Geb. rek aan coördinatie

Beginselprogramma per 10 stuks f 3,50 per stuk f ^1,50

Concept verkiezingsprogram 1976-1980 per 10 stuks f 7,50 per stuk f ^1,50

VVD-uw partij per 1 0 stuks f 20,- per stuk f 3,-

Gemeenteprogram 1974 per 10 stuks f 20,- _{per stuk} f ^3,-

Baas in eigen huis per 1 0 stuks f 20,- per stuk f 3,- Vrede, vrijheid en defensie per 1 0 stuks f 20,- per stuk f 3,- Gelootwaardigheid van een alternatiet per 1 0 stuks f 20,- per stuk f 3,-

Om de vrijheid per 1 0 stuks f 20,- per stuk f 3 -

Ondernemersschap voor zelfstandigen per 10 stuks f 15,- per stuk f ^2,-

Dwaze zelfdoeners per 20 stuks f 1 0,- per stuk f 1,50 18+ nu naar de stembus per 1 00 stuks f 40,- per stuk f 1,50 Er is meer dan één reden per 500 stuks f 50,-

Vrije mensen kiezen zelf per 500 stuks f 60,- Wat wil de VVD voor de vrouw per 500 stuks f 60,- Aanmeldingskaarten per 1 00 stuks f 1 0,-

Gezondheidszorg eerste lijn per stuk f ^4,-

Europese éénwording per stuk f ^4,-

Inkomenspolitiek per stuk f ^4,-

Vrijheid en Democratie per 100 stuks f 25,- per stuk f 1,50

Lucifersétuis per 500 stuks f 35,-

Vlaggen 1 00 x 1 50 cm per stuk f 45,-

Vlaggen 1 50 x 22 5 cm per stuk f 80,-

Bierviltjes per 600 stuks f 35,-

Stickers (weerbestendig) per 500 stuks f 35,-

Dit materiaal kan bij het Algemeen Secretariaat worden besteld. U wordt verzocht uw be- stellingen uitsluitend te doen per giro aan: VVD, Koninginnegracht 57, 's-Gravenhage, giro- nummer 67880 onder vermelding van het gevraagde materiaal. Door deze manier van be- stellen werkt u mee aan een effîciente verwerking.

De vermelde prijzen zijn inclusief BTW en {schrikbarend hoge) verzendkosten.

Geb. rek aan coördinatie

Acht van de twaalf WO-leden in de Eerste Kamer hebben gestemd tegen het initiatief- wetsontwerp inzake abortus. Daarmee draagt de WO de politieke verantwoordelijkheid voor het verwerpen van dat voorstel. Dat de drie CDA- partijen zouden tegenstemmen. zoals zij ook in de Tweede Kamer hadden gedaan, was een bekend gegeven. ledereen wist, dat de verhou- dingen zó lagen, dat de stem van de WO- fractie in de Eerste Kamer doorslaggevend zou zijn.

Het staat lang niet vast dat het ontwerp ook wet geword~n zou zijn, als de Eerste Kamer het wèl zou hebben aangenomen. Het is immers zeer de vraag of de minister van justitie er zijn onontbeerlijke handtekening onder had willen zetten. Maar dat doet niets af aan de politieke verantwoordelijkheid van de WD. Integendeel:

nu is het de WO die ervoor zorgde dat het ont- werp de eindstreep niet haalde, anders zou het de CDA-minister en CDA-lijsttrekker Van Agt geweest zijn.

Degenen die zich principieel niet konden ver- enigen met de inhoud van het wetsontwerp, zullen de beslissing van de Eerste Kamer toe- juichen. Voor hen die hoopten dat eindelijk een regeling tot stand zou komen, is de uitslag een teleurstelling. Men kan zich ook wat genuan- ceerder opstellen en hopen dat het besluit van

·de Eerste Kamer misschien de weg zal effenen voor een andere wettelijke regeling die, aan- vaardbaar ook voor de confessionelen. meer door ons gehele volk wordt gedragen.

Maar met die constateringen is voor ons, WD'ers, de kous niet af. Zelfs wie overtuigd tegenstander is van het nu verworpen wets- ontwerp, zal niet een gevoel van onvrede kunnen bedwingen over de gang van zaken.

De eerste en meest voor de hand liggende con- clusie is: een onthutsend gebrek aan coördinatie binnen de WO-gelederen. Het moet toch niet kunnen voorkomen, of het nu om abortus gaat of om een andere zaak, dat een mede door de WO ingediend initiatief-wetsontwerp, dat in de Tweede Kamer de unanieme steun van de WO- fractie kreeg, door de VVD-fractie in de Eerste

Kamer getorpedeerd wordt.

Natuurlijk hebben de Kamerleden de volle vrij-. heid om vóór of tegen de voorgestelde abortus- regeling te zijn. Zij hebben de zelfs wettelijke plicht om te stemmen .. zonder last of rugge- spraak" en hebben dus van niemand een op- dracht te aanvaarden hoe zij hun stem zullen

uitbrengen. Maar dat neemt niet weg dat te- voren bekeken kan worden, in goed overleg, hoe de kaarten liggen. Het komt - vriendelijk ge- zegd - ietwat vreemd over dat een belangrijk parlementair initiatief door eigen partijleden in het parlelTJent om zeep wordt geholpen.

Het lijkt duidelijk dat zulk een overleg. die zo noodzakelijke coördinatie, er niet is geweest.

Nu we een keer met de brokken zitten, is voor alle betrokkenen de verleiding groot de schuld van zich af te schuiven. Het is weinig zinvol daarin te gaan roeren, want we veranderen er niets mee aan de feiten. Natuurlijk moeten we hopen - en dat zal ook zeker wel het geval zijn - dat hoofdbestuur en politieke leiding van de partij inzien dat niemand zit te wachten op een herhaling van zo'n gang van zaken.

Het streven ell~(aar juist met betrekking tot de tere abortus-kwestie volledig vrij te laten heeft ertoe geleid dat zowel in de Tweede Kamer als in de Eerste Kamer de WO-leden iedervolstrekt naar eigen inzicht hebben gestemd. Het heeft echter ook tot gevolg gehad dat men in de Eerste Kamerfractie elkaars uiteindelijke standpunten niet kende. Daarmee is het' individualisme, overi- gens bepaald niet de slechtste eigenschap van het liberalisme. misschien wel wat erg ver door- gevoerd.

Zonder te pleiten voor een strakke partijdisci- pline, die staatsrechtelijk niet" juist is en boven- dien in strijd met liberale opvattingen, mag men niet uit het oog verliezen dat het grote publiek niet een paar individuele politici aan het werk ziet. maar alles en iedereen onder één noemer brengt: .,de" WD. Als partij heeft .. de" WO de indruk gewekt terzake van de abortus zelf niet te weten wat zij wil. Die schade zal vóór de verkiezingen hersteld moeten worden. Een in de ontstane situatie waarschijnlijk niet geringe op- gaaf voor het congres dat zich over het verkie- zingsprogram moet uitspreken.

Het is onvermijdelijk dat de gebeurtenissen rondom het abortus-ontwerp allerlei reacties binnen en buiten de partij hebben veroorzaakt.

Dat dit nu juist in het verkiezingsjaar moest ge- beuren is spijtig.

Drainatisch abortusde

door onze parlementaire redacteur

Dramatisch, dat was de af- loop van het abortusdebat in de Eerste Kamer. Dramatisch was het niet dat het abor- tuswetsontwerp verworpen werd. Dramatisch was het wël dat dit voórstel sneuvel- de door toedoen van de WO- fractie, terwijl het hier juist een initiatief betrof van de WD in de Tweede Kamer (samen met de PvdA).

In dit artikel zullen we alle feitelijke gebeurtenissen rond dit wetsontwerp op een rijtje zetten. Juist waar het hier een zaak betreft die de WO zo diep in beroering bracht, zijn vooral de feiten belangrijk.

Eén feit willen wij nadrukkelijk voorop stellen: zo veel begrip als wij proberen op te brengen oor de gewetensvolle afwe- ging waarin acht van de twaalf VVO-senatoren uit- eindelijk besloten tegen het wetsvoorstel te stemmen van hun partijgenoten Geurtsen en mevrouw Veder-Smit, zo veel begrip hebben wij ook voor de teleurstelling, ont- goocheling, ja zelfs veront- waardiging, van deze WO- Tweede Kamerleden dat hun compromiswetsontwerp op deze manier sneuvelde.

De WO-fractie in de Senaat bracht twee woordvoerders op het spreekgestoelte van de volledig bezette kamer. Oud- minister Polak (van justitie) zei het al direct: .,Er is moed toe nodig een onderwerp aan te vatten waarmede men als ndiener zich niet slechts een norme hoeveelheid werk aar ook een hoop narigheid op de hals haalt." Polak sprak iervoor zijn ontzag en be-

ondering uit. Hij benadrukte aarna dat de Senaat voor de oeilijke taak stond om ja of een te zeggen. En dat is dan

niet een kwestie van ja of neen tegen abortus (wie is daar niet tegen?), maar ja of neen tegen de vraag In hoe- verre de wetgever gerechtigd of zelfs verplicht is de ver- storing van zwangerschap te verbieden, met straffen te dreigen en of de overheid in staat is zulk een verbod te handhaven.

..Daar waar hij dit geprobeerd heeft, he.eft hij in die hand- having steeds jammerlijk ge- faald en ten hoogste de abor- tus naar de achterkamers en zolders verdrongen, met alle ellende van dien," zei Polak.

Vrijheid

Polak zei verder: ,.Het ont- werp laat ieder vrij ten aan- zien van de verstoring van zwangerschap te handelen overeenkomstig zijn geweten;

het dringt niemand een over- tuiging op." Hij wees op de ruime meerderheid waarmee dit wetsontwerp in de Tweede Kamer was aangenomen, en zei dat voor zijn fractie van belang was dat qe gehele

VVD-fractie in de Tweede Kamer zich eenstemmig voor dit voorstel had uitgesproken.

De grijze VVD-woordvoerder stond daarna stil bij het ont- breken van een bepaling over gewetensbezwaren van art- sen en verplegend personeel.

Een voorschrift daarover zou in zijn ogen niet overbodig zijn geweest. Ook de rol van het Staatstoezicht op de Volksge- zondheid had hij liever anders geregeld willen zien dan in het wetsontwerp.

Onbevredigend noemde hij ook de positie van de verwek- ker die volgens het wetsvoor- stel niet noodzakelijk een stem in het kapittel hoefde te hebben.

Be h m ing

Uitvoerig ging Polak in op de bescherming van het mense- lijk leven, die in zijn opvatting in het ontwerp nauwelijks aanwezig was. Hij kon zich voorstèllen dat het voor velen moeilijk verteerbaar is dat in het voorstel geen grens is ge- legd, bijvoorbeeld één van drie maanden.

.. uant- ^gnr~··

I I 11

MEIJS & ALINK

Parkweg 49, Postbus 271, Voorburg, Telefoon 86 14 15*

BEZOEKT ONZE FOTO-EXPO

Foto's en beschrijvingen van alle te koop zijnde woningen in en om Haarlem

Dagelijks geopend

Makelaarskantoor VAN RANDWIJK B.V.-023-24.12.24 Zandvoorterweg 67-Aardenhout

Hij zei te vrezen dat nu te veel zou worden overgelaten aan de toevallige individuele opvattingen van vrouw en dokter. Polak betwijfelde of met aanvaarding van dit wets- ontwerp wel werkelijk rust rondom de abortusproblema- tiek zou ontstaan, en zei: .,Het is nu eenmaal de plicht van de wetgever ook, ja juist in moeilijke zaken, orde en rust te $Cheppen."

Polak besloot zijn toespraak met: ,.Als het wetsontwerp een duidelijke beperking tot een termijn van ten hoogste drie maanden zou hebben be- vat, of zulk een beperking alsnog zou verkrijgen, en daarna abortus nog slechts bij uitzondering mogelijk zou zijn, dan zou, zo is mij ge- bleken, dit voorstel voor ver- scheidene leden van mijn fractie niet de bezwaren op- leveren die zij momenteel daartegen voelen."

Tijdens het debat in de Eerste Kamer. Rechts de indieners van het verwor- pen wetsontwerp.

Drie m ingen

Na Polak sprak De Jong, ook namens de WO-fractie. Hij zette uiteen dat drie opvat- tingen binnen zijn fractie leefden. Eén opvatting was dat het voorstel een grote verbetering inhield vergeleken bij de bestaande toestand en dat het stellen van nadere re- gels grote bezwaren zou kun- nen inhouden.

Een tweede opvatting was dat de geldende wetgeving (abor- tus strafbaar) gehandhaafd moest worden, met uitzonde- ring van gevallen op strikt medische gronden. De derde opvatting was die van de ju- ridische kritiek op het wets- ontwerp, zoals door Polak weergegeven.

De Jong tilde daarbij vooral

zwaar aan het ontbreken van een in maanden genoemde grens. De grens van het wets- ontwerp was immers gelegd bij de levensvatbaarheid van de vrucht, wat volgens De Jong zou kunnen betekenen dat afbreking van zwanger- schap tot omstreeks 6¹_{/ 2} maand tot de mogelijkheden zou behoren.

Hij pleitte met nadruk voor een driemaanden-grens, of al- thans een uitspraak van de in- dieners die uitzicht zou bieden dat er later alsnog een drie- maanden-grens in de wet zou worden opgenomen. Na drie maanden zou, wat hem be- treft abortus wel mogelijk moeten zijn, maar uitsluitend wanneer medische inzichten zouden doen blijken dat bij het nalaten van die ingreep de

lichamelijke of geestelijke ge- zondheid van de vrouw ern- stig gevaar zou lopen.

V rdediging

Lamberts, mevrouw Veder, Roethof en Geurtsen kwamen na de redevoeringen van de senatoren uitvoerig aan het woord. Zij bestreden de kri- tiek, die voor het overgrote deel ook al in de Tweede Kamer omstandig en diep- gaand besproken was.

Mevrouw Veder benadrukte dat de huidige wet niet meer functioneert en dat tegen die achtergrond het wetsvoorstel gezien moest worden. Ook wees zij er op dat de duur van de zwangerschap niet be- trouwbaar is vast te stellen.

Absolute bescherming van het ongeboren leven zou niemand kunnen geven, zo betoogde zij. Zij hield de senatoren ook voor dat het abortusvraagstuk al sinds drie kabinetten in de sfeer van de tegenstellingen ligt. en bepleitte daarom dat de Eerste Kamer een bijdrage zou leveren om het uit de tegenstellingen te halen, door net als de Tweede Kamer het wetsontwerp, een duidelijk compromis, met ruime meer- derheid aan te nemen.

t a lbaa

Geurtsen beklemtoonde dat niemand, ook niet onder de initiatiefnemers, ·voorstander van abortus is. Maar juist door het voorstel te aanvaarden zou het aantal abortussen verder kunnen dalen ... Vanaf het moment dat de medici antwoord gaven op de nood, hebben we een daling van abortussen gekend," zei hij.

Hij zei dat de driemaanden- termijn in de Tweede Kamer geen haalbare kaart was ge- bleken, en dat verwerping van dit wetsontwerp helaas zou betekenen dat een andere abortusregeling binnen afzien- bare tijd niet tot de mogelijk-

heden zou behoren. ..Ons voorstel is het enig haalbare,"

zei Geurtsen.

St mmin

In de tweede termijn kwamen weinig nieuwe argumenten aan bod. Polak gaf enige hoop voor de verdedigers van het voorstel toen hij zei: .. Alles overziend zijn wij onder de in- druk van de argumenten en van zoveel wijsheid die van achter de regeringstafel tot ons is gekomen."

Toen het op stemmen aan- kwam legde fractievoorzitter mevrouw Van Someren na- mens haar fractie een korte verklaring af. Zij zei dat haar fractie, zoals bekend, verdeeld zou stemmen. Omdat het hier een gewetenszaak betrof had zij haar fractiegenoten opti- male vrijheid gelaten. Haar' slotzin was: .. Het is niet uitge- sloten dat een aantal leden van mijn fractie door de ver- dediging van de indieners toch voor het wetsontwerp zal stemmen."

De uitslag van de stemming was: 41 leden tegen, 34 vóór.

Het wetsontwerp, dat tot het laatste moment kans maakte op het nippertje aangenomen te worden, werd toch nog vrij duidelijk afgewezen, omdat het aantal voorstemmers in de VVD-fractie (vier van de twaalf) kleiner was dan ver- wacht.

Voor de statistiek: de voor- stemmers in de WO-fractie waren de leden Zautendijk, Van der Werft en de beide Po.lakken; de t~genstemmers waren mevrouw Van Some- ren, Baas, Fey, Van Hemart tot Dingshof, Louwes, De Jong, Schlingemann en VoOte.

In de PvdA-fractie stemde één lid tegen, evenals in de PPR- fractie. Alle confessionele fracties stemden en bloc tegen, de CPN en 0'66 stem- den unaniem vóór.

•

Verdeelde opinies over

De verwerping door de Eerste Kamer van het abortuswets- voorstel van WD en PvdA heeft in onze partij nogal wat beroering teweeg gebracht.

Acht van de twaalf WO- senatoren stemden tegen het door onze Tweede Kamer- leden mevrouw Veder-Smit en Geurtsen in samenwerking met de socialisten Roethof en Lamberts ontworpe·n wets- voorstel. Als de opinies in de bij onze redactie binnengeko- men brieven representatief zijn voor de stemming binnen

Mevrouw Veder-Smit

de WD, dan zou de onvrede onder de leden groter zijn dan de instemming met de uitslag in de Eerste Kamer.

Een van de briefschrijv~rs stelt simpelweg blij te zijn met de tegenstemmen van de acht WD-ers, omdat hij het on- eens was met de samenwer- king die de WD iri deze kwes- tie met de Partij van de Arbeid was aangegaan. Naar zijn me- ning is het slechts een min- derheid die !egalisering van deze .,misdaad" wenst. Een

andere lezer keert zich tegen de al te emotionele reacties in de eerste dagen na de verwer- ping van het wetsvoorstel.

Pas na enkele dagen en veel te laat dringt door wat het struikelblok voor de tegen- stemmers in de Eerste Kamer is geweest, stelt hij. Er was geen termijn gesteld in het wetsvoorstel. Heeft niemand in de Tweede Kamer aan die grens gedacht die in het bui- tenland wel wordt gesteld?

Het blijft hem een raadsel hoe het mogelijk is dat geen enkel

Tweede Kamerlid (van de WD) op grond van het ont- breken van die grens tegen gestemd heeft. ..Over deze stellingname van de tegen- stemmende Eerste Kamerle- den kunnen we dan ook niet boos of verontwaardigd zijn.

Velen zullen zich met dat standpunt kunnen verenigen", aldus deze reactie.

Verheugd

Een briefschrijfster toont zich

verheugd over de verwerping om twee redenen. Enerzijds heeft de WO-fractie volgens haar een gewetensvolle keus gemaakt en niet een politieke lijn gevolgd. Anderzijds voert zij grote bezwaren aan tegen het wetsontwerp, zoals het is ingediend, omdat er een ter- mijn in ontbrak.

Stemmen naar geweten is een luxe die je je als gekozene niet kunt permitteren, stelt een andere briefschrijver daar tegenover. .,Je moet het be- leid van een partij ondersteu- nen of het veld ruimen. Als men gewetensnood voor- wendt, moet men niet in de politiek gaan. Met hun stem- gedrag hebben de WO-sena- toren de partij een slechte dienst bewezen en de geloof- waardigheid in deze instelling nodeloos verzwakt", aldus zijn reactie.

Een vrouwelijk ,WD-Iid vindt mët name het ontbreken van -afspraken vooraf tussen Eer-

ste en Tweede Kamerfractie onbegrijpelijk. Als iemand omwille van zijn geweten wil tegenstemmen is dat respec- tabel, maar kom dan ook vóór de stemming openlijk voor je mening uit. .,Excuses over grote morele druk doen zwak aan. Wie daar bang voor is, moet niet in de politiek gaan.

Overigens de Limburgse sena- tor Feij is er wel altijd voor uit gekomen dat hij tegen de abortuswet zou stemmen. Ik meen toch dat hij niet onder die grote morele druk is be- zweken. Hoe zit dat?" vraagt zij zich af.

Voorbijgegaan

Een andere vrouwelijke reac- tie: .. Een vrouw moet de mo- gelijkheid hebben een me- disch verantwoorde abortus te laten plegen. Die vrijheid van beslissen is fundamen-

abortus

teel. Door de verwerping van dit wetsontwerp is die vrijheid wederom aan de vrouw voor- bijgegaan".

Een echtpaar dat vanaf de op- richting lid van de VVD was, zegt zijn lidmaatschap op na de stemming in de Eerste Kamer. ..Met name hebben wij ons geërgerd aan de kro- kQdillentranen van mevrouw Van Someren . . . . Verder blijft het volstrekt onbegrijpe- lijk en voor ons onaanvaard- baar dat de Eerste Kamer-

Mevrouw Van Someren

fractie zo openlijk de Tweede Kamerfractie afvalt en - nog erger - de hele partij verrast met deze stemming die o.i. in strijd is met partijprogramma, liberale beginselen en colle- giale verhoudingen.· Boven- dien blijft nu weer de hoogst ongewenste toestand bestaan dat dagelijks tegen de vige- rende wetten wordt gezon- digd zonder dat hiertegen wordt opgetreden".

Twee brieven zijn aan me-

voorstel

vrouw Van Someren persoon- lijk gericht. In een ervan zegt de schrijver enthousiast te zijn over de manier, waarop zij -

nog als voorzitster van de WO - de in .. Liberalen op nieuwe wegen" op te nemen abortus-paragraaf tegenover de afdeling Limburg verdedig- de. De ommedraai .. als het bekende blad aan de evenzo bekende boom" heeft hem dan ook verbaasd en met verontwaardiging vervuld.

.. u had eerder de politieke

Mr. A. Geurtsen

consequenties moeten trek- ken uit uw gewijzigde opstel- ling en de heer Van Riel als lichtend voorbeeld moeten houden", meent hij, .. omdat die aftrad vanwege onvrede met dit abortusbeleid".

Teleurstelling

In een reactie zegt de JOVD met diepe teleurstelling en grote verbazing kennis te heb- ben genomen van het stem-

gedrag inzake de abortus- kwestie van acht WO-sena- toren. Zij noemt het in zo grote getale tegenstemmen van de WO-Eerste Kamer- leden moeilijk te verdedigen.

.. Het mede met VVD-steun verwerpen van het wetsont- werp betekent een slag in het gezicht van de WO-Tweede Kamerfractie en in het bijzon- der van de liberale indieners mevrouw Veder-Smit en Geurtsen", aldus het JOVD- hoofdbestuur.

De WO-fractie in de Amster- damse gemeenteraad wijst er op dat ..liberalen op nieuwe wegen" de passage bevat over het uit de strafwetgeving halen van de abortus, waarbij de beslissing wordt gelaten aan de betrokken vrouw. Öe fractie meent dat het onaan- vaardbaar is dat partijleden in bestuurlijke lichamen de kans hebben laten voorbijgaan dit programmapunt te verwezen- lijken.

De VVD-statenfractie in Noord-Holland heeft ernstige kritiek op de voorbereiding van het ingenomen abortus- standpunt en de verklaring daarvan in de Eerste Kamer.

Zij betreurt ook het tegen- stemmen door het grootste deel van de WO-fractie in de Senaat.

De afdeling Leidschendam en de ondercentrale De Vliet- landen zonden ook blijken van teleurstelling over de stemming in de Eerste Kamer.

De WO-fractie in de staten van Zuid-Holland pakte haar kritiek op een positieve wijze in. Zij constateerde met in- stemming dat de Eerste Ka- merleden, gekozen op de Zuidhollandse lijst, alsmede de he·ren mr. C. H. F. Polak en drs. Y. P: W. van der Werft zich voor het VVD-PvdA- wetsontwerp hadden uitge- sproken.

•

CoDl.Inunique

Tijdens een ba.preking van dagelijks bestuur, Eerste Ka- mer-fractie, en leden van dè Tweede Kamer-fractie van de WO es gesproken over de gang van zaken met be- trekkeng tot het door de Tweede Kamer aanvaarde en door de Eerste Kamer verworpen wetsontwerp-afbre- king zwangerschap

Gebleken Is dat beide fracties unaniem van maning zijn, dat de nu bestaande toestand niet kan yvorden gehand- haafd Een andere wetgeving is nodig. Beide fracties wil- Jen lltaarean medewerken.

Alle aanwezegen hebben onderstreept datgene wat de partijvoorzetter op 11 juni 1976 in vriJheed en democratie had geschreven, namelijk:

.,leder liberaal Kamerlid zal volkomen vrij zijn naar eigen geweten te stemmen. Van het 1utoefenen van enige In- vloed op het stemgedrag zal geen sprake zijn bej het nemen van een beslissing over een kwestee als deze • w•arblj het eigen geweten de beslissende stém moet hebben De enige ais die een liberaal bij deze kwestie mag stelten, is het respecteren van de beslissing waartoe een ander zich in geweten geroepen voelt. '

Deze pnnciplile stelling kon ertoe leiden dat de hberale volksvertegenwoordigers verschillend over het wetaont werp hebben ~d.

Allen verwierpen de beachuldigeng van politieke tegen- standers dat bijbedoelingen een rol zouden hebben ge- speeld bej de stemmeng in de Eerste Kamer leder WO Kamerlid heeft zelfstandig naar eigen geweten ZiJn of haar stem uitgebracht, uitsluitend met betrekking tot de tnhoud van het Qntwerp zelf.

Tevens •s vast komen te staan dat berichten als zou mevrouw Van Someren zich in het verleden als pértlj- voorzttter voor een arbortusvoorstel als het onderhavige hebben uitgesproken, nietjuist zijn.

Het OageliJka Beatuur ;Eal op 6 februare een voorstel doen aan het Hoofdbestuur voor een abortusparagraaf voor het verkiezingsprogramma. Het Dag-liJk& Beatuur zal ztch, evenals voor het overige deel van dit programma, laten adviseren door delijataanv~rder, de heer Wtegel.

Met ieders instemmeng zal hierbij een commissie worden geraadpleegd, waarvoor worden uitgenodigd· mevrouw mr. E Veder-Smit en mr. A. Geurtsen, de leden van de Tweede Kamerfractte die het initiatiefontwerp mede hebben ingediend, de heren mr. C. H F. Polak enG. de Jong. de woorcwoerders van de Eerste Kamer-fractie, alsmede de voorzitter en de ondervoorzetter van de partij, mr. F Korthals Altea en mr. H. P. Talsma.

• s-Gravenhaga. 1 0 janul!rl 1977 mr F. Korthals Altea voorzttterWD H. Wiegel, voorzitterTweede Kamer fractie H V van Someren-Downer.

voorzitter Eerste Kamer-fractie

uw voor

kwaliteit, prijs en levertijd

offset

I

I

ten brink meppelbv

industrieweg 12 meppel postbus 64 telefoon 05220-54646*

De

oiR de

schijncrisis

huurverhoging

Dreigende kabinetscrisissen zijn onder het kabinet-Den Uyl tot de gewoonste zaak van de (Nederlandse) wereld ge- worden. Omdat het steeds .. goed" afliep schrikken we er niet zo erg meer van, of maken we ons niet meer zo blij.

Hoewel de kerstdagen in het teken van de vrede staan, heeft dit kabinet toch maar kans gezien voor de tweede keer binnen drie jaar aan de vooravond van kerstmis een crisis uit te vechten. Voorwaar een prestatie die er niet had mogen wezen.

Wonderlijk genoeg ging het beide keren over de jaarlijkse huurverhoging. Of misschien toch niet zo verwonderlijk bij een kabinet dat nu eenmaal onverbeterlijk hardleers is.

Aantjes

In het eerste huurcon- flict kon het kabinet de buit alleen binnen halen door met aftreden te dreigen. AR-leider Aantjes ging toen door de knieën. In het jongste geval hoefde het niet zo ver te ko- men. Het CDA had via AR- woordvoerder Scholten wel weken lang geroepen dat een huurverhoging van zeven procent onaanvaardbaar zou zijn, maar toen het er op aan kwam trok de CDA-woord- voerder zijn voorstel om er acht procent van te maken in.

Daar was geen wapen van het kabinet voor nodig. Staats- secretaris Van, DaJll had zijn zin.

Nippertje

Het was wel op het nippertje.

De CDA-fracties hadden dan wel hun voorstel van acht pro- cent ingetrokken, maar beslo- ten vervolgens in grote meer-

door onze parlementaire redacteur

derheid tegen het wetsont- werp van Van Dam te stem- men om de huren volgend jaar met zeven procent te ver- hogen. Als dat wetsontwerp zou zijn verworpen zou de be- staande wet van kracht blij- ven die acht procent voor- schrijft. Het verschil was slechts twee stemmen.

Staatssecretaris Van Dam

Diep in de nacht moesten premier Den Uyl en minister Van Agt er tijdens een schor- sing van het debat aan te pas komen om de CDA-fracties te bewegen hun voorstel van acht procent in te trekken. Dat voltrok zich allemaal in de fractiekamer van KVP-fractie- voorzitter Andriessen. Leve de openbaarheid.

Aanfluiting

De woordvoerder van de WO- fractie, De Beer, sprak na deze vertoning over een .. aanflui- ting" omdat het CDA haar voorstel terugtrok op grond van technische bezwaren. Wat

dan wel die technische bezwa- ren waren, die op het laatste moment opgedoken zouden zijn, werd niet duidelijk. Vol- gens Van Dam was het tech- nische bezwaar dat het CDA de acht procent alleen wilde laten gelden voor woningen ouder dan vijf iaar en voor jongere woningen een per-

centage van zeven procent wilde hanteren. Alsof de technische bezwaren hiervan al niet veel eerder uitgespro- ken hadden kunnen worden.

Het CDA-voorstel lag immers al een week op tafel. Kortom:

de schijncrisis was hiermee zonneklaar onderstreept.

Strohalm·

Waarom was de WD voor een huurverhoging van acht procent? De Beer had in dit verband gesproken over een strohalm waaraan de staats- secretaris zich vastklampte, die uit het raam van een luchtkasteel hangt, dat op zijn

beurt weer op drijfzand staat.

Dat drijfzand was volgens De Beer dan het cijferwerk van de economische voorspellingen, die al jaren keer op keer te optimistisch zijn gebleken.

Volgens De Beer ging het hier vooral om een Keerpunt- hobby, waarin te lage huur- verhogingen tot het hoogste goed worden gepreekt.

In breder verband hekelde De Beer het hele huur- en sub- sidiebeleid van dit kabinet, omdat dit te weinig aansluit bij de kostprijsontwikkelingen.

Merkwaardig

Merkwaardig toch dat de mening die De Beer ver- kondigde al eerder werd ge- uit door bijvoorbeeld KVP- fractievoorzitter Andriessen, nog wel in zijn eigen zendtijd.

Andriessen zei toen: .,In het algemeen hebben we de huren in Nederland de af- gelopen tientallen jaren te weinig verhoogd en er is dus geen enkele aanleiding om volkomen incidenteel ineens van dit trendpercentage af te wijken. Het is natuurlijk wel aardig om wat minder huur- verhoging te hebben, dat begrijp ik best, maar het gaat per slot van rekening om volkshuisvesting en daar moet een redelijk offer voor gebracht worden."

Of is het misschien toch niet zo merkwaardig dat deze me- ning van Andriessen overeen- stemt met de visie van de VVD? Tekenen zich hierin wellicht nieuwe politieke verhoudingen af? In dat licht is het offer dat het CDA aan zijn opvattingen over huur- politiek bracht (door niet aan de acht procent vast te hou- den) de schijncrisis best waard g.eweest.

.. uast- gn.rb··

Bemiddeling bij AAN~OÓP en VE~KOOP van

WOONHUIZEN -VILLA's- LANDHUIZEN -GRONDEN- EN TAXATIES OP

SCHOUWEN-DUIVELAND

De Koepel Haamstede b.v., Kloosterw.eg 98, Tel. 01115-1224 Lid N.B.M./M.C.C. Tevens gevestigd in Breda en Roosendaal.,

als hetoverwonen in · west-brabantgaat

makelaardij i.O.ÇI.Iid n.b.m.

\lan@)pstal

bergen oo zoom 01640-42350 VI ••

roosendaal01650-49054

Omoomndgood

[M]

in Utrecht en omgeving? . . . .

MAKELAARDIJ DE KEIZER LodNBM Berkstraat 35-Nieuwegein-Vreeswijk

Telefoon 03402 - 31300

Graag Sll)ren wij u foto's van te koop zijnde huizen.

J.C.Brouwer bv

Makelaardol o g -

Hypotheken -alle Verzekenogen - Fonancoerongen HessenwP.g 147- De Bilt- Telefoon. 030-760132

VOOR ONROERENDE * Bemiddelingbijkoopenverkoop

* Huur en verhuur

GOEDEREN. * ^Taxaties

* Verzekeringen

* Hypot11eken

* Beheer onroerende goederen

STROOM LENTING & VAN GANGHEN B.V. [ ,

Makelaardij onroerend goed. Stationsstraat no. 12 te Maastricht . . .

Tei.043-11737. lidNBM

HET GOOI

'Ia. ^{Jl ].} JBrandsen

makelaars te Blaricum.

Torenlaan 54- Tel. 02153- 1 0784*- 82831, ook buiten kantooruren (b.g.g. 1 5566 - 86585 - 86215).

Onze geillustreerde woninggids wordt u op aanvraag toegezonden.

Helsinki: e

Dit jaar zal in Belgrado wor- den bekeken of het akkoord van Helsinki dat in 1975 tot stand kwam tot tastbare resul- taten heeft geleid.

Zoals bekend ondertekenden 35 regerings- en partijleiders op 1 augustus 1975 de slot- akte van wat als een uitge- breide intentieverklaring kan worden beschouwd met het doel de ontspanning en wel- licht samenwerking in Europa te bevorderen. Oost en West hadden daarbij verschillende doelen voor ogen. Het was er de Sowjet-Unie vooral om te doen geweest de huidige grenzen in Europa te besten- digen en de ontspanning als een onomkeerbaar proces voor te stellen. Het Westen, dat zich slechts aarzelend tot de conferentie die aan het te- kenen van de slotakte vooraf ging, had laten overhalen, heeft de mogelijkheid voor wijziging van de grenzen langs vreedzame weg weten open te houden en de Sowjet- Unie afgedwongen dat zij zou medewerken aan vrijer maken van verkeer van personen en ideeën, en samenwerking en uitwisseling op het gebied van de cultuur. Tussen beide ter- reinen in ligt dat van de samenwerking op economisch gebied en ook daarover wordt het een en ander in de slot- akte vastgesteld.

Boek

De ontwikkelingen sinds de tweede wereldoorlog die uit- eindelijk uitmonden in de con- ferentie in Helsinki, de be- sprekingen over de wederzijd- se troepenverminderingen in Wenen en het Amerikaans- Russische SALT-overleg zijn op overzichtelijke wijze be- schreven door Hans van de . Velden en Henk Visée in het boek Ontspanning in Europa, de conferentie over veiligheid -en samenwerking in Europa (Uitgave Het Wereldvenster,

Baarn, 322 pag. f 24,50). De auteurs zijn doctoraal-student politicologie, VU-Amsterdam.

Zij komen tot de conclusie dat het grote nieuws van de con- ferentie (CVSE) is geweest ,.dat er tussen Oost en West is ,gepraat over zaken waarover nooit eerder werd gesproken.

Maar de terughoudendheid daarbij maakt dat optimisme voor de toekomst misplaatst is ... Helsinki is zeker geen mijlpaal. Dit te meer daar de slotakte van Helsinki geen verdrag is; de nakoming is niet bindend en ook niet afdwing- baar".

De 11uteurs hebben een rede- lijk geslaagde poging· gedaan de feiten objectief weer. te geven, d.w.z. met oog voor de standpunten van zowel Oost als West, zonder overigens te verloochenen dat hun hart in het Westen ligt. Dat blijkt bijv.

als ze conclusies trekken ten aanzien van de resultaten die bereikt zijn bij het overleg over het eerste deel van de akte handelende over vrede en veiligheid in Europa; .. Men zou kunnen zeggen dat het re- sultaat van Helsinki in elk geval een drempel vormt tegen het gebruik van de Breznjevdoctrine", zo zeggen ' ze aan het slot van de bespre- king van dit deel van de akte en vergeten in te gaan op het resultaat dat de Sowjet- Unie al dan gehad heeft bij zijn poging de grenzen in Europa voor goed vast te leg- gen, het uiteindelijke doel van Moskou.

Op een andere plaats schrij- van de auteurs het Westen wel degelijk agressieve bedoe- lingen toe. Het Westen zal trachten te verhinderen dat de Sowjet-Unie zijn systeem aan het Westen opdringt en stelt zich tevens ten doel .. waar mogelijk, een transformatie van sosialistische staten in ka- pitalistische te bewerkstellin- gen". De mogelijkheid heeft ' zich overigens blijkbaar nog

boek en een balans

niet voorgedaan.

Anderzijds is het betwistbaar of men effectiviteit, efficiëntie, toereikendheid en doelmatig- heid van de economie zonder meer als Westerse verworven- heden kan beschouwen, zoals de schrijvers doen. Daar is wel iets op af te dwingen.

Balans

Tot zover dit nuttige en lees- bare boekwerk. Bespreking daarvan kan meteen dienen om de balans van Helsinki op te maken, voordat dit in Bel- grado officieel gebeurt. Het Westen heeft vooral met ar- gusogen gekeken naar de uit- voering van het derde deel ("mand") van de slotakte, handelende over de mense- lijke contacten en vrije infor- matieoverdracht. Van de kant van de Oostblok-landen heeft men zijn uiterste best gedaan het effect van Westerse druk op dit terrein te verminderen.

De kleine stappen die de Sowjet-Unie genomen heeft om aan zijn verplichtingen te voldoen heeft zij een maxi- mum aan publiciteit meege- geven, terwijl zij tevens maat- regelen heeft genomen om het Oosten te beschermen tegen de zgn. ,.gevaren" die de vrije circulatie van Wester- se ideeën en opvattingen met zich mee zouden kunnen brengen. Daarbij heeft zij

weer het punt aan de orde ge- steld van de gewenste rege- ringscontrole op de nieuws- media, een punt dat het in Helsinki niet heeft gehaald.

Verder heeft Moskou duidelijk gemaakt dat de Breznjewdoc- trine voor wat haar relaties met de Oostbloklanden be- treft nog steeds van kracht is.

Alles wat de uiteindelijke overwinning van het socialis- me kan bevorderen wordt waar mogelijk toegepast. Dit is volgens het Westen in Angola gebleken.

Mensenrechten

Volgens de Westerse v1s1e legt de Sovjet-Unie vooral nadruk op de ,.onschendbaar- heid van de grenzen" en .. niet-inmenging in binnen- landse aangelegenheden" en ziet ze in de slotakte vastge- legde .. eerbied voor mense- lijke rechten" het liefst over het hoofd. Daarbij interpreteert Moskou het tweede principe zo dat daarmee het ongelimi- teerd doordringen van Wes- terse ideeën kan worden ver- hinderd. Een aantal Sowjet- dissidenten hebben ter gele- genheid van de eerste verjaar- dag van de slotakte een rap- port over de mensenrechten in de Sowjet-Unie opgesteld.

Zij komen tot de conclusie dat

Voor al uw exclusieve tapijten

Het Oosters Tapijtenhuis

Luttekestraat 44-ZWOLLE Telefoon 05200- 16041 Passage 22-VEENENDAAL

Telefoon 08385- 13191 Zichtzendingen door heel Nederland

Moskou nièt van plan is de bepalingen van de slotakte t.a.v. de mensenrechten na te komen, maar zij blijven in het document een waardevol in- strument zien om de Sowjet- autoriteiten onder druk te zet- ten. Volgens Amalrik is de si- tuatie in de Sowjet-Unie sinds Helsinki overigens alleen maar achteruitgegaan.

Hoewel Moskou de bepalin- gen voor het verkrijgen van paspoorten heeft verlicht is er van een doorbraak op het punt van de menselijke con- tacten ook nog. geen sprake.

Westerse journalisten hebben in de Sowjet-Unie meer be- wegingsvrijheid gekregen hoe- wel sommige van hen nog steeds visa worden gewei- gerd. Moskou heeft nog acht- tien Westelijke kranten toege- laten, maar deze zijn alleen in de grote hotels in de Sowjet- Unie waar alleen buitenlan- ders en gepriviligeerde Russen komen, verkrijgbaar. De Sow- jet-Unie heeft zich beklaagd over de kritische toon van de Westerse nieuwsmedia en voert speciaal een campagne tegen de uitzendingen naar het Oostblok van Radio Liber-·

ty, Radio Vrij Europa {beide stations worden nog steeds gestoord) en andere radiosta- tions zoals Deutsche Welle en de BBC.

Cultuur

Op het terrein van cultuur en educatie blijven de Oostblok- landen de voorkeur geven aan bilaterale overeenkomsten met Westelijke landen voor de uitwisseling van culturele manifestaties en onderwijs- programma's boven individu- ele contacten die minder ge- makkelijk te cóntroleren zijn.

Mosko'u heeft er in het Westen opaangedrongen meer boeken, films en andere

culturele produkten af te nemen, het Westen gaat er vanuit dat als er behoefte aan bestaat dat vanzelf wel zal blijken.'

In de slotakte zijn de zgn.

,.vertrouwenwekkende maat- regelen" opgenomen, die als noodzakelijk gezien werden om het wederzijds wantrou- wen tegenover elkaars militai- re manoeuvres weg te nemen door het tijdig aankondigen van die manoeuvres en het toelaten van waarnemers. De Sowjet-Unie heeft inmiddels een aantal Westerse waarne- mers bij militaire oefeningen toegelaten, maar is zelf {nog) niet op gelijke Westerse· uit- nodigingen ingegaan. Zij heeft de Westerse manoeuvres ver- oordeeld als zijnde strijdig met het akkoord.1

Economie

Ook op economisch gebied is hel nog nauwelijks tot betere contacten gekomen. Brezj- njew heeft voorgesteld confe- renties over energie, transport en milieu te houden, maar dit is door het Westen van de hand gewezen omdat men hier weinig in groots opgezet- te conferenties zag en men bevreesd was dat Moskou er politieke munt uit zou slaan.

Aan de andere kant acht men in het westen de beschikbaar- heid van economische en commerciële informatie, de uitbreiding van zakelijke con- tacten en het recht om Wes- terse bedrijven in het Oost- blok op te zetten nog steeds onvoldoende, hoewel Bulga- rije en Tsjechoslowakije enige bedrijven hebben toegelaten.

Het is al met al de vraag of de balans die uiteindelijk in Bel- grado zal worden opgemaakt, gunstiger zal uitvallen dan op dit moment.

•

I-.. • '

. ,_·_ . . 11