Vraag nr. 37
van 28 november 2003
van de heer FRANCIS VERMEIREN Gehandicapten – Tewerkstellingskansen
De huidige economische omstandigheden wegen ongetwijfeld op de tewerkstellingsmogelijkheden van gehandicapten. Nochtans komen zij voor het invullen van sommige vacatures zeker in aanmer-k i n g, hoewel dit een omscholing of een bijzondere vorming naargelang de omstandigheden kan ver-onderstellen.
In dit verband rijzen dan ook vragen over de kan-sen van lichamelijk gehandicapten om door aange-past werk in hun levensbehoeften te voorzien. 1. Wat is het percentage van de gehandicapten die
als werkzoekende kunnen worden beschouwd ? Welke evolutie heeft zich de jongste jaren en maanden afgetekend ?
Werden specifieke maatregelen genomen om de tewerkstelling van gehandicapten te verzeke-ren ?
2. Werden speciale opleidingen uitgewerkt voor gehandicapten om hun tewerkstelling in een aantal sectoren (dienstensector, enz.) te bevor-deren ?
Hoe reageert het bedrijfsleven op de tewerk-stelling van gehandicapten ?
Beschikt men over gegevens betreffende de op-vang van gehandicapten met een hogere oplei-ding die moeilijkheden ondervinden om een normale loopbaan uit te bouwen ?
3. Wordt er door de minister op toegezien dat de gehandicapten werkelijk gelijke kansen genie-ten in het bedrijfsleven en de KMO's ?
N.B. Deze vraag werd gesteld aan de ministers Landuyt (vraag nr. 23) en Byttebier (nr. 37).
Antwoord
1. Uit de resultaten van de Enquête naar de A r-beidskrachten (EAK) voor het jaar 2002 blijkt
dat 16,2 % van alle Vlamingen op werkzame leeftijd (15-64 jaar) een handicap heeft of lijdt aan een langdurig gezondheidsprobleem. In ab-solute cijfers zijn dit ongeveer 640.000 perso-n e perso-n . Niet iedereeperso-n sigperso-naleert ook problemeperso-n met het verkrijgen van werk of met de uitvoe-ring van het werk (aard van het werk – hoe-veelheid werk – verplaatsingsproblemen), maar 12,7 % (of ongeveer 500.000 personen) doet dit wel. We kunnen deze laatsten beschou-wen als "arbeidsgehandicapten", dit wil zeggen "mensen met een aantasting van hun mentale, p s y c h i s c h e, lichamelijke of zintuiglijke mogelijk-h e d e n , voor wie mogelijk-het uitzicmogelijk-ht op mogelijk-het verwerven en behouden van een arbeidsplaats en op voor-uitgang op die plaats, langdurig en in belangrij-ke mate beperkt is".
In de EAK zijn er onder de arbeidsgehandicap-ten 4 % mensen die opgeven dat ze werkzoe-kend zijn (tegenover 3,3 % bij de totale bevol-k i n g ) . In absolute cijfers zijn dit 20.000 à 25.000 personen (naargelang men de berekening ba-seert op 640.000 of op 500.000). Dit stemt goed overeen met het officieel aantal geregistreerde werkzoekende arbeidsgehandicapten (zie tabel 1 ) . Men mag evenwel niet uit het oog verliezen dat de helft van de arbeidsgehandicapten tot de inactieven behoren (tegenover één derde bij de totale bevolking). Ongetwijfeld zijn er ook daar nog mensen die aan de slag zouden willen gaan en dit ook kunnen.
Sinds enkele jaren wordt de ontwikkeling van het aantal officieel ingeschreven werkzoekende arbeidsgehandicapten nauwkeurig opgevolgd. Het gaat om personen die als niet-w e r k e n d e werkzoekende zijn ingeschreven in de V l a a m s e Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsop-leiding (VDAB) en die van de andere NWWZ te onderscheiden zijn doordat ze ook ingeschre-ven zijn bij het Vlaams Fonds voor Sociale Inte-gratie van Personen met een Handicap (VF-SIPH) en/of een BU S O-schoolopleiding hebben gevolgd en/of door de V DAB aangemerkt zijn als gedeeltelijk of zeer beperkt geschikt ( BUSO : buitengewoon secundair onderwijs – red.). Tabel 1 geeft een overzicht van de ontwikkeling.
Juni 1996 Juni 1998 Juni 2001 Juni 2002 Juni 2003
Ingeschreven in VFSIPH 3.180 3.256 3.083 3.555 4.008
BUSO-afgestudeerden 5.924 5.345 4.783 5.530 6.605
Gedeeltelijk geschikt 11.252 10.242 9.714 10.518 13.127
Zeer beperkt geschikt 3.737 3.550 3.210 3.216 3.354
Gedeeltelijk + zeer beperkt geschikt 14.989 13.792 12.924 13.734 16.481 Totaal arbeidsgehandicapten* 20.676 18.752 17.140 18.549 21.400 Andere werkzoekenden* 219.337 180.356 144.861 159.028 182.914 Totaal werkzoekenden* 240.013 199.108 162.001 177.577 204.314
% arbeidsgehandicapten 8.6 9.4 10.6 10.4 10.5
* Inclusief personen in beroepsopleiding
De daling van het aantal werkzoekende ar-beidsgehandicapten in de tweede helft van de jaren negentig is recentelijk omgeslagen in een s t i j g i n g, waardoor het niveau in juni 2003 dat van juni 1996 zelfs overstijgt. Tussen juni 2001 en juni 2003 verloopt de stijging van het aantal arbeidsgehandicapten wel op hetzelfde ritme als de stijging van de andere werkzoekenden. Deze ontwikkeling doet zich voor niettegen-staande het feit dat voor het instrumentarium dat in de loop van de jaren negentig is ontwik-keld in het VFSIPH meer middelen werden gezet en de werking ervan werd verfijnd. Dit in-strumentarium omvat : gespecialiseerde scree-ning in de CGVB's, beroepsopleiding in de C B O ' s, trajectbegeleiding door de AT B ' s, a d-viesverlening over aanpassingen aan de arbeids-post en betaling van de kosten ervan, t e g e m o e t-komingen in het vervoer naar de arbeidsplaats, beschutte tewerkstelling en loonsubsidies (CAO 2 6 / V I P ) . De extra middelen kwamen niet enkel van de begroting van het VFSIPH maar even-eens van "Vesoc-actieprogramma's evenredige arbeidsdeelname en diversiteit". Een en ander is nog aangevuld met ESF-financiering. In het Vesoc-kader zijn trouwens niet enkel extra mid-delen uitgetrokken voor screenings, o p l e i d i n g e n en trajectbegeleiding maar via de projectont-wikkelaars van het STC en de diversiteitsconsu-lenten bij de sectorfondsen zijn er op bedrijfsni-veau ook positieve actieplannen en diversiteits-plannen opgemaakt en gefinancierd die (onder meer) de tewerkstelling van mensen met een
handicap beogen. Zo waren er in 2002 reeds 72 actieplannen waarin er aandacht was voor ar-beidsgehandicapten en die acties zijn in 2003 nog versterkt.
(CGVB : centrum voor gespecialiseerde voor -l i chting bij beroepskeuze ; CBO : centrum voor beroepsopleiding ; ATB : a r b e i d s t r a j e c t b e g e l e i -ding ; CAO : collectieve arbeidsovereenkomst ; VIP : Vlaamse Inschakelingspremie ; ESF : E u ropees Sociaal Fonds ; Vesoc : Vlaams Econo m i s ch en Sociaal Overlegcomité ; STC : s u b r e g i o -naal tewerkstellingscomité – red.)
Op 2 december 2003 hebben de Vlaamse rege-r i n g, de Vlaamse sociale parege-rtnerege-rs, de gebrege-ruikerege-rs- gebruikers-organisaties en intermediaire gebruikers-organisaties voor personen met een arbeidshandicap een gemeen-schappelijke platformtekst ondertekend be-treffende "evenredige arbeidsdeelname en di-versiteit 2010". De doelstelling van een evenre-dige arbeidsdeelname van personen met een ar-beidshandicap in 2010 werd vertaald in drie concrete en kwantificeerbare doelstellingen, d i e bij de opvolging en evaluatie van dit gemeen-schappelijk engagement expliciet aan bod zullen komen :
1) een substantiële vermindering van de kloof in de werkzaamheidsgraad ;
3) het creëren van mogelijkheden en stimulan-sen voor de groep personen met een arbeids-handicap om ongeacht hun statuut gelijke rechten te waarborgen om de stap naar de arbeidsmarkt te kunnen maken en een even-redige kans te hebben om aangeworven te worden bij de invulling van vacatures.
Anno 2003 is 45,7 % van de arbeidsgehandicap-ten tussen 15 en 64 jaar aan het werk, t e g e n o v e r 63,5 % op de totale bevolking. Om deze aan-zienlijke kloof tegen 2010 substantieel te ver-m i n d e r e n , is een jaarlijkse toenaver-me van ver- min-stens 4.500 tot 9.000 jobs voor arbeidsgehandi-capten noodzakelijk.
De platformtekst bevat een reeks concrete en-gagementen van de diverse partners om deze doelstellingen te bereiken.
2. De opleidingscentra voor gehandicapten (CBO's) bieden in heel Vlaanderen de moge-lijkheid tot gespecialiseerde opleidingen in uit-eenlopende beroepen in allerlei sectoren. A a n-gezien vandaag de dag al die opleidingen min-stens voor 50 % op de werkvloer dienen plaats te vinden, is niet alleen verzekerd dat ze up-to-date worden gehouden, maar daardoor is het aanbod aan opleidingen zeer ruim.
Bovendien is het in een aantal gevallen moge-lijk om, met ondersteuning, een gewone be-roepsopleiding te volgen.
Hoe reageert het bedrijfsleven op de tewerk-stelling van gehandicapten ?
Men kan bezwaarlijk stellen dat het bedrijfsle-ven probleemloos toegankelijk is voor gehandi-capten en dat er nooit gediscrimineerd wordt, maar er zijn ook vele voorbeelden te geven van goede praktijken in het bedrijfsleven. Ko e p e l o r-ganisaties zoals Unizo met zijn Servicepunt Di-v e r s i t e i t , het VEV met de actie Jobkanaal en de Boerenbond met het Steunpunt Groene Zorg sensibiliseren hun leden voor deze problema-tiek en reiken praktische werkinstrumenten a a n . Al deze organisaties hebben ook de plat-formtekst van 2 december 2003 onderschreven ( U n i zo : Unie van Zelfstandige Ondernemers ; VEV : Vlaams Economisch Verbond – red.). Beschikt men over gegevens betreffende de op-vang van gehandicapten met een hogere oplei-ding die moeilijkheden ondervinden om een normale loopbaan uit te bouwen ?
Het hele hierboven geschetste instrumentarium staat uiteraard ook ter beschikking van hoger-o p g e l e i d e n . Ze vhoger-ormen evenwel een minderheid in de groep niet-werkende werkzoekende ar-b e i d s g e h a n d i c a p t e n . De loopar-banen van mensen met een handicap, waaronder ook hogeropgelei-d e n , zijn beschreven in een stuhogeropgelei-die hogeropgelei-die in op-dracht van het VFSIPH is uitgevoerd : Fr i p o n t , I . , J. Bollens (2003) Arbeidsloopbanen van per-sonen met een handicap. H I VA-KU Leuven ( H I VA : Hoger Instituut voor de Arbeid ; K U Leuven : Katholieke Universiteit Leuven – red.).
3. Op wettelijk vlak worden gelijke kansen gega-randeerd in de (federale) wet te bestrijding van discriminatie van 25 februari 2003 en in het Vlaams decreet van 8 mei 2002 houdende even-redige participatie op de arbeidsmarkt. B e i d e regelingen passen in de omzetting door de Bel-gische overheden van de Europese richtlijn 2000/78/EG van de Raad van 27 november 2000 tot instelling van een algemeen kader voor gelij-ke behandeling in arbeid en beroep.
Op federaal vlak kan een persoon met een han-dicap zich laten bijstaan door het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrij-d i n g, op Vlaams niveau zijn uitvoeringsbesluiten in de maak om het decreet operationeel te maken.
