Het nemo-teneturbeginsel in strafzaken: van zwijgrecht tot containerbegrip

Tilburg University

Het nemo-teneturbeginsel in strafzaken

Stevens, L.

Publication date:

2005

Document Version

Publisher's PDF, also known as Version of record

Link to publication in Tilburg University Research Portal

Citation for published version (APA):

Stevens, L. (2005). Het nemo-teneturbeginsel in strafzaken: van zwijgrecht tot containerbegrip. [n.n.].

General rights

Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights. • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain

• You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal Take down policy

I

HETNEMO-TENETURBEGINSEL

IN STRAFZAI<EN:

VAN ZWIJGRECHT NAAR

*

1

.t

UNIVERSITEIT * * VAN TILBURG _·1..,

van zwijgrecht naar containerbegrip

PROEFSCHRIFT

TER VERKRIJGING VANDE GRAADVANDOCTOR

AANDEUNIVERSITEITVANTILBURG,

OP GEZAG VAN DE RECTOR_MAGNIFICUS, PROF.DR. F.A. VAN DER_{DUYN SCHOUTEN,}

IN HET OPENBAAR TE VERDEDIGEN TEN OVERSTAAN VAN EEN DOORHETCOLLEGEVOORPROMOTIES

AANGEWEZEN COMMISSIE IN DE AULA VANDEUNIVERSITEIT OP VRIJDAG9DECEMBER 2005 OM 14.15 UUR

DOOR

LONNEKE

STEVENS

GEBOREN OP

_{9 DECEM BER 1977}

TE

EINDHOVEN

Promotor: prof.mr. J.de Hullu

Copromotor:

dr. B.J. Koo} r---rs-

1

UNIVERSITEIT *9{le. VAN TILBURG _{./ la"}

BIBLIOTHEEK|

1 TILBURG

Dit boek is

tot

_{stand gekomen}binnenhet kader van het

onderzoeksprogramma'Nederlandsestrafrechtspleging in Europa' van het CentrumvoorProcesrecht, Universiteitvan_Tilburg.

Het nemo-teneturbeginsel in strafzaken: vanzwijgrecht naar containerbegrip

L. StevensISBN:90-5850-138-8

Uitgever: Willem-Jan van der Wolf Productie: Ren6 van der Wolf

Oms]ag ontwerp: Willem-Jan van der Wolf

Dit boek iseen_{uitgave van: Rolf Legal Publishers (.RLP)} Postbus31051 6503CBNijmegen Tel: 024-3551904 Fax: 024-3554827 E-Mail: wlp@hetnet.nl Http://www.wolflegalpublishers.com

roor zover het maken vali kopie8n uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 jo. het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 1974,351, zoalsgeidjzigd bijhetBesluit

ran 23 augustus 1985, Stb. 1985, 471.enartikel17Auteurswet1912,dient mendedaarvoor

wettelijkverschuldigde vergoedingentevoldoen aan deStichtingReprorecht (Postbus 3060, 2130KB,Hoofddorp). Voorhetovernemen vangedeelte(n) uitdezeuitgaveinbloemlezingen.

readers enandere compilatiewerken Cart.16Auteurswet1912)dient men zich totde uitgever te

wendell.

Hoewel aan deze uitgazedeuiterste zorgisbesteed,aamaardenauteur noch WLP

aansprakelijkheid roor de aanwezigheidvan eventuele(druk)fouten en onvolkomenheden.

Inhoudsopgave

Hoofdstuk 1

Probleemstelling

en verantwoording 1

1.1 Achtergrond, doelstellingenprobleemstelling 1

1.2 Afbakening, planenwijzevanonderzoek 4

1.3 Opbouw van het boek 6

Hoofdstuk 2

De uitspraken van het Europese Hof voor

de

Rechten van de

Mens

Een

eerste

schets van nemo tenetur 9

2.1 Inleiding g 2.2 Funke:_{het onder dwang uitleveren van documenten 9}

2.3 Murray: het gebruik van het zwijgen ten nadele vandeverdachte 11

2.4 Saunders: materiaal dat (on)afhankelijk van de

wil

bestaat 14

2.5 Serves enhetgevaarvoorzelfbelasting 18

2.6 J.B. enmateriaal datwilsafhankelijk wordtverkregen 19

2.7 Weh en hetgevaarvoorzelfbelasting 21 2.8 Argumentenen aandachtspunten uitdeEuropese rechtspraak 24

Hoofdstuk 3

Nemo tenetur en het gebruik van

de

_{6tegenstelling'}

accusatoir versus inquisitoir 27

3.1 Inleiding 27

3.2 Inquisitoiren accusatoir inhunoorspronkelijke_{betekenis 27}

3.3

Inquisitoir

versusaccusatoir: rechtsbescherminginopkomst inhet Nederlandse strafproces 29

3.4 Het recht opeen eerlijkproces en_{het adversaire (accusatoire)}

strafproces 31

3.5 De waarde van het adversaire (accusatoire) argument 34

INHOUDSOPGAVE

Hoofdstuk 4

Het zwijgrecht en

de

verklaringsvrijheid

van

_{artikel 29}

SV 39

4.1 Inleiding 39

4.2 Vandeplichttot spreken naar het recht nietteantwoorden 40

4.2.1 Pijnbankenantwoordplicht 40

4.2.2 Kritiek opdeantwoordplicht 42

4.2.3 De invoeringvanartikel 29 Sv inhetwetboekvan 1926 43 4.2.4 Artikel 29 Svvanuitverschillendegezichtspunten 47

4.2.5 Niet meewerken in de zin van 29 Sv: deautonomeverdachte 51

4.2.6 Een autonomeverdachte in de 2ie eeuw? 53

4.3 Realisatie inderechtspraktijk 56

4.3.1 Inleiding 56

4.3.2 De cautie ende autonomie vandeverdachte 56

4.3.3 De begrenzing van deverhoorsituatie 58

4.3.4 Geen raadsman bij hetpolitieverhoor: de betrekkelijkheid vandeautonomeverdachte 62

4.3.5 (Niet) meewerken aan debewijsvoering: zwijgen isniet altijd goud 64

4.4 Totbesluit 66

Hoofdstuk 5

Zelibeschuldiging

en verschoningsrecht 69

5.1 Inleiding 69

5.2 Het verschoningsrecht van artikel 219 Sv volgens dewetsgeschiedenis: humaniteit 69

5.3 Meineeden getuigenverschoning indewetsgeschiedenis: zelfbehoudafgewogentegenalgemeenbelang 71

5.4 De aangifteplicht en het recht zichteverschonen volgens dewetgever: wederomzelfbehoud 72

5.5 Getuigenverschoning indedoctrine: van menselijk zelfbehoud tot procesautonomie van de verdachte 74

Hoofdstuk 6

De uitzonderingen op het bevel tot uitlevering

77

6.1 Inleiding 77

6.3 Hetbeveltot uitlevering endeontwikkeling

van het nemo-_{teneturbeginsel 81} 6.3.1 Procesautonomiein_opkomstin_rechtspraakendoctrine 81

6.3·2 Aantastingvanartikel _{107-oud Sv als}

nemo-teneturpijler inwetgevingen rechtspraak 83

6.3·3 (Relatieve)bestendigingvanartikel_{107-oud Sv als}

nemo-teneturpijler in de wetgeving 85

6.4 Totbesluit 89

Hoofdstuk 7

Het opgeven

van

personalia door

de

_{verdachte 91}

7.1 Inleiding 91

7.2 Artikel 52 Sv en het nemo-teneturbeginsel: deniet-publieke

functie vandeverdachte enzijnprocesautonomie 91 7.3 Deverantwoordelijkeverdachteenonduidelijkheid rondom

deverhoudingtussenmondelingeidentificatie ennemo_{tenetur 92}

7.4 Schriftelijke identificatieplicht: geennemotenetur 96 7.5 Identificatieplicht bijhet instellen vaneenrechtsmiddel en de

verdedigingspositie van_{de verdachte 97}

7.6 Totbesluit 100

Hoofdstuk 8

Meewerken

en

dulden

₁₀₃

8.1 _Inleiding 103

8.2 Debloedproef ₁₀₃

8.2.1 _{De bloedproefarresten en het systeem van}

duldenenmeewerken 103

8.2.2 _{De bloedproefarresten}en andere_{benaderingen van}

meewerkenendulden 105

8.2.3 Dewettelijkeregeling vandeverplichtebloedproef:

meewerkenofdulden? 106

8.2.4 De rechtspraak overdewettelijke regeling 109

8.3 DNA-onderzoek 110

8.3·1 Verplichteafname van

DNA

110

8.3·2 Nemo tenetur en

DNA

volgens dewetgever 112

INHOUDSOPGAZE

8.3.4 De uitbreiding vandewettelijke regelinginzake

DNA-onderzoek eneennieuive_{invulling van}

nemotenetur 114

8.4 Maatregelen in het belang van het onderzoek 116

8.4·1 Demaatregelen 116

8.4·2 Duldenofmeewerken? 116

8.4·3 Eennieuwcriterium voornemotenetur? 118

8.5 De notitieinzake artikel 184 Sr en het einde van het

meewerken-duldencriterium 119

8.6 Tot besluit 121

Hoofdstuk 9

Nemo tenetur in het

bestuursrechtelijke

boeteonderzoek

123

9.1 Inleiding 123

9.2 De verwevenheidvanboeteonderzoek met ander

bestuursrechtelijkonderzoek 124

9.3 Nemo tenetur in de AWR en deAwb: verklaringsvrijheid 127

9.4 De reikwijdte vande verklaringsvrijheid 128

9.4.1 Het beginpunt van hetzwijgrecht 128

9.4.2 Schriftelijkeverklaringsvrijheid 130

9.4.3 De beperking vanhet zwijgrecht tot de

niet-geniengde vraag 132

9.4.4

Nemo

tenetur buitendeverklaringsvrijheid: een

'verklaringsvrijheid in ruime zin' 135

9.4.5 Gebruik vanhetmateriaal 137

9.5 Hetzwijgrecht indejurisprudentie van het HvJ EG:

de_{niet-feitelijke}vraag 139

g.6 Tot besluit 142

Hoofdstuk 10

Slotbeschouwing

145

10.1 _Inleiding 145

10.2 Hoewordthet nemo-teneturbeginsel in het debat gebruikt? 145

10.2.1 Nemo teneturalsonderbouwing vanhet zwijgrecht 145

10.2.1.1 Doctrine: procesautonomie 145

10.2.1.2 Debetrekkelijkheid vandeprocesautonomie in

wetgevingenrechtspraak 147

10.2.1.3 Nemoteneturals ideaal in een deel van de

10.2.2 Nemo teneturals_{containerbegrip 150}

10.2.2.1 Onbegrensde (onduidelijke)theoretischediversiteit

tegenover beperkte praktischewerking 150

10.2.2.2 Nemo teneturalsretorischmiddel inwetgeving,

rechtspraakendoctrine 153

10.3 Wat isdemeerwaarde van het nemo-teneturbeginsel

inhetdebat? ₁₅₄

10.3.1 De feitelijke en potenti8le meenvaarde van

nemo teneturin relatie tothet_zwijgrecht 154

10.3.2 Een meerwaarde voor nemo tenetur als

Lijst van gebruikte afkortingen

AA

Ars Aequi

aant. _aantekening

AB Administratiefrechtelijke Beslissingen

A-G Advocaat-Generaal

appl. no. applicationnumber

art. artikel

AWR

Algemenewetinzake_{rijksbelastingen}

Awb

_Algemenewetbestuursrecht

Bijl. Bijlage

BNB

BeslissingeninBelastingzaken/Nederlandse

Belastingrecht-spraak

CCM

CrimeControl Model

DD

Delikten Delinkwent

diss. dissertatie

DNA

DeoxyriboNucleic Acid

DPM

DueProcess Model

e.a. en anderen

EG

_{EuropeseGemeenschappen}

etc. etcetera

e.v. en verder

EHRM

Europees Hof voorde Rechten van de Mens

EVRM

_{Europees Verdrag}tot_{bescherming van de}Rechten van de

Mens

GBA

_{Gemeentelijke basisadministratie}

GvEAEG GerechtvanEerste_{Aanleg van}de_Europese Gemeenschap-pen

gvo gerechtelijkvooronderzoek

HR

Hoge Raad

HvJEG

Hof

vanJustitie vandeEuropese Gemeenschappen

IRA Irish _{Republican Army}

Iwtr. _{inwerkingtreding} jo. juncto

LJN _{Landelijk Jurisprudentie}

Nummer

losbl. _losbladig

rn.nt. met noot

MvA MemorievanAntwoord MvT Memorievan_Toelichting

NJB NederlandsJuristenblad

NJCM

NederlandsJuristenComit6 voor deMensenrechten

NJV

Nederlandse_{Juristenvereniging}

nr. nummer

ORO

Oorspronkelijk regeringsontwerp

OW

Opiumwet

p. pagina('s)

par. paragraaf

PbEG Publicatieblad vande Europese Gemeenschappen P-G Procureur-Generaal

Polw1993 Politiewet 1993

PvdA _{Partij van}de Arbeid

r-c rechter-commissaris

red. redactie

RM Themis _{Rechtsgeleerd Magazijn Themis}

r.o. _{rechtsoverweging}

Sr Wetboek vanStrafrecht

Stb. Staatsblad

Stcrt. Staatscourant

SV Wetboek vanStrafvordering

Sv 2001 Strafvordering 2001

TvS TijdschriftvoorStrafrecht

VR

Verkeersrecht

WED

Wet opde EconomischeDelicten

WFR

WeekbladvoorFiscaalRecht

WvSr Wetboek van Strafrecht

WVSV Wetboek van Strafvordering

WVW

Wegenverkeerswet

Hoofdstuk 1

Probleemstelling en verantwoording

1.1

Achtergrond,

doelstelling

en

probleemstelling

Nemo teneturprodereseipsum, ofwel: niemand mag worden gedwongen

zichzelfte belasten.1 Van

dit

Latijnse adagiumstamt(uiteindelijk) het

Ne-derlandse nemo-teneturbeginsel. Het nemo-teneturbeginselwordt

veron-dersteld te beschermen tegen verplicht zelfincriminerend handelen. De definitie van het_beginselkent verschillende varianten, zoals'de verdachte is

niet verplicht om mee te werken aan zijn proces;2 'de verdachte is niet

verplicht meetewerken aanzijnveroordeling',3enook'niemand mag

wor-den_gedwongen(actief ofpassief)bewijs te leveren dat tegen hemwordt of

zalworden gebruikt'.4

Het nemo-teneturbeginselwordt in_{het algemeen gezien als een voor}

de _{Nederlandse strafrechtspleging fundamenteel uitgangspunt, dat de}

positie vandeverdachtenader concretiseert.5 In hetstrafrechtelijkdebatb

wordt dan ook regelmatig eninverschillende contexteneen_beroepgedaan op nemo tenetur. Zo wordt bijvoorbeeldgesteld dat het straffen van een kroongetuige voor het afleggen vaneen valse _{verklaring instrijd zou zijn}

met het beginsel dat niemand kan worden gehoudentegenzichzelfte

getui-gen.7 Ook demeldingsplicht bijeuthanasie van de arts zouin strijd zijn met

nemo tenetur,8 evenals de verplichting zelfbelastende verklaringen af te

leggen inde_{parlementaireenquete.9Het kennelijke belang van nemo} tene-tur wordt bevestigd door de erkenning van the

privilege

against

se(f-1 Zie Ansmink 1981, p. 426.

2 _{Vergelijk Schalken in zijn noot onder HR}

27februari 2001, NJ 2001, 499. 3 ZieReijntjes1996a, p. 9.

4 Zie Koops 2000, P· 50.

5 Vergelijk bijvoorbeeld Aler 1982, 9 242_{e.v.,Groenhuijsen & Knigge 2001, p. 34,} Rozemond 1998, p. 185.

6 Het_{'strafrechtelijk}debat'betekent hier nieteendiscussie inde_{letterlijke zin van}

het_{woord, waarbij over en weer argumenten over strafrechtelijke ondenverpen}

warden uitgewisseld. Metdeterrn doel ikopstandpunten die doorivetgever, rech-terendoctrinetenaanzien vanstrafrechtelijke onderwerpen worden ingenomen,

en opde_{wijze waarop}die_{standpunten gezamenlijk}totinzichten over het nemo-teneturbeginsel leiden.

Zie_{Stcrt. 2005,48, P. 3.}Devoorgestelde regeling maakt deel uit vande

wetsroor-stelleninzake_toezeggingenaan_{getuigen in strafzaken, Kamerstukken 26294 en} 28 017·

incrimination

als_{belangrijkonderdeel van het recht op}een_{eerlijkproces}

(artikel 61id 1 EVRM). HetEuropeseHofheefteenaantal belangrijke

arres-ten_{gewezenwaaruit blijkt dathet nemo-teneturbeginsel bepaalde grenzen} steltaan_{onderzoeksbevoegdheden}en_{bewijsvoering.}

Het belang van nemotenetur tenspijt, zijn inhoud, reikwijdteenratio

van het beginsel bepaald onduidelijk.10 Nu is dit

in

zekerezininherent aan het concept beginsel, aangezien vangeen enkel beginseldeinhoud vast is

omlijnd. Consensus over dekern ervan is inde regelechter wel aanwezig. In het geval van nemotenetur

blijft

echter ook_{het gevoel voor die kern in de} mist hangen. Dat uit zichbijvoorbeeld inhetgebruikvan meerdere

defini-ties voorhet beginsel maar ook indeverwarringdie bestaat tenaanzien van

het onderscheid tussen actiefmeewerken (inbreuk op nemo tenetur) en

passiefdulden(geeninbreuk op nemo tenetur). Ookde_{rechtspraak van het}

EHRM dieeen_{belangrijke bron vormt voorhet begrip van nemo tenetur, is}

niet makkelijk te begrijpen en geeft veel aanleiding tot vragen over het

waarom van het beginsel.

Denemotenetur_{omringende duisternis kent naar}

_mijn

veronderstel-ling verschillende, in wisselwerking met elkaar staande oorzaken. Edn van die oorzaken heeft enerzijds van doen met het potentiBleruimebereik van

nemo teneturals _{rechtsbeschermings'middel'. Binnen}decontext van het debat over de _{noodzaak van (meer) rechtsbescherming van} deverdachte oefent_{de gedachte van}nietbehoevenmeewerkenaanincriminerend hande-len een _{intuitieve aantrekkingskracht uit,} en

_{nodigt zij uit tot}

een _royaal

gebruik van het nemo-teneturbeginselalsargument. Dathoudtteneerste in dat bepalingen die in het wetboekopenigerleiwijze de_{positie van de}

(po-tenti8le) verdachte beschermen,endaarmee_{tegelijkertijd een rem zijn op} de voortgang in het proces of op hetverkrijgenvan bewijs,makkelijk met

nemo tenetur in verband worden gebracht. Daarbij valt bijvoorbeeld te

denken aan hetbevel_{tot uitleveringvan voorwerpen in}decommune straf-vordering.

Dit

bevel mag opgrond van de wet niet aandeverdachteworden

gegeven enwordt dan ook geacht deel uittemaken van het beginsel dat de

verdachte niet aanzijn veroordeling hoeft bij te dragen. Een ander voor-beeld isde_{bevoegdheid van artikel 52 Sv.}Opgrond vandezebepaling kan de verdachte om _{zijnidentiteitsgegevens worden}gevraagd. Een plicht tot

antwoorden heeftde_{verdachte daarbij niet.}De_{achtergrond vande}

afwezig-heid van die_{plicht wordtgezocht in het nemo-teneturbeginsel.}

Een tweede kenmerk van het royale gebruik van nemo tenetur ligt

daarin datin_gevalvan_bijvoorbeeldeen_{wetswijziging waarbij}een nieuwe methode tot hetverkrijgenvan (belastend) bewijswordt ingevoerd - denk

PROBLEEMSTELLINGENVERANTWOORDING

aande _{invoering van} hetDNA-onderzoek - de link naar(eeninbreuk op) nemo tenetur snel wordt _{gemaakt. Met name in} de _{doctrine wordt zo op}

bepaalde situaties zonder veel moeite een nemo-teneturetiket _geplakt.

Verschillende situatieswaarin_{verschillende belangen een}rol_spelen,

wor-den op die

«ize

moeiteloosonder66n_{noemer gebracht.}

Wetgeving en _{rechtspraak laten anderzijds evenwel}een ander beeld

zien. Waar iets in dedoctrine onder nemo teneturis gebracht,

lijkt in de

rechtspraak, maar met name inde_{wetgevinggeennemo-teneturprobleem}

aan de orde te zijn. Ook komt het voor datrechterenwetgeverdebetekenis

van nemotenetur voor het ter_{discussie staande vraagstuk beperkt}

uitleg-gen, maar daarbij nemo-teneturterminologie hanteren op een _dusdanig algemene of somsookonduidelijkemanier, datniet duidelijkwordt waar de beperking in ligt en hoe die situatie en de in het geding zijnde belangen zich nu verhouden tot het nemo-teneturbeginsel. In dieonduidelijke ofalgemene

terminologie ligteentweedeoorzaak voorde_{onduidelijkheid die het}

nemo-teneturdebatoverschaduwt.Zijbeperkt zich overigens niet totdewetgever

en de rechter. Ook in de literatuur wordtvaker volstaan methet enkele noemen van_{het beginsel dat}deverdachte niet aan_{zijn veroordeling}hoeft

meete werken enwordtverder niet ingegaan opdeachtergronden en de werking van nemo tenetur inde desbetreffendesituatie.

Op dezewijze ontstaat aldus indeeersteplaatseen_{discrepantie tussen}

het _{ruime potentidle bereik dat het beginsel vooral in (een deel van) de}

doctrinewordt_{toegedacht, en het beperktere}bereik inderechts-en

wetge-vingspraktijk.Daarbij komt indetweedeplaatsde_{geringe explicatie van die}

beperkinginwetgeving, rechtspraakendoctrineals_{gevolg vanontwijkende}

ofalgemeneterminologieen_{argumentatie.} Deze_{omstandigheden}

vertroe-belen de blik op het nemo-teneturbeginsel.Onduidelijkblijft wat nu wel en

niet alsnemoteneturkan_{worden beschouwd, welke belangen nemo tenetur} beoogttebeschermen, entothoever die beschermingreikt.

Debovengenoemdeonduidelijkheid,

in

samenhang met het fundamen-tele belang dat aan het nemo-teneturbeginselwordtgehecht,geeft

aanlei-ding totdevragen ofhet debat kan wordenontward eninhoeverre nemo

tenetureenzinvollefunctievervult inhetdebat. De_{doelstelling van dit boek}

ligt derhalve in het verkrijgen vaneenhelder beeld vande_{argumentatie die}

in relatie totnemoteneturwordt_{gehanteerd. Ik doe dat door}te onderzoe-ken hoe het nemo-teneturbeginsel in het strafrechtelijke debat wordt

ge-bruikt.Tenaanzien vanhet totaalbeeld dat_{opgrond hiervan ontstaat,}

stelik

vervolgens de vraag naar de waarde van het

_{gebruik van het}

nemo-teneturbeginsel inhetdebat.Welkoordeel kanwordengeveld over de

ne-mo-tenetur-argumentatie enhetfunctioneren daarvanbinnenhetdebat?

het een meerwaarde in het debat kunnen hebben? In hetlicht van deze doelstellingenvragen kande_{probleemstelling van het onderzoek naar het}

nemo-teneturbeginsel als_{volgtworden geformuleerd:}

Hoe

wordthet

_{nemo-teneturbeginsel in}hetstrafrechteliike debatgebruikt,

en inwelke opzichtenhe€fhetnemo-teneturbeginseleenfeiteliike ofpoten-tiNe meerwaarde in dat debat,

1.2 Afbakening, plan en

wijze

van

onderzoek

Met het oog opdebovengenoemdeprobleemstelling inventariseer ik hoe

bepaalde nemo-teneturvraagstukken worden benaderd doorde

afzonderlij-ke deelnemers aanhet_{strafrechtelijk}debat,namelijkde_{wetgever, de}

rech-ter en de doctrine. Die vraagstukken

of

thema's zijn in eerste instantie

geselecteerd met behulp van een brede definitie van nemo tenetur. Dat houdt in dat

ik

verschillende onderdelen van het strafproces behandel, die in verband_{zijngebracht met}denotie vanniet meewerken aande

veroorde-ling.11 Concreet komt dit neer op een onderzoek naar strafvorderlijke

be-voegdheden waarvan de toepassing een bepaald doen oflaten van de

be-trokken burger impliceert. Daarbij zijn nietallevraagstukken die met nemo

teneturinverbandkunnen worden_{gebracht of}zijngebracht in het

onder-zoek opgenomen. Dit boek is geen naslagwerk over het nemo-tenetur-beginsel. Zoals deprobleemstelling aangeeft is heteen zoektocht naar de

vraag'waarhebben we het nu eigenlijk over(enhebben we het welergens

over)?' als er over het nemo-teneturbeginselwordtgesproken. Binnen die

zoektocht gaat het erom nauwkeurig de bouwstenen van het

nemo-teneturbeginselteontleden en het functioneren van het beginsel binnen het

strafvorderlijksysteemte analyseren.Thema's die aandat verhaal niet meer

kunnentoevoegen heb

ik

achterafbuitenbeschouwing gelaten. Dit boek is

immers een _{eindproduct van} een onderzoek waarin het verhaal achteraf

wordt vertelden_waarbijeenselectie_{van thema's heeft plaatsgevonden die}

hetmeest_inzichtelijkdatverhaalkunnenvertellen.

Ookde_{rechtsvergelijking}heeft _{geenplaats gekregen in dit boek. Het} onderzoek kende beperkingen in tijd en

ik

achtte het,mede_{gezien de}

doel-stelling dieis_gericht ophelderheid inhet Nederlandse debat, een

verant-u _{Daarmee bedoel ik hier ookdebestuurlijke opsporing, diestrikt genomen niet}

onder het Nederlandse strafprocesrecht valt maar welopgrond vandecriminal charge van artikel 6 EVRM als'strafachtig' - zie voor dezetermValkenburg 1997 -wordtaangemerkten_{waarop dus}de_{strafprocesrechtelijke normen van artikel 6}

PROBLEEAISTELLING EN VERANTWOORDING

woordekeuzeandere _{rechtsstelsels achterwege}telaten.

Binnende_{zoektocht is ook van belang het ten aanzien van het}

nemo-teneturbeginsel veronderstelde royale gebruik,evenals deveronderstelde discrepantie en ondoorzichtige argumentatie tot uitdrukkingte laten

ko-men. Omdiereden zal in het onderzoek danookwordenuitgegaan van een

uerondersteld nemo-teneturbeginsel. Waar in de hiernavolgende

hoofd-stukkenwordt _gesprokenover'het _{nemo-teneturbeginsel'}

of'het

beginsel van niet-meewerken' moetdus_{worden gelezen'het veronderstelde}

nemo-teneturbeginsel'

of'het

veronderstelde beginsel van niet-meewerken'. Het onderzoekbinnende_{thema's gebeurt}doormiddel vaneen

tekst-analyse.Daarbij zijnde_{volgende vragen van belang: wie}

-

_wetgever,rechter

of doctrine - doet in welke bewoordingen een beroep op nemo tenetur,

welk belong in welke mate wordt nemo tenetur dan geacht te beschermen,

en_{op welke gronden}wordtnemotenetur_{afgewezen danwel beperkt. Van}

belang is dus het onderscheiden vandeverschillendebronnen ten aanzien van het redeneren vanuit een _{bepaalde notie van} nietmeewerken aan de veroordeling, en ten aanzien vande_{erkenning van(dereikwijdte van) het}

daaraan _{verbonden belang.} Zo wordt het _{zwijgrecht in}de doctrine

door-gaansverbonden aan nemo tenetur en gekoppeld aan het belang van de procesautonomie. Maarinhoeverrewordt

dit

belangerkend op het niveau van wetgevingen_rechtspraak?Eenander voorbeeld is het DNA-onderzoek. Daartegen kwamopgrond van het nemo-teneturbeginselvanuitde

litera-tuur

veelverzet.Welke waarden_{werden in de ogen van}de

wetenschappelij-ke auteurs nu_{precies geschonden? En zag}de _{wetgever dit als een}

nemo-teneturprobleem?Op basisvanwelke gronden weerlegtdewetgever de in

casu_{beperkendewerking van het nemo-teneturbeginsel? Hoebegrijpelijk}

zijndie grondenin_{vergelijking met de}in_{andere vraagstukken gehanteerde} criteria?

Op basis vanhetonderzoekbinnende thema's, aan de hand van de

bo-vengenoemde vragen, ontstaateen_{bepaald beeld van het gebruik van het}

nemo-teneturbeginsel inhet

juridisch

debat.Ten aanzien van dat

totaal-beeld van alle thema'sin_{samenhang bezien,}wordtvervolgensgekeken of bepaalde patronen in de argumentatie te onderscheiden zijn. Kent het

gebruik van het nemo-teneturbeginseleeneruit_{springende kernwaarde, is}

er sprake van samenhang tussen de verschillende met nemo

tenetur in

verband gebrachte waarden, of is hetpatroon juist dat ergeeninhoudelijke

samenhang valtteonderscheiden?

Aan de hand vande_{bovengenoemde (afwezigheid van)patronen} ko-men vervolgens aan de ordede_{vraag naar}de_feitelijkemeenvaarde van het

gebruik van het nemo-teneturbeginsel in het debat, en de _{vraag naar de}

De vragen zijn ingegeven door de_{veronderstelling dat} nemotenetur een

potenti8le functie vervult inhet debat, die inde _{praktijk niet of niet}

vol-doende uit de verf

lijkt

te komen. Zij worden opgeworpen teneinde een

impulstegeven aanhet denken over het nemo-teneturbeginsel, en niet om

een

definitief

oordeel tevellen overde_{vraag naar}d6_{inhoud van het}

begin-sel, danwelantwoordte_{geven op devraag of nemo}tenetur_{nu eigenlijk wel}

bestaat. Het beantwoorden vande_{vragen vindt dan ook niet plaatsop basis}

vaneen _{objectieftoetsingskader maar in de vorm van}een_{betoog. Het}

be-toog ten aanzien van devraag naarde meerwaarde die nemotenetur zou

kunnenhebben,komt voort uiteen eigen visie ophet nemo-teneturbeginsel. De bouwstenen van die visie worden indeslotbeschouwinguiteengezet. De

argumenten die verder eenrolkunnenspelentenaanzien vandevraag naar zowel de _{feitelijke als} de _potenti6le meerwaarde, hebben betrekking op kwaliteiten vanhet debatzelf,welkeinieder geval voor mijalswaarnemer van het debateen_{belang hebben. Heeft het nemo-teneturbeginsel}

bijvoor-beeldverklarende waarde ten aanzien van thema'sof_{belangen waarmee het} inverbandwordt_{gebracht?Overtuigthet nemo-teneturargument?}Ofheeft

nemoteneturwellichteenfunctieals_{debattechniek? Werkt het bijvoorbeeld}

als smeerolie,als_{verhullend argument, bij}het nemen van_moeilijke beslis-singen?

1.3 Opbouw van het boek

Het onderzoek naar het nemo-teneturbeginsel isals_{volgtopgebouwd. Om}

een eerste idee van het beginseltekrijgen, bespreek ikinhoofdstuk 2 de

belangrijkste uitspraken van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens inzakethe

privilege

against seg-incrimination.Ondanks het feit dat

niet altijdevenhelderiswelke_richtingdeverschillendeuitspraken

aange-ven,enondanks het feit datde_uitsprakenbovendien sterk_{afhankelijk zijn} van de_{omstandigheden van het concretegeval,} biedtde _Europese

recht-spraak vooreeneerste blik een_{goedoverzicht van het speelveld. Het} voor-aan plaatsen van de Europese rechtspraak is ook van belangomdat in de

volgende hoofdstukkenwaarbij hetdebatbinnenhet Nederlandse

strafpro-ceswordtbeschreven,entevens inde_{slotbeschouwing vaker naar de} Euro-peserechtspraakwordtverwezen. Een_{integrale beschrijving}vooraf

voor-komtdat_{later bij} elke_{verwijzing afzonderlijk}aandacht moet worden

be-steed aan de_uitspraken.

In

het debat over nemoteneturwordtveelvuldiggebruikgemaakt van

de_{'tegenstelling' tussen het zogenaamde accusatoire}(ofadversaire) en het

PROBLEEAISTELLING EN VERANTZVOORDING

analyse gegeven vanhet gebruik vande_{begrippen accusatoir, adversair en}

inquisitoir inhun relatie tot het Nederlandse strafproces en inhunverband met het nemo-teneturbeginsel. Het onderzoek naar de_{begrippen beoogt} geen uitputtende exercitie te zijn. De beschrijving en analyse staan ten dienste van de_{doelstellingen van dit boek: hetdoorzichtig}maken van het debaten_{plaatsen van de met nemo}teneturin_{verband gebrachte} argumen-ten binnen het systeem van het strafproces. Tezamen schetsen de

hoofd-stukken 2 en 3 de contextwaarinhet Nederlandse debatplaatsvindt.

De hoofdstukken 4 tot en met 8zijnvervolgensgewijdaanbepalingen

(thema's) uit hetWetboek van _{Strafvordering die in verband worden} ge-bracht met het nemo-teneturbeginsel. Dit deel van het onderzoek behandelt

de bouwstenen van_{het veronderstelde nemo-teneturbeginsel.Hierbij wordt}

in de hoofdstukken 4,5 en 6deconstructie van het nemo-teneturbeginsel beschreven, welke constructie vervolgens 'toegepast' wordt op, en nader

uitgewerkt wordt in dethema's vande_{hoofdstukken 7,8 en 9.}

Hoofdstuk₄ analyseertde relatie tussen nemo tenetur en het zwijg-recht endeverklaringsvrijheid_{van artikel 29}Sv._{Hoofdstuk 5}gaatnader in op de getuigplicht en hetdaarbij horende verschoningsrecht vande potenti-ele_{verdachte (artikel 219 SV).} In hoofdstuk6worden het beveltot uitleve-ring endedaaraan_{verbonden uitzonderingsposities van}deverdachte en de

potenti8le verdachte besproken_{(artikel96 leden 2 en 3 Sv, en}aanverwante

artikelen).Hoofdstuk 7isopgezetrondomdebepaling vanartikel 52 SV, Op

grond waarvan de_{verdachte mag worden staande gehouden en naar zijn}

personalia mag worden gevraagd. In hoofdstuk 8 worden verschillende thema's behandeld aan de hand van denemo-teneturargumentatie die is gebruikt in het kader van verschillende nieuw ingevoerde wettelijke ver-plichtingen totmedewerking. Alduswordt vanuithet gezichtspunt van het meewerken en het dulden van de _{verdachte gekeken naar} de _verplichte

bloedproef, hetverplichteDNA-onderzoek ende_{maatregelen in het belang} vanhet onderzoek.

Ook buitendeklassieke_{strafvorderingspeelthet nemo-teneturbeginsel}

een rol. Debouwstenen van nemotenetur in hetbestuurlijke boeteonder-zoek zijn dan ook onderwerp van hoofdstuk 9. Dezebouwstenen houden nauw verband met het nemo-teneturbeginsel zoals dat uitde_rechtspraak

van het EHRM naar voren komt. De discussie inzake het

nemo-tenetur-beginsel in hetbestuurlijkeboete-onderzoekisimmers_{hoofdzakelijk}

inge-geven doordeeisen dieartikel 6 EVRM aan dat onderzoek stelt. De

inter-pretatie vandebouwstenen in het Nederlandse bestuursboeterecht is

onderzoek.

In de slotbeschouwing vanhoofdstuk

io

wordendebevindingen van de verschillendehoofdstukken naar aanleiding van de inparagraaf1.1

gefor-muleerde vragen geinventariseerd,enwordeneenoverzichtenkwalificatie

gegeven vanhetgebruik vanhetnemo-teneturbeginsel inhet debat. Ook

betoog ik aan de hand vandeeerder genoemde argumenten of eninwelke

vorm_{het nemo-teneturbeginsel}eenmeerwaarde heeft voor het debat.

Hoofdstuk 2

De uitspraken van het Europese Hof voor

de

Rechten van de

Mens

Een eerste schets van nemo tenetur

2.1 Inleiding

In

dit

hoofdstukbehandelik kortde_{belangrijksteuitspraken van het}

Euro-pese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) inzake het

nemo-teneturbeginsel van artikel 6 EVRM. Hetgaatdaarbij omdearrestenFunke,

Murray,Saunders, Serves, J.B. en Weh. Derechtspraak over artikel 6 is niet alleen van belangvanwege deinhoudelijke informatie die het over nemo tenetur_{oplevert, maar}eveneensomdatartikel 6(alsdwingende

verdrags-bepaling)veelinvloed heeftgehad ennog steedsheeft opde_{inrichting van}

het Nederlandsestrafprocesrecht.12

Hoofdstuk 2 is, zoals reeds aangegeven

in

hoofdstuk 1, vooraan

ge-plaatst omdatinverschillende vande_{hiernavolgende hoofdstukken}wordt

verwezen naarde Europeserechtspraak, daar waar die inhet Nederlandse debat van belang is geweest. Daarnaast

wordt in

dit

hoofdstuk reeds de aandacht gevestigdopargumenten dievanuithet perspectiefvan de

Euro-pese rechter mogelijk eenrolspelen in het nemo-teneturdebat. 'Mogelijk', omdat hiereen eerste,niet_{volledig uitgewerkte,}aanzetwordt_{gegeven waar} ik in_{latere hoofdstukken nogopterug kom. Voor nu dienen}de_argumenten

van het EHRMals_{aandachtspunten bij het onderzoek naar nemo tenetur in}

de hoofdstukken 4 tot en met 9.Zijbiedeneeneerste_perspectiefen interes-sante aanknopingspunten bij het ontwarren van het debat.

2.2 Funke:

het

onder

dwang

uitleveren van documenten

'The right nottoincriminate oneself(hierna ook: rechttegenzelfbelasting

ofnemo-teneturbeginsel)en'the righttoremainsilent' zijndoorhet EHRM

voor de eerste keer erkend in de zaak Funke

uit

1993.13 Funke is een in

Frankrijk

wonende vertegenwoordiger metde Duitse nationaliteit. _Begin

1980doorzoeken douaneenpolitie zijn huis.Zij willenop basisvan infor-matie van de belastingdienst meer te weten komen over bezittingen en

bankrekeningen van Funke in hetbuitenland. De_{huiszoeking levert niets}

op. Wel doet Funketijdensde_huiszoekingde_{toezegginginzage tegeven in}

bankafschriften van verschillende buitenlandse rekeningen.Deze_toezegging

komt hij nietna,waaropeenrechterlijkeprocedurewordtgestart.

Uiteinde-lijk

wordtFunkeveroordeeld tot het betalen vaneenboete_{wegens het niet}

voldoen aaneen_{verplichting totuitlevering van}dedocumenten. Ook moet

hij

een_{dwangsom betalen voor elke dag dat}

_hij

vanaf danin_gebreke

_blijft.

Naarhet oordeel vanderechter heeft Funkegeenredenopgegeven voor het

nietkunnen tonen van_{de gevraagde}documentenen_{heeft hijgeenstappen}

ondernomen omde_{afschriften in zijn}bezitte_krijgen.De_{huiszoeking en de}

verklaringvan Funkegavenimmers voldoende aanwijzing dater

bankreke-ningen en financi8le handelingen waren tengevolge waarvan de douane recht had_opinzage.

Voorhet Europese

Hof

beklaagde Funke zich over het feit hij via een

strafrechtelijkeprocedure werd gedwongen zichzelfte_{belasten. Een}

derge-lijke werkwijze was des te meer onacceptabel, zo _{stelde Funke, daar de} Franseautoriteiten ookinternationale_{rechtshulp hadden}kunnenzoeken

om het gewilde bewijs

in

handentekrijgen. DeFranse regering voert aan datdedouaneslechts_{om specificaties heeftgevraagdvan bewijs dat tijdens}

de huiszoekingwas_{gevonden. Dit}valtonderde_{algemeneplicht tot}

infor-matieverschaffing die elke _{belastingplichtige heeft. Volgens} de _regering

werd Funke dan ooknietgedwongeneenstrafbaar feittebekennenof

belas-tend bewijstegenzichzelf te verschaffen.

Het Hof is een_{andere meningtoegedaan} en heeft nietveelwoorden nodig omteconcluderen dat artikel 6 lid 1 EVRM geschonden is:

'TheCourtnotes thatthe customs securedMrFunke'sconvictionin order

toobtaincertain documentswhich_{they believed must exist, although they}

werenot certain of the_{fact. Being unableto procure them by}someother

means,theyattempted tocompel theapplicant himself toprovide the evi-denceofoffences he_{had allegedly}committed._{The special features of} cus-toms law _{(...) cannotjustify such} an_{infringement of}the _{right ofanyone} "charged withacriminal_offence",withinthe_{autonomous meaning}ofthis

expression_{in Article 6,}toremain silent and nottocontributeto

incrimi-natinghimself.14

HetHofspreekt van hetzwijgrecht inhetrecht_{tegenzelfbelasting. In alle} latere uitspraken zal het Hof

dit

blijven doen. Dat roeptde vraag op hoe het

Hof

de_verhoudingtussen detwee rechten ziet. Is het_zwijgrechteen

onder-deel van eenruimer_{recht tegen zelfbelasting?}Bestaathetrecht tegen

EENEERSTE SCHETS VANNEMOTENETUR: HET EHRM

belastinghoofdzakelijk uiteen_{zwijgrecht? Of zijn het gewoon twee aparte}

rechten?

De overwegingdat Funkewerd veroordeeld met het doel bewijsmateri-aalinhandente_krijgenwaarvanhetbestaannietgeheel zeker was, zou erop

kunnenwijzen dat hetHofvanmening was datde_{douane kennelijk zelf niet} in staat was dedocumenten bovenwater te krijgen. Het omdiereden dwin-gen van de betrokkene tot overhandiging,

terwijl

niet zeker was dat die documenten bestonden,leidt dan totde _{inbreuk op}hetrecht_tegen zelfbe-lasting. Een bijkomend argument voor de _{inbreuk op} nemo tenetur zou kunnen liggen in de mate van dwang die werd gebruikt. Het feit dat er gebruik werd gemaakt van een strafrechtelijke veroordeling speelt dan

eveneens eenrol.15Ditalles

bij

elkaar genomen, kan naar het oordeel van het Hof, ook met inachtneming vande_{bijzondere kenmerken van het}

doua-nerecht, niet doorde beugel.16

2.3 Murray:

het gebruik van het zwijgen

ten

nadele van de

ver-dachte

Op zekere dag_wordt, op basis van de Prevention

of

Terrorism Act 1989,

John Murray gearresteerd in een huis waar een IRA-informant van de

politie door deIRAgevangenwordtgehouden.17_{Ingevolge artikel 3 van de}

CriminalEvidence(NorthernIreland)Orderkrijgt hijdevolgendecautie: 'U

hoeft niets tezeggen tenzij u datwenst maar ik moet uwaarschuwen dat

indienunalaat een feittenoemen_{waar later bij}uw_verdedigingter

terecht-zittingeen beroepopwordt gedaan, dit nalaten terzittingkandienen ter

ondersteuning van relevant bewijsmateriaal tegen u. Als u iets wenst te

zeggen, kan wat u zegttegen uwordengebruikt'.Murray antwoordt dat hij

niets_{te zeggenheeft. Tijdens laterepolitieverhoren wordt Murray}op grond van artikel 6 vandeOrder gevraagdzijnaanwezigheid in het huis waar hij werd gearresteerd,te_{verklaren. Als hij dit niet doet,}zowordthem voorge-houden, kanderechter hieraan conclusies verbinden.

_Murrayblijft

zwijgen.

15 Vergelijk ook deoverwegingen in_{de zakenQuinn}enHeaney & MeGuinness, waar

wordtvenvezen naar de mate van dwang indeFunke-zaak. EHRM21december 2000, appl.no.36887/97, en appl.no._{34720/97, r.0.48 en 49.}

'6 _{Vergelijkonder andere J8rg zj., aant. 8.3,deannotatievanKnigge bij EHRM 17}

december 1996, NJ 1997,699 (Saunders), sub4,Koops 2000, p.31,Koops &

Ste-vens 2003, P'287-290,Koops& Stevens zj., aant._{5.23, Lenos 1997, P. 796,}Myjer

1999, p. 240, Reijntjes 19964 p. 18, Rozemond 1998, p. 316,deannotatie van Schalken bij HR29oktober 1996, NJ 1997,232,overweging 5.

Hij

wordt vervolgd voor samenspanning tot moord en medeplegen van wederrechtelijke vrijheidsberoving (van de_informant), alsmede

lidmaat-schap van een verboden _{organisatie, de IRA. Aan het eind van} de_zitting

geeft derechterdegelegenheid ontlastend materiaal televeren. Opgrond van artike14 vandeOrder deelthijdaarbij mede dateenweigeringte getui-gen ofeen _weigeringeen _{vraag te beantwoorden ertoe kan leiden dat de}

rechter bijde_{beantwoording van de schuldvraag met zo'n weigering}

reke-ningmag houden in demate waarin hij dat _behoorlijkacht. _{Murray legt}

geen verklaringafen uiteindelijk wordt

hij

veroordeeld_wegens

wederrech-telijkevrijheidsberoving. Bijdebewijsvoering beroeptderechterzichonder meer op de_{artikelen 4 en 6 van}deOrder.

Wanneer de zaak voor het Europese Hofkomt,buigt dit zich over de vraag of het verbindenvan conclusies aan_{Murrays zwijgenoneerlijk}is_gelet

op de omstandigheden van de zaak. Het

Hof

benadrukt dat het recht te zwijgen en het rechttegenzelfbelasting dekernraken van het recht op een

eerlijkprocesinartikel 6 EVRM. Het voegt hieraan toe dat door middel van

beschermingtegen'improper compulsion' doorde_{autoriteiten, deze}

rech-ten bijdragen aan hetvermijdenvan 'miscarriages ofjustice' enhetveilig stellen van dedoelenvanartikel 6. 'The_{right not}toincriminateoneself en

'the rightto silence'zijnechternietabsoluut. Uiteraard mageen

veroorde-lingniet _{louter zijngebaseerd ophet zwijgen van}deverdachte. Erkunnen

zich echter situaties voordoen die vragen om uitlegen_{waarbij het zwijgen}

meegenomen kanworden bijde_{beoordeling van het bewijs dat}de_aanklager

heeft aangebracht. Ergens tussen dezetweeuitersten moeteen_grens

wor-den getrokken.

Bijde_{beoordeling van}de_{mogelijke schending van het rechttegen}

zelf-belasting en het zwijgrecht, kunnentweevragenwordenonderscheiden.18 De eerste_{vraag is of}de_waarschuwingvoor_{nadeligegevolgtrekkingen uit} stilzwijgen als'improper compulsion'moetworden beschouwd.Het zwijg-reclit en het nemo-teneturbeginsel vanartikel 6 _{EVRM beschermen tegen} 'impropercompulsion' met het oog ophetvoorkomenvan'miscarriages of justice'.De_{tweede vraagheeft betrekking op het gebruik van het stilzwijgen}

in de bewijsvoering.Leidt

dit

_{gebruikalsnog tot het vaststellen van}

onoor-bare druk? Bijdeze_vraagverschuifthet accent naarde

onschuldpresump-tie: wordtde_{bewijslast niet op}deschouders vandeverdachte_{gelegd als hij}

nietkanblijvenzwijgen maaruitleg dienttegeven?19_Watbetreftdeeerste

vraagoverweegt het

Hofdat

erweliswaarsprake is vanindirecte druk maar dat deze opzichzelf niet doorslaggevend is. Deverdachteheeft_geen

wette-18 Indemotivering van het Hof komtdezetweedeling nietheelduidelijknaarvoren. In zijnnoot onder het arrestwijstKnigge opditonderscheid.

EEN EERSTE SCHETS VAN NEMO TENETUR: HET EHRM

lijke plicht totspreken,endaarinverschiltook Murrays situatie met die van

Funke.Funke werddoor middel vaneenstrafbervolginggedwongen bewijs

tegen zichzelfte leveren. Deze mate van dwang, in relatie tot de overige omstandigheden van hetgeval, wasniettoelaatbaar,integenstelling tot de dwang waaraan Murraywerd blootgesteld. Daarbij komt nog datMurray

gedurende dezaakvolhardde in zijnzwijgen.20

Op dekeper beschouwd werdMurray ook nietverplichtom belastende

informatieover_{zichzelf te geven. Het gaat hier}veelminder_{om dwingen en}

meer om_{het rekening houden met het stilzwijgen.} Dezetweede_{vraag, het}

gebruik van het zwijgen van de_verdachte, wordt door het

Hof

_uitvoerig

behandeld aan de hand vande_{concrete omstandigheden van het geval. Het}

Hof overweegt:

'Whetherthe_{drawing of}adverseinferences fromanaccused's silence in-fringesArticle 6 isamatter tobedetermined inthelight of all the

circum-stances of the_{case,havingparticularregard to the}situationwhere

infer-ences may bedrawn, the weightattached to them by thenationalcourts in

theirassessmentoftheevidence andthedegreeof compulsion inherent in

the situation'.21

Van belang hierbij is dat het proces niet voor een jury maar vooreenrechter werd gevoerd. Ook is het verbinden vanconclusies aan stilzwijgen

onder-worpen aaneen_{aantal waarborgen.}Zodientde_{verdachte gewaarschuwd te}

zijn overde_{juridischegevolgen vanzijn}zwijgen en moeter eersteen'prima

facie case' tegen de verdachte zijn.22 De rechter heeft een discretionaire

bevoegdheid om aan hetzwijgengevolgen teverbinden endezebeslissing is onderworpen aan de rechter. Ook moet de rechter het gebruik van het

zwijgen en het gewicht dat

hij

eraan toekent motiveren. Daarnaast gaat het alleen om zaken die om uitleg 'schreeuwen'. Zo was er in het geval van

Murray een'formidablecase_{against him'. Dat}de_weigeringeen_verklaring

te_{geventegenMurraygebruikt werd, was niet meer dan} eenkwestie van

gezond verstand en kan onder de omstandigheden niet als

_{oneerlijk of}

onredelijkworden beschouwd. Ook is hettrekken vanredelijkeconclusies

nieteen_{omkering van} de_{bewijslast in die zin dat}de_{onschuldpresumptie}

20 Vergelijk ookde zakenQuinnen_Heaney& McGuinnesstegenIerland waar wel werd geconstateerd dat er sprake was vanongeoorloofde dwang. EHRM21

decem-ber 2000, appl.no.36887/97, en appl.no._{34720/97, r.O.48 en 49.} 21 Zie r.0. 47·

22 _{Een'primafacie case'houdt in datervoldoende bewijs moet zijn vooreen}

wordtaangetast._{Kortom, er is}geensprake vaneenschending van artikel 6

lid len lid

2EVRM.23

2.4 Saunders:

materiaal

dat

(on)afhankelijk van de

wil

bestaat

De uitspraak in dezaakSaunders isvan_{wezenlijkbelanggeweest voor het} nemo-teneturvraagstuk endezebehandel

ik

daaromwat uitvoeriger.24 De

ovenvegingen van het Hof in deze zaak zijn de kerngaanvormen van het

Europesenemo-teneturbeginsel. Datblijkt uit het feit dat zij inelke opvol-gende zaakzijnherhaald.

Saundersisdirecteur van het Britsedrank-en

voedingsmiddelencon-cern Guinnesswanneer begin1986Guinnesssamen methet concernArgyll verwikkeld is ineen_{strijd om}deovername vaneenderde_bedrijf,Distillers. Beide doendeaandeelhoudersvanDistillershet aanbodaandelenDistillers in te ruilenvoor aandelen van het biedende_bedrijf.Dekoers vande

aande-len van Guinnessen_Argyllspeeltdaardoor_{een doorslaggevende factor in de} beslissing van hetovernamegevecht.Gedurendehet uitstaan van hetaanbod

stijgtde _{prijs van}deaandelen Guinness _{aanzienlijk. Daarna valt hij} dras-tisch naarbeneden.WatbetreftdeovernamekomtGuinnessalswinnaar uit

de bus:het concern heeftdemeesteaandelenDistillerswetente

bemachti-gen.

Al snel doen geruchtenderondedat Guinness_{niet eerlijk}heeft gehan-deld en zich _{schuldig heeft gemaakt}aan_{koersmanipulatie. Dit leidt}ertoe datdeBritseministervanHandelenIndustrieinspecteurs benoemt die het handelen van Guinness aaneen _{onderzoek onderwerpen. Zij beginnen in}

december 1986 met het verhoren van diverse betrokkenen, waaronder Saunders. Indezeverhoren hebbende_{ondervraagden}eenwettelijkeplicht

tot antwoorden.Eenmaandlaterberichtende_{inspecteurs aan het} ministe-rie dat er concrete _{bewijzen zijn} dat strafbare feiten _{zijn gepleegd. Het}

ministerie berichtde_{openbaar aanklager}en_gezamenlijkwordtbesloten de

inspecteurs door telaten gaan met het onderzoek. De resultaten van het onderzoek_{worden doorgespeeld naar het openbaarministerie. In de loop}

vanjanuarienfebruari1987vinden gesprekken plaatstussendiverse

over-heidsfunctionarissen.Hierin wordtgesproken overde_{eventuele vervolging}

van potenti8le verdachten, waaronder Saunders.

23 Vergelijk dezaakCondron waar bij hettrekken van conclusies uit het zwijgen niet

werd voldaan aan de in Murray gestelde eisen. EHRM 2 mei 2000, appl. no. 35718/97 (CondrontegenVerenigdKoninkrijk).

EENEERSTESCHETS VAN NEMO TENETUR: HET EHRM

In mei 1987 begintdepolitie met eenofficieel strafrechtelijk onder-zoek. Deresultaten vandeverhoren vandeinspecteurs worden ter beschik-king gesteld aan de _politie.Saunders wordtvervolgens aangeklaagd voor verschillende strafbare feiten in relatie tot de koersmanipulatie. In de

hoofdzaak, die in 1989 van start gaat,staat Saunders terechtvoorvijftien

delicten, waaronder het opmaken van eenvalse _{boekhouding, diefstal en}

samenzwering.

Hij

ontkentelke_{betrokkenheid bij de zaak}enbeweert on-schuldig te zijn.Deze_{verklaringwordt door het openbaar}ministerie

bestre-den._{Het belastend bewijs dat}definancieeldirecteurvanGuinness (aan wie

immuniteit

van strafvervolgingis toegezegd) heeftgegeven speelt een

be-langrijke rol.Ookwordtgebruik gemaakt vande_verklaringendie Saunders

aflegde voorde _inspecteurs. Zoworden deze driedagen langvoorgelezen

voor de jury omdeoneerlijkheid vandeverdachte aantetonen en om het tegenbewijs datSaunders voor de

jury

heeft gepresenteerd,teontkrachten. Daarnaastkomende_verklaringenvan Saunders aan_{bod tijdens}de verdedi-ging vaneenmede-verdachte,tijdens de_{kruisverhoren en op het moment}

datderechterdefeiten van de zaak aan de

_jury

_{opsomt.Uiteindelijk wordt}

Saunders veroordeeld voor twaalf vande

_vijftien

aanklachten.

Saundersvecht voor het Europese Hofdetoelaatbaarheid van de voor

de_{inspecteursafgelegdeverklaringen aan. Het}hof_ovenveegtdanallereerst dat de klacht beperkt is tot het gebruik van de verklaringen die door de

inspecteurszijnverzameld.Deklager heeftnietaangevoerddatartikel 61id

i EVRMvan toepassing is op het onderzoek doorde inspecteurs.25

Het

Hof

herhaalt_{dat'the right}toremain silent'en'the right not to in-criminate oneself internationaalerkende normen zijn die de kern van het recht opeeneerlijkprocesraken. Vervolgensovenveegt het,met verwijzing

naar Murray, dat deratio van het zwijgrecht en het recht zichzelf niet te

incrimineren onderandere_{ligt in}hetbeschermen vandeverdachte_tegen

van de autoriteiten _{uitgaande ontoelaatbare dwang. Het recht beoogt dat} rechterlijkedwalingen worden voorkomen en dat dedoelen vanartikel 6 EVRM worden_{geierbiedigd,}aldus hetHof. Welke doelenin artikel61iggen

besloten, maakt het Hof nietduidelijk,evenminals_{welke mogelijke}andere

grondslagen (naast het verbodvan dwang) er voor het zwijgrecht zouden zijn. Dan volgendekernoverwegingen.

'The right not to incriminateoneself,in particular, presupposes that the

prosecution inacriminal case seekto_provetheircase_{against the}accused

without resortto evidenceobtainedthrough methodsofcoercion or op-pression in defiance of the will ofthe accused. Inthis sensethe _{right is} 29 Vergelijkook Kansal tegen Verenigd Koninkrijk, waarin het eveneens ging om

closelylinked tothepresumption ofinnocence containedin Article 6§2 o f

the Convention:26

Opdezeoverwegingbrengt het

Hof

vervolgenseen_{specificatie aan:} 'The right nottoincriminateoneselfis_primarilyconcernedhowever, with

respecting the will ofan accusedto remain silent. (...) [I]t does notextend tothe useincriminalproceedingsofmaterialwhichmaybeobtained from

theaccusedthrough the useofcompulsorypowersbutwhich has an exis-tence independentofthe will ofthe suspect, suchasinter_{alia, documents}

acquiredpursuant toa_{warrant,breath,}bloodandurinesamples and

bod-ily tissue forthepurpose of DNAtesting'.27

Het recht_{tegenzelfbelasting ziet}dus_{hoofdzakelijk op het zwijgrecht. Wat in}

ieder_gevalniet beschermdwordtis_{het'wilsonafhankelijk materiaal',}zoals

documenten, bloed, DNA, enzovoort.28 In de tegenstelling die het Hof

schetst moetdaninformatie die doormiddel van_{het spreken door de}

ver-dachtewordt_verkregen,worden_{gezien als'wilsafhankelijk materiaal'.}

Wat Saundersbetreft moest het Hof_{beslissen of het gebruik van de}

(van de

wil

afhankelijke)verklaringen die door de_{inspecteurs waren} ver-gaard, een ongerechtvaardigde inbreukopartikel 6 lid 1 opleverden. Het

Hof stelt vast dat Saunders inderdaad verplicht werd tot het geven van bewijs voorde_inspecteurs.

Dit

_{bewijs werd vervolgensgebruikt in}de straf-rechtelijkeprocedure opeenmanier diedeverdachte bedoelde te belasten. Een belangrijkerolspeeltdaarbij datde_{verklaringenwerden voorgelezen}

voor de jury omdeoneerlijkheid vandeverdachte aan tetonen.Zoontstond

een_{bepaald beeld van}de_{verdachte en werd het hem,}zoals_{Knigge stelt in}

zijn noot onderhet arrest, onmogelijkgemaakt ter zitting zijneigen pro-ceshouding te bepalen.

Dit

alles kanniet worden gerechtvaardigd door het

publiek belang om ondernemingsfraude - die ondoorzichtig en lastig te traceren is - opte_{sporen en te bestraffen. Het maaktgeen}verschil dat de

verklaringen zijngegevenvoordater sprake was van een

criminal

charge.

Het_gaatimmers omde_{strafprocessuelegevolgen vanhet gebruik van het}

materiaal. Aldus isersprake vaneeninbreukopartikel 6 EVRM.

Ineen_{uitgebreidedissentingopinion bij}hetarrestzetrechter Martens uiteen _{waarom hij zich niet}kanvinden indeuitkomst van de zaak

Saun-ders.Dezeopinie is van belang omdaterinzichtwordtgegeven in de

achter-26 r.O.68. ,- r.0.69.

28 Ookdebandopname van een stem (voorzoverhet daarbij niet gaat omdeinhoud

vande_{gesprokenwoorden) beschouwt het Hof}als_{wilsonafhankelijk materiaal. Zie}

EENEERSTESCHETS VAN NEMO TENETUR: HET EHRM

gronden van hetnemo-teneturbeginsel en zal hier dan ookuitgebreid

wor-den behandeld. Naar het oordeel van Martens _{deugt er niet veel van de} overwegingen van het Hof. Martenszetuiteen dat hij het zwijgrecht en het recht tegen zelfbelasting ziet als twee afzonderlijke rechten. Het eerste

beschermt hoofdzakelijktegenongeoorloofdedwang, het tweedebeschermt

ookde_{procesautonomie van}deverdachte in die zin datdeverdachte

volle-dig vrij zou zijninhetbepalen vanzijnproceshouding.De_{procesautonomie}

vandeverdachteis_terugteleiden tot_{het respect voor}de_menselijke

waar-digheid, aldus Martens. De procesautonomie is evenwel een waarde die slechts inzeer_{beperkte mate}

_uitdrukking

kan vindenbinnenhet

strafpro-ces.

Martens isvan_{mening dat enerzijds autonomie}en_menselijke

waar-digheid door hetHofvoorop worden gesteldendaarbijteabsoluutworden

benaderd. Dit leidt Martens af uit_{het gebruik van het}

'inter

_{alia', bij het}

noemen van de_{grondslag van} de rechten, en uithet gegeven dat het Hof spreektvan'de wil vandeverdachte'. Ook_{blijkt dit uit het feit dat het Hof}

debeiderechten ziet_{als'lying at}theheart of the notion offairprocedure' en

uit

deFunke-uitspraakwaaruitMartens opmaakt dat het Hofgeenafweging wenstetemakentussenhet_{algemeen belang en}het_{belang van}de procesau-tonomie.

Anderzijdslijkt het erop,zosteltMartens, dat het HofinSaunders de

Funke-uitspraak aan de kant zet en het rechttegenzelfbelasting laat samen-smelten met_{het zwijgrecht.}Deze_stellingisterecht in die zin dat het

Saun-ders-criterium_{vragen doet rijzen over}de_{verhouding tussen Saunders en}

Funke.

In

_{Funke ging het immers om}de_uitleveringvandocumenten. Dit is op grond vanSaunderswilsonafhankelijkmateriaal. Toch werd inFunke

een schending van het rechttegenzelfbelasting geconstateerd. Dat het Hof met Saunders nietis_{teruggekomenop}Funke

_{blijkt uit}

_{uitspraken van latere} datum, waarin het

Hof

terugwijst naardeFunke-uitspraak.29

In

paragraaf 2.8zalnader wordeningegaan opdezeogenschijnlijketegenstrijdigheid en

hoe dearresten zichtotelkaarverhouden.

Een_{volgendkritiekpunt}van_{Martens heeft betrekking op het} wilsaf-hankelijkheidscriterium.Daarvantrekt hijde_{deugdelijkheidin twijfel. Het}

criterium'van de

wil

_{afhankelijk' rechtvaardigt niet}het onderscheid tussen zwijgeneninformatieafgeven.Inbeide gevallen immers wordt de wil van de

verdachte niet_{gerespecteerd in die zin dat hij wordtgedwongen aan zijn}

veroordeling mee te werken. Martensbeoordeelt de zaak vervolgenszelfmet behulp vande_{grondslagen van}de_{ongeoorloofdedwang en de}

procesauto-nomie vandeverdachte._{Van ongeoorloofdedwang was geensprake. In dat}

opzicht werd artikel 6 EVRM dus nietgeschonden. Ookde_{procesautonomie}

werd niet in die_{mate beperkt dat dat}eeninbreukopartikel6opleverde.

2.5 Serves en

het

gevaar

voor zelfbelasting

Serves is officier in het Franse leger en in 1988 gelegerd in de Centraal Afrikaanse Republiek.3° In de rangvankapitein diehij_{destijds heeft, stuurt}

hij

zijn manschappen op een 'onofficidle' onderzoeksmissie met als doel stropers te onderscheppen. Wanneer soldaten optweeinlanders stuiten die daarop proberen te _vluchten, wordt het vuur door de soldaten geopend.

Daarbijwordt66n _{inlander in zijn}been_{getroffen.De gewonde}manwordt

behandeld en _{meegenomen naar het kamp.} Aldaar geeft luitenant C. het

bevelaan_{korporaal D. om een graf}te_{graven. Nadatde gewonde was} onder-vraagd wordt deze - doorde_korporaalopbevel vandeluitenant

-

doodge-schoten en in het verse _{graf begraven. E6n of}twee _dagen nadien wordt kapitein Serves op de hoogte gesteld van het gebeuren. Hij beveelt zijn

manschappen over het incident te zwijgen. Toch lekt er _{informatie uit,}

waarop in Frankrijk een _{strafrechtelijk}onderzoek wordt _gestart. Serves,

luitenant C.en_korporaalD._{worden aangeklaagd voor moord.Vanwege een}

vormfout wordt het _{strafrechtelijk} onderzoek echter _{nietig verklaard. In} 1990 beginteentweedeonderzoektegenluitenant C.enkorporaalD.,nadat

indezezaken devormfoutishersteld. Inhet nieuwe onderzoek wordt

Ser-ves opgeroepen alsgetuige.Serves_verschijntmaar_weigertsteeds de eed af

te leggen en teverklaren. Die weigeringen leveren hem boetes op van 500,

2000 en 4000 francs. In 1992 wordtServes zelf voordetweede keer ver-volgd.Wegens medeplichtigheidaan moord_{wordt hij}veroordeeld tot een gevangenisstraf van vierjaar,waarvan66n_{voorwaardelijk.}

Serves _{klaagt bij het Hof dat} het _{opleggen van boetes vanwege zijn}

weigeringteverklaren,zijn recht tegen zelfbelasting heeft aangetast. Door hem op te roepenals_getuigein_{plaats van hem}in_{beschuldiging}te_stellen,

werd_{hijonder ondraagbare}druk_gezetom zichzelf tebelasten. Een_getuige was_{immers verplicht de eed afte leggen en} naar waarheidte_{verklaren, in}

tegenstelling toteen beschuldigde. Vanwege hetgevaarvoor zelfbelasting had Serves dan ook geweigerd mee te werken. Het

Hof

buigt zich over de

zaak en meent datondanks het feit dat Serves in de desbetreffende zaak geen verdachte maar getuige is,

hij

vanwege de context toch als 'charged' kon worden beschouwd (ook al was_zijneerdere vervolging niet-ontvanke-lijk verklaard;het_{verzamelde bewijs tegenServes was nog steedsgeldig en}

EENEERSTESCHETS VAN NEMO TENETUR: HET EHRM

vormdezelfsde _{aanleiding tot}de_{vervolging van}deluitenant ende

korpo-raal). Artikel 6 EVRM acht het

Hof

evenwel _{niet geschonden:}

'It is understandable that the applicant should fear that some of the

evi-dence he might have been called upon to give before the investigating judgewould havebeen_{self-incriminating.}Itwould thus have been

admis-sible for him to_{have refused to answer anyquestions from}thejudge that were likelytosteer him inthat direction. Itappears _{however (...) that he}

[the applicant,LS] refused at the outset to take the oath. Yet the oath is a solemn act wherebythe_{person concerned undertakes before}the investi-gatingjudge to tell(...) "thewholetruthand_{nothing but the}truth".Whilst

a_{witness's obligation to take the oath and the penalties imposed}forfailure

to dosoinvolveadegreeofcoercion, thelatterisdesigned tot ensure that

any statements made to thejudge are_{truthful, not} toforce witnesses to give evidence:31

Met andere woorden, het Hof is van oordeel datdeboetesdie_{Serves kreeg}

opgelegd niet inhielden dat hij werd gedwongen zichzelfte belasten. Ze werdenimmers_{opgelegd v66rdat er ook maar}eenrisico_{van zelfbelasting}

was ontstaan (dat risico zou er pas zijn indien bepaalde vragen werden

gesteld).Hoe onbevredigenddezeuitspraakvoorServes ook moge zijn,32 het

Hof

neemtkennelijk geen schending van artikel 6 EVRM _aan, indien de inbreuk ophetrechttegenzelfbelasting nog te ver weg ligt.

2.6 J.B. en materiaal dat

wilsafhankelijk

wordt verkregen

Tegen J.B.

uit

Zwitserland wordt door de Zwitserse belastingdienst een procedurewegensbelastingontduikinggestart.Dedienst heeftlucht gekre-gen van door J.B. gedane investeringen waarvan hij geen melding heeft

gemaakt. Meerdere malen wordtJ.B. gevraagd bewijs te overleggen van geinvesteerdebedragen. J.B.geeft toe dathijinvesteringen heeftgedaan en

dat hij zijn inkomen nietzorgvuldig heeft opgegeven aan debelasting. Hij

overlegt echtergeendocumenten. Daar J.B.geengehoor geeft aan de

ver-zoekentot informatie,wordt hemtotdriemaal toeeenadministratieveboete opgelegd.

Uiteindelijk

klaagt J.B. bij het Europese Hof datzijnrecht op een

eerlijkprocesis_{geschonden omdathij verplicht}werd documenten te over-leggen die hem konden belasten. Hijvoert aan datdeboetes die hem

wer-den opgelegd,diendenter_{vervanging van}de_{dwangmiddelen die normaal}

31 EHRM20 oktober 1997, NJ 1998,758, m . nt. Knigge (Serves tegenFrankrijk), r.0.

46 en 47·

gesproken in een _{strafrechtelijke procedure} worden _{ingezet en dat deze}

boetes _{disproportioneelhoog waren. J.B. is van mening dat}de

belasting-dienst

in

_{feite bezig was met} een _{'fishing expedition'.}Waarom zouden de

autoriteiten_{vragen om}de_{documenten als zij}alalleswisten overde investe-ringen? Het

Hof

buigt zich overde_{vraag of het opleggen van}eenboete als

gevolg van het niet verstrekken van _{bepaalde informatie in strijd is met}

artikel6EVRM.33Hetherhaaltdecentrale overwegingen uitdevoorgaande arrestenen_{overweegt daarna:}

'Thus,itappears that theauthoritieswere_{attempting tocompel the} appli-cant tosubmitdocumentswhich wouldhaveprovided information as to

his income inviewoftheassessmentofhistaxes (...).While itisnotforthe

Courtto_{speculate what}thenature ofsuchinformationwould have been, the applicantcould not exclude that anyadditional income which

tran-spiredfromthesedocumentsfromuntaxedsourcescould have constituted the offence of tax evasion:34

Daar voegt het Hof nog aan toe datde onderhavige zaakverschilt van de

zaak Saunders:

'[H]owever,the presentcasediffers fromsuchmaterialwhich, as the Court

found in the Saunders case, hadanexistence_{independent ofthe person} concerned and was not,therefore, obtained by meansofcoercion and in defiance of the will ofthatperson (...)'.35

HetHofoverweegt verder dat hetnietovertuigd is van het argument dat de

autoriteiten_{reeds op}de_{hoogte waren van}de_nodigeinformatie._{Volgens de}

overheid zou J.B._{de gevraagde}informatie (dit isde_{hoogte van}de geinves-teerdebedragen)alhebbentoegegeven.Gezien devolhardendheidwaarmee om deinformatie wordtgevraagd,trekt het Hof

dit

echter in twij fel. Het Hof acht artikel 6 lid 1 EVRMgeschonden.

J.B._{roept verschillende vragenop}wanneerde_uitspraakwordt

vergele-ken metde_{uitspraken in}Saundersen Funke. Dezaak_{lijkt te gaan over de}

uitleveringvan documenten. Documenten bestaan volgens het Saunders-criterium'onafhankelijk van de wil'. Datzoubetekenen dat het rechttegen

zelfbelasting hier niet in het geding was. Het Hofneemt echter wel een

schendingvanartikel 6 EVRM aanen_{stelt uitdrukkelijk dat het in deze zaak}

niet gaat om wilsonafhankelijkmateriaal. Waarom dat zo is, wordt niet

1:1 EHRM 3 mei 2001, appl. no._{31827/96 (J.B.}tegenZzvitserland).ZieookAB 2002,

343, m.nt. Jansen enLuchtman, en BNB 2002,26, metdeannotatievanFeteris onder BNB 2002,27·

EENEERSTESCHETS VANNEMOTENETUR: HET EHRM

duidelijk. Een doorFeteris aangedragenmogelijkheid is datde_schending zoukunnen_{liggen in het feit dat}de_{vraagstelling te open}was._{Hierdoor legt}

de betrokkeneinwezen een_{verklaring af}overwelkedocumenten bestaan diedezekwestiebetreffen.36 Deopenheid vandevraagstelling kan verband houden metdeonzekerheid van het bestaan vande_{documenten, een}

argu-ment dat inFunke _{mogelijkmeespeelde. In datgeval zou}het_{kunnen zijn} dat Het Hof in J.B.de_{belastingautoriteiten op}de_{vingers heeft}willen tikken

vanwege hetvissennaarinformatie.

Samenhangend met de _{vraag waar nu} de schending in ligt, is er de

vraag naar het Saunders-criterium.

Terwijlin

Saundersmateriaal

dat'onaf-hankelijk van de

wil

bestaat'wordtuitgesloten van het rechttegen

zelfbelas-ting, stelt het Hof nu dat inSaunders werd_{gesproken van} 'materiaal dat onafhankelijk van de persoon bestond'. Stel dat 'persoon' moet worden

gelezen

als'wil' - dat is

niet onaannemelijk nu indezelfde zin het Hof ook

spreekt over de wilvandepersoon - dan nog is het vervolg vande overwe-ging niet helder. Materiaal dat onafhankelijk van de_{persoon bestaat, zo}

vervolgt het Hof, wordt niet (door middel vandwang)uerkregentegen de

wil vandebetrokkene.37Heeft het

Hof

hiermeeeennieuwcriterium gescha-pen? En hoeverhouden'onafhankelijk van de

wil

bestaan'en'onafhankelijk

van de

wil

_{verkrijgen' zich tot}elkaar?_{Citeert het Hof hier zijneigen}

criteri-um verkeerd?38

2.7 Weh en

het

gevaar

voor zelfbelasting

Weh kreeg in₁₉₉₅een'anonieme beschikking' vandelokale overheid

thuis-gestuurd.39 Weh werd daarin gesommeerd 800 Oostenrijkse schilling te

betalen omdat met een op zijn naam geregistreerde autoeen

snelheidsover-tredingwas begaan.Weh_{betaalt niet, waarna}tegen hem eenstrafrechtelijke

vervolging wordtgestart. Daarinwordt vanWeh gevorderd dat

hij

bekend-maakt wiedebestuurder van de auto was tentijde vanhet begaan van de

overtreding.Weh antwoordt dat het gaat om ene 'C.K., USA,university of

Texas'._Daarop

_krijgt

Weh,wegens hetnietaccuraat verstrekken van

infor-matie, eenbestuurlijke boete opgelegd.

Hij

tekent bezwaar aan,

licht dit

echter niet toe endeboete

_blijft

_{gehandhaafd. Dan gaat Weh}inberoep. Ook het beroepwordt_verworpen,medeomdatis_{geconstateerd dat}de

universi-36 Feteris 2002, p. 286. Zie ook de noot vanFeteris H R 27 juni 2001, BNB 2002, 27, onder 4.

3- Zie hieroverook_{Koops & Stevens 2003, P. 293}enKoops &Stevens zj., aant. 5.23.