1 8 mei 2015. Studiedag ‘Hoe gaan LOP’s aan de slag rond armoedebeleid?’
Werkwinkel 4: Armoedebestrijding: maak kennis met de aanpak van de Vlaamse overheid.
Sprekers: Nathalie De Bleeckere (Dep. Onderwijs en Vorming) & Koen Devroey (Dep. Welzijn, Volksgezondheid en Gezin)
Verslag Inleiding
Huidige situatie: Nu leeft 12% van de kinderen in armoede.
Doel: Tegen 2020 zouden we moeten komen tot 4%,
=> Vlaams actieplan armoedebestrijding:
Dit plan moet goedgekeurd worden binnen het jaar na elke nieuw aangetreden regering, en wordt tweejaarlijks opgevolgd wat de uitvoering betreft.
De huidige regering is aangetreden op 25 juli vorig jaar. Het nieuwe actieplan moet er liggen tegen +/- 24 juli.
=> Functie ‘aandachtsambtenaar armoedebestrijding’:
Deze functie bestaat op Vlaams niveau, maar ook op andere niveaus van bestuur: de
aandachtsambtenaren moeten bijdragen tot een gemeenschappelijke visie op armoedebestrijding en deze ook mee uitdragen.
=> Horizontaal permanent armoedeoverleg (HPAO):
Wordt georganiseerd over de beleidsdomeinen heen: alle Vlaamse armoedeambtenaren ontmoeten elkaar daar + vertegenwoordigers van Netwerk tegen armoede, De Link, etc.
Doel van het overleg: onderlinge afstemming van het armoedebeleid, adviesverlening aan de minister; moeten minsten 4x/jaar samenkomen, in de praktijk om de 2mndn tot iets vaker
=> Verticaal armoedeoverleg (VPAO):
Wordt georganiseerd binnen elk beleidsdomein, bv ook binnen het beleidsdomein onderwijs.
VPAO van het beleidsdomein onderwijs
We horen 2x per jaar samen te zitten met mensen in armoede, dit varieert een beetje, minister Crevits is hier erg actief in.
Wie aandachtsambtenaar per beleidsdomein wordt is een beetje toevallig, obv persoonlijke interesse en dergelijke. Ze krijgen het bovenop een ander takenpakket.
Waarover zitten we samen met de mensen in armoede?
Voorbeeld: 17/12/2014 knelpunten in CLB’s en contact met CLB’s bij mensen die in armoede leven:
daar is een tekst met aandachtspunten uitgekomen, en overleg met mensen van CLB’s
Actieplan opgemaakt. Voorgelegd aan netwerk tegen armoede: netwerk was 24maart verzuchtingen, bedenkingen e.d. werden doorgegeven
VLOR: voor het eerst heeft de vlor een advies gegeven over het ontwerp van actieplan van Crevits Studietoelagen: hoe je de toelage moet bekomen blijft enorme drempel, bewijzen en documenten doorgeven, moeilijk om dat elk jaar voor het hele gezin weer in orde te brengen
2 Netwerk tegen armoede en Basiseducatie werken nu ook aan iets nieuw: leerrecht van mensen garanderen
Horizontaal overleg:
N.a.v. Vlaams actieplan dat moet opgesteld worden.
We schrijven fiches, die gaan naar de onderhandelingstafel van de ministers.
Fiches: allemaal tot stand gekomen o.b.v. overleg met verenigingen en andere partners.
Maar dan is de vraag wat doen de ministers met die fiches.
Er wordt dan bekeken bij welke thema’s men mogelijks de verkeerde richting kan uitgaan, daarover wordt dan overleg gepland met het kabinet.
Resultaat: 23 actiefiches, waaronder:
1. Kleuterparticipatie: warme overgang van thuis/voorschools naar onderwijs
2. Kostenbeheersing: zeker in secundair zeer zware last op schouders. Sommige scholen gebruiken nog altijd de facturen als selectiemechanisme voor leerlingen
3. M-decreet: bescheiden stap vooruit, maar voor mensen op het terrein lijkt het een revolutie.
Puur o.b.v. SES/thuissituatie kan/mag men niet meer naar buitengewoon onderwijs doorverwezen worden
4. Actieplan samen tegen schooluitval: wordt binnenkort officieel (over spijbelen e.d.) 5. Oriëntering: studiekeuze enz.
6. Studentenmobiliteit: hoger onderwijs, recht op studiebeurs, ook hogere beurzen voor buitenlandse ervaringen
7. Duaal leren: werk en leren samen aanbieden
8. Studiefinanciering, kinderbijslag: twee zaken samenleggen? Zou de procedure kunnen vereenvoudigen en sterker sociaal beleid mogelijk maken
9. Automatische toekenning van studiefinanciering: zal altijd semiautomatische toekenning zijn, er zal altijd nog bevestiging/handtekening van ouder nodig zijn
10. Evaluatie opleiding ervaringsdeskundigen in armoede en sociale uitsluiting:
ervaringsdeskundigen zijn vooral aan de slag bij kind& gezin en andere organisaties; maar op dit moment nog niet bij onderwijs, maar ze worden wel opgeleid, mogelijk in de toekomst 11. Student tutoring: gaat verder dan huiswerkbegeleiding, ook leren leren e.d.
12. Competentie-ontwikkeling armoede: in de lerarenopleidingen –> hoge verwachtingen koesteren. Klasse gaat dat ook ondersteunen en allerlei tools aanmaken
13. STEM: heel veel geld vanuit ministerie naar STEM. Wie heeft daar baat bij? Niet de kwetsbare groepen. Stuk van geld gereserveerd om ook met kwetsbare groepen rond STEM te werken.
Er is ook de idee om te werken met een armoedetoets, een toets van alle regelgeving : minimaal zal dat voor deze thema’s gebeuren:
- Modernisering secundair onderwijs - Studiefinanciering
- Hervorming leerlingenbegeleiding
-> overleg hierover met verenigingen ervaringsdeskundigen e.d.
Vlaanderen kan niet alles alleen, ook afhankelijk van samenwerking met andere niveaus:
- Europa: EU 2020
- Pact 2020 is daar ook op geïnspireerd
- Social investment package: daar ook belangrijk luik over kinderarmoedebeleid - Federaal niveau
- Lokale besturen
- Provincies zijn aan het afslanken, zullen wat armoedebestrijding betreft verdwijnen
3 Participatieluik
Participatie is ingeschreven in het Vlaamse armoedeplan.
Belangrijke kanalen die veel geconsulteerd worden door de Vlaamse overheid:
- Verenigingen waar armen het woord nemen (vwahwn), 52 op dit moment - Vlaams netwerk tegen armoede
-> Moeten aan beleidssignalering doen, zowel op lokaal, Vlaams, federaal niveau - Vzw de link: begeleiding, opleiding en rekrutering van ervaringsdeskundigen (langdurige
armoede-ervaring); zo’n traject voor diploma ervaringsdeskundige duurt 4 jaar.
Kinderarmoedebestrijding
Focus op gezinnen met jonge kinderen van 0-3j:
Cruciale problemen:
Langdurige blootstelling van jonge kinderen aan stress is negatief voor ontwikkeling.
Onregelmatige deelname aan de kleuterklas, te laat op de schoolbanken terechtkomen.
Slechtere gezondheidssituatie.
Belang van het lokaal niveau voor kinderarmoedebestrijding:
Dicht bij de mensen
Lokaal netwerk dat ruimer gaat dan één bepaald levensdomein
Er komt grotere lokale autonomie: meer geld naar lokale besturen zonder dat daar veel regels aan vasthangen, belang van lokale besturen wordt groter.
Extra middelen (4,4 miljoen) voor lokale besturen voor opstarten van zo’n lokale netwerken.
Overheveling van deze middelen (4,4 miljoen) vanaf volgend jaar naar het gemeentefonds.
Vanaf 2016 verdwijnt ook de kleuring van die middelen en gaat dat in de grote pot van middelen -> wordt meer afhankelijk van prioriteiten van het lokaal bestuur.
Vragen/discussie:
- Doelstellingen Pact 2020 en EU 2020: kunnen we daar meer over horen? Het krijgt zoveel gewicht maar tegelijk vrezen we dat ze er niet gaan geraken? Tegelijk ook maatregelen die armoede doen toenemen. Bvb laaggeletterdheid, we moeten naar 3 %, we zitten nu op 15%?! Beetje utopisch?
Het Europees luik is een dubbel verhaal: op sociaal vlak heeft EU eigenlijk geen bevoegdheden, ze kunnen alleen aanbevelingen doen, richtinggevende beleidslijnen uitstippelen waarvan ze hopen dat de lidstaten er iets mee doen. Dat Europees sociaal luik wint wel aan gewicht: EU kan niet blind zijn voor sociale gevolgen van (hardere) economische beleid; het sociale heeft ook impact op het
economische. In Europa wordt er meer en meer gewicht gegeven aan het sociale luik; er wordt vaker aan lidstaten gevraagd wat ze juist doen rond bepaalde thema’s, lidstaten willen dan ook niet
‘afgaan’. Dus lidstaten worden gestimuleerd, maar er is geen sanctiemogelijkheid.
Indicatoren voor armoede gaan bijna overal de verkeerde richting uit. Tot nu toe zijn er met
armoedepact nog geen mensen uit armoede gehaald. België scoort anderzijds niet heel slecht, geen piek in nieuwe mensen in armoede, de crisis werd vrij goed verteerd. Wellicht door sociale zekerheid.
In andere landen zien we wel een toename van mensen die in armoede leven.
Europees kader is niet dwingend maar het geeft wel aan dat stappen moeten gezet worden, maar het is nog heel vrijblijvend.
- Veel vragen rond de sérieux van de intenties van de Vlaamse regering rond armoedebeleid:
Wanneer de Vlaamse regering nu spreekt over armoede hebben ze het eigenlijk over de hele bittere armoede. Bijvoorbeeld een 1euro maaltijd wordt gekoppeld aan huiswerkbegeleiding;
4 dat wordt dan voorgesteld als een structurele maatregel, maar dat gaat maar over een heel kleine niche/ smalle strook van de mensen in armoede van die 10%.
Armoedetoetsen komen er maar op bepaalde thema’s, en bij andere dossiers zijn de teerlingen al geworpen. Het heeft ook te maken met een visie. Visie van de Vlaamse regering dat men pas structureel armoede kan bestrijden als mensen aan het werk geraken. We moeten dit niet
minimaliseren, maar zijn al die mensen nu in staat om meteen een job op te nemen, zijn die jobs er?
Men wil weg van de ‘hangmat’. Vraag is hoeveel hangmatten er zijn, en hoe men die gaat activeren.
Randvoorwaarden voor activering zijn mobiliteit, op een job geraken voor twee weken tijdelijke arbeid, kinderen in een opvang krijgen voor een job die na twee weken al weer gedaan is… Een besef over wat bepaalde maatregelen concreet betekenen voor mensen is er nog niet bij sommige mensen die aan de knoppen zitten.
- Focus op lokaal bestuur: Zelfs binnen lokaal bestuur wordt er heel sterk op eilanden gewerkt.
Er is een noodzaak voor een breed maatschappelijk draagvlak
Kinderarmoedefonds van KBS: hoopten op grote naam/groot project zoals kinderkankerfonds, om in de hoofden van mensen binnen te geraken.
10% kinderarmoede is structurele kindermishandeling.
Er komt een overheveling naar gemeentefondsen, in de hoop dat lokale besturen dat dan ook opnemen.
Het ondersteunen van de armsten van de armsten is nobel; maar als diegenen die daar nog net niet inzitten niet ondersteund worden zitten die daar binnenkort ook.
- Al zeven jaar werkt men aan een pact, nog vijf jaar de tijd, men staat nog nergens, hoe kan dat? Zelfs de automatisering van de schooltoelagen lukt nog niet, hoe komt dat? Er zijn studietoelagen die pas toekomen als schooljaar al gedaan is…
- Mensen die definitief uitgesloten zijn van de arbeidsmarkt, allochtone moeders die heel hooggeschoold zijn in hun land, veel capaciteiten hebben; komen niet in aanmerking voor een functie omdat partner werk heeft, niet in aanmerking omdat ze nog niet straatarm zijn.
- Beleid: men werkt vanuit de overheid meer naar lokaal beleid toe: heeft ook perverse
neveneffecten: iedereen moet nu overleven. Wauw subsidie in gemeente rond armoede: wat gaan we doen? Overal gaan er wat acties gebeuren, maar wat gaat er veranderen? Overal gaat men even armoede leren kennen, moet er eens een persoon in armoede komen spreken. Er is een persoon in armoede die stelde: ‘De diensten zijn er niet voor ons, wij zijn voor de diensten’. Ze worden overal uitgenodigd, overal gaan ze spreken voor organisaties, ze worden een soort lustobject, een armoedegezicht waar iedereen naar wil kijken.
- Brugfiguur in Brugse Poort: veel huisbezoeken, mensen zonder verwarming, elke dag
kinderen met lege brooddozen. Studietoelagen: elk jaar steekt ze heel veel energie in ouders duidelijk maken in wat een studietoelage is en hoe ze die kunnen aanvragen. Briefwisseling is zo ingewikkeld dat ouders er niets van begrijpen, dat je als hulpverlener zelfs echt moet gaat zoeken.
Actieplan: tegen eind mei moet er een actieplan geschreven worden voor de minister rond integratie en inburgering, sommige dingen zullen daar overlappen met armoede.
Ook vanuit de OCMW’s is men grote vragende partij voor automatische toekenning studietoelagen.
Zowel van Vandeurzen als Crevits hebben de intentie om daar zeker stappen in vooruit te zetten, maar het is heel onduidelijk hoe dit zal lopen en wanneer er vorderingen zullen zijn.
- Is het zo opportuun om kinderen zo snel mogelijk naar de crèche te laten gaan? Dat is ook duur, en er zijn wachtlijsten. Waarom niet moeders meer ondersteunen en het kind wel langer bij moeder laten?
5 Kinderarmoede heeft een grote impact op andere domeinen. Veel gedetineerden komen uit een leven in armoede. Men moet vroeg ingrijpen, ondersteuning van kinderopvang, ondersteuning van moeders e.d. rendeert veel meer, op vele domeinen. Daar meer op afstemmen.
We mogen zeker niet het beeld scheppen dat mensen in armoede hun kinderen minder graag zien of er minder goed voor zorgen. Integendeel.
Kinderopvang kan een oplossing bieden om kinderen uit een bepaalde huisvesting te halen e.d.;
maar is ook eerder symptoombestrijding.
In de Vlaamse overheid zitten we met een voortschrijdend inzicht, naar collega ambtenaren toe is er ook veel sensibiliseringswerk nodig; men is al 7 jaar bezig, dat is al lang, terecht, maar er is ook al wel een traject gelopen.
Vanuit de overheid hebben we op participatie ingezet omdat we denken dat we dan een beter beleid voeren.
Armoedetoets: is geen beleidsinstrument, maar zorgt er gewoon voor dat er getoetst wordt of de regelgeving die we uitschrijven dat effect zal hebben dat we beogen. Ook benadrukt dat we participatie willen aan de basis, met misschien een effect dat vwahwn overbevraagd worden, maar we mikken op effectieve participatie en deelname, niet één keer iets komen zeggen.
Belangrijkste kritiek tegen het ‘hangmatmodel’: Heel veel mensen maken nog niet gebruik van waar ze recht op hebben (moest iedereen dat doen zijn we failliet…). Idee dat als mensen ergens terecht komen (sport, school, enz.) en er wordt gemerkt dat ze op bepaalde zaken recht hebben maar het niet hebben, dat ze daarin geholpen moeten worden.
(verslag: Inge Wagemakers)
