Vraag nr. 227 van 27 maart 1998
van de heer JOHAN DE ROO
Nitraatverontreiniging – Meetjesland
Op basis van de hoorzitting van 19 februari 1998 met de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) over de meetgegevens inzake nitraatverontreiniging van de oppervlaktewateren rezen een aantal vragen voor het Meetjesland (Stuk 945 ( 1997-1998) – Nr.
1 – red.).
1. Waar zijn de meetpunten opgesteld in het Meet-jesland ?
2. Welke waterlopen binnen het Meetjesland over-schrijden de norm van 50 milligram nitraat en worden daardoor als verontreinigd gebied bestempeld ?
3. Is de eventuele nitraatverontreiniging in betrok-ken gebied te wijten aan verontreiniging of moet de oorzaak hier elders worden gezocht ? 4. Kan de evolutie voor deze streek inzake
nitraat-verontreiniging worden weergegeven vanaf 1990 tot nu ?
5. De toestand van het gebied Kluizen, d a t bestemd is voor drinkwaterproductie, wordt tij-dens de uiteenzetting beschreven als zijnde iets beter dan de toestand van de Blankaart, die als niet rooskleurig wordt omschreven.
Kan hieruit worden geconcludeerd dat de situ-atie in Kluizen niet optimaal is ? Zo ja, w a a r dient de oorzaak van een eventuele mindere kwaliteit te worden gezocht ?
6. De waterloop de Ede in Maldegem, die noch-tans een heel goede biologische kwaliteit heeft, krijgt toch een "zwarte ruit".
Vanwaar komt dan die hoge nitraatconcentratie in deze waterloop ?
Antwoord
1. De VMM baat een meetnet uit voor het moni-toren van de kwaliteit van het oppervlaktewater in het Vlaamse gewest. Over een 75-tal meet-plaatsen in het Meetjesland heeft VMM infor-matie verzameld in de periode 1990-1997 (zie ook antwoord op vraag 2 en bijlage 1) . D e z e meetplaatsen zijn normaliter gesitueerd op bruggen over een waterloop.
Zij worden in een geïnformatiseerd meetplaat-senbestand aangeduid met een code, de naam van de waterloop, een omschrijving, de Lam-bertcoördinaten en een aantal andere velden waarin nuttige informatie wordt bijgehouden. Het gaat hier om meetpunten die regelmatig worden bezocht en waar manueel een schep-monster wordt genomen. Van een vaste opstel-ling is geen sprake.
Op enkele meetplaatsen meet VMM specifiek de impact van agrarische verontreiniging op de w a t e r k w a l i t e i t . Deze punten worden derwijze gekozen dat de landbouw – sensu largo – een overheersende invloed heeft op de oppervlakte-waterkwaliteit en dat andere bronnen (industrie en huishoudens) een minieme of beperkte én berekenbare impact hebben.
VMM nr. Waterloop Gemeente Lambertcoörd. Meetjesland
15000 Isabellakanaal Assenede 102.40/217.58
17000 Maatbeek Assenede 105.40/214.10
18000 Basseveldebeek Assenede 103.85/215.50
19000 Oosteeklose Beek Assenede 103.67/212.18
21000 Roeselarekreek-Boerekreek Sint-Laureins 093.30/217.72
22000 Blokkreek Sint-Laureins 092.12/216.19
764200 Ede Maldegem 087.25/207.63
764500 Bieswatergang Maldegem 084.34/209.32
764600 Wittemoerwatergang Maldegem 083.30/209.24
788150 't Liefken-De Lieve Waarschoot 098.08/202.93
790000 Burggravenstroom Evergem 102.71/206.64
2. Nitraat is slechts één van de vele waterkwali-t e i waterkwali-t s p a r a m e waterkwali-t e r s. Bij de evaluawaterkwali-tie van de wawaterkwali-ter- water-kwaliteit moet daarom duidelijk worden gesteld vanuit welk standpunt die kwaliteit wordt b e o o r d e e l d . Tijdens de hoorzitting van 19 februari 1998 van de Commissie voor Leefmi-lieu en Natuurbehoud werden de V M M - m e e t-gegevens inzake plantenvoedende stoffen in het kader van de Europese nitraatrichtlijn toege-l i c h t . Eén criterium in deze richttoege-lijn om een gebied als "kwetsbare zone" aan te duiden is het overschrijden van de 50 mg nitraat/l-norm uit een andere richtlijn (75/440/EEG – richtlijn betreffende de vereiste kwaliteit van oppervlak-tewater bestemd voor de productie van drink-water) in de waterloop waarin het bedoelde gebied afwatert.
De VMM heeft nitraatconcentraties getoetst voor meerdere jaren. Het recentste jaar was 1997 (de toetsresultaten voor 1997 zijn pas zeer recent beschikbaar en werden niet in de hoor-zitting besproken). De eindbeoordeling werd weergegeven in de bijlage 1 (in bijlage 1 werden ook meetplaatsen opgenomen die niet gelegen zijn in het Meetjesland, maar wel behoren tot het waterwingebied van Kluizen).De imperatie-ve norm werd getoetst per meetplaats. D e z e norm werd gerespecteerd indien tegelijk vol-daan werd aan twee voorwaarden :
– de 95-percentielwaarde van de meetreeks (X95 %) mag 50 mg nitraat/l niet overschrij-den ;
– geen enkele meetwaarde (Xmax) is > 75 mg nitraat/l.
Kleurcode weergegeven in de bijlage Niet conform norm :
zwart : X95 % > 50 mg NO3/l ; Xmax > 75 mg NO3/l rood : X95 % < 50 mg NO3/l ; Xmax > 75 mg NO3/l Conform norm :
oranje : X95 % < 50 mg NO3/l ; 50 mg NO3/l < Xmax < 75 mg NO3/l
geel : X95 % < 50 mg NO3/l ; 25 mg NO3/l < Xmax < 50 mg NO3/l
groen : X95 % < 50 mg NO3/l ; 12,5 mg NO3/l < Xmax < 25 mg NO3/l
blauw : X95 % < 50 mg NO3/l ; Xmax < 12,5 mg NO3/l Noot : indien minder dan zes metingen/jaar per meet-plaats beschikbaar zijn, werd niet getoetst.
Uitzondering : indien minstens één meetwaarde > 75 mg NO3/l => kleurcode "rood".
In de meeste hoofdwaterlopen van het Meetjes-land wordt de nitraatnorm in min of meer ver-regaande mate overschreden. Dit is het geval voor de Ede en haar zijbeken, de Wa g e n m a-k e r s b e e a-k , de Eea-klosewatergang-Slependamme- Eeklosewatergang-Slependamme-w a t e r g a n g, de Kaprijkse Eeklosewatergang-Slependamme-watergang, de Bas-seveldse beek, de Maatbeek en de Isabellawate-ring.
Op enkele plaatsen is de situatie gunstiger : de B l o k k r e e k , de Av r i j e v a a r t , de Burggraven-stroom en het Molenvaardeken.
Meetjes-land zijn industriële bronnen van stikstof bijna verwaarloosbaar. In de Eeklose regio zijn thans enkele bedrijven aangesloten op de waterzuive-ringsinstallatie Eeklo (RWZI), die haar effluent loost in het Afleidingskanaal van de Leie. De bevolkingsdichtheid is relatief laag en de emissie door de inwoners kan berekend worden (10 g stikstof per inwoner per dag). Een deel van de inwoners is aangesloten op een operatio-nele RWZI. Dit is het geval voor Eeklo, Lembe-k e, M a l d e g e m , S l e i d i n g e, E v e r g e m . De rest-vracht die na behandeling uiteindelijk wordt g e l o o s d , komt terecht in het A f l e i d i n g s k a n a a l van de Leie of de Ringvaart rond Gent en dus niet in het waterwingebied van het waterpro-ductiecentrum van Kluizen.
De belangrijkste bron van nitraat is de land-b o u w. Dit land-blijkt uit de land-berekeningen door het Sentwa-model dat voor VMM werd ontwikkeld door het Instituut voor Scheikundig Onderzoek (thans CODA) : in 1995 spoelde in de Meetjes-landse gemeenten tussen 33 à 61 kg stikstof per hectare landbouwgrond uit naar met oppervlak-tewater (dit stemt overeen met 146 à 270 kg nitraat per ha).
1995 N-emissie ton/jaar kg/ha Eeklo 1.149 61 Kaprijke 140 57 Knesselare 101 53 Waarschoot 635 50 Evergem 184 43 Zomergem 106 39 Assenede 246 38 Sint-Laureins 203 33 Maldegem 180 33 4. De VMM en de VMW (Vlaamse Maatschappij voor Waterzuivering) (voor het waterwinge-bied) beschikken over meetgegevens vanaf 1990. Op basis van deze gegevens kan een evo-lutie worden weergegeven.
De evolutie wordt weergegeven in bijlage 1 op basis van de toets aan de Europese waterkwali-teitsdoelstelling (zie vraag 2). Er is weinig evo-lutie merkbaar in de meeste waterlopen : waar de norm voorheen werd overschreden, blijft de situatie in 1997 ook slecht. Gunstige
uitzonde-ringen zijn het Afleidingskanaal van de Leie, de Avrijevaart en de Burggravenstroom (Wa t e r-s c h o o t , K l u i z e n ) . De gunr-stige evolutie in de Burggravenstroom wordt bevestigd door de cij-fers van de VMW : daar waar er in de periode 1990-1995 maxima tot 50 mg nitraat/l of meer werden gemeten, overschrijdt de maximumcon-centratie in 1996 en 1997 amper 20 mg nitraat/l. 5. Het waterwingebied van het
waterproductie-centrum Kluizen kan opgesplitst worden in drie delen.
– Een deel dat thans effectief wordt benut als wingebied door de VMW (stroomgebied van de Burggravenstroom en enkele kleinere gebieden,sinds kort ook – zij het niet voort-durend – het bekken van de Poekebeek : de situatie schijnt gunstig te evolueren, met uit-zondering van de Po e k e b e e k . De algemene waterkwaliteit van deze beek verbeterde als gevolg van het afkoppelen van industriële en huishoudelijke afvalwaterlozingen, waardoor de agrarische verontreiniging echter een relatief grotere impact kreeg. Te hoge nitraatconcentraties komen er voor.
– Een deel dat effectief wordt benut voor de drinkwaterproductie in het Wa t e r p r o d u c t i e-centrum (WPC) Braakman door de Neder-landse Deltanutsbedrijven (stroomgebied van de Isabellawatering) : de nitraatconcen-tratie blijft in de belangrijkste waterlopen ontoelaatbaar hoog.
– Een deel dat thans niet wordt benut (Ede-b e k k e n , zij(Ede-bekken van het A f l e i d i n g s k a n a a l van de Leie) : te hoge nitraatconcentraties komen er voor.
Het Meetjesland en de vorige (potentiële) waterwingebieden van WPC Kluizen behoren tot een landbouwstreek. De verontreiniging door huishoudens en industrie is de laatste jaren sterk teruggedrongen door een verbeterd ver-gunningen- en handhavingsbeleid, en vooral door forse investeringen in de uitbouw van bovengemeentelijke waterzuiveringsinfrastruc-tuur (onder meer waterzuiveringsinstallaties in Maldegem, Eeklo, Evergem en Tielt met bijbe-horende collectoren).
6. Er is geen verband tussen de nitraatconcentra-tie in een snelstromende beek en de Biotische I n d e x . Nitraat is in de gemeten concentraties niet toxisch voor de aquatische macro-inverte-braten waarvan de aan- of afwezigheid de basis is voor de bepaling van deze index.
De overmatige aanwezigheid van nitraat kan schadelijke effecten hebben op de volksgezond-heid via het drinkwater en op de waterkwaliteit van traagstromende en stilstaande oppervlakte-waters (en de Noordzee) via het verschijnsel " e u t r o f i ë r i n g " . Tevens zal de overbegroeiing worden beïnvloed : waardevolle vegetatie zal plaatsmaken voor hoofdzakelijk brandnetels en andere nitrofiele planten.
De hoge nitraatconcentratie in de Ede is afkom-stig van agrarische bronnen in het stroomgebied (cf. antwoord vraag 3). Een belangrijk deel van de nitraatvracht wordt aangevoerd van buiten het Meetjesland, namelijk uit Oedelem via de Wittemoerwatergang.
