Braille_Biologie_HAVO_2010_Aanpassingen

(1)

AANPASSINGEN EXAMENS 2010 TIJDVAK 1

HAVO BIOLOGIE

tevens oud programma BIOLOGIE EXAMENOPGAVEN

titelblad

 tekst vervalt (Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage.) bladzijde 2

 tekst boven afbeelding 1 en 2 aangepast (In afbeelding 1 en 2 ... afgeeft aan het hart.): Hieronder wordt beschreven hoe de driedraads pacemaker op twee momenten zijn signalen afgeeft aan het hart.

In situatie 1 wordt door 1 van de draden de rechterboezem geprikkeld waarna het bloed zich naar de kamers begeeft.

In situatie 2 wordt door 1 van de draden de wand van de kamers geprikkeld waardoor het bloed naar de longslagader en de aorta wordt geduwd.

 afbeelding 1 en 2 vervallen bladzijde 3

 vraag 1 aangepast:

Oude pacemakers bevatten maar één draad die regelmatig een stroomstootje afgeeft, waardoor de hartspier na de rustfase zich gaat samentrekken.

Welk gedeelte van het hart wordt geprikkeld door de ene draad uit de pacemakers? (Kies uit: A B C D)

A de linkerboezem. B de rechterboezem. C de linkerkamer. D de rechterkamer.

bladzijde 4: geen aanpassingen bladzijde 5

 verwijzing naar afbeelding in tekst vervalt  afbeelding vervalt

(2)

bladzijde 6

- Bereken twee meetpunten die gebruikt kunnen worden om een grafiek te maken. - Wat komt er op de x-as en wat op de y-as van zo'n grafiek?

- Geef de formule van de lijn die door de twee punten zou kunnen lopen.

correctievoorschrift vraag 11 aangepast (maximaal 3 punten) 1 pt de assen zijn benoemd en voorzien van de juiste eenheden 1 pt functie x = x + 7

functie y = x + 7 1 pt y = ax + b

bladzijde 7

bladzijde 8

 verwijzingen naar afbeelding 1 en 2 in tekst vervallen  afbeelding 1 en 2 vervallen

 tekst boven afbeelding 1 en 2 aangepast (De bloemknoppen vormen dan ... ogenschijnlijk normale ouders.):

De bloemknoppen vormen dan een compact balletje. Planten met deze afwijking kunnen ontstaan uit ogenschijnlijk normale ouders die geen vergroeiingen hebben in de bloemknoppen.

bladzijde 9

 tekst boven afbeelding 3 aangepast (De diploïde cellen ... van de grootouders'.): De diploïde cellen van de Zandraket, dus ook de cellen die later de geslachtscellen gaan leveren, kunnen de volgende genotypen hebben in hun kern: NN, Nn of nn. Daarnaast hebben deze cellen schaduwgenen met informatie die afkomstig is van één van de grootouders.

 afbeelding 3 = omschrijving Omschrijving afbeelding: Er zijn 3 cirkels met een kern. 1e kern: chromosomen met NN 2e kern: chromosomen met Nn 3e kern: chromosomen met nn bladzijde 10: geen aanpassingen

(3)

 tekst boven afbeelding aangepast (In een leerboek uit de Oekraïne stond de volgende afbeelding.):

In een leerboek stond de volgende afbeelding (zie figuur 1 in de tekeningenband).

 afbeelding = figuur 1 in de tekeningenband

 tekst onder afbeelding aangepast (Bovenstaande afbeelding stelt een schema ...): Deze afbeelding stelt een schema ...

Hieronder staan deze zes onderdelen genoemd.

Zet de cijfers 1 tot en met 6 uit het schema (zie figuur 1 in de tekeningenband) achter het juiste onderdeel.

A autotrofe planten: ... B carnivoren: ... C herbivoren: ... D hyperparasieten: ... E micro-organismen: ... F parasieten: ...

correctievoorschrift vraag 21 aangepast (maximaal 2 punten) A autotrofe planten: 1 B carnivoren: 3 C herbivoren: 2 D hyperparasieten: 6 E micro-organismen: 4 F parasieten: 5

Indien alles juist ingevuld: 2 punten Indien één verwisseling: 1 punt

Indien twee of meer fout ingevuld: 0 punten

bladzijde 12

bladzijde 13

 vraag 26: tekst aangepast (In de diagrammen hieronder is tijdstip P het moment ...): In de diagrammen (zie figuur 2 in de tekeningenband) is tijdstip P het moment ...  afbeeldingen bij vraag 26 = figuur 2 in de tekeningenband

(4)

 verwijzing naar afbeelding 1 in tekst vervalt  afbeelding 1 vervalt

 tekst boven afbeelding 2 aangepast (In het volgende diagram ... stuitwas gemaakt worden.):

Hieronder is weergegeven in welke perioden van het jaar deze twee vormen van stuitwas gemaakt worden.

januari tot april: olieachtig mei: mengsel

juni: kaarsvetachtig

juli tot december: olieachtig  afbeelding 2 vervalt

 vraag 27: tekst vervalt (Baseer je antwoord op afbeelding 2.) bladzijde 15

 tekst boven afbeelding 3 aangepast (Behalve bij de Kanoetstrandloper ... onderbroken lijn weergegeven.):

Behalve bij de Kanoetstrandloper heeft men van een aantal andere steltlopers de samenstelling van het stuitvet gedurende het jaar onderzocht. De resultaten zijn weergegeven in de tabel hieronder.

bt

De tabel bestaat uit 3 kolommen: Kolom 1: vogels

Kolom 2: start kaarsvetproductie Kolom 3: zomergebied

Kanoetstrandloper; 5 mei; Groenland Rosse grutto; 25 april; Scandinavië Tureluur; 1 april; Nederland

et

 vraag 28: tekst aangepast (Welke relatie is er gezien de afbeelding en de vermelde informatie tussen het begintijdstip ...):

Welke relatie is er gezien bovenstaande tabel en de vermelde informatie tussen het begintijdstip ...

bladzijde 16

 tekst aangepast (In tabel 1 is de biologische waarde van eiwitten in verschillende voedingsmiddelen weergegeven.):

Hieronder is de biologische waarde van eiwitten in verschillende voedingsmiddelen weergegeven.

 tabel = tekst vis: 70

(5)

rundvlees: 69 kippenvlees: 64 koemelk: 60 rijst: 57 kokos: 55 sojabonen: 47 tarwe: 44 maïs: 41 cassave: 41 bonen: 34 aardappelen: 24

 tekst boven tabel 2 aangepast (In tabel 2 zijn de gewichtspercentages van eiwitten, ...): In onderstaande tabel zijn de gewichtspercentages van eiwitten, ...

 tabel 2 = tabel (niet genummerd)

 tekst onder tabel 2 aangepast (De gewichtspercentages in tabel 2 zijn per voedingsmiddel opgeteld minder dan honderd procent.):

De gewichtspercentages in bovenstaande tabel zijn per voedingsmiddel opgeteld minder dan honderd procent.

bladzijde 17

 tekst boven afbeelding 1 aangepast (Er zijn drie typen ... (zie afbeelding 1).):

Er zijn drie typen kegeltjes, één type met de grootste gevoeligheid voor het blauwe licht (P), één met de grootste gevoeligheid voor het groene licht (Q) en één met de grootste gevoeligheid voor het rode licht (R) (zie figuur 3 in de tekeningenband).

 afbeelding 1 = figuur 3 in de tekeningenband bladzijde 18

 tekst boven afbeelding 2 aangepast (Een andere oogafwijking ... met R en L.):

Een andere oogafwijking wordt veroorzaakt doordat de impulsen vanaf het netvlies niet of niet goed doorgegeven worden naar het gezichtscentrum in de grote hersenen. Informatie die vanaf de linkerkant op het linkeroog valt, gaat naar het rechterdeel van het gezichtscentrum.

Informatie die vanaf de rechterkant op het linkeroog valt, gaat naar het linkerdeel van het gezichtscentrum.

Informatie die vanaf de linkerkant op het rechteroog valt, gaat naar het rechterdeel van het gezichtscentrum.

Informatie die vanaf de rechterkant op het rechteroog valt, gaat naar het linkerdeel van het gezichtscentrum.

 afbeelding 2 vervalt bladzijde 19

(6)

Bij een persoon is er een beschadiging waardoor er geen informatie naar het linkerdeel van het gezichtscentrum kan gaan.

Welke uitvalsverschijnselen zullen er dan optreden? (Kies uit: A B C D E F)

A het linkeroog geeft niets door, het rechteroog werkt perfect B het rechteroog geeft niets door, het linkeroog werkt perfect

C beide ogen geven alleen informatie door die van rechts binnenkomt D beide ogen geven alleen informatie door die van links binnenkomt

E het linkeroog geeft alleen informatie door die van rechts binnenkomt, het rechteroog geeft alleen informatie door die van links binnenkomt

F het linkeroog geeft alleen informatie door die van links binnenkomt, het rechteroog geeft alleen informatie door die van rechts binnenkomt

bladzijde 20

 tekst boven afbeelding 3 aangepast (In onderstaande grafiek (afbeelding 3) worden de resultaten weergegeven.):

In onderstaande grafiek (zie figuur 4 in de tekeningenband) worden de resultaten weergegeven.

 afbeelding 3 = figuur 4 in de tekeningenband

 vraag 38: tekst aangepast (Kun je, op grond van het diagram in afbeelding 3, vaststellen of de proefpersoon nachtblind is of niet?):

Kun je, op grond van het diagram (zie figuur 4 in de tekeningenband), vaststellen of de proefpersoon nachtblind is of niet?

bladzijde 21

 verwijzing naar afbeelding 1 in tekst vervalt  afbeelding 1 vervalt

In de tekst komen de volgende 5 genoemde organismen voor: Grassen, lemmingen, rotganzen, poolvossen en sneeuwuilen.

Zet de namen van de 5 organismen onder elkaar en zet achter elk organisme of en zo ja door wie het organisme opgegeten wordt.

correctievoorschrift vraag 40 aangepast (maximaal 2 punten) Alle antwoorden juist: 2 punten

Elk ontbrekend antwoord 1 punt minder.

bladzijde 22: geen aanpassingen

bladzijde 23

(7)

In figuur 5 in de tekeningenband wordt aangegeven hoe het aantal lemmingen dat op het schiereiland voorkomt, verandert in de loop van een aantal jaren. Zowel tussen de toppen P en Q als tussen de toppen Q en R zit een termijn van drie jaar.

In dezelfde periode werd ook het aantal poolvossen op het schiereiland bepaald. In hetzelfde assenstelsel kunnen die aantallen weergegeven worden. Ook dan worden drie toppen in de grafiek waargenomen.

Welke beschrijving over de ontwikkeling van het aantal poolvossen is juist? (Kies uit: A B C D)

A de poolvossen bereiken de drie toppen in hun aantal op hetzelfde moment als de lemmingen, alleen is het aantal poolvossen groter dan het aantal lemmingen

B de poolvossen bereiken de drie toppen in hun aantal op hetzelfde moment als de lemmingen, alleen is het aantal poolvossen kleiner dan het aantal lemmingen

C de poolvossen bereiken de drie toppen in hun aantal wat later dan de lemmingen en het aantal poolvossen is ongeveer gelijk aan het aantal lemmingen

D de poolvossen bereiken de drie toppen in hun aantal wat later dan de lemmingen en het aantal poolvossen is kleiner dan het aantal lemmingen

 afbeelding 2 = figuur 5 in de tekeningenband  afbeeldingen bij vraag 44 vervallen

 tekst bij "Bronvermelding" vervalt UITWERKBIJLAGE