Gebruik waar nodig de atlas.
1 Krijt
Bron 1
1 Waarin verschilt de periode Krijt van andere geologische perioden?
2 In de periode Krijt was sprake van een snelle seafloor-spreading. Leg uit dat dit verschijnsel van grote invloed was op de temperatuur op aarde.
3 De seafloor-spreading had gevolgen voor de diepte van de oceanen. Leg uit dat deze seafloor-spreading voor een hoge waterstand zorgde.
4 Als je in de atlas de wereldkaart van het Jura-tijdperk vergelijkt met de wereldkaart van het Krijt-tijdperk, lijkt het landoppervlak in beide gevallen ongeveer even groot. Is dit juist? Licht je antwoord toe.
5 Was in het Krijt-tijdperk sprake van thermische isolatie van Antarctica? Licht je antwoord toe. 6 Het Krijt dankt zijn naam aan de grote hoeveelheid kalksteen die toen op veel plaatsen werd afgezet.
Waarom gebeurde dat in die periode zoveel?
7 Dit kalksteen is op veel plaatsen reservoirgesteente geworden van olie. Ontstond deze olie in het Jura-tijdperk of in het Tertiair? Licht je antwoord toe.
2 Het noorden van de Atlantische Oceaan
Bron 2
10 Is de NAO een terrestrische of een kosmische oorzaak van klimaatverandering? Leg uit waarom je dit antwoord koos.
11 Door de klimaatverandering zal de NAO-index waarschijnlijk sterk toenemen. Wat kan dit betekenen voor de temperatuur en de neerslag in Nederland in de winter?
3 Veranderingen in de atmosfeer
Het broeikaseffect zorgt voor een aangename temperatuur op aarde.
12 Leg in maximaal 50 woorden uit hoe het broeikaseffect werkt. Verwerk hierin de woorden langgolvige straling – kortgolvige straling – absorberen – terugkaatsing – broeikasgassen – atmosfeer.
De mens brengt verschillende gassen in de atmosfeer. Ozon is één van die gassen. Een deel van dit gas komt terecht in de troposfeer.
Stelling Het is goed dat de mens zorgt voor extra ozon in de troposfeer. Op deze manier wordt het gat in de ozonlaag gedicht.
13 Waarom klopt deze stelling niet? Maak in je antwoord gebruik van de begrippen stratosfeer en troposfeer. 14 Gassen hebben niet allemaal hetzelfde effect op planten.
a. Leg uit waarom ozon schadelijk is voor planten.
b In kassen wordt soms een extra hoeveelheid CO2-gas in de lucht gebracht. Waarom doen tuinders dat?
15 Aerosolen zijn in de onderste lagen van de dampkring niet gezond, maar in de troposfeer helpen ze bij de bestrijding van het versterkte broeikaseffect.
a Wat zijn aerosolen?
b Waarom zijn ze in de onderste lagen van de dampkring niet gezond? c Waarvoor zorgen deze aerosolen in de troposfeer?
Bron: Fischer, 2007
16 Leg uit waarom tropische orkanen vaak in hetzelfde gebied en in dezelfde tijd van het jaar ontstaan. 17 Geef een verklaring voor de route die deze orkanen afleggen.
18 Hoe komt het dat de windkracht van zo’n tropische orkaan steeds verder kan toenemen?
19 Restanten van deze orkanen komen als depressies vaak naar West-Europa. Leg met behulp van de luchtdrukverdeling uit waardoor deze voormalige orkanen naar West-Europa komen.
5 De klimaatverandering bestrijden
Er zijn verschillende manieren waarop samenlevingen kunnen reageren op de gevolgen van klimaatverandering. Beleid dat erop gericht is dat minder broeikasgassen in het milieu komen, heet mitigatiebeleid. Dit beleid kan uitgevoerd worden op twee manieren: door symptoombestrijding en door bronbestrijding.
20 Wat is het verschil tussen symptoombestrijding en bronbestrijding? 21a Noem twee voorbeelden van symptoombestrijding.
b Noem twee voorbeelden van bronbestrijding.
22 Welke van de vier door jou genoemde maatregelen uit vraag 23 vind je de beste? Geef minstens twee goede argumenten.
Bron 4
Europese emissiehandel
Onder invloed van de mens warmt het mondiale klimaat op, onder meer via de broeikasgassen die energiecentrales, cement- en staalfabrieken, auto’s, vliegtuigen en huizen uitstoten.
Om die invloed te beperken heeft Europa onder meer het systeem van emissiehandel opgezet, dat volgende maand officieel van start gaat. Zo’n 5000 Europese bedrijven hebben van hun overheden rechten toegewezen gekregen om het broeikasgas CO2 te mogen uitstoten. Elk recht staat voor 1 ton van het broeikasgas. Zo heeft oliemaatschappij Shell van de Nederlandse
overheid 28 miljoen rechten gekregen, bierbrouwer Bavaria ruim 182.000 en steenfabrikant Biezeveld uit Kerkdriel 267. Bedrijven die meer uitstoten dan hen is toegewezen, moeten rechten kopen van anderen die over hebben. Zo ontstaat er handel in emissierechten. Het systeem geldt vooralsnog voor Europa. Dus een bedrijf uit Nederland mag rechten verhandelen met bijvoorbeeld een Duits of Litouws bedrijf.
Bedrijven die, ondanks de aankoop van extra rechten, te veel CO2 uitstoten, krijgen een forse boete. Voor de periode
2005-2007 is de boete vastgesteld op 40 euro per ton. In de vier daaropvolgende jaren stijgt de boete naar 100 euro per ton. De komende decennia willen de Europese overheden het aantal toegewezen rechten stapsgewijs verminderen, zodat de uitstoot van CO2 navenant daalt. Emissierechten worden daardoor schaarser, en duurder, is de gedachte. De druk op
bedrijven om te investeren in schone fabrieken stijgt. Het systeem van emissiehandel is een van de instrumenten die is opgesteld door Europa om de doelstelling van het Kyoto-klimaatverdrag te halen. Die doelstelling gaat ervan uit dat de uitstoot van broeikasgassen in 2013 met 8 procent is afgenomen ten opzichte van 1990.
Bron: NRC Handelsblad, 7 december 2004
25 Wat is het doel van het Verdrag van Kyoto?
26 Niet elk land is enthousiast over het Verdrag van Kyoto.
Zijn de volgende landen voor of tegen dit verdrag? Geef bij elk land een argumentatie. China Saudi-Arabië Zweden de Verenigde Staten 6 Het IJsseldal Bron 5
a In welke tijd was dat?
b Hoe is dit tongbekken ontstaan? c Welke bewijs heb je voor je antwoord? 30 De Veluwe en de Holterberg zijn stuwwallen. a Uit welk materiaal bestaan de stuwwallen? b Hoe is dat materiaal hier gekomen? 31 In de doorsnede staat ook dekzand. a In welke tijd is dat hier gekomen?
b Onder welke omstandigheden is dat hier neergelegd?
