MIDDELEEUWEN. Deze bundel is van

(1)

DE

MIDDELEEUWEN

(2)

Auteur: Sija Geys – Bachelor lager onderwijs via afstandsonderwijs

2

Inhoudsopgave

1. Overzicht Middeleeuwen -- Tijdlijn ... 3

2. Woordenlijst ... 4

3. Clovis (466-511) ... 8

4. Karel De Grote (747?-814) ... 10

5. Het rijk valt uit elkaar (de Noormannen en de kruistochten) ... 14

6. De Guldensporenslag (1302) ... 15

(3)

1. Overzicht Middeleeuwen -- Tijdlijn

(4)

2. Woordenlijst

Abdijen: Meerdere mannen of vrouwenkloosters.

Aken: Stad waar Karel de Grote op het einde van zijn leven verbleef.

Belasting: Een algemene, verplichte betaling.

Christelijke: Houdt verband met het christendom.

Cortoriacum: Latijnse naam van Kortrijk.

Cultuur: Kennis over de mensen en hun beschaving.

Denen: Germaanse stammen die Denemarken bezetten.

Europa: De naam van het werelddeel dat naast Azië ligt.

Gouwen: om zijn grote rijk te besturen, verdeelde Karel de Grote dit in kleinere provincies. Deze werden gouwen genoemd. Over een gouw stelde hij een graaf aan.

Gulden sporen: zijn een hulpmiddel bij het rijden van een paard. Het zijn metalen beugels die met behulp van riemen aan de hiel van de laars van de ruiters worden bevestigd. De ridders van het Franse leger hadden sporen van goud, in tegenstelling tot het Vlaamse leger. Deze hadden sporen van ijzer.

(5)

Heilige: speciale band met God

Heirbanen: of heerweg, is een verharde langeafstandsweg aangelegd in de Romeinse tijd.

Kathedralen: Kerk waar de bisschop zetelt.

Keizer: De hoogste vorstelijke titel waaraan alle andere vorsten ondergeschikt zijn.

Landvoogd: Een persoon die een land bestuurt als vertegenwoordiger van de vorst.

Langobarden: Germaanse stammen die met de grote volksverhuizing Noord-Italië bezetten.

Leenmannen: Mensen die een stuk grondgebied ontvangen hebben en die in dienst moeten werken of vechten.

Markgraafschappen: graafschappen aan de grenzen van het rijk van Karel de Grote. Deze moesten het rijk verdedigen tegen vijanden.

Merovingen: Een dynastie (een familie met het alleenrecht te heersen, zoals de koningen van België, Engeland, …) van Frankische koningen.

Midden-Oosten: De landen van Zuidwest-Azië en delen van Noord-Afrika.

Minuskel: uit kleine letters bestaand boekschrift dat zich snel doorheen Europa verspreidde en werd het standaardboekschrift. Dit schrift was makkelijker om te lezen en sneller om te schrijven. Tussen de woorden werden spaties gebruikt en een zin werd afgesloten met een punt.

(6)

6 Monogram: tekening dat bestaat uit verschillende letters en dienst doet als handtekening (KAROLUS)

Moren: Benaming voor de islamitische bevolking van het middeleeuwse Spanje.

Moslims: Aanhangers van de Islam.

Olifant: Dier dat Karel de Grote als cadeau kreeg.

Oorkonde: Bewijsstuk van gemaakte afspraken.

Paus: Hoogste gezagsdrager in de katholieke kerk.

Pater Noster: Het gebed “Onze Vader”

Piekeniers: Is een soldaat die vocht met een piek, een soort lange lans met een lengte van 3 tot soms 5 meter.

Renaissance: Frans voor wedergeboorte. Het herontdekken van oude boeken over wetenschap en kunst.

Saracenen: middeleeuwse term voor alle tegenstanders van de christenen.

(7)

Saksen: Germaanse stammen die Engeland veroveren.

Sterrenkunde: Studie van het heelal.

Staatsgodsdienst: officiële godsdienst van een bepaalde staat Unciaal: letterschrift dat uitsluitend bestaat uit hoofdletters.

Voorrechten: een gunst welke anderen niet hebben.

Wetenschap: Kennis over de wereld.

(8)

8

3. Clovis (466-511)

Zie kaartenbundel voor begin Middeleeuwen.

Waarom houden de Romeinen deze Germanen niet tegen?

1. ………

2. ………

3. ……….

Wie was Clovis en waarom was hij belangrijk?

 Hij verenigd de Frankische stammen

 Hij gaf iedereen evenveel geld.

 Clovis werd later koning van Engeland.

 Hij was de koning van de Germanen.

 Hij werd beschouwd als Koning van de Franken.

Waarom liet Clovis zich dopen, wat was hier zo belangrijk? Zoek op in de tekst.

1. ………..

2. ………..

3. ………..

4. ………..

Geef 4 gevolgen van zijn doopsel. (zoek op in de tekst)

1. ………..

2. ………..

3. ………..

4. ………..

(9)

De bekering van Clovis

Clovis of Chlodovech (c. 466-511) was de eerste koning der Franken die alle Frankische stammen verenigde onder één heerser. Hij was ook de eerste katholieke koning die heerste over Gallië (Frankrijk).

Hij was de zoon van Childerik I en Basina. In 481, toen hij vijftien jaar oud was, volgde hij zijn vader op.

De Franken waren een van de Germaanse stammen die het gebied ten westen van de lagere Rijn bezetten, met hun centrum in een gebied bekend als Toxandrië, tussen de Maas en de Schelde (in wat nu België en Nederland is). Clovis' machtsbasis was ten zuidwesten hiervan, in de buurt van Doornik en Kamerijk, langs de moderne grens tussen Frankrijk en België. Clovis veroverde de naburige Frankische koninkrijken en vestigde zichzelf als enige heerser van de Franken voor zijn dood. De kleine kerk waarin hij werd gedoopt heet nu het klooster van Saint-Remi en er staat een standbeeld van hem, tijdens zijn doop door Remigius van Reims

Clovis werd bekeerd tot het katholicisme op initiatief van zijn vrouw, Clothilde, een Bourgondisch Gotische prinses die, ondanks het heidens geloof dat haar aan het hof omringde, katholiek was. Het heidens geloof was de voornaamste godsdienst onder de Goten die in die tijd over het grootste gedeelte van Gallië heersten. Clovis werd gedoopt in een kleine kerk die zich bevond op de plaats van, of naast de Kathedraal van Reims, de kerk waar de meeste toekomstige Franse koningen gekroond zouden worden. Deze daad was van enorm belang in de latere geschiedenis van West- en Centraal-Europa in het algemeen, omdat Clovis zijn domein uitbreidde over bijna de hele oude Romeinse provincie Gallië (ruwweg modern Frankrijk). Komende uit het huis van Merovech wordt hij beschouwd als de stichter van de Merovingische dynastie die heerste over de Franken voor de volgende twee eeuwen.

De bekering van Clovis tot het katholieke christendom is van groot politiek belang. Daar waar alle Germaanse vorsten heidens zijn, maakt dit hem tot de held van de katholieke Gallo-Romeinse bevolking. Hij werd gedoopt in 496.

Een christen werd koning Clovis uit het geslacht van de Merovingers allerminst. Zijn wreedheid bleef onveranderd groot, iedereen die hij beschouwde als een potentiële belager van zijn macht werd vermoord. En zijn opvolgers zouden wat dat betreft weinig voor hem onderdoen. De geschiedenis van de Merovingers werd een aaneenschakeling van moorden en wreedheden.

Clovis

(10)

10

4. Karel De Grote (747?-814)

De opvolgers van Clovis waren “Koninklijke luilakken, slome koningen”. Zij deden niets, hetgeen zij deden was: eten, op jacht gaan, plezier hebben met vrienden, … . Hun koninkrijk werd geleid door een majordomus. Dit is het hoofd van het huishouden. Zij hadden overzicht over alles wat er in het koninkrijk gebeurde. De koning zelf niet meer. Op een bepaald moment (751) nam de majordomus de macht. Zo ontstond het rijk van de Karolingen. Pepijn I nam toen de macht. Karel De Grote is de zoon van Pepijn de Korte.

Vul in

Moslim – Denen – Midden-Oosten - Wetenschap – Scholen - Saksen – Onderwijs - Europa – Paus – Keizer – Abdijen – Olifant - Cultuur – Langobarden – rekenen – sterrenkunde – Christelijke – Kathedralen

Eerst koning, toen keizer

Zolang als Karel koning was, heeft hij oorlog gevoerd. Tegen de ……….. in het zuiden (Spanje en Portugal). Tegen de ………..……… (Germanen die zich in Italië gevestigd hadden) uit wat nu Italië is en tegen de ………. en de ………. in Noordwest-Europa.

Maar het was niet voor niets. Karel maakte het Frankische Rijk veel groter, bijna net zo groot als heel

……….. Hij werd zo machtig dat de ……….. hem in het jaar 800 – op eerste kerstdag – tot ……….. over het Westen kroonde. Volgens sommige bronnen was Karel totaal verrast en zelfs een beetje boos. Geschiedkundigen denken dat Karel de Grote boos was omdat de paus hem op zo’n manier tot keizer kroonde dat het leek alsof de paus belangrijker was dan de keizer.

Karel kreeg een olifant

Karel vond ………, ……….. en ………. heel belangrijk. Hij kon zijn eigen naam maar net schrijven, maar hij was heel goed in ………..en

………. Karel sprak ook verschillende talen. Hij richtte ……….. op voor jonge edelen. Daar kregen ze de opleiding die ze nodig hadden om het Frankische Rijk mee te kunnen besturen.

Men durft wel eens te vertellen dat Karel de Grote de eerste ……… scholen heeft gesticht. De werkelijkheid is iets ingewikkelder dan dat.

Karel wenste dat de kerk fatsoenlijk werkte en hij wilde ook dat bestuurders van zijn provincies hulp kregen van knappe koppen. Daarom steunde hij de oprichting van scholen bij ……….. en

(11)

……….. Jonge geestelijken leerden er rekenen, zingen, lezen, schrijven, enz.

Veel geleerden verbleven aan zijn hof, waaronder dus veel geestelijken. Zij werden ingeschakeld om ervoor te zorgen dat het rijk goed bestuurd werd.

In de Frankische tijd konden maar weinig mensen lezen en schrijven. Karel de Grote zelf kon ook niet schrijven, al deed hij heel erg zijn best!

Karel legde ook contacten in het ………. Bijvoorbeeld met kalief Haroen al-Rasjid van Bagdad. Deze oosterse koning gaf hem als geschenk een ……….. Zo’n dier hadden de meeste Franken nog nooit gezien.

 Moslim

 Denen

 Midden-Oosten

 Wetenschap

 Scholen

 Saksen

 Onderwijs

 Europa

 Paus

 Keizer

 Abdijen

 Olifant

 Cultuur

 Langobarden

 Rekenen

 Sterrenkunde

 Christelijken

 Kathedralen

(12)

12

Unciaal? Wat willen deze zinnen zeggen? Wie vindt het als eerste?

(Groepsopdracht)

INHETJAAR768WERDKARELDEGROTEKONINGVANDEFRANKENDEFRANKENWARENNADEVALVANHETR OMEINSERIJKBAASGEWORDENOVEREENDEELVANWESTEUROPA

………

IN814STIERFKARELDEGROTELODEWIJKDEVROMEZIJNZOONVOLGDEHEMOPDENIEUWEKEIZERWASEC HTERHEELANDERSDANZIJNVADERHIJVOERDEVEELMINDEROORLOG

………

KARELDEGROTEWASEENVANDEGROOTSTELEGERAANVOERDERSUITDEMIDDELEEUWENHIJVEROVERD EGROTEDELENVANWESTENMIDDENEUROPA

………

KARELWASALVANAFZIJNKINDERJARENGELOVIGWAARZIJNINTERESSEVOORHETCHRISTENDOMVANDA ANKWAMWEETNIEMANDKARELWASUITERSTTOEGEWIJDENVROOM

………

(13)

Monogram: Wat is dit?? (2 juiste antwoorden)

 Schilderij

 Een tekening bestaande uit verschillende letters

 Een gedrukt boek

 Een stempel

 Een handtekening

Maak nu je eigen monogram:

(14)

14

5. Het rijk valt uit elkaar (de Noormannen en de kruistochten)

Kruistochten:

Alle koningen die na Karel de Grote kwamen, voelden dat ze het Islamitische oosten moesten bevrijden. (Moren en Saracenen).

De inval van de Noormannen:

Om zijn grote rijk te besturen, verdeelt Karel De Grote het in kleinere provincies. Deze worden gouwen genoemd. Over een gouw stelt hij een graaf aan. Zij regeren in naam van de keizer en hebben hem trouw beloofd. Maar die opvolgers konden het rijk niet zo goed besturen…. Toen vielen de Noormannen (of Vikingen) binnen en overwinterden onder andere in Kortrijk.

(15)

6. De Guldensporenslag (1302)

De Guldensporenslag vond plaats op het Groeningheslgveld te Kortrijk op woensdag 11 juli 1302. Vroeger heette Kortrijk Cortoriacum (dit is een Latijnse naam). Bouwdewijn 1 was graaf van Vlaanderen en bleek een succesvol bestuurder te zijn. Hij wist de invallen van de Vikingen te stoppen en bouwde daarvoor versterking. Bouwdewijn 1 zou de eerste versterking hebben laten oprichten van het Gentse Gravenstreen als verdediging tegen

de invallen van de Noormannen. In deze periode wonnen de steden aan belang en kregen ze allerlei voorrechten. Deze voorrechten kon men terugvinden in een oorkonde. Bouwdewijn was de grondlegger van het wapenschild van Vlaanderen.

De slag zelf was tussen het Graafschap Vlaanderen (nu Oost-en West- Vlaanderen) en het leger van de koning van Frankrijk (Filips de Schone of ook wel Filips de vierde genoemd). De Guldensporenslag was onder andere belangrijk omdat boogschutters en piekeniers konden winnen van een ridderleger. Doorheen deze tijd waren Gent, Brugge en Ieper belangrijke Vlaamse steden. Dit omdat ze aan wolhandel deden met Engeland.

In 1294 was Frankrijk in oorlog met Engeland. Vlaanderen viel toen onder het Frans bewind, maar kozen de kant van Engeland (voor de handel). Op dat moment richt Frankrijk zich tegen Vlaanderen. In 1301 doet Filips IV, de Franse Koning, zijn blijde intrede. Hij verlaagt de belastingen voor de patriciërs (kooplieden: adel: de oude rijken), maar niet voor de ambachtslieden: de nieuwe rijken maar geen titel (schrijnwerkers, DakDekkers, wevers, … .) en het gewone volk (liebaarts of klauwaert en aanhangers van de graaf). De Fransgezinden werden leliaards genoemd, omdat in het wapenschild van de

(16)

16 De Landvoogd (vertegenwoordiger van de Franse koning) brengt het Franse

leger op de been. In de nacht van 18 mei 1302 werd onder leiding van Pieter de Coninck en Jan Breydel het Franse leger (dat daar toen was in Brugge) afgeslacht. Dit noemt men de Brugse Metten (metten: heel vroeg in de morgen).

Omdat het niet gemakkelijk was om het verschil te zien tussen de Fransen (lelieaards) en de Vlaamsen (liebaards) moest iedereen “schild enDe vrienD”

zeggen. Als je als Vlaming een Fransman tegenkwam dan sprak deze de zin fout uit “scilt enDe vrient”. Na de slag van de Brugse Metten, waar de landvoogd van de Franse koning was verslagen, was de Franse koning zo boos dat hij in tegenaanval ging. Hij werd tegengehouden in Kortrijk op het Groeningheslagveld. Hier werd de Guldensporenslag uitgevochten.

Als overwinning verzamelden de Vlamingen de gulden sporen. De gulden sporen zorgden voor teken van rijkdom (de Franse adelijke ridders). De gewone ridders (Vlamingen) hadden ijzeren sporen.

Laat het spel beginnen!

(17)

Maak nu zelf een oorkonde en ondertekenen deze met je eigen monogram.

De oorkonde maak je op de volgende pagina. Je mag dit doen in het Unciaal of in het Minuskel. Je ondertekent je oorkonde met je eigen monogram. Jouw oorkonde kan gaan over: afspraken die je maakt op school ; afspraken die je maakt met papa en mama ; afspraken die je maakt met jou en de leerkracht ; goede voornemens (afspraken met jezelf), enzoverder.

Hieronder enkele voorbeelden van oorkonden.

(18)

18