Die evolusie van liggaamsgrootte en liggaamsbou by die mens : oorsake en gevolge / Hans de Ridder

(1)

Cb

NOP,TH·WEST UNIVERSITY YUNIBESITI YA (lOKONE·(lOPHIP,IMA NOORDWES·UNIVEi\SITEIT

WETENSKAPLIKE BYDRAES REEKS H: INTREEREDE NR. 202

Die evolusie van liggaamsgrootte en liggaamsbou by die mens: oorsake en gevolge

Prof J Hans de Ridder

(2)

Die Universiteit is nie vir menings in die publikasie aanspreeklik nie.

Navrae in verband met Wetenskaplike Bydraes moet gerig word aan:

(3)

Die evolusie van

liggaamsgrootte en

liggaamsbou by die mens:

oorsake en gevolge

I

Professor

J. Hans de Ridder

Intreerede

(4)

J9PP!t:I 9p SUBH T JOSS9JOJd

8ll0tS u81

• lJodS •

P!8LJPUOS88

• sU8pu8

1

8J~ln)f8S •

de)fSU8l8M

se 8Pl8WOdOJlU'V

• 8!SnloJ\3

• SJOlU8l1\1

AlI\I

• ... ·do

snllo:J

(5)

"Great leaders never desire to

lead, but to serve"

Myles Munroe

(6)

Professor Tjaart S.P. Van der Walt

(Gebore: 11 November 1942)

• Lewenslesse:

• Nederigheid • Humorsin • Man van God

• Gebruik die natuur om jou kop skoon te kry

(7)

Professor J.E. Lindsay Carter

Lewenslesse:

1. Nederig heid 2. Humorsin 3. Oeeglikheid as antropometris

Luister 2 keer meer as wat jy praat

(8)

Professor Gert L. Strydom

Lewenslesse:

1. Nederigheid

2. Dink voor jy praat 3. "He who kneels

before God, can

stand before anyone" 4. "Nothing just happen,

somebody makes it happen"

5. Hurnorsin

6. Seplan dinge deeglik

(9)

De Wet

My ouers

Tipiese Suidwesters. Ongelooflik

vriendelike en gasvrye mense met

'n fantastiese humorsin.

Mense wat nie tyd het vir aanstellerigheid, "snobs" en twak nie!

(10)

JePP!l:I ep sueH T J P!846 !p80w6es

"v

(i 8 l!nq U8) 8UU!q UeA !OOV\J "£ P!84)f!l8PU8P/\ "Z; Plnp 8

8

"~

:assalsuaMal

(11)

Evolusie

:T ... ... '0 "

Evolusie dui op :

"

die geleidelike

l.

"

ontwikkeling of

n

verandering

met die verloop

van tyd

(12)

de)JsuaJaM se

a!JJawodoJJuV

(13)

Antropometrie

• Die wetenskap wat ons gebruik om mense se liggaamsbou en

liggaamsgrootte te meet, word genoem antropometrie

• Ontleen aan die Griekse woorde:

- Anthropos (mens) - Metrein (om te meet)

Ross (1978:270)

• Baie ou wetenskap

(14)

ISAK

• "International Society for the Advancement of Kinanthropometry" (ISAK) • Akkrediteer opleiding wereldwyd (meer as 50lande) • Vlak 1, 2, 3 en 4 antropometriste Profl

ilS···~AK/··.

i..t ",,-. ~

'.

!r:fE'mationot Sc-cte+f Fe-: The AdvQncement of Ktnanthropot1'1elry

THIS IS TO CERTIFY THA T

HANSDERIDDER

HAS MET ALL REQUIREMENTS FOR RECOGNITION AS A

LEVEL FOUR ANTHROPOMETRIST

(CRITERION ANTHROPOMETRIST) Pres;ifenll~~AK 1 MQJI..l005 Ac.:redltafionj1alid until 1JLdPril.1!llll JSAK , I' II' ;1 \1 ~ ~ ~ 1

,

i

_i.~._,i d t .1'

.

II,

t

_~ ~ ~

(15)

Tegnieke

• Maak gebruik van veldtegnieke om liggaamsgrootte en -bou te bepaal

• Aspekte soos lengte- en hoogtemates, velvoue,

omtrekke, deursneemates ens. word gemeet

(16)

"" ap SU", "H T lOSSaJOld

iJ

)

Ul

l.lI

l:JUiJ/

=

nIWg

JJ

( :J1f)lJSSlJUl

(17)

"WHR"

(18)

(19)

0/0

Spiermassa

0.00744 x CAG2 + 0.00088 X CTG2 + 0.0044 X CCG2)

Where: MM1 = muscle mass (1); St = stature;

CAG

=

corrected arm girth (relaxed)**; CTG

=

corrected thigh girth (mid thigh)**;

eeG

= corrected calf girth**; Gender

=

0 for female, 1 for male;

Race = -2.0 for Asian, 1.1 for African American, and 0 for white & Hispanic;

** Corrected muscle (including bone) circumferences to be calculated as:

C m = Climb - pi X (skinfold/10)

(20)

Bod Pod

• Maak ook gebruik van nuutste tegnologie • "Plethysmography" • Archimedes se beginsel Liggaamsdigtheid (Db) = _Ligg~a~lI'lllssa_ Liggaamsvolume • Gebaseer Op lugverplasing (LV)

:'\,,,

• Vroeere pogings van LV '

\ .

'\,

nie suksesvol, maar Bod '"

Pod vanaf 1995 in die mark - baie suksesvol

(21)

(22)

• Sekulere tendens reeds vir afgelope 150 jaar nagevors en

gedokumenteer • Sekulere tendens is

neiging v/d rnens om langer en swaarder te word oor geslagte heen • Vind dus 'n evolusie plaas

t.o.v. mens se

Iiggaamsgrootte en liggaamsbou

(23)

Agtergrond

• Toename van 1 em per

dekade en

• 1-2 kg per dekade by

algemene populasie in

1ste wereldse lande • Land soos Japan 3-4

em per dekade • Japanese kinders

hedendaags weeg soveel so os hulle

volwasse ewekniee net

~

naW02

(24)

Oorsake van die sekulere tendens:

- Beter voeding

Beter gesondheidsorg en higiene

Vordering in die mediese wetenskap Beter lewensomstandighede - Genetika - heterose

,"'l'"'-1/'ItA

("outbreeding") of verbastering

4

~ _{Beter sosio-ekonomiese} ornstandig hede

(25)

Die Nederlanders

• Is hedendaags die langste mense in die wereld

• Sekulere tendens kom steeds voor - raak dus steeds langer

• Gemiddelde man is 1,84m lank met 1 uit elke 1000 mans wat langer as 2 meter is

• Gemiddelde vrou is 1,71 m lank

(26)

Oorsake

• Armoede & wanvoeding • Droogtes en hongersnood • Wanbestuur van droogtehulp • Oorlog • Korrupte regerings 39

(27)

Wereldwyd (WHO, 2004)

300 250 CD 200 c:

~

150 =' :E 100 50

o

Globaal 3deW Oorgangs 1ste W

fase

!0 Ondervoed (BMI<17.0) • Obees (BMI>30.0) I

Professor J. Hans de Ridder 40

(28)

.~.-VIGS

GLOBAL SUMMARY OF THE

AIDS

EPIDEMIC' DECEMBBt!004

Number of people living willi HIV in 2G04 Total 39.4 million (35.9-44.3 million) Adulls 37.2 miHion (33$-41.7 million) Women 17.6 miHion (16.3-19.5 million) Children under 15 years 2.2 million (2.()"2.6 miHion)

. "~" ~

People newly infected VIiIh HIV in 2G04 Total U million (U...6,4 miHion) Adulls 4.3 milrlOll (3.7-5.7 million) Children under 15 years 640 000 (570 00()"750 0(0)

AIDS deeIhs in 2004 Total 3.1 mHrto.n (2.8-3.511111IonJ

AduHs 2.6 milion (2.3-2.9 million)

Chilren under 15 years 510 000 (460 000-600 0(0)

The ranges around the estimates in this table define the boundaries within which the actual numbels lie.

(29)

NAVORSING

• THUSA studie (Transition and Health during Urbanization in South Africa)

• THUSA BANA studie

- kinders

• PLAY studie  kinders

• PU RE studie  epidemiologiese navorsing tans aan die gang

(30)

(31)

sa!JeweJp

SeM !nlJJods

~q

noq

ua aJJooJ6

"A"O"J a!SnIOA3

(32)

Sportmanne en -vraue is grater ... .

(33)

Bv

.". "Ja5IUUIA

"

(34)

(35)

JapP!C:l ap sueH T JossaJoJd 09 ~---~

...Sa!lane

JaaW

(36)

en meer gespierd ... .

'1'1 J.\lVtSBAJ.\J RUGBY VOE~rBAl .{lUB

'tsSs

.

-·~·~-·~l

My pa,

De Wet de Ridder snr. i

(37)

" ... [rugby] has become a gladiator sport

featuring big tackles and giant players"

(38)

Emanuel

Oorsake

Yarbrough,

3

• Liggaamsbou en

liggaamsgrootte van sportlui het dramaties verander die afgelope eeu

• Hoekom?

- Eise wat sportsoorte stet - Wenmotief - professionele

geldsport - Oefenmetodes - Seku lere trend

- Geslags-demorfisme - Selfseleksie deur sport

(39)

Manute 801 - Dinka van Sudan. Lengte = 230cm; Massa = 104kg; 8MI = 19.6; 5=1-1-10 r - - -.. ". ... ~ 54

(40)

• Grootte en bou van sommige sportvroue kan vergelyk word met individue wat lei aan anorexia nervosa.

Gesondheidsrisiko:

· amenoree • premature osteoporosis • stres frakture • 'n verlaging in BMD

(41)

Navorsing

• Projekleiers: - Prof. Lindsay Carter, V.S.A. - Prof. Hans de Ridder, Suid-Afrika - Prof. Lateef Amusa,

Nigerie • HAAGKiP baie suksesvol • Projek by 1999 Afrika-Spele het misluk a.g.v. geldelike probleme

(42)

Projek NAAGReP

Nigeria All Africa Games Research Project (NAAGReP)

Baie suksesvolle projek in 2003 in Nigerie tydens Afrika-Spele

(43)

I

Projek NAAGReP

Die navorsingspan was Nigeriers wat deur 'n span

PU KKE opgelei is

Projekleiers:

- Prof. Hans de Ridder van Suid- Afrika en

- Prof Lateef Amusa van Nigerie

(44)

r 

--"

..

7J. .----.--.

?j)r

The evolution of body size

of Springbok rugby

players: 1896-2004

Edri Meyer, J Hans de Ridder, W Heinrich Schulze, Suria Ellis

(45)

1896 - 2004

• Data van 1349 Springbok rugbyspelers

• 664 voorspelers

• 685 agterspelers

• Die oorgrote meerderheid van die data is

ingesamel by 'n privaat rugby-argief wat behoort aan Prof. Heinrich Schulze van UNISA.

• Die antropometriese veranderlikes het ingesluit

liggaamslengte, liggaamsmassa en liggaamsmassa indeks (8MI)

(46)

Die uiterstes

Tommy Gentles 1.60m

! ,,,,.'

(47)

Statistiese analises

• 'n Liniere regressie analise met 'n Pearson Korrelasie is

gebruik. Die jaar van meting was die onafhanklike

veranderlike met lengte, massa en 8MI die afhanklike

veranderlikes.

• Visuele inspeksie van die data is gedoen en die gradient van die regressielyn het verander rondom 1975 en daarom is die groep verdeel in 2 groepe: 1896-1975 and 1976-2004

(48)

2&0 Scatterplo\ (meyerE 1 0\1*4991 c) 240 220 200 E " 180 160 140 120 100 1880 1900 1920 1940 1960 year

220 200 180 160 $c a!1erplot(meyerE 1 0" ~4991 C l " 140 ~ 20 100 1920 1940 1960 j980 2000 2020 year

(49)

Resultate - massa

5 4.5 4 3.5 Q) "C 3 ctI ..lI:: Q) 2.5 "C

-

C) ₂ ..lI:: 1.5 1 0.5 1896-2004 1976-2004 - .---

IIITot Groep 0 Voorspelers 0 Agterspelers I

Professor J. Hans de Ridder

0

(50)

Resultate - massa

30 25

...

(\:I (\:I

-

20 co 0 ~ 15 c:: Ol .:.:: ₁₀ 5 0 1896-2004 --.--~-. 1976-2004

i II1II Tot Groep 0 Voorspelers 0 Agterspelers i

(51)

~uer

N ...

... ill to to to to to to to ill ill a to co w ..r;,.. <.n (j) (j) -.J co co ill to a to N to (j) W to ..r;,.. a (j) ..r;,.. co N (j) '! ! l' I I I ' 11 0 02: :i!: 017 s:u C/I C/I s:u :::s 09 08 ;:00: (Q OO~ aJer ,g.., 0 0 <0" 0 <0" <0" 0 <0" 0 <0" <0"

(52)

Resultate - lengte

1.8 1.6 1.4 Q) 1.2 "0 ('\:S ~ 1 (J,) "0

-

0.8 E u _0.6 0.4 0.2 0 1896-2004 1976-2004

(53)

--12

Resultate - lengte

10

...

1.'0 8 1.'0 co 0 ... 6 t: E u 4 2 1896-2004 1976-2004

1111 Tot Groep 0 Voorspelers 0 Agterspelers I

Professor J. Hans de Ridder

(54)

Lengte in em --lo.~~--lo.--lo...;s..--lo..f'...) O)-.,J-.,JCPCP<D<DC> <J"1C><J"1C><J"1C><J"1C> 1896 1912 1931 1949 . 1956

R

1963 &-r 1969 ~

~

Ci1 1974 i '1I.!tK:f 1980 1986 L ~ngt~'(lm) 1994 ~~~8~~~:i8,S 1998 1:800. I J ! I.... I I I • 2002 191(1 .J._._ • .L~.L_ ...L_IIL ... ···.H . ~92+ ...:I.. 19J) o

~J:

<0 ~9+9 ~ 1955 -...J

~

C

(')

en

_.

1900

3

-C

C.

...:I.. 00

»

_cal(t

1915

'"

CD w t90Ci (') 198+

3

UJ

10l

tS92 -C

0

19!1i ...:I..

-17\

00 1993 (j)

7\

.. o (t 01 (Q 100+ (')

..,

-C

3

(55)

Resultate - massa

6 5 Q) 4 "C «I ~ 3 "C C)

-~ 2 1 o

Bokke Olds (2001) Bokke Olds (2001)

(1896-2004) (1905-1999) (1976-2004) (1975-1999)."

1111 Tot Groep 0 Voorspelers 0 Agterspelers I

(56)

Body mass - 2005

115 110 105 100 95 C) x 90 85 80 75 70

Tot Group Forwards Backs

• SAF DAUS • NZ. ENG. FRA

(57)

Resultate - lengte

2.5 2 Q) ~ 1.5 ~ Q) "'C

-

E 1 u 0.5 o

Bokke Olds (2001) Bokke (1896-2004) (1905-1999) (1976-2004)

(58)

Statu re - 2005

194 192 E (..) 190 188 186 184 182 180 178 176 174

Tot Group Forwards Backs

[ III SAF D AUS • NZ • ENG • FRANCE I

(59)

1U

ak

tromp'op 10(1) en fisiok

HertH]n P(e10r~q:;;

'Frmpel. Bulle het flit leen

die All Bi;w!>, , wat nweg(l

tak r;(Jk~ brir l1<,j dal i);Ul CartE'l' (die bril~

onde!'

\-Valli::; Sp iyn

die akl~ln'(1atl!eid \"i,n

sai \/001' a;1I1stamHj;~ Sa vimlrol11 die All Blc\d~s :,,;,)

1:-: i)!nrim lwlle d ba,,~i;L

chen," twt diL' ;-'001T11;('

van die: Brltse ,,"n niL'dip

(60)

Jean de Villiers (2002-hede)

• Massa: 98 kg • Lengte: 190.0 em

• Arbeid verrig oar 20m = 19600 J

• Drywing

=

8909 W

=

11.9 perdekrag

(61)

Gevolge

• Toename in

rugbyspelers se krag en spoed

• Toename in die inersia van impak

• Toename in beserings a.g.v. verhoogde las op liggaam

• Aanpassing t.o.v. afrigting

• Aanpassings t.o.v. fisieke kondisionering

(62)

• Laaste 3 dekades as maatstaf • 33% toename in massa • Toename vanaf 100.9 kg tot + 130 kg • Voorspelers vanaf 110 kg tot + 140 kg • Agterspelers vanaf 90 kg tot + 120 kg

Lengte

• Laaste 3 dekades as maatstaf

• 7%

toename in lengte

• Toename vanaf 185.9 em tot

+ 200 em

• Voorspelers vanaf 189.4 em tot + 205 em

• Agterspelers vanaf 182.4 em tot + 195 em

(63)