Jonas Suyderhoef (ca. 1613-1686)

Visuele oeuvrecatalogus

Jonas Suyderhoef (ca. 1613-1686)

Deel II

Afbeelding titelpagina: Jonas Suyderhoef, Drie oude vrouwen, 1633-1686. Staat 3 van 6.

Exem-plaar in eigen bezit.

© John van de Goor / Universiteit van Amsterdam, 2016

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd

gegevens-bestand of openbaar gemaakt worden in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch,

me-chanisch of door fotokopieën, opname, of op enige andere manier, zonder voorafgaande

schriftelijke toestemming van de auteur.

Jonas Suyderhoef (ca. 1613-1686)

Deel II: Afbeeldingen en bijlagen

John van de Goor

Inhoudsopgave

Afbeeldingen

Hoofdstuk 1

7

Hoofdstuk 2

11

Hoofdstuk 3

21

Hoofdstuk 4

39

Hoofdstuk 5

55

Bijlagen

I - Adellijke portretprenten van Soutman

67

Af b eel d i n gen h oof d st u k 1

1.1 Links wordt de afbeelding in de etsgrond getekend met een etsnaald en rechts wordt de afbeelding in de koperplaat gesneden met een burijn. Abraham Bosse, Graveurs en taille douce au burin et a l’eau forte, 1643. Ets, 259 x 321 mm. Londen, British Museum. Inv. nr. R,8.16.

1.4 Kenmerken van de gravure: strakke, onder spanning staande lijnen met aanzet en uiteinde. Detail van Jonas Suyderhoef, Drie oude vrouwen, ca. 1623-1686. Gravure, 27,0 x 21,2 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-H-R-12.

1.5 Kenmerken van de ets: kronkelende stompe lijnen. Detail van Jan de Visscher, Triktrakspelers, 1643-1692. Ets, 30,9 x 25,5 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-OB-61.996.

1.6 De drukkerij. Abraham Bosse, Cette figure vous montre Comme on Imprime les planches de taille douce, 1642. Ets, 256 x 323 mm. Londen, British Museum. Inv. nr. R,8.15.

1.7 Het prentbedrijf in volle productie. Aan de tafel zitten graveurs die naar een voorbeeld de afbeelding in het koper snijden. Johannes Stradanus, Engravers at work, ca. 1590. Pen en bruine inkt met een bruine wassing over zwart krijt, hoogsels in wit, 187 x 274 mm. Royal Trust Collection. RCIN 904760.

1.8 Dit schilderij laat de drukte en viezigheid van de drukkerij zien. Adriaen van de Venne, De drukkerij van Jan Pietersz van de

1.9 Hendrick Goltzius, The Farnese Hercules, ca. 1592-93, gedateerd 1617. Gravure, 410 x 292 mm. Boston, Museum of Fine Arts. Inv. nr. P7206.

1.10 Detail van afb. 1.9. Duidelijk zichtbaar is de contourlijn rondom het lichaam dat vandaar is opgewerkt met

arceerpatronen.

1.11 Hendrick Goltzius, ‘De vaandeldrager’, uit de serie De

officieren met ganzenbuiken, 1587. Gravure, 287 × 193 mm.

Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-OB-4639.

1.12 Detail van afb. 1.11. Goltzius laat zien dat hij zowel het contour- als tonale-graveersysteem beheerste.

Af b eel d i n gen h oof d st u k 2

2.1 Jonas Suyderhoef, Frederik Hendrik, prins van Oranje-Nassau. Gravure en ets, 43,8 x 36,1 cm. Wolfenbüttel, Herzog August Bibliothek. Inv. nr. d-geom-2f-00093.

2.2 Gerrit van Honthorst, Dubbelportret van Frederik Hendrik en Amalia van Solms-Braunfels, ca. 1637-38. Olieverf op doek, 213,2 x 201,7 cm. Den Haag, Mauritshuis. Inv. nr. 104.

2.4 Pieter Soutman, Frederik Hendrik, 1638-1643. Penseel in zwart, zwart en rood krijt, 22,1 x 17,7 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-T-1895-A-3080.

2.5 Pieter Soutman, Frederik Hendrik, ca. 1640. Grafiet, zwart en rood krijt, penseel en bruine inkt, 23,3 x 19,5 cm. Rotterdam, Atlas van Stolk. Inv. nr. 37.615.

2.6 Pieter Soutman, Albrecht II van Habsburg. Grafiet, zwart en rood krijt, getoucheerd met pen en bruine inkt., 34,9 x 24,1

2.7 Pieter Soutman, Frederik III van Habsburg. Zwart en rood krijt, getoucheerd met pen, en grijze en bruine inkt, grijs en

2.8 Pieter Soutman naar Peter Paul Rubens, Elizabeth, gemalin van Filips IV van Spanje, 1638-1643. Penseel in zwart, zwart en rood krijt, 24,3 x 18,3 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-T-1898-A-3517.

2.9 Jonas Suyderhoef, Frederik Hendrik, prins van Oranje, 1643. Gravure, 31,1 x 29,9 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr.

2.10 Detail van afb. 2.5. 2.11 Detail van afb. 2.9.

2.12 Jonas Suyderhoef, Willem I, prins

van Oranje. Gravure en ets, 43,8 x 35,8

cm. Leiden, Universiteit van Leiden. Inv. nr. PK-PT-125. Eerste staat voor de

lijst.

2.13 Jonas Suyderhoef, Karel I, koning

van Engeland. Gravure en ets, 40,6 x 28

cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr.

RP-P-OB-60.690. Eerste staat voor de

tekst.

2.14 Cornelis Visscher, Karel V van

Habsburg, 1650. Gravure en ets, 39,9 x

29 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-OB-62.210. Eerste staat voor

2.16 Jonas Suyderhoef, Karel V van Habsburg. Detail van afb. 2.15 links. Boven: arceertechniek van parallelle lijnen met gekruiste korte streepjes. Links: lichte tonen door stippellijnen van korte streepjes en geen arcering. Rechts: donkere tonen door toename dichtheid arceerpatroon en zwartintensiteit van de lijn.

2.17 Jonas Suyderhoef, Pieter van Sompel, Jacob Louys, links en midden Isabella Clara, infanta van Spanje en rechts Filips IV,

2.18 Jonas Suyderhoef, Isabella Clara, infanta van Spanje. Detail van afb. 2.17 links. Lineaire arceringen aangevuld met korte streepjes.

2.19 Pieter van Sompel, Isabella Clara, infanta van Spanje. Detail van afb. 2.17 midden. Lineaire arceringen aangevuld met putsjes en stippen.

2.20 Jabob Louys, Filips IV, koning van Spanje. Detail van afb. 2.17 rechts. Overheersend putsjes en stippen graveertechniek.

2.21 Cornelis Visscher, Karel V van Habsburg. Detail van afb. 2.15. Overheersend lineaire graveertechniek met streepjes tussen en in het verlengde van de parallellijnen.

2.22 Lucas Vorsterman. Portret van Karel V van Habsburg. 1619-1675. Gravure, 44 x 32,7 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-OB-33.092. Naar een ‘prototype’ van Titiaan, uitgegeven door Rubens.

Af b eel d i n gen h oof d st u k 3

3.1 Theodor Matham, P.C. Hoofts Neederlandsche Histoorien, 1642, naar een tekening van Joachim von Sandrart. Amsterdam: Louys Elzevier. Afbeelding: Veilinghuis Onder de boompjes. Geraadpleegd 3 oktober 2015. <http://www.onderdeboompjes.nl>

3.3 Joachim von Sandrart, De maand januari, 1642. Olieverf op doek, 146 x 122 cm. Bayerische Staatsgemäldesammlungen, Schloss Schleißheim. Inv. nr. 356.

3.4 Joachim von Sandrart, De maand januari, 1642-45. Zwart krijt, zwarte pen, bruine waterverf op grijsblauw papier, 280 x 230 mm. Verenigde Staten, privéverzameling. Mazzetti di Pietralata (2011): 127, cat. 66.

3.5 Jeremias Falck, ‘Ianuarius’, De twaalf maanden, 1645. Gravure, 34,8 x 25,4 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-OB-33.328.

3.6 Joachim von Sandrart, De maand februari, 1641-43. Olieverf op doek, 149 x 124 cm. Bayerische Staatsgemäldesammlungen, Schloss Schleißheim. Inv. nr. 357.

3.7 Joachim von Sandrart, De maand februari, 1642-1645. Krijt, grijs gewassen, 30,2 x 24 cm. Wenen, Graphische Sammlung Albertina. Inv. nr. 3520.

3.8 Theodor Matham, ‘Februarius’, De twaalf maanden, 1645. Gravure, 35,4 x 25,4 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-OB-23.308.

3.9 Joachim von Sandrart, De maand september, 1643. Olieverf op doek, 147 x 122 cm. Bayerische Staatsgemäldesammlungen, Schloss Schleißheim. Inv. nr. 364.

3.10 Joachim von Sandrart, September, 1642-45. Zwarte pen, bruine wassing, hooglichten in witlood, 28,7 x 23,8 cm. Los Angeles, The J. Paul Getty Museum. Inv. nr. 92.GB.101.

3.11 Cornelis van Dalen, ‘September’, De twaalf maanden, 1645. Gravure, 34,9 x 25,3 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr.

3.12 Joachim von Sandrart, De nacht, 1643. Olieverf op doek, 149 x 123 cm. Bayerische Staatsgemäldesammlungen, Schloss Schleißheim. Inv. nr. 1575.

3.13 Joachim von Sandrart, De nacht, 1643. Pen en bruine wassing op blauwgrijs papier, 30,7 x 25,7 cm. Wenen, Graphische Sammlung Albertina. Inv. nr. 3519.

3.14 Jonas Suyderhoef, ‘Nox’, Dag en Nacht, 1645. Gravure, 35 x 25,4 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-OB-60.656.

3.15 Uitsnede zonder tekst van afb. 3.5. De blauwe kaders geven de uitsnedes aan van de detailafbeeldingen.

3.16 Detail van afb. 3.5. Geen contour- of scheidingslijnen, regelmatige parallel- en kruisarceringen, lichte delen hebben lichte lijnen en streepjespatronen.

3.17 Detail van afb. 3.5. Zeer regelmatige parallel- en kruisarceringen, en variërende lijndikten. Verticale en diagonale streepjes kruisen de parallellijnen op de muur.

3.18 Detail van afb. 3.5. Concentrische parallellijnen met kruisarcering rondom de ogen.

3.19 Detail van afb. 3.5. Zwellende door elkaar lopende lijnen suggereren de stofuitdrukking van bont.

3.20 Detail van afb. 3.5. Achtergrondscène is tot in detail uitgewerkt.

3.21 Jeremias Falck, De dag. Detail van afbeelding 13.2 in Bijlage III. Net zoals in de Januari prent van Falck laat deze prent een zeer regelmatig arceerpatroon zien.

3.22 Renier van Persijn, Oktober. Detail van afbeelding 10.2 in bijlage III. Ontbreken contourlijnen, regelmatige parallellijnen, aangevuld met streepjes en stippen.

3.23 Uitsnede zonder tekst van afb. 3.8. De blauwe kaders geven de uitsnedes aan van de detailafbeeldingen.

3.24 Detail van afb. 3.8. Lichte contourlijnen, parallel- en kruisarcering, aangevuld met strepen en stippen.

3.25 Detail van afb. 3.8. Lijnarceringen bedekken niet volledige gezicht. De zwartintensiteit van de lijnen is lager, er is meer ruimte tussen de lijnen in de lichte en naar voortredende delen, wederom aangevuld met streepjes- en stippenpatronen.

3.26 Detail van afb. 3.8. Driehoekige putsjes in het verlengde van de parallellijnen.

3.27 Detail van afb. 3.8. Weinig verschil in stofuitdrukking. Matham gebruikt dezelfde arceerstijl in de arm van de kok (afb. 3.26) en het geplukte wild.

3.30 Uitsnede zonder tekst van afb. 3.11. De blauwe kaders geven de uitsnedes aan van de detailafbeeldingen.

3.31 Detail van afb. 3.11. Suggestieve contourlijnen in de achtergrondscène.

3.32 Detail van afb. 3.11. Arceerpatronen van zwellende parallellijnen voor de vormplastiek afgewisseld met streepjes- en stippenpatronen.

3.33 Detail van afb. 3.11. De weegschaal – het sterrenbeeld – en de voegen van de stenen in de muur zijn op de drie- en vierdubbele kruisarceringen getekend.

3.34 Uitsnede zonder tekst van afb. 3.14. De blauwe kaders geven de uitsnedes aan van de detailafbeeldingen.

3.35 Detail van afb. 3.14. Dunne contourlijnen van het doorgriffelen zijn soms nog zichtbaar in de lichtere delen. Parallel- en streepjeslijnen geven vormplastiek en textuur aan.

3.36 Detail van afb. 3.14. Veelal streepjeslijnen die vormplastiek en textuur aangeven rondom de hooglichten in het gezicht.

3.37 Detail van afb. 3.14. Streepjeslijnpatronen rondom de hooglicht, die overgaan in parallellijnen en uiteindelijk kruisarcering naar mate de toon donkerder wordt.

3.38 Lucas Vorsterman. Boetvaardige Maria Magdalena in een grot. 1619-1675. Gravure, 26,5 x 36,5 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-1883-A-7378. Het blauwe kader geeft de uitsnede aan van de detailafbeelding.

3.39 Detail van afb. 3.38. Vorsterman gebruikt ook arceerpatronen van streepjeslijnen rondom de hooglichten. Ook arceerpatronen in de donkere delen lijken een sterke verwantschap te hebben met de prent van Suyderhoef.

3.40 Detail van afb. 3.14. Donker-in-donker, het bovenstel van de lantaarn. Door de witpuntjes van het papier te variëren wordt vormgegeven aan de zwarte lantaarn.

3.41 Detail van afb. 3.14. Donker-in-donker, het onderstel van de lantaarn. Ook hier wordt door de witpuntjes te variëren onderscheid gemaakt tussen zwarte lantaarn en de grond en de

3.42 Uitsnede zonder tekst van afb. 12.2 uit bijlage II. De blauwe kaders geven de uitsnedes aan van de

detailafbeeldingen.

3.43 Detail van afb. 3.42. Contourlijnen rondom de vingers.

3.44 Detail van afb. 3.42. Minder streepjeslijnen en meer een diffuus stippelpatroon, strakke regelmaat parallellijnen en vettere lijn

3.45 Detail van afb. 3.42. Subtiele toonnuances door witpuntjes in de uil gedeeltelijk omtrokken met een contourlijn.

Af b eel d i n gen h oof d st u k 4

Caspar Sibelius. Cat. nr. 20. Jean de la Chambre. Cat. nr. 22. Hendrick Swalmius. Cat. nr. 27.

Willem van der Cramer. Cat. nr. 91. Johannes Hoornbeeck. Cat. nr. 92. Adriaen Tegularius. Cat. nr. 97.

Frans Post. Cat. nr. 99 Conradus Viëtor van Aken. Cat. nr. 108. Theodorus Wikenburg. Cat. nr. 137

4.1 Miniatuurafbeeldingen van de 15 prenten die Jonas Suyderhoef naar Frans Hals sneed. Voor meer informatie zie catalogus.

4.2 Frans Hals, Pieter van den Boercke, ca. 1633. Olieverf op doek, 71,2 x 61 cm. Londen, Kenwood House, Iveagh Bequest. Inv. nr. 51.

4.4 Frans Hals, Isaac Abrahamsz Massa, ca. 1635. Olieverf op paneel, 21,3 x 19,7 cm. San Diego (CA, USA), The San Diego Museum of Art. Inv. nr. 1946.74.

4.5 Adriaen Matham, Isaac Abrahamsz Massa, 1635. Gravure, 26,3 x 19,2 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-1898-A-20701.

4.6 Frans Hals, Jacobus Hendricksz Zaffius, ca. 1611. Olieverf op paneel, 54,5 x 41 cm. Haarlem, Frans Hals Museum. Inv. nr. os I-511.

4.8 Frans Hals, Theodorus Schrevelius, 1617. Olieverf op koper, 15,5 x 12 cm. Haarlem, Frans Hals Museum. Inv. nr. OS 2003-18.

4.10 Jonas Suyderhoef, Theodorus Schrevelius, na 1630. Gravure, 21,6 x 14,7 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-OB-60.761.

4.11 Detail van afb. 4.9. Opbouw vanuit de contourlijn met klassieke vormplastiek arcering.

4.12 Detail van afb. 4.9. Regelmatig arceerpatroon, ergens wordt het echt donker.

4.15 Frans Hals, Samuel Ampzing, ca. 1630. Olieverf op koper, 16,2 x 12,3 cm. Privéverzameling, New York.

4.18 Detail van afb. 4.16. Stofuitdrukking van de schouderpartij Van de Velde. Regelmatig arceerpatroon.

4.19 Detail van afb. 4.17. Stofuitdrukking van de schouderpartij Suyderhoef. Minder regelmaat en een schilderachtig effect.

4.20 Detail van afb. 4.16. Zeer regelmatig en open arceerpatroon in de achtergrond.

4.22 Frans Hals, Jean de la Chambre, ca. 1638. Olieverf op paneel, 20,6 x 16,8 cm. Londen, National Gallery. Inv. nr.

4.24 Detail van afb. 4.23. Parallellijnen vullen de grote vlakken van de achtergrond. In het gezicht zijn deze parallellijn evenwijdig aan de vormplastiek. Daarna zijn deze arceeringpatronen verfijnd met kruisarceringen, dikkere lijnen en streepjes. Als laatste zijn de haren gegraveerd.

4.25 Detail van afb. 4.23. In het onderste deel van het gezicht is de contourlijn rondom het gezicht nog zichtbaar. Binnen het gezicht heeft Suyderhoef geen contourlijnen meer gebruikt. De plastiek van de lippen is geheel opgebouwd uit gearceerde vlakken.

4.27 Frans Hals. Twee zingende jongens, ca. 1623-1627. Olieverf op doek, 66,8 x 52,1 cm. Kassel, Hessisches Landesmuseum. Inv. nr. GK215.

4.28 Wallerant Valliant. Twee zingende jongens, 1658-1677. Mezzotint, 27 x 20,9 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr.

RP-P-H-1091.

Detail van afb. 4.29. Mezzotint laat geen enkele lijn zien, maar enkel tonale vlakken. Deze techniek benadert de karakteristieke stijl van Hals niet.

Af b eel d i n gen h oof d st u k 5

Boerenpaar bij een tafel.

Cat. nr. 41. Naar Adriaen van Ostade.

Drie boeren zittend rond een bankje.

Cat. nr. 68. Naar Adriaen van Ostade.

Gevecht in een interieur.

Cat. nr. 69. Naar Gerard ter Borch.

Boereninterieur met een dansend paar.

Cat. nr. 103. Naar Adriaen van Ostade.

Drie oude vrouwen.

Cat. nr. 109. Naar Adriaen van Ostade.

Ruziënde boeren rond een tafel.

5.1 Miniatuurafbeeldingen van de 11 prenten die Jonas Suyderhoef naar Van Ostade, Brouwer en Ter Borch sneed. Voor meer informatie zie catalogus in deel III.

Drie boeren zittend in een interieur.

Cat. nr. 129. Naar Adriaen Brouwer.

Boeren interieur met triktrakspelers.

Cat. nr. 130. Naar Adriaen van Ostade.

5.2 Adriaen van Ostade. Dansend paar, 1625-1640. Olieverf op paneel, 38 x 52 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. SK-A-2568.

5.4 Adriaen Brouwer. Boerenvechtpartij. Olieverf op paneel, 25,5 x 34 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. SK-A-65.

5.6 Gerard ter Borch II. Gerard Abrahamsz van der Schalcke, 1644. Olieverf op paneel, 29,5 x 23,5 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. SK-A-1784.

5.7 Detail van afb. 5.6. Het gezicht is meer gedetailleerd uitgewerkt dan bij Van Ostade en Brouwer, maar nog steeds met een vrij ruwe penseelstreek.

5.8 Adriaen van Ostade. Boer op de rug gezien zittend op een

bankje die zijn glas inschenkt. Den Haag, RKD Nederlands

Instituut voor Kunstegeschiedenis.

5.9 Detail van cat. nr. 103. Boereninterieur met een dansend

5.10 Jonas Suyderhoef, Twee boeren zittend aan een tafel (uitsnede zonder tekst), ca. 1630-1686. Gravure, 22,5 x 18. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-OB-60.669. Cat. nr. 128.

5.13 Jonas Suyderhoef. Drie boeren zittend rond een bankje, 1647-1652. Gravure, 26,4 x 21,7 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-OB-60.674. Cat. nr. 68.

5.17 Jonas Suyderhoef. Boeren op een terras voor een herberg, 1670-1686. Gravure, 40,8 x 34,8 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-OB-60.679.

5.18 Detail van afb. 5.17. Licht parallellijnen in de ‘witte’ delen van de prent. De hele koperplaat is gegraveerd.

5.20 Detail van afb. 5.17. In de meest donkere delen van de prent sneed Suyderhoef een dicht acreerpatroon met vette lijnen waarbij de witpuntjes van het papier het werk doen.

5.21 Cornelis Visscher II. Lierman, 1638-1658. Gravure en ets, 37,4 x 31,6 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-OB-62.103. Naar Adriaen van Ostade.

5.23 Jan de Visscher. Dorpskermis, 1643-1709. Ets, 26,2 x 36,2 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-1904-731. Naar Adriaen van Ostade.

5.25 Jacob Louys. Interieur van een boerderij met

boerenfamilie, 1630-1673. Ets, 23,7 x 18,6 cm. Amsterdam,

Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-OB-46.217.

5.24 Detail van afb. 5.23. De zachte, stompe, en kronkelende lijntjes van de etstechniek geven de genreprent een ander karakter. Bovendien liet Jan de Visscher veel meer zien van het papier dan zijn broer Cornelis Visscher en Suyderhoef.

5.27 Lucas Vorsterman. ‘Onmatigheid (Gula)’, De zeven hoofdzonden, 1619-1675. Gravure, 19 x 14 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-OB-33.072. Naar Adriaen Brouwer.

Bijlage I – Adellijke por tr etpr enten van Soutm an

1. Duces Bur gundiae – ca. 1637

Alle prenten in deze serie zijn getekend en uitgegeven door Pieter Claesz Soutman met een

privilege van de Rooms-Duitse keizer Ferdinand III.

1.1 Pieter van Sompel, Filips de Stoute, hertog van

Bourgondië. Gravure en ets, 40,7 x 27,4 cm. Londen, British

Museum. Inv. nr. 1876,0708.142.

1.2 Jonas Suyderhoef, Jan zonder Vrees, hertog van

Bourgondië. Gravure en ets, 41,2 x 27,9 cm. Wolfenbüttel,

1.5 Jonas Suyderhoef, Maximiliaan I van Habsburg, Duits

keizer. Gravure en ets, 41,3 x 28 cm. Amsterdam,

Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-1967-983.

1.6 Jonas Suyderhoef, Maria van Bourgondië. Gravure en ets, 41,5 x 28,3 cm. Brussel, Koninklijke Bibliotheek van België. Inv. nr. S IV 14822.

1.7 Jonas Suyderhoef, Johanna de Waanzinnige, koningin van

Castilië. Gravure en ets, 40,7 x 27,3 cm. Amsterdam,

Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-OB-60.688.

1.8 Jonas Suyderhoef, Filips de Schone, hertog van

Bourgondië. Gravure en ets, 41,6 x 28 cm. Amsterdam,

1.9 Jonas Suyderhoef, Karel V van Habsburg. Gravure en ets, 41,2 x 27,7 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-1898-A-19663.

1.12 Jacob Louys, Filips IV, koning van Spanje. Gravure en ets, 40,4 x 27,5 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-OB-46.223.

1.13 Jacob Louys. Isabella (Elisabeth) van Bourbon. Gravure en ets, 39,9 x 27,2 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-OB-46.227.

2. Fer dinandus II

et III

Im per iator um Dom us Austr iacæ – ca. 1637

Alle prenten in deze serie zijn getekend en uitgegeven door Pieter Claesz Soutman met een

privilege van de Rooms-Duitse keizer Ferdinand III.

2.1 Pieter van Sompel, Ferdinand II (Duits keizer). Gravure en ets, 40,8 x 28,2 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-1918-1739.

2.2 Pieter van Sompel. Eleonora Gonzaga. Gravure en ets, 40,8 x 28,2 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-1885-A-8940.

2.3 Jonas Suyderhoef, Ferdinand III, Duits keizer. Gravure en ets, 41 x 27,5 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-1967-984

2.4 Jacob Louys, Maria Anna van Spanje. Gravure en ets, 41,1 x 27,8 cm. Amsterdam Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-OB-46.226.

2.7 Pieter van Sompel, Maria de’ Medici. Gravure en ets, 40,8 x 28,2 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-OB-59.690.

2.8 Jonas Suyderhoef, Sigismund III, koning van Polen en

Sweden. Gravure en ets, 40,3 x 27 cm. Amsterdam,

Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-OB-60.696.

2.9 Jonas Suyderhoef, Wladislaus VI, koning van Polen. Gravure en ets, geen afmetingen. Cambridge, The Fitzwilliam Museum. Inv. nr. P.8920-R.

2.10 Jonas Suyderhoef, Karel I, koning van Engeland. Gravure en ets, 40,6 x 28 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-OB-60.691.

2.11 Jonas Suyderhoef, Koningin Henrietta Maria van

Engeland. Gravure en ets, 39,7 x 26,9 cm. Amsterdam,

2.13 Jonas Suyderhoef, Isabella Clara, infanta van Spanje. Gravure en ets, 40,3 x 27,3 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-OB-60.693.

2.14 Pieter van Sompel, Isabella Clara, infanta van Spanje. Gravure en ets, 41,2 x 27,9 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-OB-59.688.

2.15 Jonas Suyderhoef, Maximiliaan III, aartshertog van

Oostenrijk. Gravure en ets, 39,8 x 26,8 cm. Amsterdam,

Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-OB-60.694.

2.16 Pieter van Sompel. Ferdinand van Oostenrijk, landvoogd

der Zuidelijke Nederlanden. Gravure en ets, 40,8 x 28,2 cm.

2.17 Pieter van Sompel, Gaston Jean-Baptiste, hertog van

Orléans. Gravure en ets, 41,4 x 27,8 cm. Amsterdam,

Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-OB-59.687.

2.18 Pieter van Sompel, Margaretha van Lotharingen. Gravure en ets, 40,8 x 28,2 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-1967-1985.

2.21 Jonas Suyderhoef, Francisco de Moncada, markies van

Aytona. Gravure en ets, 40,7 x 27,8 cm. Amsterdam,

Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-OB-60.695.

2.22 Jonas Suyderhoef, Johan VIII, graaf van Nassau-Siegen. Gravure en ets, 41,2 x 27,8 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-1918-1610.

3. Com ites Nassoviae - 1643

Alle prenten in deze serie zijn getekend en uitgegeven door Pieter Claesz Soutman. De prenten

vermelden geen privilege.

3.1 Pieter van Sompel, Adolf, graaf van Nassau en

Rooms-Duits keizer. Gravure en ets, 43,9 x 34 cm. Londen, British

Museum. Inv. nr. 1863,0808.109.

3.2 Pieter van Sompel, Hendrik III, graaf van Nassau-Breda. Gravure en ets, 44 x 33 cm. Londen, British Museum. Inv. nr.

3.3 Jonas Suyderhoef, René van Châlon, prins van Oranje. Gravure en ets, 44,5 x 36,3 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-1898-A-20648.

3.4 Jonas Suyderhoef, Willem I, prins van Oranje. Gravure en ets, 43,8 x 35,8 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-1944-165.

3.5 Pieter van Sompel, Filips Willem, prins van Oranje. Gravure en ets, 43,8 x 35,7 cm. Amsterdam, Rijksmuseum.

3.6 Jonas Suyderhoef, Maurits, prins van Oranje. Gravure en ets, 48,5 x 38 cm. Amsterdam Rijksmuseum. Inv. nr.

RP-P-3.7 Jonas Suyderhoef, Frederik Hendrik, prins van

Oranje-Nassau. Gravure en ets, 43,8 x 36,1 cm. Wolfenbüttel, Herzog

August Bibliothek. Inv. nr. d-geom-2f-00093.

3.8 Jonas Suyderhoef, Amalia van Solms. Gravure en ets, 45,2 x 36,8 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-1918-1611.

3.9 Jonas Suyderhoef, Willem II, prins van Oranje. Gravure en ets, 44 x 34 cm. Londen, British Museum. Inv. nr. P,2.114.

3.10 Jonas Suyderhoef, Maria Henrietta Stuart, prinses van

Oranje, echtgenote van Willem II. Gravure en ets, 44,9 x 35,8

cm. Wolfenbüttel, Herzog August Bibliothek. Inv. nr. d-geom-2f-00096.

4. Effegies Im per ator um Dom us Austr iacae – 1644

Alle prenten in deze serie zijn bedacht, getekend en uitgegeven door Pieter Claesz Soutman met

een privilege van de Staten-Generaal.

4.1 Pieter van Sompel, Rudolf I van Habsburg, Duits keizer. Gravure en ets, 44,2 x 35,9 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-1908-1271.

4.2 Pieter van Sompel, Albrecht I van Habsburg, Rooms-Duits

koning. Gravure en ets, 44,2 x 35,8 cm. Amsterdam,

4.5 Pieter van Sompel, Frederik III van Habsburg, Duits

keizer. Gravure en ets, 44,2 x 35,9 cm. Amsterdam,

Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-1908-1266.

4.6 Pieter van Sompel, Maximiliaan I, Rooms-Duits keizer. Gravure en ets, 45 x 36,2 cm. Londen, British Museum. Inv. nr. 1876,0708.2656.

4.7 Pieter van Sompel, Karel V, Rooms-Duits keizer. Gravure en ets, 44,2 x 36,2 cm. Londen, British Museum. Inv. nr.

4.8 Pieter van Sompel, Ferdinand I van Habsburg, Duits

keizer. Gravure en ets, 44,4 x 35,8 cm. Amsterdam,

Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-1908-1261.

4.9 Pieter van Sompel, Maximiliaan II, Duits keizer. Gravure en ets, 44,2 x 35,9 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-1908-1268.

4.10 Pieter van Sompel, Rudolf II van Habsburg, Duits keizer. Gravure en ets, 44,2 x 36 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-1908-1273.

4.11 Pieter van Sompel, Matthias van Oostenrijk,

Rooms-Duits keizer. Gravure en ets, 44,2 x 36 cm. Amsterdam,

4.12 Pieter van Sompel, Ferdinand II, Rooms-Duits keizer. Gravure en ets, 44,4 x 36,1 cm. Londen, British Museum. Inv. nr. 1875,0508.780.

4.13 Pieter van Sompel, Maximiliaan III, Duits keizer. Gravure en ets, 44,4 x 35,8 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-1908-1263.

Bijlage II – De Maanden, Dag en Nacht van Von Sandr ar t

1.1 Joachim von Sandrart, De maand januari, 1642. Olieverf op doek, 146 x 122 cm. Bayerische

Staatsgemäldesammlungen, Schloss Schleißheim. Inv. nr. 356.

1.2 Jeremias Falck, ‘Ianuarius’, De twaalf maanden, 1645. Gravure, 34,8 x 25,4 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr.

3.1 Joachim von Sandrart, De maand maart, 1642. Olieverf op doek, 149 x 123 cm. Bayerische Staatsgemäldesammlungen, Schloss Schleißheim. Inv. nr. 358.

3.2 Jeremias Falck, ‘Martius’, De twaalf maanden, 1645. Gravure, 35,4 x 25,4 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr.

RP-P-OB-23.308.

4.1 Joachim von Sandrart, De maand april, 1643. Olieverf op doek, 146 x 123 cm. Bayerische Staatsgemäldesammlungen, Schloss Schleißheim. Inv. nr. 359.

4.2 Jonas Suyderhoef, ‘Aprilis’, De twaalf maanden, 1645. Gravure, 35,1 x 25,3 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr.

5.1 Joachim von Sandrart, De maand mei, 1643. Olieverf op doek, 147 x 122 cm. Bayerische Staatsgemäldesammlungen, Schloss Schleißheim. Inv. nr. 360.

5.2 Jonas Suyderhoef, ‘Maius’, De twaalf maanden, 1645. Gravure, 34,8 x 25,3 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr.

7.1 Joachim von Sandrart, De maand juli, 1642. Olieverf op doek, 146 x 122 cm. Bayerische Staatsgemäldesammlungen, Schloss Schleißheim. Inv. nr. 362.

7.2 Reinier van Persein, ‘Julius’, De twaalf maanden, 1645. Gravure, 34,9 x 25,0 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr.

RP-P-OB-60.191.

8.1 Joachim von Sandrart, De maand augustus, 1641-43. Olieverf op doek, 147 x 122 cm. Bayerische

Staatsgemäldesammlungen, Schloss Schleißheim. Inv. nr. 363.

8.2 Jonas Suyderhoef, ‘Augustus’, De twaalf maanden, 1645. Gravure, 34,1 x 24,1 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr.

9.1 Joachim von Sandrart, De maand september, 1643. Olieverf op doek, 147 x 122 cm. Bayerische

Staatsgemäldesammlungen, Schloss Schleißheim. Inv. nr. 364.

9.2 Cornelis van Dalen, ‘September’, De twaalf maanden, 1645. Gravure, 34,9 x 25,3 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-BI-6746.

11.1 Joachim von Sandrart, De maand november, 1643. Olieverf op doek, 146 x 122 cm. Bayerische

Staatsgemäldesammlungen, Schloss Schleißheim. Inv. nr. 366.

11.2 Reinier van Persijn, ‘November’, De twaalf maanden, 1645. Gravure, 35,1 x 25,2 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-OB-60.193.

12.1 Joachim von Sandrart, De maand december, 1643. Olieverf op doek, 146 x 122 cm. Bayerische

Staatsgemäldesammlungen, Schloss Schleißheim. Inv. nr. 367.

12.2 Albert Haelwegh, ‘December’, De twaalf maanden, 1645. Gravure, 34,9 x 25,0 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-OB-33.327.

13.1 Joachim von Sandrart, De dag, 1643. Olieverf op doek, 149 x 123 cm. Bayerische Staatsgemäldesammlungen, Schloss Schleißheim. Inv. nr. 1574.

13.2 Jeremias Falck, ‘Dies’, Dag en Nacht, 1645. Gravure, 35,1 x 25,5 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. Inv. nr. RP-P-1939-258.

De schilderijen van De twaalf maanden, en Dag en Nacht bevinden zich in het oude Schloss

Schließheim, nabij München, en zijn onderdeel van de Bayerische Staatsgemäldesammlungen.

Alle afbeeldingen van de schilderijen in deze bijlage zijn ontleend aan de website van Artothek.

Geraadpleegd 4 oktober 2015. <http://www.artothek.de/artothek/>

Alle afbeeldingen van de prenten zijn ontleend aan de website van het Rijksmuseum.

Geraadpleegd 1 februari - 31 oktober 2015. <http://www.rijksmuseum.nl/nl/zoeken>.