijen vooronderstelt, welke feitelijk niet aan- wezig is. Zou echter aan deze vooron- derstelling w e I worden voldaan, dan zou, zo menen zij, aan de beoogde nieuwe spelregels nauwelijks meer behoefte bestaan. Zo is huns inziens het aanblij·

ven van het Kabinet een zaak van slechts secundaire betekenis geworden zo gauw de regeringspartijen het eens zijn geworden omtrent samenwerking in de verkiezingsstrijd.

Zij verwachten ook weinig of niets van een Kamerdebat over de formatie.

Hun redenering komt hier op neer:

Indien de richting van de formatie door de verkiezingsuitslag wordt aangewe- zen, is er aan een Kan1erdebat geen behoefte. Is die richting n i e t duide-

lijlt, dan zal onderlinge overeenstemming in de Kamer slechts door middel van onderhandelingen achter de schermen tot stand komen.

Worden hier dus wel twee visies geg0·

ven, maar geen (meerde:r- heids)uitspraail: gedaan, dat is op een andere plaats in het rapport w e 1 het geval ten aanzien van de gedachten van een "consultatief referendum" inzalm de benoeming van de minister-president. Hierover in een volgend artikel.

A. \V. ABSPOEL

Correctie

In het eerste artikel van deze reei{s werd vermeld, dat de :Staatscommissie van advies inza·

ke de Grondwet en de Kieswet i<;

ingesteld bi,j n:oninldijl• Besluit van 21 september 1967.

Het is niet van groot belang, maar voor de goede orde zij toch medegedeeld, dat dit had moeten zijn: bij Koninldijlt Besluit van 26 augustus 1967.

A. W.ll.