Semantiek van Finse causale postposities Ba-scriptie

(1)

Ba-scriptie

(2)

Inhoudsopgave

1. Inleiding ... 3

1.1. Motivatie keuze onderwerp... 3

1.2. Bestaande literatuur over adposities ... 3

1.3. Onderzoeksdoel ... 3

1.4. Beperking onderzoeksgebied en vraagstelling ... 3

1.4.1. Beperking onderzoeksgebied... 3

1.4.2. Vraagstelling... 4

1.5. Aanpak onderzoek... 4

1.5.1. Samenstelling corpus ... 4

1.5.2. Verwerking corpus... 4

1.6. Betekenissen Nederlandse voorzetsels en voorzetseluitdrukkingen ... 4

2. De causale postposities in het Fins ... 6

2.1. Semantiek van johdosta ... 6

2.1.1. Betekenis volgens woordenboeken... 6

2.1.2. Beschrijving semantiek aan de hand van voorbeeldzinnen... 6

2.1.3. Conclusie: betekenis johdosta volgens mijn onderzoek ... 6

2.2. Semantiek van takia ... 6

2.2.3. Conclusie: betekenis takia volgens mijn onderzoek ... 12

2.3. Semantiek van tähden... 12

2.3.3. Conclusie: betekenis tähden volgens mijn onderzoek... 12

2.4. Semantiek van varten... 13

2.4.3. Conclusie: betekenis varten volgens mijn onderzoek... 15

2.5. Semantiek van vuoksi... 15

2.5.3. Conclusie: betekenis vuoksi volgens mijn onderzoek... 20

3. Vergelijking van de behandelde postposities... 21

4. Conclusie... 22

4.1. Samenvatting voorgaande... 22

4.2. Beantwoording hoofdvraag... 22

4.3. Schema waarin de betekenissen verwerkt zijn... 22

5. Bibliografie... 24

6. Appendix Tabel 1. Lexicalisatie van causale adposities ... 26

Tabel 2. Mogelijke betekenissen zinnen met johdosta... 27

Tabel 3. Mogelijke betekenissen zinnen met takia... 28

Tabel 4. Mogelijke betekenissen zinnen met tähden ... 30

Tabel 5. Mogelijke betekenissen zinnen met varten ... 31

(3)

1. Inleiding

1.1. Motivatie keuze onderwerp

Het Fins kent een groot aantal adposities, het kan dan ook niet anders dan dat enkele elkaar overlappen in betekenis. Dit geldt zeker voor de causale postposities johdosta, takia, tähden, varten en vuoksi. Tijdens het schrijven van Finstalige teksten in het kader van mijn studie ben ik er verscheidene keren achter gekomen dat niet elke causale postpositie in elke context gebruikt kan worden. Ik vraag mij dan ook af in hoe verre er betekenisverschillen bestaan tussen de hiervoor genoemde causale postposities. In deze scriptie ga ik aan de hand van een corpus van voorbeeldzinnen proberen te achterhalen waar deze betekenisverschillen uit bestaan, hopende dat dit een leidraad zal vormen bij het gebruik van causale postposities in de Finse taal.

1.2. Bestaande literatuur over adposities

De grammatica’s van de Finse taal behandelen voornamelijk de rectie van adposities, de semantiek wordt nauwelijks behandeld. Aarni Penttilä (PENTTILÄ 1963) behandelt de adposities niet in een afzonderlijk

hoofdstuk, maar als onderdeel van de behandeling van de genitief en de partitief. Penttilä heeft een zeer uitvoerige lijst adposities (337-343, 370, 371), maar behandelt de semantiek van adposities niet. Fred Karlsson (KARLSSON 1982) sorteert pre- en postposities op de naamval die ze bij zich dragen en heeft

voorbeeldzinnen in zijn opsomming opgenomen. Hans Fromm (FROMM 1982) gaat in zijn lijst met adposities

in op de rectie en Duitse betekenis van de adposities, hij geeft enkele equivalenten in het Duits. Iso Suomen Kielioppi (HAKULINEN 2004) wijdt wel een paragraaf aan de betekenisleer van adposities, die in vier

betekenisgroepen ingedeeld zijn. Deze hoofdgroepen zijn weer in subgroepen verdeeld (677, 678). Verder zijn er relatief uitgebreide paragrafen gewijd aan adposities die zijn afgeleid van een substantief, adverbium of verbum. Verder wordt ingegaan op de rectie van adposities en wordt van enkele woorden besproken of het wel of geen adposities zijn.

Ook afzonderlijke artikelen die gewijd zijn aan adposities, gaan nauwelijks in op de semantiek. Zo behandelt Matti Sadeniemi (SADENIEMI 1943) de rectie van de adposities. Paavo Siro (SIRO 1964,p. 40-45 en 64-65)

behandelt in zijn boek Suomen kielen lauseoppi de syntaxis van o.a. adposities. Osmo Ikola (IKOLA 1989)

stelt zich de vraag of woorden zoals ilman en kautta tot de adposities gerekend zouden moeten worden. Zijn onderzoek resulteerde in een betoog dat dit soort woorden niet bij de adposities horen.

1.3. Onderzoeksdoel

Er is weliswaar het een en ander geschreven over Finse adposities, de semantiek is echter nog niet veel belicht. Voor een deel valt dit te verklaren doordat wetenschappers die de Finse taal (zeer) goed beheersen, in de praktijk geen problemen ondervinden met het gebruik van adposities. Voor iemand die de finesses van de taal echter nog moet verkennen, kunnen betekenisverschillen meer problemen opleveren. Het doel van dit onderzoek is dan ook om meer inzicht te verschaffen in de manier waarop de causale postposities in het Fins gebruikt worden, maar met name welke betekenis deze postposities in het Nederlands hebben en wat de Nederlandse equivalenten zijn. Met dit inzicht zou het in de praktijk eenvoudiger moeten zijn om de verscheidene causale postposities correct te gebruiken. Als ik er met dit onderzoek in slaag om eventuele betekenisverschillen bloot te leggen, ben ik naar mijn mening in mijn opzet geslaagd.

1.4. Beperking onderzoeksgebied en vraagstelling 1.4.1. Beperking onderzoeksgebied

(4)

(NS,SADENIEMI ET AL.1962-1964) gelexicaliseerd te zijn. Deze woorden reken ik dan ook niet tot de causale

adposities, maar tot verbuigde substantieven met een causale betekenis.

Het zou kunnen zijn, dat er een onderscheid tussen deze postposities bestaat op syntactisch gebied. In deze scriptie voert het echter te ver om ook op dit gebied onderzoek te doen. Hiervoor zou immers tevens een andere onderzoeksmethode vereist zijn. Omdat voor deze scriptie tijd en ruimte te beperkt zijn voor een onderzoek van een dergelijke omvang, beperk ik mij uitsluitend tot semantische verschillen. In eventueel verder onderzoek zou het wellicht interessant zijn om ook eventuele syntactische verschillen te onderzoeken.

1.4.2. Vraagstelling

Met de hiervoor genoemde beperkingen kom ik tot de volgende vraagstelling:

Welke semantische verschillen bestaan er tussen de Finse causale postposities johdosta, takia, tähden, varten en vuoksi en hoe zou de Nederlandse betekenis er uit moeten zien?

1.5. Aanpak onderzoek

1.5.1. Samenstelling corpus

Om eventuele semantische verschillen tussen de causale postposities te onderzoeken heb ik een corpus samengesteld van 131 voorbeeldzinnen. Dit corpus heb ik samengesteld aan de hand van artikelen op de website van de belangrijkste Finse krant Helsingin Sanomat. Deze website heb ik geraadpleegd in de periode van 21-03-2006 tot en met 09-05-2006. Alle voorbeeldzinnen die in deze scriptie gebruikt worden zijn dan ook afkomstig van Helsingin Sanomat uit deze periode.

1.5.2. Verwerking corpus

Als eerste vertaal ik de verzamelde voorbeeldzinnen uit het Fins in het Nederlands. Daarna ga ik kijken welke alternatieve betekenissen de causale postpositie in het Nederlands zouden kunnen hebben. Hiervoor heb ik gebruik gemaakt van de lijst voorzetsels en voorzetseluitdrukkingen in Algemene Nederlandse spraakkunst (ANS, HAESERYN ET AL. (RED.) 1997, p. 1205). Ik kijk welke voorzetsels en

voorzetseluitdrukkingen in de vertaalde zinnen zouden passen. Als ik mij een beeld heb gevormd van de betekenissen van de afzonderlijke postposities, kan ik de postposities met elkaar vergelijken. Aan de hand van deze vergelijking kan ik dan de conclusies van dit onderzoek uiteenzetten.

1.6. Betekenissen Nederlandse voorzetsels en voorzetseluitdrukkingen

De hier volgende lijst met voorzetsels en voorzetseluitdrukkingen uit Algemene Nederlandse spraakkunst gebruik ik in mijn onderzoek om de betekenis van de Finse causale postposities te achterhalen. Voor de betekenissen van deze lijst heb ik gebruik gemaakt van het Groot woordenboek van de Nederlandse taal (VAN DALE LEXICOGRAFIE 2005)

ANS 1997 Van Dale 2005

Gezien Met het oog op, rekening houdend met

Ingevolge Naar aanleiding van, ten gevolge van, overeenkomstig Krachtens Uit kracht van, ingevolge

Om 11. Ter aanwijzing van de beweegreden van een handeling, syn. wegens

12. Ter aanwijzing van de persoon voor of ten behoeve van wie men een handeling verricht

(5)

Wegens Ter oorzake van, syn. door, om

Gelet op In ogenschouw genomen

In verband met Wel gelexicaliseerd, geen omschrijving Met het oog op Denkende aan, in aanmerking genomen

Naar aanleiding van Daartoe gebracht door, naar de oorzaak en gelegenheid, door iets gegeven Omwille van Ter wille van

Op grond van Om reden van, wegens

Ter wille van Ten behoeve van, om te voldoen aan, met het oog op Uit hoofde van Op grond van, wegens

Uit kracht van Op gezag van, uit hoofde van, gemachtigd door, ingevolge

(6)

2. De causale postposities in het Fins 2.1. Semantiek van johdosta

2.1.1. Betekenis volgens woordenboeken

Volgens Perussanakirja betekent johdosta ‘vuoksi, tähden, takia’. De uitdrukking “sen j., että = siksi että, koska” wordt genoemd, evenals de voorbeeldzinnen: “Onnitella ylennyksen j.” (Feliciteren met een promotie) en “Eräiden yhteensattumien j.” (Vanwege de samenloop van omstandigheden). In beide zinnen is de betekenis te omschrijven als ‘naar aanleiding van’.

Volgens Nykysuomen sanakirja betekent johdosta ‘jk syynä, aiheena, perusteena; perusteella, takia, tähden, vuoksi’. Wederom worden er twee voorbeelden gegeven met het werkwoord ‘onnitella’ (feliciteren). Ook in deze voorbeedzinnen past het Nederlandse ‘naar aanleiding van’.

2.1.2. Beschrijving semantiek aan de hand van voorbeeldzinnen

1. Heikkinen sanoo, että poliisi etsii muutamia miehiä tapauksen johdosta.

Heikkinen zegt dat de politie enkele mannen zoekt naar aanleiding van de gebeurtenis.

2. Kuusankoski nousi tiistaina Voikkaan tehtaan sulkemisen johdosta valtion tukikartalle, kun hallituksen talouspoliittinen ministerivaliokunta vahvisti ehdotuksen tukikartaksi vuosille 2007-2009.

Kuusankoski zette dinsdag, naar aanleiding van de sluiting, de fabriek Voikas op de steunlijst, toen een commissie van het ministerie van Economische Zaken het voorstel voor de steunlijst voor de jaren 2007-2009 bekrachtigde.

3. Times-Picayunen toimitussihteeri Terry Baquet Page halaa kaupunkitoimittaja Manuel Torresia Pulitzer-palkintouutisen johdosta.

Terry Baquet Page, bureauredacteur van Times-Picayune, omhelst plaatselijke redacteur Manuel Torres naar aanleiding van het nieuws over de Pulitzer-prijs.

4. Poliisi ei ole pidättänyt eikä kuulustellut ketään, mutta aikoo puhutella ihmisiä tapahtuneen johdosta. De politie heeft niemand aangehouden of verhoord, maar is wel van plan om mensen aan te spreken in verband met de gebeurtenis.

In al deze zinnen betekent johdosta ’om reden van, ertoe gebracht door’. In deze zinnen past het Nederlandse vanwege, wegens, in verband met en naar aanleiding van.

2.1.3. Conclusie: betekenis johdosta volgens mijn onderzoek

Hoewel ik johdosta slechts vier keer in deze betekenis ben tegen gekomen, kan ik over de betekenis van johdosta wel degelijk conclusies trekken. In alle vier de zinnen die ik ben tegen gekomen is de Nederlandse betekenis van johdosta ‘om reden van, ertoe gebracht door’. In alle zinnen past ‘naar aanleiding van’ goed in de Nederlandse vertaling. Hetzelfde geldt voor de voorbeeldzinnen die de woordenboeken aandragen. Bovendien geeft NS ‘jk syynä, aiheena, perusteena’ als eerste betekenis van johdosta. Het mag duidelijk zijn dat johdosta slechts één betekenis heeft: naar aanleiding van.

2.2. Semantiek van takia

(7)

myöhästyimme” (Door jou kwamen we te laat), “Minun t:ni (minusta) ei kannata huolestua” (Om mij hoeft men zich geen zorgen te maken), “Tein sen sinun t:si” (Ik deed het om jou). In deze zinnen heeft takia telkens een andere betekenis: door (toedoen van) jou, naar mijn mening resp. denkend aan jou. Bij de twee overige voorbeeldzinnen betekent takia ‘om reden van’: “Jäi eläkkeelle sairauden t.” (Ging met pensioen vanwege ziekte) en “Paju soveltuu energianlähteeksi nopeakasvuisuutensa t.” (Wilg is geschikt als energiebron vanwege zijn snelle groei).

Volgens Nykysuomen sanakirja betekent takia ‘tähden, vuoksi, johdosta’. In de daarop volgende voorbeeldzinnen betekent takia telkens ‘om reden van’. Daarnaast worden er nog enkele betekenissen van takia gegeven: jk tarkoituksena, päämääränä (met als doel); jnk ansiosta (dankzij); jnk edestä, hyväksi, eduksi, puolustukseksi tms.: puolesta (voor, ten bate van).

1. Hän on saanut useita tappouhkauksia kuvien takia.

Vanwege de tekeningen heeft hij meerdere doodsbedreigingen gekregen.

2. Pääkaupunkiseudulla Kehä I:n itään menevä liikenne ruuhkautui Pakilan ja Hämeenlinnanväylän välillä puoli yhdeksältä sattuneen peltikolarin takia.

Het verkeer dat op ringweg I rond de hoofdstad in oostelijke richting reed, kwam tussen Pakila en Hämeenlinnanväylä in de file in verband met een aanrijding die om half negen gebeurde.

3. Asiantuntijat seurasivat kaksipäivästä avomarkkinakomitean kokousta tavallista suuremmalla mielenkiinnolla Bernanken ensiesiintymisen takia.

Kenners volgden de tweedaagse vergadering van het comité voor een open markt met een hogere belangstelling dan gebruikelijk in verband met het debuut van Bernanke.

4. Tukea tarvitaan erityisesti lapsen synnyttyä, sillä vauvaperheen elämä voi mennä sekaisin esimerkiksi jatkuvan univelan tai parisuhdeongelmien takia.

Er is vooral steun nodig na de geboorte van het kind, aangezien de levens van jonge ouders in de war kunnen raken vanwege bijvoorbeeld aanhoudend slaaptekort of echtelijke problemen.

5. Rahmania uhkasi kuolemantuomio kääntymyksensä takia. Rahman riskeerde de doodstraf vanwege zijn bekering.

6. Kuolemanrangaistus islamista luopumisen takia on Wikipedia-nettitietosanakirjan mukaan voimassa Saudi-Arabiassa, Qatarissa, Jemenissä, Iranissa, Sudanissa, Afganistanissa ja Mauretaniassa.

Volgens de online encyclopedie Wikipedia kan men in Saudi-Arabië, Qatar, Jemen, Iran, Sudan, Afghanistan en Mauritanië de doodstraf krijgen vanwege afvalligheid van de Islam.

7. Langettavan tuomion tuonut tapaus sattui vuoden 2004 alussa, jolloin yrityksessä koeajalla työskennellyt nainen jäi sairaslomalle raskauden takia.

Het voorval, waar een oordeel over geveld is, had plaats in begin 2004, toen een vrouw die in haar proeftijd werkte, in de ziektewet belandde vanwege haar zwangerschap.

8. Televisiopsykologi Lauri Jalovaara, hänen sisustusarkkitehtipuolisonsa Tea ja heidän esipuberteettia elevä tytärensä Sylvia asuvat isän fobioiden takia toisen kerroksen hieman näköalattomassa huoneistossa.

(8)

9. Onnettomuuden takia liikenne Mannerheimintien pohjoiseen päin menevillä kaistoilla ruuhkautui vajaan tunnin ajaksi.

Vanwege het ongeluk stond het verkeer dat op de Mannerheimintie in noordelijke richting reed bijna een uur in de file.

10. Kissojen takia surmannut mielentilatutkimukseen.

Moordenaar vanwege katten krijgt psychiatrisch onderzoek.

11. Tšekki harkitsee talousavun pyytämistä Euroopan unionilta tulvien takia.

Tsjechië overweegt om de Europese Unie om economische steun te vragen in verband met de overstromingen.

12. Nähtävästi teknisten syiden takia niitä ei ikinä julkaistu.

Ze zijn blijkbaar nooit gepubliceerd vanwege technische oorzaken.

13. Myös tapa laskea vuoden 2005 maataloustuet vuoden 2006 tuloiksi pelkän myöhästyneen maksastusaikataulun takia herättää närää VM:n budjettiosaston ulkopuolella.

Ook de gewoonte om de steun aan de agrarische sector van 2005 bij de inkomsten van 2006 op te tellen slechts vanwege het verlate betalingsschema wekt verontwaardiging buiten de budgetafdeling van het ministerie van financiën.

In TAK1-13 is de betekenis van takia ’om reden van’. De mogelijkheden in het Nederlands zijn vanwege,

wegens en in verband met.

14. Asia on taloudellisen keskustelun kohteena muun muassa sen takia, että valtiovarainministeriön ylijohtajan Lasse Arvelan verotyöryhmä on ehdottanut kone- ja laiteinvestointien poistoaikoihin tiukennuksia.

De zaak is onderwerp van de economische discussie, onder meer gezien het feit dat de belastingwerkgroep van Lasse Arvela, hoofddirecteur van het ministerie van financiën, heeft voorgesteld om de afschrijving van de investeringen in machines en apparaten te zijner tijd aan te schroeven.

15. Ensinnäkin Helsingissä palkat ovat korkeammat kuin muualla osittain pääkaupunkiseudun yleisen hintatason korkeuden takia, mutta myös siksi, että Helsingissä opettajat ovat keskimääräistä koulutetumpia.

Ten eerste zijn de lonen in Helsinki hoger dan elders, gedeeltelijk vanwege de hoogte van het algemene prijspeil in de omgeving van de hoofdstad, maar ook omdat onderwijzers in Helsinki hoger geschoold zijn dan gemiddeld.

16. Tšekissä on julistettu tulvien takia poikkeustila seitsemässä maan kaikkiaan neljästätoista alueesta. In Tsjechië is vanwege de overstromingen de noodtoestand uitgeroepen in zeven van de in totaal veertien regio’s.

17. Talvion mukaan Simple Mindsia ei voi enää bandin suosion takia buukata stadioneille, mutta stadiontunnelma tuotiin tässä tapauksessa klubille.

Volgens Talvio kunnen de Simple Minds gezien hun populariteit niet meer geboekt worden voor stadions, maar wordt de stadionsfeer in dit geval verplaatst naar clubs.

18. Seurojen tilanne on kuitenkin hiukan erilainen muun muassa kansainvälisten otteluiden takia, mutta liiga on halunnut, että ottelusiirroista koituu mahdollisimman vähän haittaa joukkueelle.

(9)

In TAK14-18 betekent takia ’om reden van, rekening houdend met’. In deze zinnen zijn eveneens vanwege,

wegens en in verband met mogelijk, maar ook gezien past in al deze zinnen.

19. Hän seuraa tehtävässään Laila Freivaldsia, joka erosi viime viikolla Muhammed-pilakuvista syntyneen jupakan takia.

In deze functie volgt hij Laila Freivalds op, die vorige week aftrad in verband met de twist die is ontstaan door de Mohammedcartoons.

20. Yli 10 000 evakuoitu Kiinassa teollisuusturman takia.

Meer dan 10 000 mensen geëvacueerd in China naar aanleiding van ongeval in industrie.

21. Kukaan ei loukkaantunut, sillä market tyhjennettiin työntekijöistä ja asiakkaista katosta kuuluneiden paukahdusten takia.

Niemand raakte gewond, aangezien de supermarkt van werknemers en klanten is ontruimd naar aanleiding van knallen die men op het dak hoorde.

Bij TAK19-21 is de betekenis van takia ’om reden van, ertoe gebracht door’, analoog aan JOH1-4. Naast

vanwege, wegens en in verband met behoort in deze zin ook naar aanleiding van tot de mogelijkheden. 22. Toisten lähteiden mukaan hänen oikeudenkäyntinsä vain keskeytettiin teknisten puutteiden takia ja

lähetettiin syyttäjälle uudelleen valmisteltavaksi.

Volgens andere bronnen is zijn proces slechts onderbroken vanwege technische mankementen en is de zaak naar de aanklager gestuurd om deze opnieuw voor te bereiden.

23. Tupakointia halutaan rajoittaa myös yhdenvertaisuuden takia. Men wil roken ook beperken op grond van gelijkwaardigheid.

Bij TAK22 en 23 betekent takia ’om reden van, op grond van’. Naast vanwege, wegens en in verband met

past ook op grond van in deze zin.

24. Pelastusviranomaiset ovat jakaneet eri puolilla maata kymmeniä määräyksiä poistaa lumet julkisten rakennusten katoilta yleisen turvallisuuden takia.

Reddingsinstanties hebben tientallen opdrachten over het land verspreid om de sneeuw van de daken van openbare gebouwen te verwijderen met het oog op de algemene veiligheid.

25. Pankkisalaisuuden takia Vesteri ei kommentoi, harkitseeko Finnvera takuidensa ehtojen tarkistamista. Gelet op het bankgeheim heeft Vesteri niet toegelicht of Finnvera overweegt om de voorwaarden op de garanties te herzien.

26. Laukaassa 450 oppilasta passitettiin viikko sitten kotiin koulun liikuntahallin katon sortumavaaran takia. In Laukaa zijn 450 leerlingen een week geleden naar huis gestuurd met het oog op het instortingsgevaar van de gymzaal van de school.

27. Sisäministeriö on määrännyt laitokset työhön äskeisten kattojen notkahdusten ja sortumien takia.

Het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft gelast dat de instellingen weer aan het werk gaan met het oog op het recente inzakken en instorten van daken.

28. Nyt kun laki on käytännössä kumottu mutta hallitus ei voi kasvojen menettämisen takia asiaa myöntää, tämäkään ei riitä ammattiliitoille ja opiskelijajärjestöille.

(10)

29. Turun telakan edustalla joudutaan jättialuksen takia tekemään jonkin verran ruoppaustyötä.

Voor de werf in Turku moeten nog enige baggerwerkzaamheden gedaan worden met het oog op de komst van het reuzenschip.

30. Järjestäjien mukaan mielenosoitusta ei järjestetä opettajien työpaikkojen takia.

Volgens de organisatoren wordt de betoging niet gehouden met het oog op de banen van onderwijzers.

31. Kansallisooppera voi joutua lomauttamaan työntekijöitään heikon taloustilanteensa takia.

De Nationale opera kan zich genoodzaakt zien werknemers naar huis te sturen gezien haar zwakke financiële situatie.

32. Altaissa on kesällä melko runsaasti vettä muun muassa virkistyskäytön takia.

In de baden is ’s zomers ruimschoots water aanwezig met het oog op onder andere het recreatieve gebruik.

33. ”Kone ja laitepuolella on olemassa riski, että tuotantorakenne yksipuolistuu”, Liikanen totesi poistouudistusehdotuksesta, mutta ei halunnut muun muassa asian poliittisuuden takia ottaa asiaan sillä erää tarkemmin kantaa.

”Bij de machine- en apparatenproductie loopt men het risico, dat de samenstelling van de productie te eenzijdig wordt”, constateerde Liikanen over het hervormingsvoorstel betreffende de afschrijvingen, maar hij wilde, onder andere met het oog op het politieke karakter van de kwestie, dit keer de zaak niet nader becommentariëren.

34. Uusien sotatoimien ”myyminen” amerikkalaisille ei olisi helppoa Yhdysvaltain jättimäisen budjettivajeen ja Irakin sekavan tilanteen takia.

Het ”verkopen” van nieuwe oorlogsbetrekkingen aan de Amerikanen zou niet gemakkelijk zijn gezien het gigantische Amerikaanse begrotingstekort en de verwarrende situatie in Irak.

Bij TAK24-34 is de betekenis van takia ’denkend aan’. In deze zinnen zijn slechts drie varianten mogelijk in

het Nederlands: gezien, gelet op en met het oog op.

35. Grönholm ehti pudota perjantaina rallin kärkipaikalta kymmenenneksi turbovian takia.

Grönholm moest vrijdag zijn koppositie inwisselen voor een tiende plaats als gevolg van een defect van de turbo.

36. Joen pohja on noussut lietteen kertymisen takia.

De rivierbodem is gestegen als gevolg van de ophoping van slib.

37. Lisäksi ammattiliittojen julistaman lakon takia joukkoliikenne takkuili eri puolilla maata ja muun muassa opettajista töissä oli vain osa.

Daarnaast werd, als gevolg van de door de vakbonden uitgeroepen staking, het openbaar vervoer verstoord in verscheidene delen van het land en van onder andere leraren was slechts een deel aan het werk.

38. Kioton sopimusten takia hiilivoimalat seisovat, joten hinta on pomminvarmasti taivaissa.

Als gevolg van het verdrag van Kyoto staan de koolkrachtcentrales stil, waardoor de prijs zeker de lucht in zal schieten.

(11)

De Europese Commissie beslist op haar vergadering op 29 maart of Finland en vijf andere landen voor de Europese rechtbank gedaagd worden als gevolg van hun wed- en kansspelmonopoliën. 40. Tämän vuoden voimakasta kasvua selittää viime vuoden vertailuluku, joka jäi matalaksi

paperiteollisuuden työselkkauksen takia.

De flinke groei van dit jaar kan worden verklaard door de vergelijking met vorig jaar, toen de groei achterbleef als gevolg van een arbeidsconflict in de papierindustrie.

41. De Villepinin mahdollisuudet ovat heikentyneet merkittävästi, sillä hänen suosiolukunsa ovat romahtaneet CPE:n herättämän vastustuksen takia.

De mogelijkheden van De Villepin zijn aanmerkelijk geslonken, aangezien zijn populariteit gekelderd is als gevolg van de tegenstand die het CPE gewekt heeft.

42. Viikko sitten Elbe tulvi Saksan itäosissa kevättulvien takia.

Een week geleden is de Elbe in het oosten van Duitsland overstroomd als gevolg van de voorjaarsoverstromingen.

43. Kysymyksessä on ympäristösuojeluasia, koska suolaliuoksia on ajettu tielle pölyämisen takia.

Het gaat om milieubescherming, omdat zoutoplossingen op de wegen terecht komen als gevolg van de verspreiding van stof.

44. Ilma on edelleen saasteinen harmaata pääkaupunkiseudulla, ja kaukokulkeuman takia myös laajalla alueella Etelä-Suomessa.

De lucht is nog altijd vervuild rond de hoofdstad en als gevolg van de verre verspreiding ook in de wijde omgeving in Zuid-Finland.

Bij TAK35-44 heeft takia een aanmerkelijk andere betekenis. Dit keer is er geen sprake van uitdrukking van

een reden, maar van uitdrukking van een oorzaak (zie HAESERYN ET AL. 1997, p. 1205). In deze zinnen zijn

de Nederlandse woorden uit het schema niet mogelijk, maar is de Nederlandse betekenis als gevolg van. 45. Puolueen puheenjohtaja Tarja Cronberg on sen takia vaarassa pudota eduskunnasta.

Tarja Cronberg, de voorzitter van de partij, loopt daardoor het gevaar om uit het parlement te vallen. 46. Tämän takia Jylhä on rypenyt monenlaisten ristipaineitten ja ennakkoluulojen sekametelisopassa.

Hierdoor heeft Jylhä zich gewenteld in een rumoerige soep van allerlei spanningen en vooroordelen. 47. Vuonna 2003 Ranskan festivaalikesä oli heidän takiaan suurissa vaikeuksissa ja joitakin tärkeitä

festivaaleja muun muassa Aix-en-Provencessa, Montpellierissa ja Marseillessa joudutiin perumaan kokonaan.

Om hun raakte de Franse festivalzomer van 2003 in grote problemen en moesten enkele belangrijke festivals zoals die in Aix-en-Provence, Montpellier en Marseille helemaal afgelast worden.

48. Sen takia yhdistys on menettänyt suuren osan keskeisistä toimihenkilöistään.

Daardoor heeft de vereniging een groot deel van zijn centrale functionarissen verloren.

49. Yhdistys on kärsinyt viimeisen vuoden aikana vakavista hallinnon ristiriidoista, joiden takia monet järjestön toimihenkilöt ovat jättäneet tehtävänsä.

De vereniging heeft het afgelopen jaar ernstige ruzies om het bestuur geduld, waardoor veel functionarissen van de organisatie hun taak neer hebben gelegd.

(12)

Het ongeval gebeurde om 10 uur ’s ochtends, en daardoor stond het verkeer volledig vast van Länsiväylä tot Ringweg I.

In TAK45-50 ten slotte worden vaste uitdrukkingen met takia gebruikt. In deze zinnen worden de volgende

idiomatische uitdrukkingen gebruikt: tämän, sen takia = hier-, daardoor

heidän takiaan = vanwege, om hun (vgl. sinun takiasi) joiden takia = waardoor (vgl. jonka takia)

2.2.3. Conclusie: betekenis takia volgens mijn onderzoek

De woordenboeken geven al aan dat takia een vrij brede betekenis heeft. In mijn voorbeeldzinnen ben ik ook meerdere verschillende betekenissen tegen gekomen, te weten ‘om reden van’ (TAK1-13), ‘rekening

houdend met’ (TAK14-18), ‘ertoe gebracht door’ (TAK19-21), ‘op grond van’ (TAK22en23), ‘denkend aan’ (TAK

24-34) en ‘als gevolg van’ (TAK35-44). Daarnaast wordt takia regelmatig idiomatisch gebruikt in

uitdrukkingen als sen takia en jonka takia (TAK45-50). Takia kan in het Nederlands dan ook op vele

verschillende manieren vertaald worden, zie tabel 3. Het lijkt er op dat takia een redelijk veilige keuze is als men in het Fins een causale postpositie wil gebruiken.

2.3. Semantiek van tähden

De postpositie tähden betekent volgens Perussanakirja ‘vuoksi, takia, johdosta, ansiosta’. Opvallend is dat de eerste voorbeeldzin exact dezelfde is als bij takia: “Jäi eläkkeelle sairauden t.” De andere voorbeeldzinnen zijn “Häpesi poikansa t.”, “Saivat kärsiä minun tähteni”, “minkä tähden?”, “Sen t., että = koska, siksi että”, “nai hänet rahojen t.” en “luontonsa t. suosittu ulkoilualue”.

Volgens Nykysuomen sanakirja betekent tähden ‘jk syynä, aiheena, aiheuttajana, vaikuttimena’. Als synoniemen worden vuoksi, takia en johdosta gegeven. De betekenis die daarnaast aan tähden worden toegeschreven zijn dezelfde als bij takia: ‘jk tarkoituksena, päämääränä’; ‘jnk ansiosta’ en ‘jnk hyväksi, eduksi, puolustukseksi tms.: puolesta’.

1. Kaija Saariahon Adriana Mater-oopperan torstai-illalle aiottu kantaesitys peruuntui Pariisin oopperan pätkätyöläisten lisääntyneen lakkoinnon tähden.

De opera Adriana Mater van Kaija Saariaho, waarvan de première gepland stond voor donderdagavond, werd afgelast vanwege de toegenomen staking in de Parijse opera van de flexwerkers.

In deze zin betekent tähden ‘om reden van, op grond van’, net als TAK22en 23. Varianten in het Nederlands

zijn vanwege, wegens, in verband met en op grond van.

2.3.3. Conclusie: betekenis tähden volgens mijn onderzoek

(13)

2.4. Semantiek van varten

Perussanakirja geeft als betekenis van varten: ‘jtak ajatellen, silmällä pitäen, jnk varalle, hyväksi, tähden, vuoksi’. In de drie voorbeeldzinnen is de betekenis van varten ‘ten behoeve van’. Ook Nykysuomen sanakirja geeft als betekenis ´jnk hyväksi, varalle, jtak silmällä pitäen; tähden, vuoksi.‘ De woordenboeken zijn dus vrij eenduidig over de betekenis van varten.

1. Selluhankkeiden vastustajat ovat osoittaneet, että nykyiset puupellot ja niiden materiaali voitaisiin käyttää paljon työvoimatehokkaammin esimerkiksi huonekalujen ja talojen rakentamiseen tai energialähteenä kuin sellun keittämiseen vientiä varten.

Tegenstanders van het pulpproject hebben aangetoond, dat de bosbouw en het hout veel arbeidseffectiever gebruikt zouden kunnen worden, bijvoorbeeld voor het bouwen van meubels en huizen of als energiebron, dan het koken van pulp voor de export.

2. Tiedot perustuvat Tilastokeskuksen kuluttajabarometriin, jota varten haastateltiin 1.-17. maaliskuuta 1567 Suomessa asuvaa henkilöä.

De gegevens zijn afkomstig van de consumentenbarometer van het bureau voor de statistiek, waarvoor tussen 1 en 17 maart 1567 mensen die in Finland wonen, geïnterviewd zijn.

3. Jylhä vahvisti sunnuntaina Kotkassa, että ei jätä hakemustaan uutta päävalmentajapestiä varten.

Jylhä benadrukte zondag in Kotka, dat hij zich niet voordraagt voor de functie omwille van een plek als hoofdcoach elders.

4. Oikeus määräsi heidät pidettäväksi vangittuna rangaistuksen täytäntöönpanoa varten.

Justitie bepaalde dat ze in hechtenis genomen moesten worden omwille van de uitvoering van hun straf.

5. Kaksi Hankenin opiskelijaa kartoitti selvitystä varten kotimaisten kielten käyttöä 130 keskisuuressa yrityksessä.

Twee studenten van Hanken hebben omwille van een verslag het gebruik van Fins en Zweeds in 130 middelgrote bedrijven in kaart gebracht.

6. Uraanin rikastamista varten tarvitaan tuhansia sentrifugeja.

Voor de verrijking van uranium zijn duizenden centrifuges nodig.

7. Kalliomäki joutui luopumaan lakihankkeesta, kun kehitysmaiden opiskelijoita varten suunnitettua stipendijärjestelmää ei saatu ajoissa valmiiksi.

Kalliomäki moest afstand doen van zijn wetsplannen, omdat het ontworpen studiebeurssysteem voor studenten uit ontwikkelingslanden niet op tijd klaar zou zijn.

8. “Emme ole täällä pelkästään itseämme varten vaan myös nuorempia sisaruksiamme varten”.

“We zijn hier niet alleen omwille van onszelf, maar ook omwille van onze jongere broers en zussen.” 9. Taylor katosi, kun hänet aiottiin pidättää oikeudenkäyntiä varten.

Taylor verdween, toen men hem aan wilde houden omwille van een proces. 10. Vähän sen jälkeen poliisi pidätti minut kuulusteluja varten.

(14)

11. Taloustutkimus haastatteli tutkimusta varten reilut 1 900 suomalaista.

Het bureau voor de statistiek interviewde omwille van het onderzoek ruim 1900 Finnen. 12. Tarja Halosen kuluista vaaleja varten saatu puoluetuki kattoi 653 000 euroa.

De ondersteuning uit de partijkas voor de uitgaven van Tarja Halonen voor de verkiezingen bedroeg 653.000 euro.

13. Nykyistä laajempia koulutuskuntayhtymiä tai palvelupiirejä toisen asteen koulutusta varten on kaavailtu sekä pääkaupunkiseudulla että Lapissa.

Zowel in de regio rondom de hoofdstad als in Lapland staan onderwijsbonden van gemeenten of servicekringen ter wille van het onderwijs op de middenschool gepland, die breder dan tegenwoordig zijn.

14. Pitääkö käteen laittaa kisaa varten jonkinlainen kevyt lasta.

Zou omwille van de race een soort lichte spalk om mijn hand gebonden moeten worden. 15. Kyselyä varten on haastateltu satatuhatta äänestäjää.

Voor de enquête zijn honderdduizend kiezers geïnterviewd.

16. Nuolitien ja Tähdenlennontien välinen alue noin sadan metrin matkalta jäi eristyksiin yön yli poliisin tutkimuksia varten.

Het gebied tussen Nuolitie en Tähdenlennontie, dat ongeveer 100 meter beslaat, bleef tot na de nacht afgesloten omwille van het politieonderzoek.

17. Luottamusindikaattorin tiedot perustuvat Tilastokeskuksen kuluttajabarometriin, jota varten haastateltiin 3.-20. huhtikuuta 1514 Suomessa asuvaa ihmistä.

De gegevens van de vertrouwensindicatie komen van de consumentenbarometer van het bureau voor de statistiek, waarvoor tussen 3 en 20 april 1514 in Finland woonachtige mensen geïnterviewd zijn.

18. Jos sairaala on pitänyt sisällä tupakointipisteen, se on usein psykiatrisia potilaita varten.

Als een ziekenhuis binnen een rookplek ingericht heeft, is dit vaak omwille van psychiatrische patiënten.

19. "Olen myös kehottanut paikallisia lähettämään lintuja Helsinkiin näytteenottoa varten", Palmu kertoo. "Ik heb ook plaatsgenoten verzocht om vogels naar Helsinki te sturen voor het nemen van monsters", vertelt Palmu.

20. Näytteenottoa varten pitäisi päästä paikalle mielellään samana päivänä, kun linnut on havaittu kuolleeksi. Voor het nemen van monsters zou men het liefst nog dezelfde dag, dat de vogels dood gevonden zijn, ter plaatse moeten zijn.

21. Taloustutkimus Oy haastatteli kyselyä varten huhtikuussa noin 1 900 suomalaista.

Het economische onderzoeksbureau Taloustutkimus ondervroeg in april ongeveer 1900 Finnen voor de enquête .

22. Kaivinkonetta varten makasiinin seinään raivattiin suuri aukko.

Omwille van de graafmachine is in de muur van het pakhuis een groot gat gemaakt.

(15)

Daarnaast zou, omwille van de coördinatie van het brancheonderzoek, een topkenniscentrum ingesteld kunnen worden, stelt de levensmiddelenbranche voor.

In alle bovenstaande zinnen betekent varten ‘ten behoeve van’. In het Nederlands kan in al deze zinnen omwille van of ter wille van gebruikt worden. Soms is echter ten behoeve van of voor mooier Nederlands. Ook vanwege heeft de betekenis ‘omwille van’, maar in sommige zinnen komt dit wellicht voor als verouderd Nederlands.

2.4.3. Conclusie: betekenis varten volgens mijn onderzoek

De woordenboeken geven als betekenis ‘silmällä pitäen, jnk varalle’. In het Nederlands kan de betekenis van varten omschreven worden als ‘ten behoeve van’. De voorzetseluitdrukkingen waarmee varten in het Nederlands vertaald kan worden zijn omwille van en ter wille van. In alle 23 voorbeeldzinnen is dit de betekenis van varten. Net als johdosta heeft varten dan ook een duidelijk afgebakende betekenis.

2.5. Semantiek van vuoksi

Volgens Perussanakirja betekent vuoksi ‘tähden, takia, johdosta, ansiosta’. De voorbeeldzinnen hebben vrij uiteenlopende betekenissen, bijvoorbeeld ‘om reden van’, de betekenis die PS omschrijft als ‘saadakseen’ en voorbeelden met de betekenis ‘puolesta’.

Nykysuomen sanakirja geeft als hoofdbetekenis van vuoksi ‘jk syynä, aiheena, vaikuttimena, tähden, takia’. Daarnaast worden ongeveer dezelfde aanvullende betekenissen genoemd als voor takia en tähden, te weten ‘jk päämääränä, tarkoituksena, silmällä pitäen’, ‘jnk johdosta, ansiosta, perusteella’, ‘jnk eduksi, hyväksi, puolesta’.

1. Hän ei usko, että keikkafirmat vetäisivät hakijat niinkään rahan vuoksi, mutta oman työn ja työmäärän hallinta voi houkuttaa.

Hij gelooft niet dat uitzendbureaus sollicitanten zozeer vanwege het geld aan zouden trekken, maar controle over hun eigen werk en de hoeveelheid ervan kan verleidelijk zijn.

2. Erikoiskoe keskeytettiin onnettomuuden vuoksi.

De bijzondere test werd onderbroken vanwege het ongeluk.

3. Neste Oilin Porvoon biodieseltehtaan rakennustöihin osallistuvat komennusmiehet ovat ilmoittaneet jatkavansa mielenilmaustaan päivärahasovelluksista syntyneiden erimielisyyksiä vuoksi.

De teamleiders van biodieselfabriek Neste Oil Porvoo, die hebben deelgenomen aan de bouwwerkzaamheden, hebben bekend gemaakt dat ze doorgaan zich te uiten vanwege de meningsverschillen die zijn ontstaan over de toepassing van daggeld.

4. Lomautusaika voi osua kesälle 2007, jolloin Kansallisooppera on suljettuna remontin vuoksi neljän kuukauden ajan toukokuusta alkusyksyyn.

In de zomer van 2007, als de Nationale Opera 4 maanden lang, van mei tot het begin van de herfst, gesloten is in verband met de verbouwing, kan er sprake zijn van verplicht verlof.

5. Poliisi on pidättänyt tapauksen vuoksi 40-vuotiaan paikkakuntalaisen miehen.

(16)

In verband met het bewolkte weer was de gedeeltelijke zonsverduistering van woensdagmiddag in Finland slecht te zien.

7. Suuri osa tallinnalaisista oli huolissaan öljykatastrofin vuoksi.

Een groot deel van de inwoners van Tallinn was bezorgd vanwege de olieramp. 8. Tallinnan kaupunginjohtaja kutsui maanantaina kokoon kriisi-istunnon öljytuhon vuoksi.

De burgemeester van Tallinn riep maandag een crisisvergadering bijeen in verband met de olieschade.

9. Kattopalkkien murtumisen vuoksi suljettu Savonlinnan Prisma avattiin asiakkaille jälleen maanantaina. De Prisma in Savonlinna, die in verband met afgebroken plafondbalken gesloten was, ging maandag weer open voor klanten.

10. Potilasmäärät ovat tehyläisten arvion mukaan kasvaneet hoitotakuun vuoksi, mutta hoitajia on vain harvoin lisätty.

Het aantal patiënten is naar schatting van de belangenorganisatie voor zorgwerknemers gestegen vanwege de zorggarantie, maar het aantal verplegers stijgt zelden.

11. Viime torstaina esitys peruttiin lakon vuoksi.

Afgelopen donderdag werd de voorstelling afgelast in verband met de staking.

12. Tallinnaan ankkuroiden puolalaisen sukellusveneen Orzelin onnistui vartioinnin hölläkätisyyden vuoksi paeta 17. syyskuuta.

Het lukte de Poolse onderzeeboot Orzel, die in Tallinn voor anker was gegaan, om op 17 september te vluchten vanwege de besluiteloosheid van de bewaking.

In VUO1-12 betekent vuoksi, net als TAK1-13, ‘om reden van’. In het Nederlands passen vanwege, wegens

en in verband met in deze zinnen. In VUO1en 7is volgens mij ook om mogelijk.

13. Sekä lasten vanhemmat että päivänhoidon työntekijät ovat olleet huolestuneita hoidon laadusta ja lasten turvallisuudesta silloin, kun asetuksen määrittämiä ryhmäkokojen enimmäismääriä tilapäisesti ylitetään esimerkiksi sijaisten puutteen vuoksi.

Zowel de ouders van de kinderen als de werknemers van de dagopvang zijn bezorgd over de kwaliteit van de opvang en de veiligheid van de kinderen als de in het statuut vastgelegde maximale groepsgrootte tijdelijk verhoogd wordt gezien bijvoorbeeld het gebrek aan invallers.

14. Hanke oli valiokunnan esityslistalla jo 6. maaliskuuta, mutta valtiovarainministeriö halusi lykätä päätöstä budjettikehysneuvotteluiden vuoksi.

Het comité had de onderneming al op 6 maart op de agenda staan, maar het ministerie van financiën wilde de beslissing uitstellen gezien de onderhandelingen over de beraming van het budget.

15. Posti kertoo tiedotteessaan joutuvansa sopeuttamaan toimintojaan uudelleen kohoavien tuotantokustannusten, viestinnän sähköistymisen ja palveluihin kohdistuvien hintapaineiden vuoksi.

Het postbedrijf meldt in de mededeling dat het zijn werkzaamheden aan moest passen in verband met het opnieuw stijgen van de productiekosten, de digitalisering van communicatie en vanwege het feit dat service gericht is op prijsdruk.

16. Monimutkaisen vaalijärjestelmän vuoksi kokonaistulos valmistuu aikaisintaan maanantaina puoleen yöhön mennessä.

(17)

In VUO13-16 betekent vuoksi ‘om reden van, rekening houdend met’, analoog aan TAK14-18. In het

Nederlands is naast vanwege, wegens en in verband met ook gezien mogelijk.

17. Vuonna 2000 Freivalds joutui eroamaan oikeusministerin virasta edullisesta asuntokaupasta syntyneen kohun vuoksi.

In 2000 moest Freivalds ontslag nemen als minister van justitie naar aanleiding van de opwinding die ontstond over de aankoop van een woning.

18. Cassinin vaimon mukaan taitelija kuoli Long Islandin sairaalassa, johon hänet oli viety aivoverenkierron häiriön vuoksi.

Volgens de echtgenote van Cassini is de kunstenaar overleden in het ziekenhuis van Long Island, waar hij heen gebracht was naar aanleiding van een bloedsomloopstoring in de hersenen.

19. Joka kymmenes järjestö joutuu epäselvyyksien vuoksi erityistarkastukseen.

Één op de tien bedrijven kreeg een buitengewone inspectie naar aanleiding van onduidelijkheden. 20. Yhdysvaltain kongressi tyhjennettiin maanantaina sähkövian vuoksi, kertoi poliisi.

Het congres van de Verenigde Staten werd maandag ontruimd naar aanleiding van een stroomstoring, vertelde de politie.

21. Tulvavesien vuoksi jouduttiin Tšekissä evakuoimaan viikonvaihteessa yli 10.000 ihmistä.

In verband met het overstromingswater moesten er in Tsjechië dit weekend meer dan 10.000 mensen geëvacueerd worden.

Bij VUO17-21 betekent vuoksi ‘om reden van, ertoe gebracht door’. Deze zinnen zijn vergelijkbaar met JOH

1-4en TAK19-21, in het Nederlands zijn vanwege, wegens, in verband met en naar aanleiding van mogelijk.

22. Valtaosa ei myöskään jäisi toimettomaksi, jos työkaverit pilkkaisivat ulkomaalaista työntekijää rodun tai ihonvärin vuoksi.

Een meerderheid zou ook niet passief toekijken, als collega’s buitenlandse werknemers zouden bespotten om hun ras of huidskleur.

23. Ammattiliittoja uudistus on raivostuttanut paitsi sisältönsä vuoksi myös siksi, että de Villepin ryhtyi sen säätämiseen neuvottelematta työntekijänjärjestöjen kanssa.

De hervorming wekte niet alleen de woede van de vakbonden op grond van zijn inhoud, maar ook omdat De Villepin de wet uitgewerkt heeft zonder met werknemersorganisaties te onderhandelen. 24. Maailman suurin sanomalehtipaperin valmistaja norjalainen Norske Skog antoi maanantaina potkut

konsernijohtaja Jan Oksumille yhtiön heikon tuloskehityksen vuoksi.

Het Noorse Norske Skog, de grootste producent van krantenpapier ter wereld, ontsloeg maandag directeur Jan Oksum in verband met de zwakke inkomstenontwikkeling van het bedrijf.

25. Marraskuussa Allianssi purki sopimuksensa Yen ja Surayn kanssa mm. hoitamatta jääneiden velvoitteiden vuoksi.

In november ontbond de Alliantie de overeenkomst met Yen en Suray in verband met o.a. het niet nakomen van overgebleven verplichtingen.

26. ”Kansainvälinen” tarkoittaa käytännössä Yhdysvaltoja, joskin Euroopan unionille voi sen taloudellisen vaikutuskyvyn vuoksi ilmaantua jonkin verran sananvaltaa.

(18)

De betekenis van vuoksi in VUO22-26 is, analoog aan TAK22en 23 en TÄH1, ‘om reden van, op grond van’. In

het Nederlands zijn vanwege, wegens, in verband met en op grond van mogelijk. In VUO22 en 23 behoort

ook om tot de mogelijkheden.

27. Hän arvioi, että Musiikkitalon tontille ei edes voida makasiinien osittaisen suojelun vuoksi rakentaa kunnollista taloa.

Hij schatte dat op het perceel van het Muziekhuis niet eens een fatsoenlijk huis gebouwd zou kunnen worden gelet op de gedeeltelijke bescherming van de pakhuizen.

28. Valtio on yrittänyt myydä yhtiötä useaan otteeseen vuodesta 2000 lähtien kasvavien velkojen vuoksi. De staat heeft vanaf 2000 meerdere keren geprobeerd om het bedrijf te verkopen met het oog op de toenemende schulden.

29. Käräjäoikeus päätti käsitellä juttua tapauksen arkaluontoisuuden ja alaikäisten lasten edun vuoksi suljetuin ovin.

De rechtbank heeft besloten om de zaak, met het oog op de delicaatheid en het belang van de minderjarige kinderen, achter gesloten deuren te behandelen.

30. Laajan remontin tekeminen Ranskan työlainsäädäntöön olisi kuitenkin ammattiliittojen vastustuksen vuoksi poliitikoille erittäin vaikeaa.

Een grote verandering van de Franse arbeidswetgeving zou echter, met het oog op het protest van de vakbonden, erg moeilijk voor de politici zijn.

31. Sekin kuitenkin osoitti, kuinka vaikeaa ellei tuiki mahdotonta merkittävien pakotepäätösten tekeminen olisi, lähinnä pysyvien jäsenten Kiinan ja Venäjän vastustuksen vuoksi.

Dat geeft echter ook aan hoe moeilijk, zoniet volstrekt onmogelijk het zou zijn om aanzienlijke sanctiemaatregelen op te leggen, in eerste instantie gezien het protest van de vaste leden China en Rusland.

32. Varhain maanantaiaamuna näytti kuitenkin siltä, että aasialaismaan poliittinen kriisi jatkuu vaalituloksen vuoksi.

Maandagochtend vroeg leek het er echter op dat de politieke crisis in het Aziatische land doorgaat gezien de verkiezingsuitslag.

33. Noin puolelle Tšekin alueista on julistettu hätätila tulvauhkan vuoksi.

In ongeveer de helft van de streken in Tsjechië is de noodtoestand uitgeroepen met het oog op een dreigende overstroming.

34. Huonokuntoisilla radoilla routa pääsee liikuttamaan radan päällysrakennetta, jolloin matkustusmukavuuden ja liikenteen turvallisuuden vuoksi junien nopeuksia on alennettava.

Op spoorrails van slechte kwaliteit kan nachtvorst de bovenbouw van het spoor in beweging zetten, waardoor de snelheid verlaagd moet worden met het oog op het reiscomfort en de verkeersveiligheid. Net als in TAK24-34is de betekenis van vuoksi in VUO27-34‘denkend aan’. In het Nederlands passen gezien,

gelet op en met het oog op in de zin.

35. Tähän vaikutti esimerkiksi osinkotulojen pieneneminen vuoden 2004 veromuutoksen vuoksi.

Het kleiner worden van de inkomsten uit dividend ten gevolge van de belastingwijziging van 2004 heeft hier bijvoorbeeld ook aan bijgedragen.

(19)

37. Pekkarisen mukaan riskien toteutuminen täysimääräisenä vaatisi mullistusta koko risteilyalalla esimerkiksi sodan tai jonkin muun katastrofin vuoksi.

Volgens Pekkarinen is voor het volledig uitkomen van de risico’s een revolutie in het hele cruisegebied nodig, als gevolg van bijvoorbeeld oorlog of een andere catastrofe.

38. Millainen vastuu kokeilijan kuolemasta on miehellä, jonka tarjoaman lääkeaine Subutexin vuoksi nuori nainen kuoli?

Welke verantwoordelijkheid voor de dood van een proefpersoon heeft de man die het medicijn Subutex aanbood, waardoor een jonge vrouw stierf?

39. Tämä voi tarkoittaa monen parlamenttipaikan jäävän täyttymättä vaalitavan vuoksi.

Dit kan betekenen dat veel parlementszetels onbezet blijven ten gevolge van de verkiezingswijze. 40. Metsäkone lopetti työt Greenpeacen Harry Upmalin (oik.), Matti Liimataisen ja Nadja Thanin iskun vuoksi

Malahvian Sääskiahossa.

De bosbouwmachine stopte met werken door actie in Malahvia Sääskiaho van Harry Upmal (r.), Matti Liimatainen en Nadja Than van Greenpeace.

41. Somaliassa ja Keniassa miljoonat ihmiset kärsivät nälästä pahan kuivuuden vuoksi. In Somalië en Kenia lijden miljoenen mensen honger als gevolg van ernstige droogte.

In VUO35-41 heeft vuoksi de betekenis ‘als gevolg van’, zie de toelichting bij TAK35-44.Naast als gevolg van

zijn ook bijvoorbeeld door en ten gevolge van mogelijk.

42. Tämän vuoksi osa matkustajista jopa välttää joukkoliikennettä iltaisin ja viikonloppuisin.

Hierdoor vermijdt een deel van de reizigers het openbaar vervoer zelfs ’s avonds en in het weekend. 43. Sekä oopperan kevät- että syyskausi jäävät tämän vuoksi normaalia lyhyemmiksi.

Zowel het voor- als het naseizoen van de opera is hierdoor korter dan normaal.

44. Opiskelijoiden mukaan Törhösen aika on mennyt osaston johtamiseen, minkä vuoksi sekä opetus että opiskelurauha ovat kärsineet.

Volgens studenten is de tijd van Törhönen besteed geweest aan het leiden van de afdeling, waardoor zowel het onderwijs als de studierust geleden hebben.

45. Tällaisia palveluita ei kuitenkaan ole vielä tarjolla riittävästi, minkä vuoksi niiden kysyntä nousee VTT:n mukaan lähitulevaisuudessa suuresti.

Deze soorten service zijn echter nog onvoldoende voorhanden, waardoor de vraag hiernaar volgens VTT in de nabije toekomst flink zal stijgen.

46. ”Sen vuoksi nyt näyttää siltä, että Sotamaa on innolla kannattanut minua.” ”Daardoor lijkt het nu alsof Sotamaa me enthousiast gesteund heeft.”

47. Häneltä kysyttiin, minkä vuoksi muotoilu vakavasta uhasta ei kelvannut Venäjälle.

Hem werd gevraagd waarom de vormgeving van een serieuze dreiging niet goed genoeg was voor Rusland.

(20)

49. Neuvotteluilmapiiri on kuitenkin erittäin huono ja lakko entistä todennäköisempi, minkä vuoksi GM:n osakekurssi jatkoi jyrkkää alamäkeään myös perjantain pörssikaupassa.

De onderhandelstemming is echter heel slecht en een staking waarschijnlijker dan eerder, waardoor de aandeelkoers van GM ook op de beurshandel van vrijdag steil bergafwaarts ging.

50. Komissiolle on tehty sen vuoksi useita valituksia kilpailun rajoittamisesta.

De commissie heeft om die reden verscheidene klachten over de begrenzing van de wedstrijd ingediend.

Net als takia (TAK45-50)wordt ook vuoksi idiomatisch gebruikt. VUO42-50zijn hier voorbeelden van. In deze

zinnen worden de volgende idiomatische uitdrukkingen met vuoksi gebruikt: tämän, sen vuoksi = hier-, daardoor

minkä, jonka vuoksi = waarom, waardoor

2.5.3. Conclusie: betekenis vuoksi volgens mijn onderzoek

Vuoksi heeft zeer uiteenlopende betekenissen, te weten ‘om reden van’ (VUO1-12), ‘rekening houdend met’

(VUO13-16), ‘ertoe gebracht door’ (VUO17-21), ‘op grond van’ (VUO22-26), ‘denkend aan’ (VUO27-34) en ‘als

gevolg van’ (VUO35-41). Daarnaast wordt vuoksi veelvuldig idiomatisch gebruikt (VUO42-50). Ook de

(21)

3. Vergelijking van de behandelde postposities

De postposities die het meest afwijkend zijn in betekenis, zijn johdosta en varten. De betekenis van johdosta wordt in het Fins omschreven als ‘jk syynä, aiheena, perusteena’. In het Nederlands is de betekenis van johdosta ‘naar aanleiding van’. Ook varten wijkt af in betekenis van de andere postposities. In het Fins wordt de betekenis van varten omschreven als ‘jtak silmällä pitäen, jnk hyväksi, varalle’. In het Nederlands betekent dit ‘ten behoeve van, omwille van’.

De overige drie postposities; takia, tähden en vuoksi; zijn onderling inwisselbaar. In de woordenboeken worden deze postposities dan ook vaak als synoniemen gegeven. Het is echter opvallend, dat ik tähden bij het samenstellen van mijn corpus nauwelijks tegen ben gekomen, ik heb slechts één voorbeeldzin met tähden kunnen vinden, terwijl ik takia en vuoksi met grote regelmaat tegen ben gekomen. In de woordenboeken wordt niet gemeld dat tähden weinig gebruikt wordt, het wordt als een volwaardig synoniem voor takia en vuoksi beschouwd.

Deze laatste drie postposities kunnen meerdere betekenissen bij zich dragen. Tijdens dit onderzoek heb ik de betekenissen in de voorbeeldzinnen in de volgende categorieën ingedeeld:

• Om reden van

Vanwege, wegens, in verband met • Om reden van, rekening houdend met

Gezien, vanwege, wegens, in verband met • Om reden van, ertoe gebracht door

Vanwege, wegens, in verband met, naar aanleiding van • Om reden van, op grond van

Vanwege, wegens, in verband met, op grond van • Denkend aan

Gezien, gelet op, met het oog op • Als gevolg van

Als gevolg van, ten gevolge van, door

(22)

4. Conclusie

4.1. Samenvatting voorgaande

Ik heb de zinnen met de postposities johdosta, takia, tähden, varten en vuoksi uit de artikelen van Helsingin Sanomat gehaald. Vervolgens heb ik de zinnen vertaald en bij elke zin bekeken welke betekenis de postpositie in de zin heeft en heb ik deze naar betekenis gecategoriseerd. Aan de hand van deze categorieën heb ik de betekenis van de verschillende postposities kunnen analyseren en de betekenissen met elkaar vergeleken.

De postposities takia, tähden en vuoksi zijn synoniemen, hoewel ik tähden nauwelijks tegen ben gekomen in de artikelen. De betekenis van deze drie postposities is in te delen in zes groepen: ‘om reden van’, ‘rekening houdend met’, ‘ertoe gebracht door’, ‘op grond van’, ‘denkend aan’ en ‘als gevolg van’. In de tabellen in de appendix is na te lezen welke voorzetsels en voorzetseluitdrukkingen er in het Nederlands gebruikt kunnen worden.

De postpositie johdosta heeft slechts één van de voorgaande betekenissen: ‘ertoe gebracht door’. In het Nederlands kan de voorzetseluitdrukking ‘naar aanleiding van’ gebruikt worden. De postpositie varten ten slotte heeft een betekenis die niet weergegeven kan worden door één van de overige onderzochte postposities: ‘ten behoeve van’. In het Nederlands kan ‘omwille van’ of ‘ter wille van’ gebruikt worden.

4.2. Beantwoording hoofdvraag

In hoofdstuk 1.4.2 heb ik de volgende hoofdvraag gesteld:

Welke semantische verschillen bestaan er tussen de Finse causale postposities johdosta, takia, tähden, varten en vuoksi en hoe zou de Nederlandse betekenis er uit moeten zien?

Nu ik mijn onderzoek heb afgerond ben ik in staat om de hoofdvraag te beantwoorden. Er bestaan geen semantische verschillen tussen takia, tähden en vuoksi. Deze drie postposities kunnen zes verschillende betekenissen bij zich dragen. In de opsomming hieronder is te zien welke Nederlandse voorzetsels en voorzetseluitdrukkingen gebruikt kunnen worden bij de verschillende betekenissen.

• Om reden van

Vanwege, wegens, in verband met • Om reden van, rekening houdend met

Gezien, vanwege, wegens, in verband met • Om reden van, ertoe gebracht door

Vanwege, wegens, in verband met, naar aanleiding van • Om reden van, op grond van

Vanwege, wegens, in verband met, op grond van • Denkend aan

Gezien, gelet op, met het oog op • Als gevolg van

Als gevolg van, ten gevolge van, door

De postpositie johdosta heeft slechts de betekenis ‘om reden van, ertoe gebracht door’. In het Nederlands kunnen dan ook de voorzetsels en voorzetseluitdrukkingen vanwege, wegens, in verband met en naar aanleiding van gebruikt worden.

De postpositie varten heeft een afwijkende betekenis: ‘ten behoeve van’. In het Nederlands kunnen in deze zinnen de voorzetseluitdrukkingen omwille van en ter wille van gebruikt worden.

(23)

Wil men in een Finstalige tekst gebruik maken van een causale postpositie, dan kan met het schema hieronder bepaald worden welke postpositie in het Fins geschikt is.

jo hd os ta ta ki a tä hd en va rt en vu ok si om reden van X X X

om reden van, rekening houdend met X X X om reden van, ertoe gebracht door X X X X

om reden van, op grond van X X X

denkend aan X X X

als gevolg van X X X

(24)

5. Bibliografie

Van Dale Lexicografie 2005: Groot woordenboek van de Nederlandse taal. Utrecht, Antwerpen

Haarala, Risto et al. (toim.) 1990-94: Suomen kielen perussanakirja. Kotimaisten kielten tutkimuskeskuksen julkaisuja 55. Helsinki

Haeseryn, Walter et al. (red.) 1997: Algemene Nederlandse spraakkunst. Groningen, Deurne Hakulinen, Auli et al. 2004: Iso Suomen kielioppi. Hämeenlinna

Fromm, Hans 1982: Finnische Grammatik. Heidelberg

Ikola, Osmo 1989: Post- ja prepositioiden rektiosijoista. SJ 31 – 31-37 Karlsson, Fred 1982: Suomen peruskielioppi. Pieksämäki

Sadeniemi, Matti 1943: Post- ja prepositioista ja niiden rektiosta. Vir. 47 – 40-46 Sadeniemi, Matti et al. (toim.) 1962-64: Nykysuomen sanakirja. Porvoo

Siro, Paavo 1964: Suomen kielen lauseoppi. Helsinki SJ = Sananjalka

Penttilä, Aarni 1963: Suomen kielioppi. Porvoo, Helsinki Vir. = Virittäjä

(25)

Inhoudsopgave

Tabel 1. Lexicalisatie van causale adposities ... 26

Tabel 2. Mogelijke betekenissen zinnen met johdosta... 27

Tabel 3. Mogelijke betekenissen zinnen met takia... 28

Tabel 4. Mogelijke betekenissen zinnen met tähden ... 30

Tabel 5. Mogelijke betekenissen zinnen met varten ... 31

(26)

(27)

(28)

Tabel 3. Mogelijke betekenissen zinnen met takia ge zi en in ge vo lg e kr ac ht en s om vanw eg e w eg en s ge le t o p in v er ba nd m et m et h et o og o p na ar a an le id in g va n om w ill e va n op g ro nd v an te r w ill e va n ui t h oo fd e va n ui t k ra ch t v an 1 X X X 2 X X X 3 X X X 4 X X X 5 X X X X 6 X X X 7 X X X 8 X X X X 9 X X X 10 X X X 11 X X X 12 X X X X 13 X X X 14 X X X X 15 X X X X 16 X X X X 17 X X X X 18 X X X X 19 X X X X 20 X X X X 21 X X X X 22 X X X X 23 X X X X 24 X X X 25 X X X 26 X X X 27 X X X 28 X X X 29 X X X 30 X X X 31 X X X 32 X X X 33 X X X 34 X X X 35 36 37 38

(29)

ge zi en in ge vo lg e kr ac ht en s om vanw eg e w eg en s ge le t o p in v er ba nd m et m et h et o og o p na ar a an le id in g va n om w ill e va n op g ro nd v an te r w ill e va n ui t h oo fd e va n ui t k ra ch t v an 39 40 41 42 43 44

Afwijkende betekenis: als gevolg van

(30)

(31)

(32)

Tabel 6. Mogelijke betekenissen zinnen met vuoksi ge zi en in ge vo lg e kr ac ht en s om vanw eg e w eg en s ge le t o p in v er ba nd m et m et h et o og o p na ar a an le id in g va n om w ill e va n op g ro nd v an te r w ill e va n ui t h oo fd e va n ui t k ra ch t v an 1 X X X X 2 X X X 3 X X X 4 X X X 5 X X X 6 X X X 7 X X X X 8 X X X 9 X X X 10 X X X 11 X X X 12 X X X 13 X X X X 14 X X X X 15 X X X X 16 X X X X 17 X X X X 18 X X X X 19 X X X X 20 X X X X 21 X X X X X 22 X X X X X 23 X X X X X 24 X X X X 25 X X X X 26 X X X X 27 X X X 28 X X X 29 X X X 30 X X X 31 X X X 32 X X X 33 X X X 34 X X X 35 36 37 38

(33)

ge zi en in ge vo lg e kr ac ht en s om vanw eg e w eg en s ge le t o p in v er ba nd m et m et h et o og o p na ar a an le id in g va n om w ill e va n op g ro nd v an te r w ill e va n ui t h oo fd e va n ui t k ra ch t v an 39 40 41