Vraag nr. 122 van 11 februari 1997
van mevrouw SONJA BECQ
Opvoeding tot relatiebekwaamheid – Concrete invulling – Middelen
In het basis- en het secundair onderwijs maakt "relatiebekwaamheid" deel uit van de eindtermen. Wat het secundair onderwijs betreft, staan de noties "relatiebekwaamheid" en "anticonceptie" ingeschreven in de eindtermen van het vak Biolo-g i e. Voor het basisonderwijs is de opvoedinBiolo-g tot relatiebekwaamheid ingeschreven in het vak We r-kelijkheidsonderricht.
In vragen omtrent initiatieven vanuit de V l a a m s e overheid om ongewenste zwangerschappen te v o o r k o m e n , werd geregeld verwezen naar deze eindtermen.
1. Wat houdt de invulling in van deze eindtermen in concrete klas- en leersituaties ?
2. Welke pedagogische en financiële ondersteu-ning hebben de scholen en leerkrachten in dit verband vandaag de dag ter beschikking ?
Antwoord
Wat het secundair onderwijs betreft, leunen de eindtermen 5, 6 en 7 het meest aan bij de begrip-pen "relatiebekwaamheid" en "anticonceptiva". Ze luiden als volgt :
5 beschrijven hoe de voortplanting bij mensen v e r l o o p t , verduidelijken dat via de bevruchting erfelijk materiaal van ouders op nakomelingen wordt doorgegeven, de geslachtsorganen benoemen en de benoemenstruatiecy c l u s, z a a d l o z i n g, b e -v r u c h t i n g, zwangerschap en geboorte beschrij-ven ;
6 manieren aangeven om de voortplanting te regelen en om seksueel overdraagbare aandoe-ningen te voorkomen ;
7 lichamelijke en sociaal-emotionele veranderin-gen in de puberteit bij jonveranderin-gens en meisjes onderkennen.
De ontwikkelingsdoelen m.b. t . deze materie luiden als volgt :
16 beschrijven hoe de voortplanting bij mensen verloopt ;
17 de veranderingen tijdens de puberteit op licha-melijk en sociaal-emotioneel vlak, zowel bij jon-gens als meisjes, beschrijven ;
18 middelen aangeven om zwangerschap te regelen en seksueel overdraagbare aandoeningen te voorkomen.
De invulling van deze eindtermen in concrete klas-en leersituaties zal voor eklas-en groot deel afhankelijk zijn van de ter goedkeuring voorgelegde leerplan-nen.
In de leerplannen die op dit ogenblik van kracht z i j n , komen anticonceptiva voor in het leerplan Biologie voor de eerste graad van het OV S G (Onderwijssecretariaat van de Steden en Gemeen-ten van de Vlaamse Gemeenschap) (leerplan 1989/1/1/008) met als richtlijn : "middelen om ongewenste zwangerschap te voorkomen in de les-sen biologie zuiver "wetenschappelijk" benade-ren".
Als middelen zelf vermeldt het leerplan : " p e r i o-dieke onthouding, de pil, de spuit, c o n d o o m , s p i-r a a l t j e, baai-rmoedei-rhalskapje met spei-rmadodende stof".
Het leerplan van het VVKSO (Vlaams Ve r b o n d van het Katholiek Secundair Onderwijs) (D/1992/0289/080) maakt geen melding van anti-c o n anti-c e p t i v a . Twee doelstellingen zijn het vermelden waard :
– kunnen verantwoorden dat inwendige bevruch-ting slechts mogelijk is na geslachtsgemeen-schap ;
– kunnen aantonen dat het biologisch gebeuren een deelaspect is van het totale seksuele leven van de mens.
Het leerplan verstrekt de volgende richtlijnen : " I n onze commerciële maatschappij, met zijn over-vloed aan seksuele prikkels, moeten we onze leer-lingen eerbied voor het leven bijbrengen, e e n bepaalde levensvisie meegeven.
Als leerkracht biologie bestaat onze eerste taak er natuurlijk in de voortplanting, we zouden kunnen z e g g e n , biologisch-technisch te beschrijven. A l s opvoeder echter moeten we dit louter lichamelijke in het grotere geheel van de seksuele opvoeding situeren.
Onze eigen morele en godsdienstige opvattingen zullen zeker onze lessen beïnvloeden. We moeten terdege beseffen hoe belangrijk onze inbreng kan zijn in de opvoeding van onze leerlingen die op de drempel van het leven staan. Zonder aan sensatie te doen, moeten we een eerlijk antwoord durven geven op de vele vragen die bij onze leerlingen kunnen leven".
Het ARGO-leerplan (Autonome Raad voor het Gemeenschapsonderwijs) maakt bij de leerinhou-den en de leerdoelen geen melding van anticoncep-tiva en relationele opvoeding.
Bij de methodologische richtlijnen lezen wij : " I n verband met het voortplantingsgedrag kunnen de begrippen seksuele prikkel, g e s l a c h t s g e m e e n s c h a p, orgasme en masturbatie besproken worden. In de eerste plaats zal de bespreking van de gezond-heidszorg de intieme hygiëne omvatten. B e s n i j d e-nis en fimosis kunnen eveneens aan bod komen. I n elk geval moeten de lessen ook hier leiden tot een verantwoord en gefundeerd gedrag i.v. m . het voort-plantingsstelsel" .
Vermoedelijk zullen de leerplannen, rekening hou-dend met de eindtermen, op gebied van de relatio-nele opvoeding niet veel wijzigen.
Wat de anticonceptiva betreft, zullen deze wel ver-plicht worden opgenomen in alle leerplannen. Waarschijnlijk zullen zij zich beperken tot het tech-nisch-wetenschappelijke.
Wat in de klas gebeurt, wordt echter grotendeels beheerst door de handboeken. Het is interessant te weten dat enkele veel gebruikte handboeken veel verder gaan dan de leerplannen.
De pedagogische ondersteuning verloopt uiteraard via de pedagogische begeleidingsdiensten.
In het basisonderwijs wordt aandacht besteed aan de sociale opvoeding en die gaat verder dan het leergebied "wereldoriëntatie". Opvoeding tot rela-tiebekwaamheid behoort tot het hele schoolleven. Thans is het decreet op de ontwikkelingsdoelen en eindtermen van het basisonderwijs door het A r b i-tragehof vernietigd. Daardoor is de vraag naar de invulling van de eindtermen op dit ogenblik zonder voorwerp.
