H 0 0 F D E E L E E N (DOGMATIES)

GEI,OOFSEICERHEID VOLGENS GEREFORMEERDE GESIGSPUNT

A. SKYNGELOOF

Die woord 11_geloof11 _{kom in die Bybel ook voor}

san-der dat daarmee die ware saligmakende geloof bedoel word: Hand. 18:13; 1 Kor. 13:2; Jak. 2:14, 19; kyk ook Matt. 13:18-23. l) Daar is ook skyngeloof. Vir die doel van hierdie studie is dit nodig om slegs heel kortliks daaraan aandag te gee.

1.0 Historiese geloof

Dit gaan hier om 'n geloof wat net bestaan in die uitwendige, formele aanvaarding van die kerk se geloofsbelydenis sander dat die hart daarin is en sander dat daar persoonlike geloofsgemeenskap met Christus is. 2 ) Die Woord van God word wel geglo, maar daar is geen persoonlike vertroue of sekerheid dat "nie alleen vir ander nie, maar ook vir my" sku1d-vergiffenis en ewige sa1igheid geborg word nie. 3 ) Dis die geloof van Agrippa en Demas. 4 )

2.0 Tydgeloof

Hierdie vorm van skynge1oof vertoon 'n meer gods-dienstige gesta1te as die historiese ge1oof. Dit het

11_{een grate gelijkheid en verwantschap met het levend} en b1i jvend ge1oof" 5 ) aangesien die Woord van God nie a11een vir waa~ gehou word nie, maar oak positief daar-op gereageer word. Die godde1ike krag van die Evan-ge1ie kan enigsins ondervind word (Matt. 13:20, 21; Hebr. 6:4-6), maar dit veroorsaak s1egs 'n rimpe1ing

op die opperv1akte van die aiel. Diepte en ware

'1. Vgl. Wiersinga,

W.A.

Gods werk in one, p. 57. 2. Vander Walt, S.J. e.a. Ge1oofs1eer en Sede1eer

- St. X. Handboek vir die onderwyser, p. 148. 3. Die Heidelbergse Kategismus, Sondag 7.

4. Vgl. Hand. 26:27, 28; 2 Tim. 4:10; vgl. oak 2 Tim. 3:5.

5. Calvyn, soos aangehaal deur Wiersinga, W.A. op. cit., p. 60.

skuldbesef is daar nie en wanneer verdrukking of sware aanvegtinge kom, kan die loof nie staande bly nie.

6 )

Dit is tydgeloof, want dit duur net vir 'n tyd.

3.0 Wondergeloof

Dit is die geloof dat deur ons of aan ons 'n won-der kan geskied deur die krag van God. Omdat dit 'n gawe is wat deur die Gees ook aan onwedergeborenes skenk word, kom dit nie uit die wortel van die weder-geboorte of uit die verligting van die Woord aangaande Christus op nie. Met die geloof gaan eweneens nie liefde vir Christus of skuldbesef gepaard nie. Dis net geloof in die mag van God, maar verder het dit met God geen verband nie. 7)

Teenoor - en in onderskeiding van - die genoemde vorme van die skyngeloof word die saligmakende geloof gevind, waaroor dit dan verderaan in hierdie hoofstuk gaan.

B. SALIGiflAKENDE GELOOF

Hierdie ware geloof is die middel waardeur die gemeenskap met Christus verwerklik word. Dit is die onontbeerlike voorwaarde vir die realisering van die navolging van Christus. 8) Nie alleen kom die begin van die Christelike eksistensie deur die geloof tot stand nie, maar dit is ook onontbeerlik vir die voort-gaande lewe van die Christen. Daarom, se Duvenage

9),

die Griekse woord "pisteuein" as voortdurende karak-teristiek van Christenskap veronderstel.

Op die warB saligmakende geloof moet nou dieper ingegaan word, aangesien juis dit die ideaal is wat vir die onderwysstudent in hierdie studie gestel word.

1.0 Geloof is 'n genadegawe

Onder die genadeT.veldade wat met die wedergeboorte

6. Wiersinga,

W.A.

loa. cit.

7.

Vander Walt, S.J. e.a. op. cit., p. 150.

8.

9.

Duvenage, S.C.

vr.

p. 14-6.

Die navolging van Christus,

Loa. cit. stelling:

Hy wys ook op die voortdurende teen-gelowige - onteen-gelowige.

aan die sondaar geskenk word, en wat deur die voort-gaande genadewerk van die ilige Gees uit d weder-geboorte tot ontplooiing kom, neem die geloof seker die belangrikste plek in. Dit is die eerste en eint-like vrug van die 1vedergeboorte. 10) Hiermee same-hangend is die

God geskenk word

reformeerde leer dat die geloof deur ll) - 'n genadegawe dus - in teen-s lling met die Remonstrantse oortuiging wat die ge-loof tot die vrye wil van die mens wil he Die Nederlandse Geloofsbelydenis lui in art. 22 dat dit die Heilige Gees v,rat in ons harte 'n opregte geloof ontsteek. Hiermee is die idelbergse Kategismus in ooreenstemming en voeg ook nog by dat dit deur midd van die heili Evangelie geskied. Ook die Dordtse Leerreels verseker ons dat die wat d geloof besit

"hierdie weldaad alleen uit die genade van God" . t 12)

n1e •

Geloof, die besondere genadegawe van God aan die uitverkorenes, is kennis, vertroue en sekerhe •

2.0 Geloof is kennis

Heidelbergse Kategismus verklaar dat die ge-loof "'n sekere wete of kennis (is), waardeur ek alles vir waar hou, wat God ons in Sy Woord openbaar

het". 13) Die Christelilte geloof kan omskrywe word as die aanneem van die getuienis van God, wat Waarheid is, 'vvat Seun die w@reld gestuur het om van die waarheid te getuig en die getuienis, wat

vroeer deur die diensknegte van God gespreek is,

verseel en te boekstaaf. 14) Die geloof luister daar-om met lyke erns en eerbied na ~et en die

Evan-lie - na die Woord van God in sy geheel en in al sy de l 0 • Van de r Walt , S • J • e • a • o p • c • , p • 6 5 • 11. Matt. 11~25-1 Kor. 12~3; 16: Joh. 1:12, 13; 6:44; • 2 ~ 8, 9; Fi 1. l: 2 9; 2: 13 e • a. 12. II, 7. Vgl. ook Bavinck, H. Geref. Dogm. IV,

p.

244.

13. Sondag 7.

14. De Groot~ D.J. Het work van de ilige Geest (In BerkouYrer, G.C. en Toornvliet, G. Het dog-ma-der Kerk, p.

431).

Tog is dit ook 'n onlo~nbare feit dat, hoewel die geloof niks in die Eybel as onbelangrik ter syde stel of verwaarloos nie, dit hom tog in die eerste plek rig op God se genadige beloftes. 15 ) Daarom laa t Cal vyn hom ook s6 oor die geloof ui t: 11 ••• it is a firm and sure knowledge of the divine favour toward

us, founded on the truth of a free promise in Christ •• n16) Soos 'n refrein klink die stelling dat geloof kennis is telkens op uit Calvyn se werke. 17 ) Immers, nie deur onwetendheid of onkundigheid kom die erkenning dat God vir ons 'n genadige Vader deur die soenverdienste van Christus is nie, maar juis in kennis is die geloof ge-wortel. Deur hierdie kennis alleen verkry ons toe-gang tot die koninkryk van die hemele. 18)

Calvyn

1~,

volgens Wiersinga 19 )1 klem Oil geloof

as kennis om daarmee aan te dui dat geloof 'n stellige sekerheid en onwrikbare oortuiging is. Dit is op

grond van gewisse kennis dat die gelowige stellig seker kan wees dat soos aan 11_{andern, so ook aan "my" die}

ge-nade van Christus geskenk word.

Hierdie klem op kennis moet ons egter nou nie ver-lei om oor die geloof op 'n intellektualistiese wyse te spreek nie. In navolging van Calvyn 20) maak ge-reformeerde teolo~ 'n onderskeid tussen "kennis11 _en

l'begripo • Laasgenoemde is 'n moontlikheid van die natuurl:i:ke mens wat gerig is op die dinge vvat binne bereik van die menslike intelligensie 1~. Maar hier-die algemeen-menslike vermo~ skiet te kort wanneer die

21\

v0orwerp van die kennis God Self is. ' Die geloofs-kennis is egter dit wat sigself rig op die bonatuurlike

15.

16.

Calvyn,

J.

Institusie III, 2 29. in Engels deur Henry Beveridge).

(Vertaling

Calvyn,

J.

Inst. III, 2, 7 (Eg. vertaling). 17. Inst. III, 2, 2; Comm. in Act. 16:31 (C.R. 76,

389~ ens.). Lg. aangehaal deur Graafland, C. De zekerheid van het geloof, p. 25.

18. Inst. III, 2, 2.

19. Op. cit., p.

56.

Vgl. ook Berkhof, L. matic theology, p. 497.

20. Inst. III, 2, 14.

dinge. 22 ) Sod ani kennis kom alleen tot die mens-like verstand deur die verligtende werking van die Heilige Gees op daardie menslike verstand en deur die Godsopenbaring in Christus Jesus. 23 ) Daarom kan ge-loof nooit die vrug van die menslike verstand wees nie, soos deur die skolastici wel eens beweer, naamlik

"that faith is an assent >Ni th which any despiser of God may receive what is delivered in Scripture". 24 ) Nee, dit is kennis wat ontstaan uit d onderwysing van die Heilige Gees en is kennis van die loaf, wat andersoortig is as ervaringskennis.

Daaruit volg dat loofskennis 1_{n eie besondere}

aard het. Dit staan nie teenoor bewysvoering nie, maar teenoor die leuen wat in stryd is met wat God se Woord as die waarheid openbaar. 25) Dit is dus nie neutrale kennis nie, maar interesseerde kennis, 'n dankbare kennis van God se welwillendheid jeens ons. 26 ) Dit is kennis wat gaan om die verhouding van God tot ons. Die ilige Gees verlig die menslike verstand, en die word gerig op die sentrale waarhede wat in d Bybel geopenbaar is. En hoe vaster ons geloof word, hoe meer word hierdie geloofskennis ook gerig op die dinge en waarhede wat verder weg van die sentrum tot op die periferie le maar 'Hat nogtans alleen vanui t Christus korrek besien kan word. )

Van geloofskennis gaan 'n diepgaande werking uit wat ons na d beeld van God verander. 28) Daar is dus 'n noue verband tussen loofskennis en vroomheid. Vroomheid bloei uit die ware kennis op. Dit is ook heeltemal logies as in gedagte gehou word

22. Id., III, 2, 14.

23. Calvyn, J. Comm. in Eph. 3:12 (C.R. 79, 183), aangehaal dour Graafland, op. cit., p. 21. 24. Calvyn, J. t. I , 2, 8. (Enge e vert.

van Beveridge).

25. Feenstra, J.G. Leer en lewe (Afrikaanse vert. Zeeman, M.T.S.), p. 196.

26. Vgl. Calvyn, J. Inst. III9 2, 7.

27. Vgl. Feenstra, J.G. op. cit., p. 196-197.

28. Calvyn, aangehaal deur Graafland, C. op. cit., p. 17.

a) dat die be van ge1oof reeds versoening inhou, waardeur die mens tot God nader; en

b) dat dit daarom nooit maar net 'n suiwer verstan-de1ike inste~rring sonder meer kan wees nie, dog inteendee1 juis meer 'n saak van die hart as van die verstand is; 29) en

c) dat erdie instemming juis op 'n vrome gesind-heid berus. 30 )

Deur die ware kennis vrord die mens wat eers van God afkerig was weer onder sy heerskappy bring en met die regtigheid van Christus bek1ee.

die sentrum van die ge1oofskennis staan Chris-tus as die voorv.rerp van ons ge1oof. Christus word aanvaar tot regverdiging, vergifnis van sondes en

hei1igmaking. Die ge1oof kan Hom dus nooit na behore ken as dit nie heiligmaking deur die Gees ook aan-gryp nie. Hieruit is dit a1 meer duide1ik dit by

e ge1oof as kennis nie gaan om 'n inte11ektue1e ken in die eerste plek e, maar om 'n kennis wat ons harte 1aat ontv1am tot fde vir Christus. Dit is kennis wat die he1e mens in beweging bring. 31) Nie een die verstand nie maar ook die hart - waaruit die uit-gange van die 1evre is - word daardeur behee rs. Di t is 'n werksame,

istcnsi~

en bevinde1ike kennis. 32) 3.0 Kennis en vBrtroue

Die ware geloof openbaar hom in kennis en ver-troue. Immers, wie g1o, ken en vertrou, d.w.s. a) hou God se Woord en 1oftes, wat hy ken, vir

waar en troubaar, en

b) vertrou dat Christus, vir Wie hy ken, sy Bo en igmaker _•

Hierdie twee aspekte van ge1o , naaml kennis en vertroue, kan onderskei maar nie geskei word nie,

29.

30. Ca1vyn, J. Ca1vyn, J. Inst. III, 2, B. Inst. III, 2,

g.

Graaf1and,

c.

op. cit., p. 18. 32. Loc. cit.

want die ware geloof is nie alleen 1_{n sekere kennis}

nie maar ook 1_{n vaste vertroue.} 33) _{Deur die sekere}

kennis van God se beloftes en die sekere wete of ken-nis dat God al sy beloftes gestand sal doen, kan die gelowige nook 1_{n vaste vertroue}11 _{he dat "ook aan my"}

vergewing van sondes, ewige geregtigheid en saligheid deur God geskenk is. 34 ) Die vertroue sowel as die sekerheid kom regstreeks op uit die oortuigde kennis van God se Vaderlike goedgunstigheid. 35) Dit begin dus eintlik by die Woord wat verkondig of onderrig word in kerke, huise, skole, kolleges ens.

So gesien stel die gereformeerde belydenis 1_n

heeltemal ander opvatting oor die wese van geloof daar as wat Karl Barth in sy eerste geskrifte voorgehou het, naamlik asof geloof 1 _n 11

waagstuk1

' , 1 n "sprang in die

duister" sou wees. 36 ) Hieroor later in hierdie hoof-stuk meer. 37 )

Die gereformeerde belydenis is ook heeltemal in teenstelling met Rome se leer, naamlik dat die geloof slegs maar toestemming is, wat eerder deur onkunde as deur kennis gekenmerk word en daarom 1_{n ingewikkelde}

en blinde geloof is. Die Skrif stel hom in Rom.

10~8-10; 14 en 17 teen die Roomse standpunt, wat as ant-woord op die vr:c1.ag: "Nat is geloof? leer dat di t 11_het

verstandelijk aanvaarden van een waarheid op gesa' van een ander (is), hiertoe bewogen door den wil11

• 38

Daardeur sluit die geloof nog nie 1_{n persoonlike}

33. Bavinck, H. Geref. Dogm. IV, p. 118. Ook se Bavinck: 17_{Uit reactie tegen het intellectualisme}

kan men wel eenigen tyd allen nadruk laten vallen op het element des gevoels of vertrouwen, dat in het zaligmakend geloof aanvve zig is, maar alle overdrijving schaadt en drijft weer over."

34. Heidelbergse Kategismus, Sondag 7.

35. Calvyn Homil. 1 Sam. 13:1-7 (C.R. 58, 15); Comm. in Rom. 8:33 (C.R. 77, 163), volgens Graafland, op. cit., p. 19.

36. De Groot, D.J., op. cit., p. 431.

37. Vgl. hierna p.g Geloof is sekerheid.

38. Maltha, Kath. Dogm. 8, Gangehaal deur Visser, P. Het geloof der vaderen, p. 128.

vertroue op God in , maar is dit slegs 'n vrye en verdienstelike toestemming van die verstand aan die waarhede wat God openbaar t en wat die kerk bely.

39)

Die saligmakende geloof word dus lyk skakel met

die historiese geloof. 40 )

Verder is die geloof ook nie ie bonatuurliks soos Rome er , maar dis die herstel van ons oor-spronklike na tuur. ;; • • • di. t is nie 'n nuwe skepping nie maar herskeuing ••• 11 41_{) Die loof gaan wel}

teen ons sondige natuur in, maar nie teen e menslike natuur as sodanig nie.

Ui t die beskryvfing van gelo in die Heidelbergse Kategismus 42 ) as 'n vaste vertroue dat "ook aan my11 saligheid geskenk , kom die rsoonlike karakter van geloof uit. Dit gaan in die geloof nie maar om alge-mene waarhede waarbui te die gelowige staan, of vmar-teenoor slegs be efd belangstellend of simpati maar ongeraak staan nie. Dit gaan in die geloof om

'n waarheid waarby die lowige ten nous betrokke is. Dit gaan om dood en lewe. t gaan om sy eie regver-digheid deurdat hy lovrig deel kry aan die verworwe skatte van stus. Die geloofsinhoud mag dan ook nooit ligtelik verkondig of onderrig word nie. Wie verkondig, moet eksistensieel betrokke wees by die wao.rhede wat hy onderrig.

Maar - om te voorkom dat eensydige klem op die persoonlike loof sou val, wat tot estelike hoogmoed en selfs tot individualisme die godsdiens kan lei -staan daar in d Ka tegismus ook dat "andere 11 _die salig-heid ontvang. Hieruit is dit duidelik - soos oak uit die 11_onse11 _{van die Onse Vader 43) - dat klem ook gele}

moet word op die gemeenska~like in ons geloof, net so-seer as wat klem gele word op die persoonlike verant-woordelikheid van elke gelowige. 44 )

39.

Visser, P. op. cit., p. 128.

40. Bavinck, H. Geref. Dogm. IV, p. 112. 41. Feenstra, J.G. op. cit., p. 195. 42. Sondag 7.

43. Keet, D.J. Die gebed (In Vander Walt, S.J. e.a. op. cit.t p. 315).

t soos die kennis so is ook die vertroue gerig op die Woord van God, wat onmiddellik dwing tot die gevolgtrekking dat Godsdiensonderrig Skrifgegrond moet wees. Terwyl die kennis e maar 'n vae mening is nie maar betroubare kennis van Christus wat verkry word uit die Evangelie, is d geloofsvertroue ock nie valse gerustheid nie maar se rheid, omdat dit op die

waar-ige Woord van God grondves is. 45)

4.0 Geloof is sekerheid 46 )

4.1 Calvln het die rheid geheel en al as behorende tot die wese van geloof beskou en telkens sterk nadruk daarop gele. 47 ) Volgens hom is slegs hy waarlik 1_n gelowige wat daarvan vas oortuig is dat God genadige Vad2r is, wat van die goedertieren God alles verwag en wat, vertrouend op d goedgunsti

'n ontwyfelbare ver-::agting van die

beloftes van God~

sali id het. 48J Die standpunt van Calvyn, naaml dat loof sekerheid is, word huldig deur alle ware gereformeerde teoloe.

4.2 Volgens gereformeerde belydenis is die geloof dan die onwrikbaar vaste sekerheid dat 'n mens persoonl die voorwerp van God se genade in Christus sus is. Immers, loof is in aard met twyfel in stryd. 49 )

e versekerdheid is dus nie 'n aparte - of twee

genadegawe van God wat by of na geloof ~eskenk word, soos wat die ?ietisme dit voorstel, nie. 50 Geloof het nie sekerheid nie ma::1r i sekerheid. 51) Baie he lder kom di t ook ui t in die woord vva t 1n die Ou Te s-tament vir 11 _{loof" en nglon gebruik word. Die stam}

van die woorde is die bekende "amen!! wat vastigheid,

45. GraEtfland,

c.

op. cit., p. 27. 46. Vgl. Spr. l4:26a.

47. Graafland,

c.

op. cit., p. 27. 48. Calvyn, ~T • Inst. III, 2, 16.

49. Bavinck, H. Geref. Dogm. IV, p. 244.

50.

Wiersinga, -r·l. A. De Heilige Geest en t ge-loof (In Bavinck,

J.:H.

e.a. Heil Geest, p. 377}.

sekerheid, trou betaken. 5 2 ) ment is geloof 'n vastigheid.

Oak

53)

_{Dit ken nie} die Nuwe Testa-en en tvv~fel nie, mc.:ar di t staan teen oar alle vrees en twyfel. 54 )

4.3

Soorte sekerheid

Geloofseke meet van seke id wat deur waar-en dwaar-enke verkry is, onderskei word: 55 )

a) Eersgenoemde rus op openbaring, Woord;

sag, Goddelike

b) la~sgenoemde berus op wetenskaplike bewysvoering.

Haar geloofs wo in twee gelo word: 56)

id moet oak nag weer onderskei waarmee die waarheid aanvaar

a) Dit kan sekerheid wees ten ops e van die waar-heid van die godsdiens wat bely moet vvord; en b) dit kan sekerhe wees ten aans van die feit

dat ek persoonlik deel het a an heil wat in d godsdiens beloof word.

ide soorte se rheid hang ten nouste saam, maar moet nietemin onderskei vrord, want die loofsdaad waarmee die waarheid aanvaar word, 'n ander as die waarmee ek my van my saligheid vergewis.

4.4 Sekerheid en waarheid moet oak onderskei vrord. Waarheid bring altyd id rnee 57 ), maar sekerheid is nag en bev,;ys van waarheid nie. t kan 'n valse gerustheid wees. S id sander meer maak die mens daarom oak nie vry nie~ dit is die waarheid alleen wat die mens bovry van nsbaarheid aan die sonde en die dood. Indien die Seun, wat die id is, die mens vrygemaak het, hy waarlik vry wees. 58)

52. et, D.J. Op. cit., p. 34-8.

53.

Vgl. Hebr.

11;1.

54-. Rom. 4:20; I''Iark. 4-:4-0; Matt. 6:30,

55.

Bavinck, H. De rheid des geloofs, pp. 24, 25. 56. • ' p. 63.

57. Id., p. 35. 58. Joh. 8:32.

4.5 Die afwesi_gheid van valle _g_eloofsekerheid

Die is hierbo s l . Ons moet e r er-ken dat onder diegene wat besondere openbaring van

geloofsekerheid nie tref word nie. In Gods genade van harte aanneem,

by almal en nie te alle tye

stede daarvan word twyfel, bekommernis en onsekerheid gevind. 11_{Ze s zijn ze te te n, de weinigen, die} vast verzeke zijn van hun el aan Christus en

roemen in hope der lwerlij

ic~

der kinderen Gods. 11₅₉₎ Ook Calvyn is van mening dat wanneer nie rekening

hou word nie met die feit dat loofsekerheid \ivrees en bestryding;1 _{rmins ui tslui t maar juis ins lui t,} dan sou die ofsekerheid "een ti tanisch indrulcn kon wek. 60) By

gelowi~es

is die geloof saam met die ongeloof aamvesig. 61 Om volkome in die geloof te staan, sou

die sonde ve

lowiges, moet ons 63'

geloof11 _{' , want}

hoort te wees

en moontlik wees indien ons bokant was. 62) J)aarom, al is ons ook altyd "weer opgewekt worden tot het ons geloof is lank nie wat dit

be-Sekerheid moet dus nie verstaan word as 'n ge-rustheid wat ur en enkele bekommernis, onsekerheid, twyfel of vrees aangeval word nie. Juis die teendeel is waar. lovrige het voortdurend 'n stryd

stry met sy persoonlike gebrek aan vertroue. Altyd duik daar nog twyfel op omdat ons loof nooit volmaak is nie.

:Niaar aan anderkant, so verduidelik Calvyn, beteken dit nie dat die gelowige as lg van twyfel geheel en al raak en alle vertroue verloor nie. As bewys vir sy elling v1ys hy dan op • 42:6; 43:5:;

59. 60. 61. 62. Bavinck,

H.

De zekerheid s Vgl. ook sy uitlating, p.

47:

ven tot hunne stervensuren

loafs, p. 37. i' meesten blij-nd n. Van der Geest bij Calvyn,

J.

Bavinck, E. De Heilige e. a. De

, s.

De leer van den Heiligen jn, p. 134.

t. III, 2, 4.

Soos vertolk deur Wiersinga, W.A. en het geloof ( Bavinck, J.H.

Geest, p. 379). 6 3 • Lo c • cit •

31:23;

116:7.

64)

Te midde van die aanve on-dersteun die lo juis die harte van die

sodat hulle, ewel hulle tydelik afvallig

lowiges

tog nooit wegval God se eenade nie. Deur die aanvegtinge word e loof nie swakker nie maar ster-ker.

65 )

d1·-' ~ g moe t

a·

1e bewer1ng van

·

rs gesien word, _{dat wie nooit getwyfel t ook} nooit geglo

alle twyfel ve

t nie.

66

)

Natuurlik wil rs nie nie, want hy se se

ook 'n twyfel is wat die weg baan na ongeloof en in vertwyfeling, t is in wanhoop, eindig. 67)

Hoewel uit bostaande feite reeds veel verklaar is, is dit nietemin nog nie heeltemal dui

die eenkant se kan word dat geloof s

hoedat aan id is en aan die rkant die twyfel en kle loof tog ten valle hierby in bereken gebring kan word nie. Calvyn maak dit duidelik vanuit tweerlei gesi punt: 68 )

l) reers wys hy op die antitese es en gees, ur daar in die gelowige 'n voortdurende af-wis kow tussen enersyds 'n vers rende be-s van die goedheid van God en andersyds

'n

be-nouende besef van eie ellende. e afwis-sel ontstaan deur die id van die geloof. Aan die oorblyfsels van oue mens wat daar nog in die gelowi aanwesig is, klem

e parasietspesies van ongeloof hulle vas om van daaruit die geloof te bestry.

2) erby moet onthou word dat die geloof in

voort-64.

65.

66.

durende betrekking tot die Woord staan en daarvan ewe min losgeoaak kan word as die strale van die son. 69) Die woord is e grondslag waardeur die

oaf geskraag en enders un word, en die geloof

Vgl. Graafland,

c.

op.

.

_'

p.

30.

Calvyn,

J.

Inst. III,

2, 17.

Vgl. sy beeld van die palm boom.

Aalders,

W.J.

Twij loof (In Aalders,

'7

0

J.

e.a. Twijfel en

'

p.

143).

67.

Id., p.

145.

• Calvyn, J • Inst. I , 2, 18.

6g.

Id. III, 2, 6.

doen dan ook nie anders nie as om die Woord

n ja ;t _{se. As <lie loof van die Woord afwyk,}

behou die geloof nie sy na tuur nie ma,':r is di t 'n s liggelowigheid, 'n onb8stendige dwaling van die verstand. 70)

4.6 Die betrokkenheid 02 die Woord Die betrokkenheid op

loof 'n vastigheid, ~at

Woord gee juis aan die

van die godde waarheid

grand is op d in die

sekerheid geopen-baar is.

Weliswaar ontspring die loof (en ve roue en sekerheid) uit die lees of studie van die Heilige Skrif sander meer nie, maar e Heilige es maak die objektiewe evidensie van d Woord subjekt in die menslike hart tot 'n werklikheid. Die ware kennis van die Woord van God kom alleen deur die ve igtende werking van die

kennis, is ree

ilige Gees tot stand. geloofs-se, is nooit sander vertroue nie. so is die loof 'n gawe van God sowel daarin dat dit die verstand van die mens ...,-erlig om die waarheid van God te , asook dat e hart in daardie

vmar-id bevestig word. 71 ) ge Gees ro in die e van die lowiges diese

in die Skrif uitroep.

getuienis uit wat Hy

Die grand van die gelmvige se sekerheid is e 'n op sigself staande tuienis van die IIeilige es nie, maar dis die Woord van Go<l. Vandaar die primere nood-saaklikheid van 'Joordverlwndiging (en

Godsdiensonder-). Die Hei Gees laat die lowige die IToord dan in sy krag ervaar en ver\Vek so in hom die s rheid aangaande die inhoud van die Skrif. Hy bewerk ook sy persoonlike dee daaraan.

Teenoor die tlvyfel van die mens staan die s r-heid van die Woord.

4. 7 Kontinuitei t van die g_el_.9of

Sekerheid ook saam met feit dat die ware

7 0 • Lo c • cit •

geloof nie verliesbaar is nie. Calvyn praat van die wortel van die geloof wat nooit uit 'n vrome hart uit-geroei kan word nie, hoe dit ook al skok mag word en her- en derwaarts mag neig.

7

2 ) Want soos die Woord onuitroeibaar is, so ook sy vrug. Hier word egter beslis nie d skolastiese opvatting gehuldig as sou die geloof weens eie kwaliteit of habitus teen alle aanvalle bestand wees nie. Wat wel bedoel word,

dat die ware loof nie tot niet kan gaan nie omdat dit hom wapen en versterk met die Woord van God; omdat die gelowige nooit weer uit die hand van die Here ge-ruk kan word nie. 73 ) Die kontinuiteit van die.geloof is te danke aan die kontinuiteit van sy voo~verp.

5.0 Die voorwerp vap geloof

PWij zeggen dat het fundament des geloofs is de genadige belofte, omdat op haar het loof eigenlijk

rust. Want ofschoon het vass l t dat God in es waarachtig is, hetzij Hij beveelt, hetzij Hij dreigt: ofschoon het ook zijn bevelen hoorzaam aanvaardt, op ZlJn boden acht gee en zijn dreigingen opmerkt: eigenlijk begint het toch bij de belofte, daarop berust het, daarin eindigt het". 74 ) Hieruit, maar ook uit die voorgaande, blyk afdoende dat Calvyn £Fimer die besondere beloftes van God se barmhartigheid as voor-werp van die geloof beskou - al is di t dan tog '\vaar dat d ganse Heilige Skrif voorwerp van die geloof is.

Ook die idelbergse Kat smus praat eers van 'n vir waar hou van all wat God in sy Woord geopenbaar het, maar le daarna tog spesiaal klem op wat aan ons

11_beloof11 _{word in die <lEvangelie} 11_• 75 ) _{Die ;:Evangelic} 11

omvat natuurlik nie net e belofte van skuldvergewing deur Jesus Christus nie maar ook alle beloftes van God vir die teenswoordige en toekomstige lewe wat in

72. Calvyr·, J. Inst. III, 2,

73. Graafland,

c.

op. cit., p. 42.

74. Calvyn se kor::rrnentaar op Hebr. 11:

(C.R. 83,

154) soos aangehaal deur Graafland, op. cit., p .. 43.

Christ us sus ja en amen is. 76)

In ooreenstemming met die voorgenoemde verklaar die Dordtse Leerreels dat die geloofsversekerdheid nie uit enige besondere openbaring spruit maar 11_uit

die geloof aan die bel s van God>~ wat Hy in sy Woord tot ons troos geopenbaar t. 77 )

Uite moet die ging (ook Godsdiensonde

loftes dus in Woordverkondi-) voldoende beklemtaGn word.

6.0 Geloof en uitverkiesing

6.1 Inleidend

Die uitverkiesingsleer ongetwyfe belang-rike mate ten grondslag van die gereformeerde teologie. Calvyn het di~ onderwerp breedvoerig behandel in sy Institusie 78) en is op voe or gevolg deur gerefor-meerde teoloe.

vroee fase, maar Luther

Ook Lu.ther, en selfs Melanchton in sy t die absolute predestinasie aanvaar, se oortuiging dat dit God se wil is dat e mense red moet word,

sy latere lewe die uitverkies tocn nie. Ge idelik het d teologie verdwyn. 7

9)

t hom genood ·nie sterk

om in beklem-ook uit die Lutheraanse

Die gereformeerde standpunt is:

6.2 Die uitverkiesi~ gaan oor die mens se ev~

toestand

God se gaan oor dinge, ook oor die mens se lotsbestenooing. Al God se besluite vorm 'n

orga-se geheel waarvan uitverkie Ons is in Christus uitverkies, voor die grondle van die

die midde is. volgens God se Raad,

reld reeds, om aan ons

76. Wiersinga

2 Kor. 1:

Yf.A., op. cit., p.

57.

Vgl. ook

•

77.

v,

10.

78. III, 21-24.

79. Berkhof, L. Systematic ology, p. • Die Lutherane staan tans op die standpunt van die voorvmardelike ui tverkiesing.

die saligheid te skenk. BO)

6. 3 Die ;eredest_inasie omvat V!3rkiesing en vc;rvv.e,rr~in_g Barth en ander d

verkiesing en verwerping nie hulle er dat die verwe

iese teoloe stel die naas mekaar nie,

vir Christus is

omdat en ve sing vir alle mense. ) Dit is 'n onaanv2ar-bare standpunt~ so ook die leer van die kondisione ons rflikheid of uitverkiesin,, want die geloof word hier as 'n gawe van God 82 gesien nie. S3)

Dit sou nietemin ve verwerping op een lyn tc

erd wees om verkiesing en 1, want die twee is

ordineerd nie; die verwerping is onderge aan die uitverkiesing.

84 )

sonde het in God se Raad

'n ander plek as die ge _•

6.4 Die uitverkiesing is v~lgens God se Raad. Die uitverkiesing is

of voorkeur by God nie.

nie 'n meganiese wil ur het nie gekies omdat die sodat hy/sy sou o. S5) lowiges sou glo nie, maar

Geloof is dus nie motief nie maar vrug van die uitver-kiesing. Dis die onve

ewigheid af gehad het

s

, en nie weens e t. Die uitverkies

en sy wortel in d ilige Raad van God. )

rlH:e voorneme God van eur Hy ons deur louter ge-verdienste nie, uitve s

t dus sy oorsprong, grond-ewigheid, en wel in d

hoog-6.5

Die uitverkiesing ••• in Christus

so.

• • • Die Nederlandse Vgl. die ~1. belydenis, art.

ofsbelydenis lui dat God uit

s~us, Sondag ; dl. Geloofs-Dordtse Leerreels,

II, 7-9.

Berkouwer, G.C. Geloof en rechtvaardiging, p. 169 e.v.

Vgl. supra p. 2 •

Feenstra, ,T .G • • cit., p. 69.

84.

!d., p.

70.

86.

Visser,

r.

op. cit., p. 61. Vgl. ook Ef. 1:4 en die Dordtse erre8ls:

I, 9.

Van Rooyen,

E.E.

Die Nederlandse nis, p. 132.

loofsbelyde-die verderf trek en verlos loofsbelyde-diegene wat Hy in Sy ewige en onveranderlike Raad, enkel uit goedertierenheid, in Jesus Christus uitverkies het. 87 ) Vanuit 'n ander hoek gesien, dog ooreensteamend, is die verklaring in die Heidelbergse Kate smus, naamlik dat die Seun uit e ganse menslike slag vir Hom 'n gemeente tot die ewi lewe uitverkies het, hulle vergader, beskerm en onderhou. 88) Aanvullend hierby word in die Dordtse

Leerre~ls verklaar: God het Christus van ewigheid tot Middelaar en Hoof van alle uitverkorenes en tot 'n fondament vir hulle salighe gestel. 89)

Die uitverkiesing gaan nie buite C~ristus om nie en daarom het die Christelike geloof tereg 'n absoluut-heidsaanspraak - in enstelling met wat die relativis-te leer 90)_en dus srelativis-tel dit oak geloofsekerheid as godsdiensti ideaal.

6.6 Uitverkiesin& ~n geloofsekerheid

Na die noodsaaklike kensketsing vooraf van d belangrikste aspekte van die uitverkiesing, moet nou spesifiek gelet word op die verband tussen ons hoof-onderwerp, ge1oof, en die uitverkiesing.

Niemand moet dink dat geloof sander uitsondering die gevo1g is by a1ma1 aan wie die 1_{Voord bring word} nie. Want die prediking van die Woord het a1leen uitwerking wanneer die uitwendige roeping ~epaard gaan met die inwendige roeping van die es. 91 Wanneer die Woord tot die uitverkorenes kom, gee die i1ige Gees aan die uitwendi Woordverkondiging inwendige effek. Inderdaad, ~ wat God verordineer het, die het Hy ook roep 92) -

~n

geregverdig

~n

verheer1ik.

Van besondere be1ang - ook met die oog op 1atere hoofstukke van hierdie verhamleling - is die vraag (vmt

87. Art. 16. 88 .. Sondag 21. 89. I, 7.

90. Vg1. hie rna p .. 100.

91. Graaf1and,

c.

op. cit., p. 47. 92. Rom. 8:30.

ook as 'n beskuldiging soms voorkom): Staan die uit-verkiesingsleer nie juis in die weg van loofseker-heid ? Hiermee hang ten nouste saam die vraag: Kan 'n mens van verkiesing tot die ewige lewe seker wees?

Die verworpenas kan ook glo, sy dit ook skynge-loof; daarom sal die geloof na sy egtheid onderso moet word. ~anneer die Skrif hieroor geraadpleeg word, ontstaan verder nog die vraag: Vergesel

ver-ende werking van die Gees my es van die Woord? Daarom is dit begryplik dat Hhet ongere cteerde ver-trouwen op t Woord der belofte niet alleen de gro last van e he zekerheid kan dragen."

93)

Hierop het Calvyn reeds geantwoord dat om seker te wees van ons saligheid ons by die Vloord moet begip. Dit beteken vir hom dieselfde as om by God se roeping te begin en te eindig. En dit is weer niks anders

e as om die op Christus te vestig wat die Bron

van die lewe en die sali id is. 94 ) Die s rheid van die mens se verkies vind hy nie in homself nie maar in Christus in Wie hy uitverkies is en in Wie hy God liefhet.

t is egter net die begin - met d Woord en met e oe rig Christus Jesus. Daarby kom tot bevestiging van ons vertroue nog tn ander vastigh d.

95 )

Dit is e gelowige aanneming van Christus as vrug van

e roeping van God. Indien 'n mens wil weet of hy tot die saligheid verkies is, moet hy ondersoek of God hom aan Christus opgedra het.

Indien ons egter t\~Jfel of ons veil in Christus uitve es is, dan kom God ons twyfel tegemoet omdat Hy Homself t e beweging tot ons Herder aanbied. 96) Dle Heili Gees bruik ook die Woord en sakrawent om ons vaste sekerheid te gee.

97)

93.

Graafland,

c.

op. cit., p.

48.

94.

Calvyn, J. Ins tusie III,

24, 3-5.

95.

Id. , III, 2 } ,

6 ..

96.

Vgl. Joh.

10:3.

Ten slotte is dit ook so dat 'n goe gewete voor God bevestig word deur goeie wer1;:e wat ons doen - in soverre _{e getuienisse is dat God ons woon en} regeer.

die es

) genade van van Christus aan ons

goeie werke toon aan dat skenk is en dit dien tot versterking van die geloof. Solank 'n mens maar nie verval in werkheiligheid nie, want dan word die blik van Christus afge\vend na onsse 'Naardeur die se-kerheid nie versterk en bevestig word nie maar veel ee r in gevaar gebring word.

Op grond var. bostaande argumentasie moet die be-swaar dat die ui rkies leer 'n gevaar vir

geloof-Terselfdertyd moet daar-sekerheid is, afgewys word.

op gewys word dit j s die ontkenning van God se soewereine uitverkiesing is, geloofsekerheid on-moontlik maak, sien die mens se saligheid dan af-hankl van die menslike lewe en use gestel word. Wat 'n wankelbare fondament vir sekerheid is die mens nie!

7. 0 Geloof en vvedergeboorte

7.1

Wedergeboorte

Die hartsverandering wat deur die inwendige roeping in die mens tewe bring word, staan bekend as die we-dergeboorte: 'n geboorte van bo om aan te dui dat God die He Gees Outeur daarvan is.

Die nuwe geboorte van bo af geskied deur e we-derbarende werking van die Heilige es saam met en deur die prediking van die Woord van God. lOO) Die Woord alleen het nie 'n magiese werking nie. Woord en Gees, wat nie i kan word nie, t die

wederge-98.

Calvyn,

J.,

J:II, _{' 18.}

99. Joh. 3:3-8: die onderwys wat ,Jesus aan

Niko-100.

d~mus gee, Hy die nadruk nie daarop dat daar

vir die ingang in die Koninkryk 'n twee geboor-te nodig is nie (hoewel die wedergeboorgeboor-te natuur-lik ook so kan heet), maar sus wil aan Nikod6-mus ve duide maak 'n geboorte van bo

(vers 3), uit water en Gees (vers

5),

uit die Gees (vers 8) die toe tot die Koninkryk ont-sluit. Vgl. Bavinck, • Handle ing bij het

onderwijs in den Christelijken godsdienst, p. 165. Vgl. ook Visser, P. op. cit., p. 126.

boorte tot gevolg.

Die wedergeboorte is dus nie mensewerk nie, ook geen produk van 'n langsame ewolus van ons natuurlike lewe, of slegs 'n sedelike verbetering soos die Auf-klarung leer nie. lOl) Dit is juis 'n radikale breuk met die oue bestaan. Dit is die skeppende aanvang van 'n nuwe, geestelike die sterwe van die

102)

oue en die opstanding van die nuv.re mens. Tog is dit e 'n tweede skepping nie maar 'n rskepping in Christus. Hierdie veranda is 'n innerlike, gees-telike en sedelike verandering. l03) Die wedergeboor-te stort 'n beginsel van nuwe lewe in. Dit word deur die es skeppend voortgebring aansluiting by die o tanding van Christus, uit Wie Hy alles neem. 104)

'n Heel nuwe mens groei

d2~arui

t op 105), 1 _n vveder-geborene en 'n Christus-gelowige.

7.2 Wedergeboorte en geloofsekerheid

Hoewel die we rgeboorte geheimnisvol en verborge in die as kern van die menslike rso id aan-vang, werk dit deur tot alle vermoens van die mens: tot sy verstand en tot sy hart 106) en wil 107

>,

ook tot sy·geneenthede 108 ), tot siel en liggaam. l09) Hoewel die mens verander en begeer om voortdurend deur die Gees te wandel, is hy nie meteens volgroeid in die we boorte e en het hy nog te stry teen

rlei sondes van die vlees. llO)

101. Bavinck, H. Geref. Dogm. IV, p. 35.

102. Id. Handleiding bij het onderwijs in de Chris-telijke godsdienst, p. 166t vgl. ook Rom. 6:3 e.v.

103. • Geref. Dogm. IV, p. 48. 104. Vgl. 1 Pet. 1:23; 1 Joh. 3:9.

105. Bavinck, H. Handleiding bij het onderwijs in de Christelijke gods nst, p. 167; vgl. ook

J oh. 3 ~ 6. 106. Vgl. _• 12:2; 1 Kor. 2:129 Ef. 4:22; vgl. ook 8:10; 10:16; 1 Pet. 3:4. 107. Vgl. Rom. 7:15-21. 108. Vgl. Rom. 7:22. 109. Vgl. 1 Thess. 5:23; Rom. 6:19. Gal. 5:17; • Rom. 6:4; 7:6.

'n 1angrike gevolgtrekking (belangrik vir latere hoofstukke van hierdie verhande1ing) is: Die wederge-boorte hef e die moontlikheid van twyfel of vrees of onsekerheid aangaande eie saligheid by die 1owige op nie, maar hierdie verskynsels is oorblyfsels van die oue mens, terwy1 loofsekerheid vrug van die wederge-boorte is en dus tot die nuwe mens behoort. lll)

Geloof as die vrug van die wedergeboorte 112 ) t vee1al nog te stry met die reste van die oue mens en

daarom twyfe1 gelowiges oak dikvve1s. Fei t bly egter, aldus Bavinck: 11_{Eet lc:ven, dat in de wedergeboorte}

ontstaat, kan, van 's menschen zijde bezien, een leven des ge1oofs heeten, Gal. 2:20. 11 _ll3)

8.0 Ge1oof en bekering

Omdat die wedergeboorte 2an die mens in sy totali-teit 1ewe gee, sal nie net die hart en verstand van die mens daarby inbegryp word nie maar oak sy wi1. 114) In die eersgenoemde geval openbaar die ware wederge-boorte hom in die vrug van die loaf en in

1aasgenoem-Hoewel die ge1o de geval in die van die bekering.

en bekering uit die wedergeboorte spruit en hoewe1 al-bei in die hart wortel, werk die geloof van daar uit meer na die sy van die bewussyn en eien vir hom die vergewende genade van God in Christus toe, terwy1 die bekering meer na die sy van die wil 'Nerk en di t van die

115) kwaad af wegkeer na die goe _•

Geloof en bekering, hoewel onderskeibaar, bly al-tyd in noue verband met mekaar. Dit ondersteun en bevorder mekaar, omdat a1bei in dieselfde hart wortel. Die bekering word in die gereformeerde teo1ogie dan -volgens Bavinck - na rvede boorte ( engere sin), naas en in verband met

orde geplaas. 116)

loaf en voor regverdiging in

111. Bavinck,

H.

Geref. Dogm. IV, p. 48. 112. Ca1vyn,

J.

op. cit., III, 3, l.

3. Bavinck,

H.

Geref. Dogm. IV, p. 75. 114. r~arais'

S.J.L.

Die hei1sweg, p. 25. 115. Bavinck,

H.

Geref. Dogm. IV, p. 153. 116. Id., p. 153.

Nader bepaald is die bekering 'n inkeer en omme-keer van die wedergebore mens waardeur hy sonde na sy ware aard leer ken, haat en daarvoor vlug, met oot-moedige skuldbelydenis tot God as Vader in Christus

rugkeer en met 'n ha~tlike blydskap in sy wee gin wandel. )

In die bekering kan allerlei elemente onderskei word:

1) Verligting van die verstand, waardeur die sonde na waarheid er ken word en tot gevolg het:

droefheid, edwese en skaamte omdat die mens God vertoorn het;

2) ootmoedi skuldbelydenis in e vorborgene, of privaat voor 'n mens of in besondere gevalle ook in die openbaar (voor die kerkraad of selfs ge-meente)

3) 'n haat van die sonde en 'n bewuste en bes ste keuse om die sonde af te 18;

4) 'n opstaan en rugkeer tot God as ons Vader in Christus Jesus - dus in die loof dat

Hy

r wille van die verdiens van Christus ons dit alles kan en wil vergewe;

5) 'n hartlike vreugde in God deur Christus omdat Hy ons sondes vergewe

nadi Vader het;

t en omdat ons so 'n

ge-6) 'n opregte fde en lus om in goeie werke daagliks na die wil van God te lewe. llB)

Dit is dus 'n hartgrondige breuk met die sonde oor die le e van verstand, hart, wil, siel en liggaam en 'n stel van die mens oor hierdie le linie in God se we en diens. Dit s is die vrug van die geloof.

9)

Sander wedergeboorte en ge is die bekering s skyn. Aan die anderkant: sander daaglikse breuk met die sonde is geloofsekerheicl

nie moontlik nie. Dis juis die onbelyde, nie erkende

117. Id., p. 152.

118. Duvenage, B. op. t., p. 96.

boesemsondes wat tv~fe1 ten aansien van e skep.

s

Sameva ttend: '1_{Die bekering vverk}

1ewe van dankbanrheid as vrug van die Bekering en ge1oof~ dit is 'n twee1

('. 121)

uees.

9.0 Regverdigmakin,g en e;e1oof

9.1 'n Regter1ike daad van vr_ys,Eraak

hom uit in 'n 1oof~~. 120) van die id ke is die enigste qedergeboorte, ge1oof en

weg waar1angs die vo nde we vang kan word 122): ve

deur die mens ant-van sondes en kindskap van God, asook vreugde en vrede,

harding en verheer1iking. eerste van hierdie we1dade.

i1igmaking, vo1-rdigmaking is dus die Daaronder word 'n gena-dige regter1ike daad van God vers waardeur Hy die mens vryspreek van

en hom gevo1g1ik die die ander we1dade

die hart, vrede van die

en straf van die sonde e ewige 1ewe gee. Van

(te wete vreugde van 1 en rus van die gewete) -en oak van ge1o G - kan daar sander regverdig-ing nie sprake wees _•

9.2 Regverdiging op grand van Christus se verdienste Be1angrik is

nie maar en

t dat die mens nie om eie verdienste r wi e van die verdienste van Jesus Christus deur God ay regter1ike uitspraak sku1de1oos verk1aar word. 123)

9.3 Regverdi~making en ge1oof

'n wat hier te pas kom, is watter verband daar tussen en regverdigmaking is.

120. Id., p. 154.

121.

S.J.L.

op. cit., p. 25. Hy wys op die dee1tes ter stawing: Hnnd. :19;

'

41; 19:18, 19; Matt. 3~2, 6.

1:22.

'

H.

Geref. Dogrn.

IV,

p. 183.

1) Regverdiging deur ge1ooL

gelo , hoewel in sigse 1eeg, laat nie 'n mens 1eeg nie m,1ar vervu1 hom met Christus. Die

ge-loof is die gemeenskapsband met Christus. Deur ge-meenskap met Christus, aldus Calvyn 124, word sf ge-regtigheid ons s'n. In hierdie subjektiewe sin geneem, volg regverdigmaking dus op geloof. Die Neder1andse Ge1oofsbe1ydenis er 125) dat die ilige es in ons harte 'n o gte 1oof 1aat ontvlarn wat Jesus Christus met al sy verdienste omhels, Hom tot 'n eiendom maak en niks anders rneer buite Horn soek nie. Deur di~

loof al en - en sander werke - word die mens geregver-d • Dit is nie e geloof self - asof dit verdienste

- wat die mens re rdig nie, want dis maar net 'n rniddel, ontvang deur genade, waardeur ons Christus, ons Ge igheid, ornhels.

2) Regverdigin_g_ van ewi_gheid. af?

By 'n bespreking van regverdigmaking en gelo

is die stryd wat ontstaan het as gevolg van die beskou-ing van Kuyper 126) besonder belangrik. Dit oor die vraag gepraat kan word van 'n regverdiging van ewigheid af. H. Bavinck laat horn daaroor soos vo uit: gereforrneerde teolo~ verwerp skynbaar een-parig die leer van die regverdiging. dit dan ook die geval moes wees dat regverdiging van ewigheid af bestaan, dan sou die geloof be staan in 'n bevvuswor-ding dat ons van ewigheid af geregverdig is. ~e swaar

124.· Calvyn, J. Institusie, III,

3.

125. Art. 22; vgl. ook art. 23 waar e doel van reg-verdigrnaking gestel word: Die verheerliking van

God. Vgl. ook Graafland, C. op. t., p. 60.

Kuyper, A. Het werk van den Heiligen Geest, p. 462: 'En zo dikwijls een kind van God dan ook zoekt in dringen met zijn ziel in die heer-lijke, verrukke jke vve jkheid van zijn recht-vaardigmaking, voelt hij ch niet opgehouden bij het ogenblik van zijn ring of bij enig ander moment, dat in zijn ve den ligt, maar voelt hij, hoe zaligheid hem toevloeit uit de

eeuwige diepte van het verborgen leven van zijn God rr. Vgl. verder Berkomver, G. C. Geloof en

rechtvaardiging, hoofstuk VI, vir 'n breedvoerige spreking van hierdie stryd.

Skrif wys verder daarop +, Christus geste het ter wille van die sondes van die rnenshe en opgewek is

word in Rom. 8~30 gese_ dat roeping en regverdigmaking in verband staan met die uitverkiesing. Maar die Skrif wys verder daarop d~t Christus gesterf het ter wille van die sondes van die mensheid en opgewek is

ter wille van.ons regverdigmaking. 127) In dieselfde verband spreek Paulus ook van die regverdigmaking deur die geloof in Christus •. 128) 11_{D:i.t geloof komt dus in}

de reohtvaardiging voor als een ontvangend orgaan, als de hand, die een gave aanneemt, als het vertrouwen der ziel op Christus en zijne gereohtigheid alleen.n 129)

Midde in ons tyde1ike lewe het God sy Seun ver-soenend aan ons geopenbaar. D:Lt kom we1 op 11_{uit de}

~euwige

diepte· van het verborgen 1even" van G.od. l30) Maar die bediening van versoening tot herste1 van ons 1ewens kom na ons midde in die gewone~ tydelike werk-1ikheid. "Hier naar Zijn reohtvaardigend vrijsprekend woord te 1uisteren in het. geloof, s1uit de Bewerker van dit hei1 niet .op binnen de grenzen onzer tijde1ik-heid. Maar hier wordt zijn woord gehoord. En het _geloof is uit d:Lt gehoor11 • 131) En die

regverdigma-king is weer deur die ge1oof

(

13

~,

of, soos Ca1vyn dit

ste1~ die geloof is 'n werktuig om die regverdigheid

te verkry. 133 )

Die regverdiging neem in die ewigheid 'n aanvang. In die roeping van die ge1owiges en die opstanding van Christus word. dit gerea1iseer. Dit kry sy voltooiing ·eers in die 1aaste oordee1 wanneer God sy vryspraak ten

aanhore van die ganse wereld herhaa1 en alle tonge sal moet be1y dat Christus die Here is tot heerlikheid van God die Vader. 134 )

127. Rom. 4~25. 128. Rom. 5:1. 129. 130. 13-1. -132. 133.

Bavinok₉ H. Hand1. bij het onderwijs in den Christe1ijken godsdienst, p. 179.

Kuyper,

A.

op. cit., p. 462.

Berkouwer, G.C. op. oitq p. 165. Rom. 5 ~ 1.

Inst. III, 2, 7.

Hoewel die voltooiing van die regverdiging eers in die oordee skied, is e lowiges tog nou reeds as kinders aangeneem en word hu1le deur die Gees, as waarborg en pand, versee1 tot e dag van verlos-sing 135) en vir die heme1se erfenis 13 6 ); ur

kindskap ve r e Gees dus nou

(sodat die mens tot vreugde en

reeds gelei en van loofsekerheid kan de 138 ) en dee

en moet besit) 137 )

1ewe. 139

igheid aan die Al hierdie vrugte kan deur die

iging meegebring vrord or.1dat di t deur die eetuienis van die Hei1ige es die ge1owige bewustheid en s

r-skenk dat oak ~an hom perso vergewing van sondes geskenk is. As die vrede met en kindskap van

d, die vrymoe toegang tot die nadetroon, die vryheid van die wet, die onafhanklikheid van die wereld aan ons in die re

e ge1oof die geloof, wat seke moontlik is), stel

rdiging geskenk is, dan v1oei uit eie werke as vanse1f voort. Die

ins1uit (dat by God alle dinge altyd tot groat d in staat. l40)

3) Geloof1 regverdigipK en goeie werke

Die gelaof, en op God se genade steun, maar daarom juis tot groat dinge in staat stel, bring

die doen van goeie werke mee. Hier is egter geen s van menslike verdienste .of roem nie. Alles is nade. Die rdigmaking en vrugte daarvan is genade.

Vir die doel van hierdie studie is die volgende hierby be1angrik~

bes en van die we

die regverdiging uit die geloof afhanklik stel, kan die gelo sekerheid nie aanneen nie. 141 ) t is daarom dat 135. Vgl. 2 Kor. 1 22; 5 ~ 5; Ef. 1;13, 14; 4:30. 136. Vgl. l Pet. 1~4, 5. 137. Vgl. Rom. 8~14 6; Gal. 4:6. 138. Vg1. Rom. 14;17; 15:13:; 1 ss. 1:6; Rom. 5:1; Fi1. 4:7, 9• ~ 1 Thess.

5:

• 139. Vgl. Joh. 3: _•

140. Bavinck, H. ref. Dogm. IV, p. 245. 141. Id. p. 243.

Rome ontken dat loofsekerheid moontlik is - behalwe in geval van 'n s siale openbaring. 2) Inderdaad is dit waar dat as ons vir ons igheid op ons goeie werke "sou moos steun •.• ons altyd in twyfel (sou) verkeer11_• 143 )

As 'n mens daarenteen deur die loof s r is van saligheid in Christus kan hy al aandag ~J

aan doen van goe werke ter verheerliking van God. 144) En verder is dit ook so dat so 'n toe wyde lewe

'n

goeie gevvete voor God tot gevolg het -in soverre dit 'n tuienis is dat God so 'n lewe woon. 'n Gekwelde gewete d geloofsekerheid met twyfel, vrese en ons rheid aan.

4) Geloof as "instrulllentu

In die ve ede is met

'n

sekere voorliefde praat van geloof as instrument om met die term tdruhlcing te gee aan wat e sensie is die korrelasie tussen geloof en regverdiging.

Op

die vraag of dit wat 'n plek t in die geheirnnisvolle vrerk van die He ige Gees (wat immers Self deur die Woord die loof in die mens se hart we ) omskryf mag word met 'n tre

tegnies of meganies klinkende term 11_{instrument ;}1_,

ant-woord Berkouwer oortuigend positief 145)

a) aangesien die term ook in die Nederlandse 146)

belydenis voorkom ;

loafs-b) aangesien, volgens Calvyn, die loof s gs 'n "werktuign is om die regverdigheid te verkry en c) hoewel Hinstrument11 _{nie die rykdom van geloof}

enig-sins valle omskryf nie, is dit ook nie no g nie, aangesien dit slegs bruik word om die ver-band tussen geloof en regverdiging aan te dui.

142. Geformuleer deur die Konsilie van Trente. 143. Nedl. Geloofsbelydenis: art.

24.

144. Bavinck, H. pp. 180-181.

Handl. bij het onderwijs

145. Berkouwer, G.C. op. cit., p. 183, 146. Art. 22.

Dus: nie weens geloof nie

147 )

maar deur die ge-loof word die ge igheid verkry.

148 )

e menslike verdienste en dus ook alle menslike roem is uitges t.

14

9)

Nie d~t iemand glo nie, maar w~t hy glo is van belang,

andere sou Christus alle betekenis in die regverdiging verloor. Dan sou loafs rheid ook nie meer moont-lik wees nie.

Vanuit hie standpunt stel ons ons lynreg teen-oar pers, wat e eis dat Christus en die inhoud van ons geloof moet wees ver-;re as waarheidsfaxmt

Sy

sogenaa;~-td

vV'JS·:?;erige geloof 150 ) ₉ wat weliS\".ra;.,r nie die Eybel of die Christclike sdiens verwerp nie maar dit sinkretiseer deur daarnaas oak leers llin0s van Boeddha, Confucius e.a. tot inhoud van geloof te maak, moet afge~~s word. Dit is niks anders nie as

'n relativering van die Christelike godsdiens wat twyfel in baie gemoedere skep en s :-rende die loofseke id aantas. 151 )

10.1 Inleidend

Vir die doel van hie studie is dit nou nodig om nader in te op heiligmaking en regverdigmaking.

idend moet vooraf ge God nie sle bestaan in

word: Ter~zyl die beeld van unis en regtigheid e maar ook in heiligheid moet die he pping van die

mens ook 'n vernuvving vvees volgens e else van die hei-. :et van Godhei-. Terwyl die regverdiging, soos reeds sien, 'n obj iewe bevryding van sondeskuld is, is heiligmaking 'n subjekt verloss van die sonde-smet. 15 2) e re,'_Sverdigmaking bring geen se like verandering in die toestand van die mens tewe nie,

147.

Feenstra, J.G. er en lewe, p. 203: '1_:Die ge-loof is nie ~er~ienend nie m~dr aannemend.

148. Vgl.

Rom.

'3~20, 4~4 e. v. ; Gal. 2; 3:11 e.v.

149. Vgl. Rom. 3~24~ 4~4- _{e. v. )} t. 3~5.

150. Vgl. Heyns,

J.A.

Die I:vangelie in krisis, pp. 95

151. Vgl. hfst. III, ~~.5(l); d.i. p. 100.

dog dit gee hom 'n ander staat voor God. Regverdig-making handel dus oor die verhouding waarin ons teenoor

die pla~s is deur sy regterlike daad. Die

hei-ligmaking handel egter oor die mens se verandering of vernuwin~ om gelykvormig beeld van Christus. l53

, sy innerlike te word aan die

10. 2 Heiligmaking: . _gawe e:q, werk van God

Aangesien dit op die weg van heiligmaking is dat ons in hierdie studie die student ontmoet, te midde van faktore wat sy geloofs1ewe strem en ander 'Nat di t onder-steun, word enigsins meer ruimte gevry aan die onderwerp ~

hei

Net soos die regverdigmaking is die hei gmaking gawe en werk van God, wat toegeskryf word aan die

Vader 154 ), die Seun, die lewendmakende Gees 155 ) en veral die ilige Gees. 156) In die heiligmaking is die gelowige passief, want hulle word gehe l57), "het met Christus gesterf en is met Hom

op~ewel{'

1 158); hulle is igdes in Christus Jesus 9 en is

daar-om God se el. 160)

Waarin staan die heiliging? A1lereers d~arin

dat die lowiges afgesonder word van die w@reld en in 'n besondere verhouding tot God geplaas word. In die Ou Testament het die heiligheid VQn die volk daarin be-staan dat God hulle afgesonder het uit die ander volke en aan hulle sy r:rette gegee het ;;wat prinsie van die heiliging vorm·'. 161) In die Nuwe Testament reel die

1_{7et nie meer die heiligheidsverhouding nie. Christus}

het die Wet vervul. Hy het in die plek van die \Jet

---~---~---

...

--·---153.

154. 155. 156.

De Villiers,

J.L.

1_{dees heilig, p. 27.}

Vgl. Joh. 17~ Vgl. l Kor. 1 Thess. 5:23; Hebr. :457 Ef. 5~26; Tit. 2~14. Vg1. t. 3~5; l Pet. 1;2. 157. Vgl. Joh. 17:19; 1 Kor. 6:11. 158. Rom. 6:4 e. v. 159. l Kor. 1:2. 160. Ef. 2:10.

161. De Vi ers, J .L. op. cit., p. 28.

gekom en deur Hom reel God die verhouding tussen Hom en sy volk. 162)

~eur

Christus, wat in ons ef en werk deur sy Gees, word God se t ook in die lic;g:tam van Christus gehandhaaf, nie in wettiese sin nie, maar

deur die unio mystica.

Die heiliging hou twee dinge in:

a) Enersyds word hulle van die w@reld afgesonder, want hulle is nou 'n koninklike priesterdom, 'n

ilige volk. 163 )

b) Andersyds word hulle ook innerl vernuwe deurdat die ilige Gees hulle wederbaar, reinig en na die beeld van Christus vernuwe. 164)

10.3 Die eenheid in Christus

Hoewel die regverdigmaking en heiligmaking, as synde afsonderlike heilsweldade van Christus, van me-kaar onderskei moet word, mag hulle nie van meme-kaar skei word nie 165), omdat, soos Calvyn dit gestel het, Christus nie gedeel kan word nie. 166) Hy wat ons Re rdigmaker is, is ook ons IIeiligmaker. Deur clie-selfde geloof waarmee ons e gere igheid toeeien,

skenk Hy ook die heiligmaking, 'n volkome hei gheid. 167) t reken Hy nie alleen aan ons toe nie, maar Hy deel

dit ook innerlik aan ons mee deur die wederbarende en

d k . d. .1. G 168) I

vernuwen e wer 1ng van 1e 1 1ge .ees. n Christus is dit alles een ve ossingswerk.

10.4 Verhoudin_g_: regverd,i_gmaldn,g - hveili_gmaki.E.,g_ As besef word dat die verlossingswerk van God 'n eenheid vorm en dot die werk wat deur Hom begin is ook deur Hom voleindig word, dan sal die regverdigmaking

162. Vgl. l Kor. 1~2; 6~11.

163. l Pet. 2:9.

164. Feenstra, J.G. op. cit., p. 209.

165. De Villiers, op. cit., p. 29. Vgl. Feenstra op. cit., p. 210.

166. c. cit. (Calvyn aangehaal deur De Villiers). 167. Duvenage, S.C.'1'. op. cit., p. 125.

en hei1igmaking ook in regte perspektief gesien word. 169) Wie die korrekte relasie van die twee uit verband rukt loop groat gev~ar om (in hoofs ) op een van die

vol-nde twee dwaah1e~ te beland, naamlik van die nomisme en die antinomianisme. l70)

l) Eensydige b~mtoni~Y?.~ h~iligmaking

Wie dit doen, loop gevaar om by 'n menslike heili hei trewe sander die verdienste van Christus t te kom. t is die clenkrigting dat die regverdigmaking as God se genadedaad sien wo t terwyl die heiligma-king dan die menslike stasie word om homself te ver-beter. 171) erdie standpunt van die nomisme l@ een-sydig klem op die sedelike ten ops te \L1arvan hulle dan veral die vernuwing beklemtoon. Prakties het die tweede tafel van die oog vir hulle meer

betekeni~ as die eerste. Bavinck maak die opmerking

dat le sektes (wat in Protestantse Kerke opgekom het) min of meer van die ge uitgegaan het dat die regverdigmaking uit e geloof, indien nie onjuis nie, t nog gebrekkig was en met die iligmaking aang€vul moes word. 172) Tiit bring ons by die sogenaamde

i1second blessing;;. Tiie gev:.:tar is hier volgens De Vil-liers, dat die heiligmaking van die geloof skei word en dat 'n wettiese of aktivistiese trek byges ep word en wel in di~ sin dat d mens deur eie inspanning grater heil id moet vervverf. 3) Die verdienstelikheid van die goeie wcrke, soos Rome leer, is dan eint ook

aanv,1ar. 17 4 )

Die regverdiging in Christus word op d agter-grond dwing en die heiliging word 111_{n soort se}

heiliging of ewolus -proses van 'n inwonende

hebbelik-169. De Villiers, op. cit., p. 29.

170. Duvenage,

s.c.1r.

op~ cit., p. 186. 171. De Villiers, • cit. , p. 31.

172. H. Geref. Dogm. IV, aangehaal deur rs, op. cit., p. 40.

173. Villiers, op. cit., p. 40. 174. Feenstra, op. t., p. 209.

Christus, die fondament van ons

geloofsekerhei~wegge-neem en rig op die eie innerlike wat so onvas is! Hierby moot ook 'n fout van die Metodisme genoem vvord, naamlik dat die nuwe lewe naas die gewone 1evve geplaas en 'n houding van afsydighe dan oak enoor laasgenoemde le' .. 'e ingeneern ';JOrd. Di t t twee gevaar-1 gevolge;

a) A1lereers word die lewe ~s gevo1g van genoemde houding weer ondervTcrp aan 'n ··wetskodeks 176) van dinge wat en wat nie mag

Dit hier oor onthouding van

doen word nie. wat wesen-1ik nie sondig is nie, maar d~arvan word afstand

doen met die gedag dat heiliging in so 'n op-trede sou Dis 'n krampagti onthouding van die 1ewe om heiliging te bekom.

b) In baie noue aansluiting by voorgenoemde word die neiging by genoemde mense gevind om hu11e terug trek binne die ,rensc van die

lewensakker 177 en die orige 1owiges te gee.

kerk1ik-godsdienstige akkers aan die

onse-Vir die doe1 van hierdie verhande1ing is dit be-langrik om in die verbygaan hier op te merk dat die ge-vaar van so 'n optrc veral groat word wanneer die gees en inhoud van ho~r opvoedkundige (en besonde ik onderwysers-) opleiding deur die onge1oof of sogenaamde neut iteitsbe el bepaa1 word. Dat die gevaar van so 'n beginsel in Suid-Afrika 'n werk1ikheid geword het, k1ink op uit die klag van Strauss~

he1e 1inie roep ons vo1ks1ewe luid

11_{Werklik, oor die}

om Chri clike

r-• 'l 178)

vorm1ng.' Op die gevaar van sg. neutra1iteit vir die ge1oofs1eve van die student, word later in

beson-rhede ingegaan.

9)

175. Vi1liers, op. cit., p. 41. l 7 6 • Lo c • cit • 177. Strauss, H.J. Christe telike onc:1errrys, p. 13. 178. Id. p. 15. wetenskap en

Chris-9.

Vg1. hfst. III,

3,1;

.d.i~ p. 111.

2) :Sens_ydi_ge beklemtoniTI£., van rep;verdigmaking

Die dialektiese teolo~ie van Karl Barth en sy

gees-'

genote, wat die heiligmaking in die regverdigmaking laat opgaan, onden'1Jl1 in sekere sin die menslike verantvvoor-delikheid by heiligmaking, asook die moontlikheid van

'n positiewe ve~andering in die mens self in die heili-ging. 180) Duvenage haal Adolf Koberle aan wat

se~

.JDie teologie van Karl Barth en Fr. Gogarten skyn my nog altyd •.. op ontoereikende wyse teen die antino-mianistiese misverstand van die geloof beskut te wees.

1_{1ant hier word nou weer so onversigtig teen die ernstige}

beoefening van die heiligmaking gepolemiseer dat dit vir 'n dialektiese teologie reads sui~er teologies be-denklik en prakties 1Jerklik gevaarlik kan weos.

,~

181)

Prakties word die gevoar dat die mens in lydolik-heid kan verval juis Groot as die regverdigmaking so eensydig beklemtoon word dat dit neerkom op die leer dat daar nie iets wesenliks in homs~lf verander nie en dat die heiligheid altyd objektiaf buite hom bestaan,

'n heiligheid in Christus - wat hy deur die geloof moet aanvaar. Die groat leemte van so 'n leer is dat dit nie reg laat geskied aan die vernuwende werking van die Heilige Gees wat in die mens en in die wereld work nie. Goeie werke word dan makl~k as Rooms of as

deur-God-vergeefde-sondige-d~de bestempel; sodoende is daar

eintlik vir hierdie leer, konsakwent beredeneerd, geen verskil tussen goed en kwaad nie. Vol6ens hierdie siening is 'n Christclike koarant, party, wetenskap, onderwyskollege ens. dus net so verkeerd as 'n nie-Christelike koerant, party, wetenskap, onderwyskollege ens. 182)

3)

Die juiste verhouding tussen regverdigmaking en heiligmaking

Nadat die twae hoofdwalings geskets is sowel as die tragiese implikasies d arvan - moet weer gestel

180.

181.

182.

Vgl. De Villiers, op. cit. , pp. 31, 42-46. :ouvenage, S.C.'i. op. cit., p. 206.

word: e dat die verlossingswerk van Christus 'n eenheid is, kry 9erspektief op re e tussen genoemde tHee heilsrv-eldade. 3) Skrif bring aan ons 'n Christus wat nie mnar net die skuld van die sonde wegneem of maar net die heiligheid aan ons toereken nie. Hy breek ook deur die heili,making die mag van die

son-de en vernuwe die mens. 184 Hy rus nie voordat reg-ve , heiliging en ook verheerliking volkome val-trek is e.

10.5 menslike verantwoordelikheid Ons moet ~ier onderskei

Chris en heiliGmaking deur hoewel die gelowiges in Chris

"is di t noods.::l.c::t1clik dat ons

sen geheilig wees in stus 185

>,

want

al-ilig is voor God voortgaan in heiligma-king, omdat Christus, nadat Hy ons met sy bloed 3ekoop en vrygemaak het, ons ook deur sy i ge Gees tot sy ewe bee vernm\re •.• ;; 186) erui t is eli t duidelil: dat e herstel van die beeld van God in ons reeds op aarde 'n aanvang neern. Die in Christus geheilig is, word opgeroep om hullese heilig of die Here

sus te erken en Hom te

vereer.

heilig, d.w.s. sy 187)

10.6 Heilig_m::J,!cing_ omvat die hele mens, dog b _ _:r'~i.!:~ nie n.erfeksio_nisme mee nie

Die oue mens ste:cwe; 'n heel nuv1e mens staan op, r nie 'n sondelose mens is nie, want selfs die iligstes het, solank in hierdie lewe is, maar 'n .~klein beginse 1 ,; van die gehoorsaamheid.

Van-dat gelmrdges ook ls t'.ryfel in pla.·s van valle loofsekerdheid te h~. temin is dit 'n mens met 'n ernstige voorneme om e en volgens somroige nie maar volgens alle gebooie van God te lewe. 188)

De Villiers, op. cit., p. 29. Id., p. 45.

• Feenstra, op. cit., p. 210 •

186. Heidelbergse Kate smus: vraag 86. 187. 188. Vgl. !Jf. 1~4~ 1 Pet. 1~15; vlugting van 1 Tim. 4:5; Heidelbergse 1 Rom. 6:19, 22; 1 Thess. 4:3;

• 22~11} egter is dit nie

ont-nie~ vgl. Kol. 2;20-23;