RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEIT VAN
VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE IN 2015 IN DE GEMEENTE
Bellingwedde
Plaats : Wedde
Gemeentenummer : 0007 Onderzoeksnummer : 287604
Datum onderzoek : 21 januari 2016
VOORWOORD . . . 5
1 INLEIDING . . . 6
2 VVE IN DE GEMEENTE BELLINGWEDDE . . . 8
3 CONCLUSIES. . . 15
INHOUDSOPGAVE
In de periode 2007-2012 heeft de Inspectie van het Onderwijs een landelijke bestandsopname uitgevoerd naar de kwaliteit van voor- en vroegschoolse educatie (vve). Daarna is het signaalgestuurde toezicht op vve in werking getreden.
Het signaalgestuurde toezicht vve begon eind 2013 met het versturen van digitale vragenlijsten naar de 315 middelgrote en kleine gemeenten.
Voor de 37 grote gemeenten is er tot en met 2015 een apart monitortraject.
Op basis van een analyse van de digitale vragenlijsten is besloten om in middelgrote en kleine gemeenten waar risico’s ten aanzien van de uitvoering van de wettelijke vve-verplichtingen lijken te bestaan, een onderzoek uit te voeren. Het onderzoek is op 21 januari 2016 uitgevoerd. Dit rapport beschrijft in hoeverre de gemeente Bellingwedde in 2015 voldoet aan de eisen ten aanzien van vve en welke veranderingen hebben plaatsgevonden ten opzichte van de bestandsopname.
De hoofdinspecteur primair onderwijs en speciaal onderwijs, Dr. A. Jonk
VOORWOORD
Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar het gemeentelijk beleid ten aanzien van voor- en vroegschoolse educatie (vve) in de gemeente Bellingwedde in 2015.
De aanleiding van het onderzoek is het mogelijk bestaan van risico’s ten aanzien van het voldoen aan wettelijke eisen ten aanzien van voor- en vroegschoolse educatie in deze gemeente.
De basis van het onderzoek is een digitale vragenlijst die de gemeente heeft ingevuld. Wij hebben deze vragenlijst geverifieerd aan de hand van de aangeleverde documenten en de toelichting daarop in een gesprek met
betrokkenen van de gemeente. Vervolgens hebben wij de eisen met betrekking tot het vve-beleid beoordeeld en de veranderingen ten opzichte van de
bestandsopname in beeld gebracht.
Het signaalgestuurde toezicht op de vve-locaties maakt geen deel uit van dit onderzoek naar het gemeentelijk beleid. Wij zijn na de zomer van 2015 gestart met het signaalgestuurde toezicht van vve op de locaties. De signalen van de GGD of signalen vanuit de gemeente zijn leidend om te bepalen of en welke peuterspeelzalen en kinderdagverblijven met voorschoolse educatie worden bezocht.
Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten:
• Analyse van de beantwoorde digitale vragenlijst in relatie tot de bevindingen tijdens de bestandsopname.
• Analyse van aanvullend opgevraagde informatie in relevante beleidsdocumenten van de gemeente.
• Intern overleg met het team Kinderopvang over GGD-toezicht in de gemeente.
• Een gesprek met de betrokken beleidsambtenaar over het vve-beleid van de gemeente.
• Beoordeling van vve-beleid van de gemeente Bellingwedde.
INLEIDING 1
Onderzoeksopzet
Als basis voor de beoordeling gelden de beoordelingscriteria toezichtkader voor- en vroegschoolse educatie voor gemeenten, zoals die te vinden zijn op:
www.onderwijsinspectie.nl > onderwijssectoren > voor- en vroegschoolse educatie.
Hoofdstuk 2 geeft een beeld van het vve-beleid op gemeentelijk niveau.
Daar wordt ingegaan op de ontwikkeling van de gemeente sinds de
bestandsopname (paragraaf 2.1) en op de door de gemeente aangeleverde vve- documenten (paragraaf 2.2). Tenslotte geven wij in dit hoofdstuk een oordeel over het gemeentelijk vve-beleid (paragraaf 2.3). Hoofdstuk 3 bevat de conclusies over het vve-beleid in de gemeente Bellingwedde.
Toezichtkader
Opbouw rapport
De gemeente Bellingwedde heeft een digitale vragenlijst ingevuld. Op basis van de antwoorden hebben wij mogelijke risico’s gesignaleerd ten aanzien van het voldoen aan wettelijke eisen betreffende voor- en vroegschoolse educatie.
De digitale vragenlijst levert informatie over:
• wel of geen afspraken van de gemeente met de schoolbesturen en de houders over de doelgroepdefinitie, toeleiding, doorgaande lijn en resultaatafspraken;
• het bereik;
• de veranderingen bij de aspecten ouderbeleid, integraal vve-programma, externe zorg en interne kwaliteitszorg;
• het aantal vve-locaties en het aantal locaties waar de GGD
tekortkomingen heeft gesignaleerd in het eerste domein (pedagogische praktijk).
De beoordeling van het gemeentelijk beleid is gebaseerd op de digitale vragenlijst, opgevraagde gemeentelijke beleidsdocumenten, eventuele aanvullende informatie en het gesprek met de gemeente (zie paragraaf 2.3).
Bij de beoordeling wordt gewerkt met een vierpuntsschaal:
1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig.
Deze kwalificatie geeft aan dat echt iets verbeterd dient te worden.
2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn nodig
Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt.
3. Voldoende
4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen.
Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat anderen hiervan kunnen leren.
In 2008 is in negen Oost-Groninger gemeenten, waaronder de gemeente Bellingwedde, de VVE-pilot SpraakMakend van start gegaan. Dit betrof een taalontwikkelingsprogramma voor 0-4 jarigen. Het centrale doel hiervan was het opheffen en voorkomen van achterstanden in de taalontwikkeling van alle doelgroepkinderen, zodat zij een goede start kunnen maken in groep 1 van de basisschool. In deze periode zijn alle vier de peuterspeelzaallocaties gestart met het realiseren van volledig vve. Tijdens de bestandsopname in 2012 constateert de inspectie dan ook dat vve een duidelijke plaats heeft gekregen in de
VVE IN DE GEMEENTE BELLINGWEDDE 2
Ontwikkeling van vve in de gemeente Bellingwedde sinds de bestandsopname
2.1
gemeente Bellingwedde, maar dat nog te weinig sprake is van de gemeente als 'regievoerder voor vve' richting de voorscholen en de schoolbesturen.
Daarnaast waren wel afspraken gemaakt met betrokkenen over vve maar deze waren nog niet geformaliseerd.
De ontwikkeling van vve in de gemeente Bellingwedde is ook na de
bestandsopname in 2012 doorgezet. Aspecten van vve die te maken hebben met bereik, toeleiding en de doorgaande lijn zijn verder verbeterd en inmiddels geborgd in beleidsdocumenten. De verantwoordelijkheid binnen de gemeente is belegd bij de beleidsmedewerker onderwijs en de gemeente heeft in de
afgelopen periode een duidelijke regierol op zich genomen. Ook is de gemeente gestart met een gesubsidieerd begeleidingstraject vve op de peuterspeelzalen vanuit de Bernard van Leer Foundation. Het begeleidingstraject heeft er
ondermeer toe geleid dat een vve-coach is aangesteld en er in gezamenlijkheid wordt gewerkt aan verdere professionalisering van de pedagogisch medewerkers op de peuterspeelzalen. Een doelstelling die in 2015 bijvoorbeeld is behaald, is dat alle pedagogisch medewerkers beschikken over taalreferentieniveau 3F.
- Resultaatafspraken Bellingwedde (versie september 2015)
- Van Peuterspeelzaal naar Basisonderwijs in de gemeente Bellingwedde (24 september 2014)
- Jaarverslag peuterspeelzalen 2014 Stichting Peuterspeelzalen Gemeente Bellingwedde
- Visie op de decentralisatie in het sociaal domein gemeente Bellingwedde (mei 2014)
- Projectzorgroutes resultaten (augustus 2014)
De volgende documenten zijn interne werkdocumenten van de gemeente Bellingwedde en door de inspectie ingezien maar niet vastgelegd:
- Voortgang OAB Bellingwedde 2016 - OAB vve activiteitenplan 2015
- Integratie Sociaal domein 2015 stappenplan (definitief)
In deze paragraaf geven wij onze bevindingen weer over het gemeentelijk vve- beleid. Per domein is beschreven op welke punten wij het gemeentelijk beleid en uitvoering als voldoende (‘3’) beoordelen, waar nog verbeterpunten worden Lijst met de vve-documenten die de gemeente Bellingwedde heeft aangeleverd
2.2
Het gemeentelijk vve-beleid 2.3
gezien, zowel zonder (‘2’) als met (‘1’) afspraken en op welke punten wij de gemeente als een voorbeeld voor anderen zien (‘4’).
Wij baseren onze bevindingen op de uitkomsten van de verificatie van de digitale vragenlijst door middel van documentenanalyse en gesprekken met vertegenwoordigers van de gemeente. Waar de bevindingen van de inspectie afwijken van het beeld uit de digitale vragenlijst van de gemeente wordt dit vermeld en onderbouwd.
De inspectie publiceert jaarlijks ook een oordeel over het toezicht dat door de gemeenten op de kinderopvang en peuterspeelzalen wordt uitgevoerd. Voor meer informatie hierover ziewww.onderwijsinspectie.nl >onderwijssectoren >
Kinderopvang.
Toelichting:
’1’ Verbeterpunten met een afspraak Geen
HET GEMEENTELIJK VVE-BELEID 1 2 3 4
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
• 1A1 Definitie doelgroepkind
1A2 Bereik 1A3 Toeleiding
1A4 Ouders
1A5 Integraal vve-programma 1A6 Externe zorg
1A7 Interne kwaliteitszorg van de voor- en vroegscholen 1A8 Doorgaande lijn
1A9 Resultaten
1B Vve-coördinatie op gemeentelijk niveau
1C Systematische evaluatie en verbetering van vve op gemeentelijk niveau
DE VVE-CONDITIES 1 2 3 4
•
• 2A GGD-rapport
2B Gemeentelijk subsidiekader
’2’ Verbeterpunten
1a4 Ouders
Op gemeentelijk niveau is nog geen analyse van de ouderpopulatie gemaakt.
Het is daardoor nog onduidelijk waarop het ouderbeleid zich moet richten en wat te bereiken doelstellingen zijn. Dit is een verbeterpunt. In haar OAB-
activiteitenplan houdt de gemeente wel bij voor welke activiteiten in het kader van ouderbetrokkenheid de diverse vve-partners budget uit de middelen voor onderwijsachterstanden hebben aangevraagd en ook toegewezen hebben gekregen.
‘3’ Voldoende
1a3 Toeleiding
Zowel het peuterspeelzaalwerk als de GGD/JGZ hebben een actieve taak bij het stimuleren van ouders om doelgroepkinderen bij peuterspeelzalen aan te melden. De uitvoering van deze taak verloopt volgens de gemeente naar wens.
Doelgroepkinderen worden via het consultatiebureau aangemeld bij de intern begeleider van de peuterspeelzalen. De Gemeente heeft met de GGD/JGZ de afspraak gemaakt dat zij gefinancierd worden voor hun extra inspanningen zoals huisbezoeken om de toeleiding te bevorderen. De GGD houdt ook bij hoeveel kinderen er in Bellingwedde zijn aangemerkt als doelgroepkind en hoeveel hiervan zijn toe geleid naar een vve-plek. Dit om tot een 100% bereik te komen.
Tot voor kort had de gemeente goed zicht op het non-bereik in haar eigen administratie. Dit blijkt nu systeemtechnisch niet meer mogelijk. De
beleidsmedewerker van de gemeente Bellingwedde vraagt deze informatie nu op bij de GGD en zoekt naar een nieuwe manier om deze systematiek sluitend te maken.
1a6 Externe Zorg
Op gemeentelijk niveau zijn afspraken gemaakt over peuters die extra (externe) ondersteuning behoeven. De gemeente beschikt over een overzicht van de zorginstanties waarop de voor- en vroegscholen een beroep kunnen doen. De externe zorg heeft een duidelijke plaats gekregen binnen de gemeente vanuit het project SpraakMakend, maar dit is ook daarna gecontinueerd.
1a7 Interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegscholen
De gemeente heeft met de Stichting Peuterspeelzalen Gemeente Bellingwedde afspraken gemaakt over de wijze waarop ze de eigen kwaliteit op de vve- locaties evalueren, verbeteren en borgen. De verantwoording vindt plaats in een
jaarverslag. In het jaarverslag verantwoordt de stichting zich in het algemeen en ook cijfermatig. Daarnaast is per vve-locatie een jaarverslag toegevoegd. In het jaarverslag van zowel de stichting als de locaties wordt vooral beschreven wat de wijze van werken is en welke activiteiten plaatsvinden. Het jaarverslag kan aan kwaliteit winnen wanneer hierin ook wordt opgenomen of de geplande verbeteracties daadwerkelijk zijn uitgevoerd en hebben geleid tot voldoende resultaat. Daarnaast kan de planning van eventuele (vervolg)acties voor het komende jaar worden toegevoegd. Een voorbeeld zou kunnen zijn om de geplande activiteiten, de voortgang en de verantwoording achteraf ten behoeve van taalreferentieniveau 3F voor alle pedagogisch medewerkers op de
peuterspeelzalen in het jaarverslag op te nemen.
1a8 Doorgaande lijn
Binnen de gemeente Bellingwedde zijn afspraken gemaakt over de resultaten van vve en ook over de overdracht van kindgegevens van de voor- naar de vroegscholen. Voor doelgroepkinderen vindt een warme overdracht plaats. De gemeente heeft met de voorscholen ook afspraken gemaakt over het gebruik van het vve-programma en het peutervolgsysteem. Tevens is in het kader van de transitie Jeugd en Ketenzorg regelmatig overleg waarbij zowel de intern begeleider van de voorscholen als de ib-ers van de vroegscholen zijn betrokken.
Er zijn nog geen afspraken met de vroegscholen gemaakt over de doorgaande lijn met betrekking tot het aanbod, het pedagogisch en didactisch handelen, het ouderbeleid en de begeleiding en interne ondersteuning aan peuters.
1a9 Resultaten
De gemeente Bellingwedde heeft met externe begeleiding resultaatafspraken met de houders van de peuterspeelzalen en de schoolbesturen gemaakt. Deze afspraken hebben te maken met het uitstroomniveau op rekenen en taal van de doelgroepkinderen aan het eind van groep 1, 2 en 3. Deze afspraken zijn vastgelegd in het document 'Resultaatafspraken VVE Gemeente Bellingwedde (definitief september 2015). De eerste resultaten zijn inmiddels aangeleverd door de scholen en gebundeld en worden geanalyseerd. In de werkgroep LEA bespreken de gezamenlijke partijen vervolgens of de doelen die zijn gesteld ook daadwerkelijk gehaald en voldoende ambitieus zijn.
1b Vve-coördinatie op gemeentelijk niveau
De coördinatie van vve op gemeentelijk niveau is verbeterd ten opzichte van 2012 en nu voldoende. De rol van de gemeente als regievoerder van de ontwikkeling, uitvoering en evaluatie van vve-beleid is zichtbaar. De bijkomstigheid dat de beleidsmedewerker van de gemeente Bellingwedde voorheen projectleider was van het project SpraakMakend is hier wellicht debet
aan. Het overleg over de uitvoering van vve vindt vooral plaats in het LEA- uitvoeringsoverleg waarin alle vve-partners participeren.
1c Systematische evaluatie en verbetering van vve op gemeentelijk niveau De gemeente Bellingwedde heeft zich na afronding van het project
SpraakMakend en de periode van de bestandsopname vve vooral bezig gehouden de afspraken over en voorwaarden voor vve vast te leggen in beleidsdocumenten. Tevens zijn met betrokkenen in de Stuurgroep LEA afspraken gemaakt over de wijze van uitvoering van het vve-beleid en de manier van verantwoording hierover. Van de overleggen worden notulen geschreven en bij de gemeente gearchiveerd. De verantwoordingsdocumenten samen vormen de input voor de gemeente om aanpassingen te doen om het vve-beleid verder te optimaliseren en nadere afspraken te maken.
2a De Gemeente heeft geregeld dat de GGD de basiskwaliteit van de voorscholen beoordeelt (art. 1.63 en 2.21 WKkp)
De gemeente heeft met de GGD de afspraak gemaakt dat alle voorschoolse locaties jaarlijks worden onderzocht en dat daarbij ook de kwaliteit van de voorschoolse educatie op de vve-locatie wordt meegenomen.
2b Er is een gemeentelijk vve-subsidiekader
De gemeente Bellingwedde beschikt over een subsidiekader dat wordt gebruikt om te toetsen of de aanvragen vanuit de OAB-gelden door de Stichting
Peuterspeelzalen Gemeente Bellingwedde en de schoolbesturen toegekend mogen worden. Daarnaast verantwoordt de gemeente jaarlijks in het OAB- activiteitenplan waaraan de OAB-gelden zijn besteed. Behalve voor de peuters in de voorscholen worden ook OAB-gelden ingezet voor activiteiten en materialen voor het jonge kind in bijvoorbeeld de bibliotheken en voor extra activiteiten en handen in de onderbouw van de basisscholen. Dit alles is in het kader van het realiseren van een doorgaande lijn voor de peuters.
‘4’ Voorbeeld voor anderen
1a1 Doelgroepdefinitie
De gemeente heeft in het convenant 'van Peuterspeelzaal naar basisonderwijs in de Gemeente Bellingwedde' met de Stichting Peuterspeelzalen Gemeente Bellingwedde en de schoolbesturen afspraken gemaakt over welke kinderen worden aangemerkt als doelgroepkinderen. Deze definitie is afgeleid van de gewichtenregeling basisonderwijs. Risicokinderen worden ook gesignaleerd door de GGD/JGZ aan de hand van kind- of gezinsfactoren, kinderen die uitvallen op het taalscreeningsinstrument SNEL. Tot slot worden kinderen met een
aantoonbare taal en/of ontwikkelingsachterstand (vastgesteld door de GGD of door de intern begeleider) ook gezien als doelgroeppeuter of -kleuter.
In het convenant is deze definitie verder uitgewerkt. Tevens is hierin
opgenomen dat ook over kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong zorg kan zijn. Deze behoren niet tot de doelgroepdefinitie, maar hebben wel recht op extra aandacht en zorg.
1a2 Bereik
De gemeente weet voor hoeveel kinderen zij vve-kindplaatsen moet realiseren volgens de landelijke doelgroepdefinitie (1 oktober 2014 is dit 10,5). Volgens de eigen doelgroepdefinitie van de gemeente, die veel breder is, zijn er op 1 oktober 2014 20 doelgroeppeuters. Vanuit het project SpraakMakend (2007-2011) is daarnaast de afspraak gecontinueerd dat in principe alle driejarigen in Bellingwedde zonder extra kosten voor de ouders vier dagdelen peuteronderwijs mogen volgen (70 kindplaatsen). Het derde en vierde dagdeel worden gefinancierd vanuit de onderwijsachterstandsgelden.
1a5 Integraal vve programma
De gemeente heeft met de voorscholen afspraken gemaakt over het gebruik van een integraal vve-programma en een peutervolgsysteem. Alle peuterspeelzalen gebruiken 'Ik ben Bas plus' en 'Piramide'. Daarnaast gebruiken de
peuterspeelzalen het programma Leesmeter en hebben alle peuterspeelzalen deelgenomen aan het project 'Verteltassen' met als bijkomend doel de ouderbetrokkenheid te vergroten. Voor het volgen van de peuters wordt het peutervolgsysteem van Cito gebruikt, inclusief de observatielijsten en de tweejaarlijkse scorelijsten.
De inspectie heeft op het niveau van de gemeente het beleid voor de voor- en vroegschoolse educatie in de gemeente Bellingwedde beoordeeld. Dit vanwege mogelijke risico’s ten aanzien van de uitvoering van wettelijke eisen betreffende voor- en vroegschoolse educatie.
Conclusies gemeentelijk vve-beleid
De geconstateerde risico’s in de vragenlijst betreffen geen tekortkomingen. Uit nader onderzoek blijkt dat de gemeente Bellingwedde het vve-beleid na 2012 verder heeft verbeterd. Mondelinge afspraken zijn vastgelegd in
beleidsdocumenten en de gemeente heeft haar regierol goed opgepakt.
Het onderzoek heeft ook niet geleid tot nader onderzoek op vve-locaties. In 2015 heeft de inspectie in het kader van de vierjaarsverplichting een
pilotonderzoek met het voorlopige nieuwe waarderingskader uitgevoerd op een van de scholen in Bellingwedde en een daaraan verbonden peuterspeelzaal. Uit dit onderzoek bleken geen wezenlijke tekortkomingen met betrekking tot vve.
De inspectie heeft er vertrouwen in dat de gemeente erin slaagt haar regierol vast te houden en verder te versterken.
’1’ Verbeterpunten met een afspraak Geen
’2’ Verbeterpunten 1a4 Ouders
‘3’ Voldoende 1a3 Toeleiding 1a6 Externe Zorg
1a7 Interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegscholen 1a8 Doorgaande lijn
1a9 Resultaten
1b Vve-coördinatie op gemeentelijk niveau
1c Systematische evaluatie en verbetering van vve op gemeentelijk niveau 1a De gemeente heeft geregeld dat de GGD de basiskwaliteit van de voorscholen beoordeelt (art. 1.63 en 2.21 WKkp)
2b Er is een gemeentelijk vve-subsidiekader
‘4’ Voorbeeld voor anderen 1a1 Doelgroepdefinitie
1a2 Bereik
CONCLUSIES
3
1a5 Integraal Vve-programma
Vervolgafspraken:
• Signaalgestuurd toezicht: wij zullen eind 2016 opnieuw een vragenlijst sturen naar de middelgrote en kleine gemeenten en een inschatting maken van mogelijke risico’s. Op grond van de analyses bekijken wij opnieuw in welke gemeenten in 2017 een onderzoek plaats zal vinden.
