1 SAMENVATTING: BRIEF AAN DE TWEEDE KAMER PERSPECTIEF VOOR DE JEUGD Inleiding
De ministers De Jonge (VWS) en Dekker (Rechtsbescherming) hebben op 20 maart 2020 een brief aan de Tweede Kamer gestuurd met voorstellen om de organisatie van de jeugdzorg te verbeteren. Met als titel ‘Perspectief voor de Jeugd’. 12
Het programma Geweld hoort nergens thuis en deze brief hebben dezelfde ambitie: een effectievere bescherming van jeugdigen en volwassenen. De jeugdbeschermingsketen is nu te ingewikkeld en bevat te veel stappen. Daardoor duurt het nu vaak te lang voordat jeugdigen en gezinnen de zorg krijgen die zij nodig hebben. Het aantal schakels moet worden teruggebracht. Regionale samenwerking is nodig om de kwaliteit van de jeugdzorg beter te borgen. Gemeenten moeten een regionaal samenwerkingsverband opzetten waarin ze een gezamenlijke agenda afspreken voor de zorg voor de jeugd.
Bij de eerstvolgende voortgangsrapportage Zorg voor de Jeugd (juni 2020) wordt de Kamer geïnformeerd over de voortgang van de voorstellen in deze brief.
Eind dit jaar volgt besluitvorming over de scenario’s die zijn ontwikkeld voor een
effectievere bescherming van jeugd en gezin. Doel is te komen tot een nieuwe werkwijze waarin uitsluitend die elementen zitten die nodig zijn om een gezin weer veilig te krijgen.
De ervaringen uit de praktijk zullen het toekomstscenario mede bepalen.
In de brief worden zes uitgangspunten toegelicht:
1. Gemeenten verstevigen hun opdrachtgeverschap door regionale samenwerking
Er is een noodzaak om tot duurzame, niet-vrijblijvende samenwerking te komen tussen gemeenten met het oog op borging van (zorg)functies, vermindering van bureaucratie en de nodige transformatie van het jeugdzorglandschap. Gemeenten moeten daarom een regionaal samenwerkingsverband opzetten waarin ze een gezamenlijke agenda afspreken voor de zorg voor de jeugd. Uitgangspunt zijn de 42 jeugdhulpregio’s. Op een aantal onderdelen is bovenregionale zorg nodig, daar waar de jeugdhulp intensief en
specialistisch is. Of bij de beschikbaarheid van de jeugdbescherming, jeugdreclassering en Veilig Thuis.
Op initiatief van de VNG zijn gemeenten op dit moment bezig gezamenlijk een Norm voor Opdrachtgeverschap (NvO) op te stellen. En de ministeries kijken hoe de regelgeving optimaal kan aansluiten op deze NvO en andersom. De VNG betrekt zorgaanbieders bij de inhoudelijke uitwerking van de NvO.
2. Jeugdzorgaanbieders versterken hun opdrachtnemer- en werkgeverschap en goed bestuur
Jeugdzorgaanbieders zijn zelf verantwoordelijk voor het leveren van goede zorg in de keten, goede bedrijfsvoering, goed werkgeverschap en de borging van de kwaliteit van zorg. We bezien met de sector hoe jeugdhulpaanbieders actiever kunnen aansluiten op zelfregulerende normen die in een aantal zorgsectoren worden gebruikt (bijvoorbeeld de Governance codezorg). Daarnaast wordt een aantal vereisten voor goed bestuur, toezicht en bedrijfsvoering wettelijk verankerd. We verkennen hoe we jeugdzorgaanbieders die dat nodig hebben met verbeterprogramma’s kunnen ondersteunen bij het op orde krijgen van hun bedrijfsvoering. Een van de grootste uitdagingen daarbij is het tekort aan
1 https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2020/04/20/kamerbrief-over-perspectief-voor-de- jeugd
2Bij het opstellen van de brief is nog geen rekening gehouden met de actuele ontwikkelingen rond het nieuwe coronavirus.
2 jeugdzorgmedewerkers en een hoog verloop. Daarom zullen ook FNV en CNV worden aangehaakt bij de investering in een aantrekkelijk werkklimaat. Ook zal worden gekeken naar de last die medewerkers hebben van administratieve lasten en tijdschrijven.
3. Kaders voor reële tarieven en zorgvuldigheidseisen bij de inkoop Op grond van artikel 2.12 Jeugdwet geldt dat gemeenten en aanbieders reële tarieven afspreken voor jeugdhulp, jeugdbescherming en jeugdreclassering. Reële tarieven die voldoende ruimte bieden voor een verantwoorde loonontwikkeling, maar ook
kostenopdrijving voorkomen. Elementen van een redelijk tarief worden vastgelegd in een algemene maatregel van bestuur (AMvB). Denk bijvoorbeeld aan reële overheadkosten, reis- en opleidingskosten en natuurlijk de kosten van de beroepskracht. Dit schept zowel voor gemeenten als aanbieders helderheid.
4. Effectievere bescherming van jeugd en gezin
Kinderen moeten kunnen rekenen op bescherming en daarbij hebben we alle
betrokkenen hard nodig. Het is voor het kind, de ouders en de professionals belangrijk om de jeugdbescherming slimmer en effectiever te organiseren, als onderdeel van een brede, gezinsgerichte aanpak. Voor het effectief beschermen van kinderen staat uiteindelijk het hele sociale domein (gemeenten, vrijwillige en gedwongen zorg- en hulpverlening, scholen) en politie en justitieorganisaties gezamenlijk aan de lat. Snel en adequaat handelen is dan belangrijk. Nu worden kansen gemist om erger te voorkomen doordat niet altijd naar de achterliggende oorzaken van de problematiek binnen het gezin wordt gekeken en passende hulp wordt geboden. Ook moeten gezinnen en kinderen vaak te lang wachten op hulp. Dat komt omdat de huidige jeugdbeschermingsketen te
complex is georganiseerd waarbij werkwijzen van de betrokken organisaties niet goed op elkaar aansluiten. Dit vraagt - als antwoord op de aanbevelingen van de inspecties - om verandering in de wijze waarop jeugdbescherming is georganiseerd en om acties op korte termijn.
Het plan is om de jeugdbescherming te vereenvoudigen om kinderen en gezinnen eerder en beter te helpen. En daarbij aandacht te hebben voor de achterliggende problematiek binnen het gezin. De gezamenlijke visie daarbij is die van Van Arum en Vögtlander: Eerst Samenwerken voor Veiligheid, dan samenwerken voor risico gestuurde zorg3.
Professionals werken samen binnen een multidisciplinair team, en voor het gezin is duidelijk waar ze aan toe zijn, waar ze aan werken en onder welke voorwaarden.
Regio’s gaan op basis van een analyse per regio aan de slag om acute knelpunten rond wachtlijsten, personeelsverloop, caseload en tijdige beschikbaarheid van jeugdhulp aan te pakken. En gaan bekijken wat de organisatorische consequenties zijn voor RvdK, GI en Veilig Thuis. De procedures voor klacht- en tuchtrecht worden verder gestroomlijnd om onnodige belasting voor professionals te voorkomen. Er wordt samen met sociale partners ingezet op veiligheid van voorkomen van agressie tegen medewerkers.
Voor eind 2020 wordt een toekomstscenario ontwikkeld (in de brief worden twee
scenario’s omschreven) inclusief organisatorische consequenties, fasering en tijdpad. De komende periode worden de uitgangspunten met alle betrokken organisaties,
professionals, gemeenten, ervaringsdeskundigen en wetenschap verder uitgewerkt.
5. Versterken toezicht zorg voor de jeugd
Iedere jongere moet kunnen rekenen op de beschikbaarheid van kwalitatief goede, tijdige en bereikbare zorg. Bedreiging hiervan, bijvoorbeeld omdat een zorgaanbieder in financieel zwaar weer verkeert, moet tijdig gesignaleerd en aangepakt worden. Om de zorgcontinuïteit te kunnen borgen, zijn de volgende functies van belang: signaleren,
3 https://vng.nl/files/vng/201605_visiedocument_gefaseerde_ketensamenwerkingvogtlander_van_arum_0.pdf
3 voorkomen en opvangen. De Jeugdautoriteit, die vanaf januari 2019 bestaat, is opgericht om, aanvullend op het door gemeenten zelf georganiseerde horizontaal toezicht, deze functies te vervullen en werkt hierbij samen met gemeenten en de Inspectie voor de Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ). Passend bij de ontwikkeling van de sector wordt ook de rol van de Jeugdautoriteit als toezichthouder de komende tijd verder ontwikkeld.
6. Lerende praktijk in de regio’s
Op heel veel plekken in het land zijn mooie ontwikkelingen gaande. Die stimuleren we en ondersteunen we met de programma’s Zorg voor de Jeugd, Geweld hoort nergens thuis, Kansrijke Start en Scheiden zonder schade. Via leren van de praktijk willen we tot verbeteringen komen. Goede voorbeelden wijzen ons de weg, pilots ondersteunen de implementatie en wettelijke verankering ten slotte is het sluitstuk. Voorbeelden zijn:
• Een pilot in Utrecht waarbij specialistische jeugdhulp wordt ingezet vanuit buurtgerichte teams;
• Ontwikkeling expertisecentra voor gespecialiseerde jeugdhulp;
• Pilot vereenvoudiging jeugdbeschermingsketen door het wegnemen dubbelingen en gezamenlijke triage;
• MDA++ (ook in regio Gelderland-Zuid): Bundeling bundeling van psychosociale, medische, forensische en justitiële specialisten in de aanpak van
kindermishandeling, huiselijk en seksueel geweld.
