T. No. 3.J l\IEf, 1896.

KLYN BEGIN-ANHOU WIN.

DEEL

T. No. 3.J l\IEf, 1896.

[ 4S. PER JAAR.

I N H O U D .

GROETE VAN "0Ns KLYNTJI."-(Gedig).

Dr KoNJN(UN VAN 8.KEBA.-III. Lewendig be- grawe.

D1 JAMESON INVAL.-Bekroondc Opstel, deur H.

HOE DI KORANNA·NASI HULLE YNDE GEVIND HET.-Deur Kommadant Cr,.mje. (Met syn Portret.)

KLAAGLIID VAN DI L.L~'TE BOESl\llN.-(Ge dig deur M. H. Ne:wr. J

RYKE MENSE.-Di Rothschilds.

PORTRET VANO'ERLEDE VEG GF.NERAAL ~. J. S:MJT

Pi1:naar.'

SKETSE VAN ONS VoLKSKARAKTER.-" Tjitte mar neer ! "

0UPA SYN HOEKI.-(Winteraandstoriis ver Afri- kaanse Kinders: Di Slangsteen. (Vervolg.) PRATJIIS o'ER DI NATUUR.-Di Son.

l>R. NANSEN, DI 0NTDEKKER VAN DI ~OORDPOOL.

RA.!.ISELS.

Oss Kr,YNTJI.-(Gedig.)

'

; '.i)o

MI.. OJassoo~1Js

~~HOTOGRAFISCHEJfTELIERS t~~

^te

f:.!.~,:.!

^e11

w~~~s~~!er @~ ·

! . ·- -

1

WA4RBORQEN EERSTE ~~R~~z~TN~~ TEOEN zeeR: Blf..).IJKE

oJoe PORTRETTEN VERNIEUWO EN VERGROOT TOT LEVENSOROOTE.

--;=,.q SCHILOERIJLYSTEN •=!

VAN EENIO FOR:MAAT WORDEN OP KORTE KENNISQEVING OEMAAKT.

i SPECIALITEIT: VEROROOTE PORTRETTEN.

!A.LLE WE~K WOQOT OEWAARBOHGT EIOEHHANOIO TE ZIJ~

!.-=================================-==--

rt-=:-::-::-::-::-::-::-::.-::--::.-::-::.-::.

::-::-::-~:::-:::-::.-::~~.;..-=~

~ ~ '

-

-

E-<

~

~

E-<

If.I

-

1 - E-<

<

<

~

E-<

rn

HET BULAWAYO LAAGER.

:::::: 12·1'0NDEJ:

l~ANON.

ING ANG.

I I

HEINING

NORD!~~-

:l:;

JiF.L DT.

Dubbele rij wagens-al om het plein met doom- -

I

draad en aardewerken. 1

Overige wagens met families in en om het binnenste.

I ---'

0

z

~

~

....,

-

:::::: MAXIM KANON.

VROUWEN en KlNDEREN

VROUWEN en KIN DEREN

\

Wacht Kamer GROOTE ZAAL MARKTGEBOUW

Hospitaa/ Magazijn

VROUWEN

en

K1NDEREN Hospitaa/

__.

I

^{STALL EN.}

I

-

I

I :::::

i

t".l

...

z ...

I

z

Q

! :

I I

I

I

I

I . JI

- - ^{- - - - .}

===1 ..

LATRINES.

I

'.\IAXDI::::::

I

^JCANON~

S'IF.EKDRA .\D IIErnING.

'

lsTRAATI

~. lsrnAATI

-

_r:n

"-3

:;;)

>

>

_,...,

- I

-

_Y:I

,...,

!;;;

>

>

..,,

I

I

··-··-··-··-::-::-::-::-::-::-::-::-::-::-::-::-::-::-::-::-::-::-!:-::

KLYN BEGIN-ANHOU WIN.

DEEL l.] ONS KLY :rTJI, MEI 1896.

JtttiJOttlJ.

G110ETE vAN • ONs KLYNTJI."-(Gedig) ••. 33 DI KONINGIN VAN 'KEBA-III. Lewcndig begrnwe(Prent 33 HOE DI KORA.>."'<N.A.-NASI BULLE YNDE GEVIND BET.-

Deur Kommadant Cronje. (Met syn Portret) 38 DI KL.A.AGLIID VAN DI LAASTE 130ESMAN.-(Gedig !Lem·

M. JI. Neser) 39

RYKE MENSE.-Di Rothsehilds 40

DI JAMESON lNVAL.-Bekroonde Opstel, deur H. Piell!lar 42 SKE'l'SE v ANONS VoLKSKARAKTER - " T itte mar neer ! " ·!:i OUPA SYN HOEKI.-Winteraandstoriis · ver Afrikaanse

Ki11ders: Di Slangsteen. (Vrrvolg) ...

PBATJIIS O'ER DI N.A.TUUR.-Di Son

DB. NANSEN, DI ONTDEKKER VAN DI No ·RDPOOL

H 4G

n

Generaal Smit (Portrct) 3S UAAISELS

Oss KLvNTJI.-(Gedig) ::: } Convert

QJiroete fan

"®tt~

lltl)lntji."

Dag, NiggiiB, Neefs, OomB, Tantes, rliig ! Bet ju! met smart my weer verwag?

Ek kom di derde maal ju! groet, En breng 'n tyding bly en goed.

En waet ju! wat di tyding is ? Myn Pa

se :

ek groei DOU BO fris, As ek weer kom di viirde keer, Dnn breng ek 8 bladsye meer.

Dit is dan anderbalwe vel, Sodat ex ju! meer kan vertel, Vera! van Skebas Koningin ; Want daarin bet ju! sovenl sin, Dat ju! al ongeduldig word, En se : 'k fertel mos al te kort.

N ou sal ek meer fertel fan haar Di atori word nog wonderbaar ; En baing andere dinge oek.

W i.t ju! fergeefs elders sal soek.

Daar kom aldag meer lesers by ; Daarom dat jul meer leesstof luy.

As julle dus nog meer begeer, Sorg dat di lesers nog fermeer.

Myn Pa di is 'n goeie man ; Hy ge jul steeds soveul hy kan.

Neef, Niggiis, Tanniis, Ooms, faarwel ; In Juni kom ek meer fertel.

mt ^{laontngin fatt .$Itebn,}

OF

SALOMO SYN OUE GOUDFELDE IN SAMBESIA.

[HISTORISE ROMAN DEUR Ds. S. J. DU TOIT.]

VERKORTE INHOUD.-Lan s di Aandfuur by di wa langs Rimbabwe kom di Tower.Jokier Umsulomi, w"t dlllr <li Kaptyn U mgabe "uitgeruik" is, flugt en de fer syn le we. Oos belowe hom b~skerming, as hy ons di gehyme van di oue rewioes fertel en alles gaan wys. Hy fcrtel ons hulle o'erlewerings fun di Witte Koningin, wat froe'er hiir geregeer bet, en nou no~ onrl~r di Kop woon, en al jaJC oestyd met folle maan frr hulle kom segen, as hulle in di grot onrler di berg fer hau.r eu haar jong nois 'n bok slag en biir breng.

Met drang en drygernente beweeg ons horn om fer ons di plek te gaan wys. Hy breng 011s by <li ingang en met grote moeite skniwe ons di grote ldip weg-, en find werkelik di grot met geraamtes en biirpotte Op ferdere drang breng hy ons feder met 'n oaderaardse .e:ang tot onder cli grote ronde gebou, waar 'n menigte fertrekke oncler di grond is, en in 'n fersegelde kamer onder di gebymsinnige toren kry ous 'n graniit-kis, met 'n goue offerbak, 3 goue y'ers, 3 goue falli, en 'n goue koker, mr t 'n perkament rol daarin, waarop oue Hebre' u~e letters staon, en wat Ol•S ulleen menel·m. Toen ous terugkom was di grote klip weer op di uiigar•g cu ons kon dit oumolik ni ope kry ni.

III. LUWENDIG BEGRA.WE.

Raad ,qehou.-Met di regter!iandsF. Ganq.-Deur 'n onderaardse Rifiir.-Nng 2 Grolte en verslcillende Gan1e.-Gfraamtcs en verroeste Wapens -'n Vernwfle P.tpirus-rol in 'n ysler Ki-si.-'n Style Gang r:g 1'atp, fol losse Klippers -'n Ondemarclse Ktippers-Afr(ll'ery.- Tussen Rewiuea en Branrlnelel-Bosse, mar tog uit. - 'n llilji Slaap.-Hoe di Tngan; t'•egemceolc is. - Besoek fan ~fnr. Fry. Umsalomi opgey.~, mar ni o'erger1e m:.-Di /(op besoek swne met fi'ry -Besoekfan Eerzo.

en Jiiffer Louw.-Plan om Rol te ontsufer.

O"!\S KT.YNT.ll. [MEI 18!)6.

~IT was 'n benoude uur toen ons daar by di

~ ingang fan di onderaardrn grot kom en ons

~

^{find di}

y~like

g1otc klip weer claarop. Ons bet geweet hoe s1rnar dit is om di klip fan bo wcg te skniwe, en bet dus ni ceus pcrbeer orn dit fan bim1e opt· te kry ni. Di cnigste ka1 s sou gewecs

he,

^{as di}

walle van grond was, om <lite• n k::mt ope te grawe.

Mar ougelukldg 11as diinmrng tnssen ontsaggclik grote granii_tstenc an allc kantc, sodat daartoe gen kans wasm.

Wat non gcmaflk? Goeic raad was non dnur. Um·

&'tlomi was nog mcer ftrskrik us ons. Op ons fraag:

Wi di iugang sou tocgemaak liO, sO liy daclcl1k: "Dis rnker di Witte I<oningin met l.iaar nois. Hullo hct fer ons nou biirin toegemaak, <lat 011s nooit moet uit- kom, om an andere mense te fertel wat ors gesiin hct 11i.' 1

"Wat, jy 's gek met jou Witte Konin"in ! Dis di Kaffcrs di, wut fer ons afgeloer en toegernaak het.

En sa.l hulle clan ni weer ope maak, • at ons kan uitkom ni? "-fra Henni.

".A.u ! " roep di towerdokter, "nooit ni ! Ek het mos fer julle gese di Witte Koningin &'tl for ODS almal dood maak."

"Is biir dan ni 'n an ~er plek waar ons !mu uitkom ni? "-fra ek.

"Ne," was syn ant\\"oord. "Ek wect mar net fan di em plek, waar ons alLyd ingegaan bet en nitgekom het, en waar di Witte Koningin en haar nois oek altyd uitgaan en ingaa••."

"Ek het nog een hoop"-se ek toen f1·r rnyn ma- tcrs. "Mor'e o.~g· ncl ml Mencer F1y, di Kurator, ons kom be ock by i!i ,,·a. En as by daar kom sal Kla..'t5 hom we] fertel, dat ODS met Urnsalomi mege- gaan bet hiir na di grot toe, en ni terug gekom bet ni.

En tlan sal hulle fer ons kom soek."

"Mar molik w«et Mnr. Fry self ni fan di ingang ni"-merk Neef Gideon op.

".A. ja, mar Klaas lrnn wonderlik spore hou"-se llenni, "by sal op ons spore loop en fer l\fnr. Fry hiir by di ingang breng, en dan sal hnlle wel 'n plan maak om dit ope te kry, en fer ons te laat uitkom."

"Ja, mar clan is di gehym oek rneteen ontr!ek fan di grot en van alles wat ons ootdek het, en dit son jammer wees"-merk Neef Gideon op.

" Mar daar is nog 'n kans fer 01 s" se ek toen.

"Kyk, di pad wat I'< gswcg gedraai bet under di Kopin, moet tog iwers na toe loop. Soos ek my dit vomtel loop di onderaards gang omtri nt regnit fan di ronde ge- bon af na di Kop toe, en fan hiir-di ingang af is mitr 'u gang, wat in di ho ·fgang inloop 1.cs 'n T Noa kan ons teruggaan en volg dan di gang re"sweg onder di Kopin. Altemit kom clit iwers uit.-Henni ! fra for U msalomi waar di gang na toe gaan, en of ons ni daarme iwer.s k n nitkom ni ?"

lien ni cloeu di fraag, mar U msal1imi hon fol, dat hy ni weet fan ·11 ander nit.gang ni, en :lat ons alma!

mar claar sal QJ.Qet <loml gaau.

"Nou dcnk ek oek an iits

"-se

^Rcuni, "Ek sal

non mai .. skuld beken, waarom ek di hele agtermiddag weg gebly het op d.i Kop. Di Kaptyn net my ni al di tyd opgeho1~ ni. Ma~· ek waste nunsgirig en so het ek tnss n d1 oue ;·cwrnes rondgeloop. En dis to" te wonderl.ik. D~r is grott. rot e en klippe, wat b~ing grater 1s as di grootste kerk. En tus enin is oral grate, clikke mure opgemessel. En da;ir is none gangc.

En onrler party klippe is clipe gdte, en none skemc

tusseni~1. En een plek het fer my gel;k, of daar 'n none rntgang was fan onderaf. ]\far chs toegefal met losse klippe fan di verbrokkelcle mure en dis tnssenin toegegroei met bosse en Etruike."

"W cl, dau moet ons mar pcrbcer om di pad te fat .. Ons sal wcl daar iwers nitkom,"-se Neef Hendrik.

"Ja, mar a dit ons al geluk, dan kom ons straks net tussen cli kafiers uit bo op di kop, en by di rnocic- like uitgang kan hulle ons algar fermoor. .A.s di uitgang so styl nit klim, kan hulle ons met klippe clood gooi van bo af "

"En so is clit <ck, Oom Gideon !"- roep H enui ferfaard. "En non clenk ek an uog iits : ons kerse is amper uitgebra1.d1 en ek het fan effe di laaste orirrc entji kers wat in di la·.

tern

was angesteek." ⁰

Toen ons di saak rrg ondersoek had ons skaars nog fer 'n half unr lig.

"Benni, jong! hoe het jy dan gemaak !"-seNccf Gideon. Ek het fer jou gese jy mo t orige ker;,e me- breng."

"Mar, Oom Gideon! ik kan cl it ni he'p ni. E:, het 2 orige kerse megebreng. En di het ODS al opgebrand.

Mar wi het clan kan denk, dat ons di Mle nag biir in di ellendige gate sou dcurbreug ?"

"Nouwel, Henni I dan moet ons mar fer ons klaar maak om hiir in di danker fan hong~r en dors om

re

kom.-Een gelnk, ons hot tog nog tabak, ons kan clan mar di tyd 'n bitji kort maak met rook. Ons is nou tog moeg. Ons moet non mar 'n plekki kyk om te le sl<lap, en di Mrse nit blaas. En clan so non en dan 'n bitji Jig maak for fertroostiDg" -was N'eef Gideon syn plan.

".A. ne, Oom Gideon moet ni so praat ni I Ons kan ni biir slaap op di akelige plek, op di klamme grond en tussen di flermuise en geraamtes ni"-sc IIenni.

"Mar, Henni, wat wil ons clan maak ? Ons moet non mar op di beste maniir siin di tycl om te mnak, t .. t ons ferlos word of fftll hanger omkom. Want al i claar 'n and<:r plek waar ons sou kon uitkom, dan kan ons dit tog ni sunder lig opsoek ni."

Ons word nou al almal ueerslao'tig. U msalomi sit clood stil op syn hurke, met syn elleboge op syn kni'e en syn hancle onder syn kinnebakke, en ge so non en dan 'n sware sug. Neef Hendrik het syn pyp ange·

steek en rook groat groot skuiwe. Ons lryk toen fe ons elkeen 'n legplek, blaas di Jig dood. Elkeen leg eers to pyns, en toen begin ons gesels in di danker.

Meteen fal mij 'n gedagte in. " Henni, fra fer Umsalomi, watter Jig liulle clan gebruik as hulle al jar hiir 'n bok kom slag en di biir kom breng fer di Wit Koningin

? "

'M.Bl 1896.] ONS KLYNTJI. 35

Daarop hnd Reuni 'n hele gesprck met di tow r dokter, wat s0os !!ewoonlik 'n lauge omhaal !Jet, met gebare en omslag. Nog nooit bet ons met so 'u span ning gewag op di fert11lkiug fan 'n ka:ffer syn pratjiis ni. .Naderhand se Hcnni fer ODS : "Hy

Se

I.mile bet 'n soort fan lamp, wat hnlle daar uigte by di ingang in di skeur bere "

"Laat by dat da,n uithaal, kcrel

"-se

Neef Gideon.

En ons alma! met Umsalomi same na di plek toe, ja, daar ha.al hy 'n erde lamp nit fan 'n woudedike fat- soen. Dit lyk of dit 'n one <•fferbak of wirookfat of so iits was. Da'.trin hut hnllc 'n soort br.u1dstof, wat lyk nes fet m t was gemeng, en 'n pit daari11. Ons steek dit an. Dit bmnd wet ni s i he!der ni, mar gc tog tamelik Jig om byte kan siin.

Ous fat toen mtwe moel-hon weer 'n korte rnkki mad, of ons dit non mar sat waaJ om di regtcrhaud se gang te fat.

" Dan moet ons mar net gon rnaak"-se ek, " en gen o'enblik tyd ferliis ni. Korn ! wat

se

jnlle?

S , I ous dit waag ?"

En ee11parig was toen di opini, daL daar tog f..i·

ons gen antler kans o'erbly ni as om <lit te perbeer.

En knn ons daar ni uit ni. dan kan ons mar hiirnatoe terug kom, en wag op ferlossing, of hiir omkoru fan honger.

" Dan moet ons nou di een lante1 n dood maak, en ons mar solank as molik is met een behe'p, om 1.ers uit te spaar, f'n di kafferlamp in reserf hon"-was myn plan. En dadelik gaan ons and' looµ, Hcnni met di lantern foorop ; U msalomi (ho1ewel eers huiwerig) ugt ·r horn an, en ons 3 kort agt ·rna.

Alles het tame ik goed g gaan tot ous by di ond. r- aardse 1 ifiir kom. " .J a mar hiir loop ek ni voor ni ! "

-se

Henni. "W 111t ek wect ni hoe diip iR di wate1·

ui. En ous het ni eens 'n stok om t,e foel ni. En wi weet watter g ied n.lles in di water in hon, altemit krokodillP, en kainuns en di lnlf-lyf-fa-htilf-lyf.mens gediirte"

Ons maak toen plan om fer fyligheid twc-twe, hand an hand, te loop, om makaar te kan help as een alte mit gly of strnikel o'er gladde klippe. Want daar was di stroom fan di water ni al te sterk ni ; mar 011s kon dnidelik 'n entji ferdcr di water hoar brnis, soos 'n soort fan wate. val. Nou ons omlerlyf ontbloot, en mar fort.

Neef Hendrik <·n ek loop foor ; agter ons U ms~i­

lo:TJi; en Neef Gideon en Henni agteran met di lan- tern, wat di lig forentoe laat skyn. Di ronde klippe in di water w,1s baing glad, en di water fieselik koml, mar gelukkig ni diper as di middel fan ons lyf ni.

En di stroom was oek ni so sterk ni ; sodat ons, met

'11 paar male gly en struikel, tog sonder fa! en nat worde deur kom. Myn rol hou ek feral goed fas in myn arm. Ek skat di rifilr 'n 25 of 30 trc breed.

Nadat ons weer ous klere en stewels angetrek het, gaan ons sander fersuim weer an. Di gang bly illar nou, en begin nou styl op te klim.

Ni te f~r bet ons geloop ni₁ of ons kom weer in 'n

g.1 ot of kamer, wa.t gche ·I leeg was, en daa.rnit gaan uog 2 uitgange, l.JUiten di waar ons me ingckom bet.

Te lank kon ons ni r.iad hou ni, en clit sou tog ock niks help ni Ons llCL'm TTcnni syn plan en loot, en foJlens di Jot neem OllS di Jinkerha11::lscgan;·. J)it \\':\S

metcen oek na myn µedagte ; want ons het, fan di o stekant ingekom, en ek had al di tyd di uedagtc dat ons macs links weg slinger om in di westekant nit te kom.

Mar ons had slrnars 'n 50 tre geloop, tamelik sty!

opdrl"tand, of ons kom al weer in '11 grot, di grootstc en regel111atigste fan fonn wat ons nog gckry het. lliir leg in ecn hoek enige kopbene en ande1·e be11c fan men - s ·-g~1aamtes rn da:irby di punte fan asgaaie en k"P byle, waarfau di hout-stcle heeltemaal afgefrot is.

ll1·nni siin di eerste in 'n skcur in di natumlikc

rots 'n yster kissi. Toen ons dit ope l·reek, want di deksel was fas geroes, kry ons binne'in 'n rol, ni fan perkament ni, mar van di J apiir-plant, wat di one Egiptenare gebrnik het om op to.: skl'ywe, soos hulle dikwils by di gebalsemde lyke (mnmmiis), in di stcµe kiste daar kry, in di onderaardse bcgraafplekke.

Ougelukkig was di papiir buitekant al so vc1·8tik en Vl'l'l'Ot fan di fogtige Ing, dat dit nitmnkaar wil breek as Oils dit wil afro! en 'n mens kou wel sii 11 dat daar iits op geskrywe was, mar di begin is ock al baiug dof en op plekke heeltemaal uit.

"lleuni ! kerel l jy het 'n grote ontdt::kking gcdocn"

-se Neef Hendrik. "Set <lit weer in di kissi en nccm dit same. Altemit kan dit uog V<lll grotc wuar- de en betekenis wees."

"Eu dis <lan frot, Oom Hendrik" - &I IIenni.

"Wat sal ek di fnllis ferniit same dm? Ek kan skaars myn y'e lyf nog dra. Ne, ck wells mar net dat ons uit di e'lendige plek ka.n ui1 kom, en so nooit a nooit gaan ek weer met jnlle same in rH g<1te under di gronll ni ! Ne, ek is gen das of mol ni."

"Ja, Henni, ek frees hulle sal • cndag nog ons gcraamtes ock so bii1· kry, soos di wat da·ir in di hoek le, as hiir ooit weer meuse in di on leraards gate inkom "-merk Neef Hideon an.

"D,rn sal ek dit meneem "-sil Neef Hendrik, en hy ueem di kissi onder syn anu.

"Mar ous kan ni hiir fcr2nim 1ii.-Watter pad sal o s non ncem ? - II enni, perbecr, fra nog 'u kcer fer Umsalomi; want hiir gaa11 non ui mind• r as 3 JXLj1 tlir, buiten di wat ons ingekom ti .. t. Dit lyk of oils al meer in di laberint raak "-wa·· mijn aumcrking.

Mar Umsal .mi hon mar fol: "lty wect ui ; hy was self hiir nog nooit gewees ui." En hy Jyk banger as enig ecn fan ons.

Iu cen hock van di grnt wa> 'n plek toQgcrncssc1 ;

<lit liet meer gelyk na iits wat ]mile daar toegemcssul lwt as na 'n tocgemaaktc uitgang.

Een fan di 3 uit_gange, rl1 westelike, begin somn1·

nit d• grot uit op tc klim, en ons was alma! ceni<, om alle fordere outlet'. oek te staak, en mar di gang tc folg.

I lit loop al styler en styler op. Dit lijk arnper of <lit vro::'er 'n soort van tra.ppe kon gewees he. Mar nou

36 ONS KLYNTJI. (MEI 1896.

M dit fol los klippe, wat blijkbaar van tijd tot tijd ingefal, of fan bo af ingcrol het. Dit was mar rn~te

mceielik om uit te klim o'er di los klippers. llit gaan mar op hande en foete, en dan half donker met di skemerlig fan een lantern. So nee. en dau le ee11 plat, of skuiwe 'n end agteruit ; en dau fal di los klippers so af, dat di agterste gefaar loop om beseer te worde. Mar 11oop, gemeng met 1ranhoop, spoor ons an, en sonder kla span elkeen mar Fyn Jaastc krag- te in om op te sukkel.

Nadcrhand kom ons by 'n plek waar di gang 'u draai maak om 'n grote graniitrots, en daar waE di gang amper heeltemal toegerolfan los klippers. Jlaar

WHB toen gen ander raad ni, as een mots een kant staan met di lantern, en di ander moes so bard as hulle kan di los klippcrs afrol na onder toe, om so te probeer 'n opening te kry na bo'entoe. Neef Gideon bet eers beswaar gemaak, dat ons straks ans pad toe- rol en dan ni sal kan agteruit kom ni. Mar ons bad gen een oek 'n gedagte om weer agteruit te sukkel ni.

Almal wou mar forentoe, om uit te kom. Myn frees was met di los klippers wcg te rol kc,n ons 'n sti'oom fan losse ~i.ppc fan bo af Jaat instort, wat ons almal begrawe ; of altemit 'n grote klip laat iufal wat ons almal ferp¹etter. l\far ek 1>preek dit ni uit ni, want ek bet tog oek gen ander kans gesiin ni.

Ons gaan dus mar an met klippe afro], en party kom self af, sodat ons mar moes pad ge. Neef Hendrik syn foet was al. bescei· deur 'n klip wat daarop gerol hot. Mar ^Olli> druk mar op, di een harder as di antler. Dit was 'n akeliire gedrenn, soos di stroom van lo~se klippers daar afrol in di style gang na onder toe.

'· As dit tog non mar dag was, dar. kon ons tog alte- mit lig siin dcurskemer hiirof daar deur 'n klipskeur"-

se

^Henni.

Toen kry ons fer di c erste keer gedagte om op ons orlosiis te kyk hoc ],mt dit is. Ongelukkig,ons bet almal di gewoonte om saans ons orlesiis op te win, as ons gaan slaap ; en dit was di foorlaatste aand mar froeg ; en di forige aaud met di sp ·nning het gen een daara.n gedenk om syn orlosi op te win ni. Al ons orlosiis was dus afge!oop. Neef Gideon syn staan stil op 1 unr ; Neef Hendrik syn op half 3 ; en myne op kwart foor 2. In elk gefal was dit dus al ampt-r dag.

Na di o'enblikke fan versuim gaan ons mar weer an met nuwe moed, en ons kon goed siin dat ons forder, want di klippers rol net maklik af in di stylte.

Ons kon 'n koele lugstroom foel afkom ceur di ope- ning, wat ons non kry. Dit was 'n ferkwikking, want ons was al moeg en nat fan di sweet. En dit ge ons weer nuwe moen. Dit duur clan ock ni lank ni of ons kon deur krnip, en 0118 merk dat ons by 'n opening is, wat uitkom onder 'n grote graniit klip, wat een kant toegemessel is met 'n grote muur.

Dit was 'n freug.le. Op hande en foete kruip 0118

nit, so gou as ons kon (want dis styl uit). Mar di opening is begroei met stn~ike, Ons wau di somar

met di hande weg druk. Mar gou het ous ons abuis uitgefinde; waut dis 'n brandnetel fan 'n bo~, nos ons brandnetels, mar baing groter, en dit steek gcweldig, en waar di t steek b1 e11k di doriugkiis af, en dit brand soos 'n fuur.

P<trty ruk di messe uit en sny. Party trap di brand- netclbosse plat. Ons het mar m angegaan ; want ons was mar te bly, dat ons ferlos is uit cli oncleiaardse begraafplaas.

Mar non is ons tussen 'n labcrint fan rewines en kranse en bosse, en op di rand fan 'n 8tyle afgrond.

Waar is qns non ? En hoc lrnm ons nou ferder hiir uit ? Ons raadple· g

u

msalomi en by

Se: "

Daar is nou fer ons 2 kame ; ons kan 6f na di ooFtekant omgaan en daar af (want ODS isnou amper bo op di kop), mar dis 'n baing moei~like en gefaarlik~ foetpad deur di kranse en bosse ; of ons kon na di westekant om, dan kom ons gon in di gewone foetpad, wat hulle aldag gebruik ; mar clan moet ons by 'n p11rty Kaffe1 struise ferby, en as hnlle fer ons gewaar (feral ns bnlle fer horn by ons siin), clan sal hnlle fer ODS almal dood maak."

Mar ons was almal ron al te moeg, om nog meer te gaan sukkel, en hoewe~1^by eers lank tccnbon, tog haal ons horn o'er om mar di makJikste pad te ncem ; en as di kaffers ODS mog gewaar en wil aufal, dan sal ous mar ons rewolwers klaar bou.

Ons stcek nou di rooi lantern an ; dit was oek al ons laaste stukki Mrs wat ons geber'e het (ons bet eers di een lantern en toea di Kafferlamp gebruik);

en ons gaan fort. Umsalomi moes di pad wys. Di eerste rnk het dit nog mar met fal en opstaan ge- gaan dour di rewines, en met meer as een manke- ment en kneusing kom ons naderhancl in 'n soort fan footpad. 1\far nou moes ons binne 'n 15 tre fan 'n klomp kaffcrstruise ferby. Ons loop nou so sut- jiis as ons kan. Tog begin 'n bond

te

blaf, mar gelukkig, gen kaffer kum uit ni.

Y ndclik kom ons in di ope footpad. Di boenders kraai al in di kraal op di kop, en di dagster was al nit.

So gou molik loop ons met di style foetpad di berg af, en toen ons by di wa kom breek di da!! al an. Mar ons waste moeg om nog e: ige plan of beskikking te maak. Binnc 5 minute was almal fas in di slaap ; ek met di rol langes my in di wa ; en ons droom fan wonderbarr. outdekkings, skTikkelike lewensgevare, fer- bol'ge skatte en wat ni al.

* • • • •

Di son was al 'n hele cn:l op toen ek wakker word.

Klaas bad al koffi gema.:'1.k. Umsalomi spring 011der di wa uit di boge gras nit, soos ek afklim. Neef Hen- drik le nog diip ondcr syn velkombers. Di cerste neem ek 'n grassatji en kittel ondtr Henni syn neus (hy is so skrikkerig). By spring op, kyk my ferbaas met 2 grote oge an, en

se: ^"'1,

Mens le nog en droom fan al di akelighyd, en Mencer du Toit het alweer Ins om

te

speul !"

Meneer Fry syn Kaffer kom toen net daar an, en bre g ons 'n bottel melk, 'n dosyn y'el'S, 'n paar hoen-

MEI 18'96.]

ONS KLYNTJl.

87

ders, en 'n brifi fan syn baas, dat hij straks fer ons sal kom besoek. Ek stnur 'n brifi van dank terug en wek Ke;,f Gidion en Neef Hendrik. Terwijl oos kof- fi drink maak ons plan, om niks te fertel fau ons onderfinding en waarnemings ni, mar net met Meneer T<'ry af te spreek, dat ons U msalomi onder ons bcskerming sal hon, en an horn te fertel dat U mgabe hom laat uitrnik het en wil laat dood maak. En ons laat dit fer Urnsalomi oek tolk.

Terwijl hulle nog was en een en antler reg maak, ueem ek gou 'n paar port• ette fan di perkamentrol af, eers tli koker fan buite, en toen di letters op di ope rol. Toen steek ek di rol weg in di wa, en Neef Hendrik di kissi oelr. Daarna maak Henni fer oDs 'n etukki agtnnrkos klaar, en Neef Hendrik en ek fat e'keen 'n gcweer, en gaan in di feld loop, net of ODS gaan jag.

Mar ons loop was in di rigting soos ons di forigc aand gegaan bet na di ingang toe. Ons was te nuus- girig om te siin hoe di opening toegemaak is. ODs was dan oek ni fer fan di wa af ni, of ons siin troppe fe iu di rigtiDg, met wagte•'S daarby.

Dis di eerste wat ons suspisi opwek. Di fe hct di foetpad so getrap, dat daar gen spoor fan ons meer te siin was ni. As ons dus daar in di grot moes blij sit he, op di hoop dat Klaas ons spore sou kon hon, om Fry op di plek te breng, dan kon ons oek mar seker wees, dat ons nooit uitgekom was ni. Di hele omtrek was

so plat getrap, dat ons self ni weer di ingang kon kry ni. Dit was dus fer ons duidelik, dat di ka.ffers fer oDs di forige aand afgespioene<'r het, en nadat lrnlle di iDgang toegemaak bet, opsettelik al hulle fe in di rig- ting gedrywe bet, dat gen spoor fan ons of fan di ingang moes sigbaar wees ni.

Ons gaan toen terug, en terwyl ons 'n stukki eet, kom .Meneer Fry daar sit te geoels. ODs fertel horn toen di geskidenis fan U msalomi, en dat ons plan is om horn by ons te hou for padwyzer, wat hy folkome goedkenr. Terwyl ons nog sit te praat kom daar 2 indunas (raadsrnanne) fan Umgabe, en kom fra:

watter reg ons het om fer U rnsalomi daar by ODS te hou, en hulle ys horn op. Mar Mencer Fry kom toen tusseDbye en

se:

Hy het syn toestemming gege dat Umsalomi by ons kan bly, en ons sal horn ni opge ni.

Daarop gaan di 2 indunas weg.

Ons won toen di kop gaan kyk, mar om alle onan- genaambyd met di Kaffers te foorkom, fraag ons Mencer Fry om me te gaaD, wat hy met alle plesiir rloen. Met opklim laat ons horn en Neef Hendrik foor lnop, en Neef Gideon en ek maak toen plan, hoe ons dit nou sal o'erle om te ontsyfer wat op di rol staan ; want ons woL1 dit graag weet foor ons weg gaan. Altemit kan dit nog belangrike anwysings en ontdckkings bcfat.

Ons kom toen tot di follende beslnit:-Eerw. Louw en .Juffer Louw sou di dag by ons kom kuier. Dan

KAFFERKRAAL BO OP DI KOP BY SIMBABWE.

38 ONS KLYNTJI. tMEI 1396.

sou ck

se,

^{ck wil graag} fer hulle met di seu<liugst.si afncem, en dau sou ek di rol same met myn toeslel inpak, en di aand sou ck born fra om in syn sturleer- kmm'r tc slaap, omclat ek mctccn 'n helc boel skryf- wcrk di nag wou docn. By sal wel 'n llebreense woordcbock he l'n molik Geseniu syn Rebreem;e taal- kunde oek, waarin di one llebre•use letters voorkom.

En dan mu t·k di 11a !' daaran hcstc om te ontsyfcr wat op di 101 t·,an.

Mcneer :Fry gnan tocn met ons me ronfl denr di oue rcwinc c11 sbnse op di kop. To ... n siin ons an di rnidwcf'lckant, waar ans di nng uitgekom hct. En tocn rys 011 hare ecrs op u11s kop, toen on siin op waLter gcfoarlikc plck ons uitgckom hct bo 'n grotc afµ;ro1.d. Mar ons laat fer hom niks daarfan wcrk ni.

Ons kon tocn siin hoe daar vroe', r 'n uitgang moes

l!CIVCCS M, wat dcnr di ir.stort fan rli bnitemnur toeo tocgerol is fan di losse graniitklippe, wat fas ~cdam bet op di drnai by di grotc ldip, waar ons di pnd moes ope rol. Mar on siin nou mctccn wat 'n gefaar daar was, dat met di skudding fer 'ere stukkc fan di fer-

·krikkdike ouc mme, wu.t, reed. and' weg krummel is, op ors kou ingcstort he. Imand wnt clan oek fan bo dit bckyk, sal nooit kan denk dat daar in di styltc, t~ssrn di rcwi1 es en lo se klippe, mcnse uitgckom bet

Ill.

JJi Kaffers bly stil in hullo strnisc toen ons deur bnlle kraal loop bo op di kop, tcrwyl ck nog eni\!'e portrette nccm fan ill skilderagtigc toncle, waar di struise bo op di graniitklippe tussen di grote borne sit.

Mar ons b1 t o gou as molik is mar weer terug gekom ; want ons foel alma! mar nog moeg fan di forigc nag. Mcneer Fry het ons nog enigc wassinge gewys fa11 di groud, wat bullc foor di grotc ronde irchou nitgehaal bet, tm waarnit 'n bele party fyu goud in ruwc staat, rnwel a· bcwerkte gone fcrsiirsels te f, orskyn kom. 'l'cen di middag gaan by we)!, en dit het oek ni lank gednur ni of ons was almal weer fas in di ~Jaap.

Toen ons wakker word sit Ecrw. en juffer Louw daar by di wa. Bulle was te foet gekom en had 'n Kaffcr mcgcbreng met 'n grote sak groente, wat ons 'n hClc ferkwikking was. En na 'n angename gesprek beslnit ons, dat ek met bulle sa.l megaan, soos di plan was En h~el gou was myn afoel m-toestel ingepak, en di rol d;1arby. Di kaffer dra dit, en ons gaan so froeg terng, dat ck nog di sendingst..'tsi met di famili kon afneem.

Hoe frindelik hulle oek was, en hoe lekker ous di aand oek nog gesels, tog fraao- ek om mar froeg na di studecrkamer tc gaan, waar ck ecrs myn skryfwerk sou doeu en dan sou slaap.

Na" gcse. Deur gcsluit. Nou son ck an di wcrk gaan °om myn unwegirigheid te befredig, want myn gednld was al uitgeput. Di rerstc kyk ck, ja, daar is Gesenins syn Hebrc.euse Taalkunde en W oordcuoek.

Nou m, ·an di werk. W oord ver woord moes ek eers in

.,

nu we llelJreeu ·c letters skrywe en d:m opsock in di woordcboek. M:ar ck sal di lcser nou ni fcrmoci met di gcsukkcl ni 'n l\1 ens wnt mar gcwoon I· brcens geleer h t kan ni so makkelik di tan.I sonder di klankt!Skens lees ni, en dHn nog in di oue letters. Fol- lendc kecr gc ek myn onlsyfering en fertaling daarfan.

KOMMADANT P. A . . CRONJE,

Kommada11t fer Potcbcf::ltroom in ferskillendc oor- logc ;-Generaal in di Vryheids-oorlog teen di Eu_g-i:lsc ;-di O't>rwinnnar van Koran11a, Kaffer en Br.t:-Di eersle en enif/lile Afrikaner an wi syn Foele ''' fl.11gelse 1w1t at t1ce male latlle 1capens moes neerle.

JlH JMnf;>f;JOU ®orlO!J, 1885. *

(DEUR KOMM. P. A. CRONJE).

iltK, PrnTl>:lt ARNOl,D ·::; CRON'Ji<:, Komma<l 111t. vcr di

~Jr dist• ik Pot.chef troom, kryg in di maand No·

~-, Ycmbcr, 1885, bevel om dadclik 300 bnr"'et·s op te rocp en met di metste spoe l af te tre'< M Mamocsa;

tn da·tt" di Kommadant-Generaal reeds daar was, en

* Ons ge cli versla~ van Kommadanl Cronj'· lelterlik, net in Afrikaans gcset. David Ma~sou Riet 'l'::mib.J~, was di la.astc Korn.1111a l\aptyn. Dis een van di slage waar Komm. 'ronje

!l;l'OLe p rwnulike 1lapperb.nl g •toon liet. Hy wa tussen 11i vyaml, midde in di ho'.lf~la•l, toen di vm1r los Lreek, en daar di Korannas hom goccl geken bet, is 1litc11liseml wonder clat by 1laar lcwenclig uitgekom het.-Rcclaksi 0. K •

hbr

1896.]

ONS KLYNTJl.

39

ck 'n onrns in myn hart Lad, voldoen ck, en trek ek so hard ck mar kan, en ontmoct di Cieneraal 3 unr te perd an dese lmnt rnn gcnocmde plek, en di Gcneraal vcrtel my alles wat gebeur was, hoc ongehoorsaarn Masson was, en ni \Oor hom wil vcrskyn ui, boewcl hy horn al 4 ruale daartoe opgcroep bet, en hoc dat Masson nlles doen wat mo! k is om hom te terg, mar dat by (di Oeneraal) horn non Dog 36 nm sal tyd

ge,

en as liy dan ni verskyn om vcrantwoordmg tc doen op di I csknldigings teen horn ni, dan sou by verdere stappe nccm.

Daa.r was 9 puntc van beskulditring, almal ewe swaar. Di Genera.al stunr toen di bootskap, en syn antwoord was: "J'i1yn Raad sit non ni, mar al:'. hulle sit, dan s-~l ek boor wat JY te se bet." Di tyd verluop en d< kry order om nadcr tc trek. Ek trelc vort en ek kry <l1 voUende nag weer order om sekere plekke na an di stad in besit te neem, same wat di Komma- daut van di Artilleri, Henning Prctorins. Mar by daag ni op ni, en ek moes di gcnoemde plekk·~ alleen in i1cem.

Dit geluk my om di plckkc in besit tc neem sunder cen skoot tc skiit. Toen kom al di offisirc bymakaar, en na beraad besluit ons om eers al di antler Kaffers en Koeranders rondom te laat ontwapen, en dan met di hoofstad

te

werk.

Ons stuur Korn. J. de la Rey, van Ligtenburg, met 150 man om dit nit te voer, wat ock spoedig verrig was.

Di volle1 de mor'e kom di Kommadant-Generaal na myn lager en versoek my en al di anwesige offisire, om met hom an di ooste kant van di stad af te ry, om dit van di kant te b sii.n. Ons gaaa met horn en di vyand toon duidelik wat hul!e plan was, Di terryn was bo rotsagtig en bulle kom tot op 50 tre met hnlle wapens, mar ons gaan verby net of ODS hulle ni mcrk ni, eu toen ons by di lager van Komm. De Be r, van Bloem- hc f, kom,

se

di Gencraal, dat ons 'n Krygsraad moet hon. I'i oflisiire word bymakaar gerocp, en di Raad bcsluit dat di lager van Komm. De Beer moes nadcr trek, om di vollendc dag met opkom van oi son di brutale spnl te ontwapen. Komm. .De Beer had beswaar, as by syn lager opbreek, dat di vyancl horn sou storm loop. Ik beloof horn om met 150 burgers nit te trek en horn tc help as dit nodig word.

De Beer trek uit en di vyand vlug almal na di hoof- stad. Di volleude morre met opkom van di son laat ek myu burgers opsaal en stuur da1clik myn Adjn- da.nt na di Generaal om horn te

se,

dat ek gercerl was om di besluit van di Krygsraad uit te vocr.

Di Adjudant kom terug en breng berig, dat di bru- talc spul gevlug het, en dat ck 25 m:i.n na di Doorclc- lrnnt van di stad moes stuur om spoor te soek, en dat ck al di voctpaaie moes beset om di vyan·I van di water te hou. Komm. De la Rey kom toen oek by my. Ek ge dadelik order en A. C. V. Visser gaan noord met 25 man. Di vyand vlng uit di skanse en ons neem di.t in. H n Ile laat di perde onder di kop staan en gaan tc voet vort.

Ek siia di vyand naby di burgers en jaag met spocd en

go

gednrig orders ni so dig bymakuar te loop ni, l·:k korn toCll op di rnorpnut van di lmrgel'.;; en

se

^an

di Koer•1 uders, wat op G tre'e afstand was, om di wapcns 11• er te 16. Uullc vloek en s~ dat hullc hulle 1\'apens ni sou nccrle 11i.

Di ec1'f'tc skoot was reeds hy De la Rey syn kant gcval. Ek

se

an Velclkornet Crouje : " Uaar is niks mcer te docn ni, daar di Your reeds brand." Een vau hn'lc swaai syn gewcer na my, mar met di skilikc draai van myu percl kry myn perd di skoot. Di twedc skoot raak Veldkornct CroDje syn gcweer; di dcrdc skoot trot' rnyn perd in di nek. Dit was non 'n hewigc

gevc~. V clclkornet Cronje gaan voor met di burgers en ek kom agtcr au. Oas dryf di vyand gou in 'n vcr- st··rktc skans, waar dit onmolik was om bullc spocdig nit tc liaftl, mnr di vollcnde dag om 3 uur bet 61.s hulle daar nit gedryf. Dit was akelig om al di

• 1uoie en gewonde te siiu. Di burgers het gocd gcvcg en di Kocranders hyna Vl'rnitig. Di Kaptyo Masson was ock oncler hulle dooic, en di Kaptyn van di Artil- kri onder ODS gesoeml'elde.

J ulle vrind,

P. A. CRONJE,

Komm., Potchef'strvom.

mi. 1ltlnngltib unn bi

lan~t

e 1!3uesmau.

Ag 1 arme ek, wat sal ek nou begin?

Ek 's van verdriit al half af van 1nyn sin, M:yn hele 1msi 's uitgeroei,

Ek is tli laaste een.

Daar 's geen gena en geen barmhartighyd.

Geweteloos en souder eerlikhycl, Ilet ons rli Duusmttn uitgeroei ;

Ag! ek is sat gew..ien.

Myn hart smelt wcg, myn gansc liggaam beef, As ek l.iediuk ho'3 lekker OLs 't gelccf

Voorclat di wrcde duwelsgoe:i Oas land het iogekom ; Mar \Julie het 'n doukre onweerswolk Gebriug o'er oos cu ower fond co volk,

Hui hand is rooi v,m al ous bloed ; 0 Go:i ! nc, ck word stom.

Ons was di beste, ons was cli c~hite ras V:ln mense, wt1t ooit hiir in cli lancl in was;

Di nasiis was ver ous net bang, En durf hul cl it o3it waag Om te probeer om met oos te baldy, Al moes ons ran oek baing lll'll hard stry,

Of duur di oorlog somtyds laog, Hul kry di onderlaag.

En is di oorlog clan na 'n barde stryd Verby, clan ken ons niks as vrolikbyd,

Ons weet van aiks as net plesiir En grappe heel rlag deur i

40 ONS KLYNTJI. [MEI 1891>.

M•1r <lit is allos nou vordwyn ; Ut1s yudo was verdriit en smart en pyn,

Ek is vandag alleen nog hiir Om alles to botreur.

)fyn vrou is doo:l en al myn kinders samn, 0 ! Duu man, Duusman ! sal jy jou ni skaam?

Myn vrou was my 'n goue kroon ; Myn kinders kosbre perls.

Myn ma en ta, mijn boetiis ldyn en groot, Is a.Ima! al 'n prooi van boer syn lood :

'n Bitt're dood, <lit was di loon Van al di brawe kerls.

Dis nog ni al, mar waar is al di wild En ongediirtes van ons suid land mild ?

Kameelperd, kwagga en di gnoe, Di buffet en di eland, Di dodo, hartbees en di vet sekoei, Is alma! nou verjaag of uitgero0i,

Reuosterbok, en di koedoe, En ok di olifant.

Ons bome en bos, waar ons so trots op wa•, Is weg, jy siin nou net karro en h'lrde grai.

Daar op di vlak waar ons vamtee Geskiit het di vo' l;;truis ; Waar wild van alle soorte het gewy, En ons hul vang of onder gifpyl kry,

Daar loop DOU net di Duusm'ln's ve, En daar staan nou syn huis.

Boe baing, as ODS van di jag di aand Terug kom met 'n vet vo'elstruis of eland,

Hoe vroli 'l is di kinders dan 1 Dis niks as biog en dans ! 'n Jong Boesman syn eerste wild se vlees Is oorsaak van 'n grote vreugdefees ;

Di mytJiiS dans dan wat hul kan, Daar onder boom of kraas. . W aaris di plesirige j©nge myde nou ? So vris en fiir, met fraaie liggaamsbou,

Met hul fraaie swarte ogiis, En stemmetjiis so sag

E11 Iii£, dat hul di jongvolk daarme to'er ? Ilul 's weg, di mooie mysiis, wreecl vermoor.

Waar 's di kinders met !ml bogiis Wat om ons speul en lag?

Iliir op di skone berge het ona vry Geswerwe, met ons vroutjiis an ons sy,

In vreugcle en in geaot Van Gods ryke natuur, Mar al di da'e is nou ver ons verby, En ek is di laaste wat het o'cr.gebly,

Om O}J di berg te ween ons lot In d' stille awcad uur.

Ous volk is wel door jul glad uitgeroci, Jul 't nou ons land, waar certyds heuuing vloci,

Mar kyk di land is niks meer werd.

Daar 's niks as plaag op plaag.

Di spriakhaan, droogtc, risr,es, word al meer ; Di siiktes wat jul ve ea self verteer.

Di sal jul oek verjaag !

Ja, Duusman, jy bet we! ons land oatvreem, Mar tog ons eei· koa jy ons nooit oataecm.

Gen enkel mao was ooit jou slaaf ; Want vrybyd was ons lens.

Ons eergevoel en arlel was te groot, Oas st'lrf so liif di gruwelikste dood

Voor <lat ons ooit di kaog of elanf Van 'n ander volk sou wees.

Di Kaffer en di Hottentot bet jy Gou tot jou kneg en onder jou gekry ;

Mar Boesmaa bet syn eer behou ; Dog, waarom meer geseg?

J y sal o, ja ver d1 onskuldig bloed Gewis en seker eenmaal swaar moet boet.

Daar stroom di Grootriviir, en non Neem by my se toe weg I

M. H. NERER.

[Dis flnka, van di B0Ps11ia11i syn standpunt, mar wi sal nou di Duusman syn stanrlpunt verdedig in 'n gedig, as anrlwoord hiirop ?-RED., 0. K.]

Jl\.tjke :atenf.ie.

0

I

R

0 TH S C H I L D S.

~A.AR is seker ni 'u woord ni, wut je so kan rek

~ of inkrimp as di woord "rijk." Ons was

~ fro'er gewoon 'n man ryk te noem as hy 'n plaas had, wat onb· las was, en 'n goeie trop ve, met 'n klompi geld in 'n grote kous of velknapsakki ; nou is dit verander. Ons land bet di ongeluk non, om 'n stuk of wat millioners tP. he, en as jy uou ni jou pon·

de by honderduis,·n 'e kan tel ni, dan is jy mar arm.

Millioeners is daar egter mar baing min, en dit is 'n se'en ook.

M.illioener te worde is ni ¹11 gemakkelike saak ni en daarom sal dit ni onbelangrik wees om fan 'n paar mense te fertel hoe hulle so ryk geworde is.

As ons dit kan doen fan di Suid A.frikaansa ryk kerels, clan sou dit dubbel belangrik wees ; en ek is seker, ns ek mooi kon tlitleg hoP meneer Rhodes of menecr Robinson of Barnato of Beit ei'eutlik an hulle O'e]d g, kom is, di nommer fan Ons Klyntji seker ni ougelees sou bly ni. Dit kan ek non ni doen ni ; en wil clan mar hoop <lat hulle geld hulle gewete ni te feel pla ni.

Fan eukele mense is dit bekend geworde, en dit is wel mooi om bet te lees, hoe di grote kapitaliste so ryk geworde is.

Ek begin met di Rc;itbrnhilds. Byna ider mens bet fan di ryke J-ode gehoor ; lmlle naam is di wereld o'er bl\kend ; bulle is in waarhyd geld-konings. Mar <lit moet opgemerk worde, dat as o'er di Rothsehilds gepraat of geskryf word, nimand hulle fan skelmery beskuldig ni. Hulle eerlikheid is net so wel as hulle rykdom o'eral bekend.

Hiiro'er sal :party mense hulle ferwomler, want Jood en eflrlik word gewoonlik a.s twe verskillende sake beskou. Ek moet e.?ter se, dat oncler di klyn getal ecrlike mense, wat ek in myu !ewe ontmoet het, (en ek is oek ni so jong meer ni), persentsgewys scker net so feul Jode was as kris~ne. Dit tusse bye.

MEI 1896.] ONS KLYNTJI.

41

Di Rothschilds is fan oorsprong Duitse .Jode. In FrMkfort het in di fo1·ige eeu 'n sekere Amschcl Mozes gewoon, wat syn kos ferdien het met di koop en fer- lrnop fan oudhede, mooie medaljes en sulke goed, ons sou se en !dyne goud·smous. Di huis Wa'lrin hy ge- woon bet, het na di gewoonte van di tyd 'n soorii fan teken gehad, en dit was 'n rooi skild bowe di deur, van daar hulle uaam van Rothschild.

Ou Amscbel begin al so stadig geld te maak, dog ni tc feul ni. In 17 43 werd klyn Amschel gebore, gewoonlik Mayer Amehel genoem. Daar by fiuks was om te leer wou syn fad.er 'n rabbyn fan horn maak, mar Mayer wou hom liwers met di tydelike as met di geestelike dinge inlaat. Di Mayer is di grondlegger van di rykdom van di Rothschilds.

By syn faJer het by al jon11 di kennis fan oudhcde en medaljes opgedoen, en op di maniir is hy in kennis gekom met ansiinlike mense. Hy kryg 'n plek by 'n bank van 'n andere ryke Jood en begin toen te werk.

W eldra het hy 'n klyne handeltji in oudhede opge- sit en dit duur ni lank ni, of di klyne handel word groot.

Di handel in oudhede is sowat di skelmste handel wat daar is. Fan di honderd mense wat sulke goed koop om hulle huise te versiir, is daar miskiin mar 'n halwe wat daar verstand fan hr·t, en daarom het di ferkopers sulke pr;1gtige kanse om te bedriig. 'n Man koop miskiin 'n skildery, wat mar 'n paar shillings werd is fer honderde ponde, omdat hy oud is ; terwyl di skildery pas 'n paar wclrn te fore gemaak is, toen in di rook gehang en met allerhande kunste 'n oue gedaante grkry bet. Meyer het horn met di spulletjiilil ni opgehou ni, en daarom, omdat hy so folkome te fer trou was, kryg by so 'n grote klandisi.

Later kom by in kennis met di Fors Willem IX, landgraaf fan Hessen, een fan di klyne statjiis fan Duitsland. r>i fors leef grotendeels van mense-flees.

Ni dat hy syn onclerdane s1ag en opeet ni, mar hy maak fer hulle soldate en ferkoop fer hulle an Euge- land en andere mo'endhedc. Toen nou di grote omwenteling uitbreek en Napoleon baas in Frankryk word, moes hy flug, en daar hy Mayer het geken, het hy al syn geld stilletjes an Mayer gege om te bewaar.

Di stori is, dat Mayer di geld in syn tnin begrawe l.tet, en syn· eie huis het laat plunder. Di stori is egter ni waar ni. Mayer was feel te oorlam om dit te doen. Toen di Franse ankom, het by stilletjiis syn senn Nathan met di geld na Engeland gestuur.

Toen di landgraaf ferneem, dat syn geld in Enge- land fylig was, het hy gedenk ni beter te kan doen ni, as dit mar by Mayer te laat, en horn daarme te laat werk.

Daar was toen kans genoeg fer 'n geldman om wat te ferdiin. Di Engelse Regering moes baing geld na Spanje stunr, om di soldate onder Wellington te bataal.

Mayer neem an om di sake te behartig, en ferdiin toen een miljoen.

In 1812 sterf Mayer. Foor dat hy dood gaan, roep hy syn 5 seuns by mekaar en laat hulle beloof, om Jood

te bly, saam bulle sake te doen, en niks te doen ni s mder hulle ma te raadpleeg. " As jnlle so maak, seg hy, sal jnlle di rykste onder di ryke worde en di wercld sal an julle toebehoor."

Na syn dood bet di 5 seuns bly samenwerk. Nathan het in Londen gebly ; di andere gaan na Weenen, Napels en Parys, so kon hulle mekaar help.

Nathan was di slimste fan di broers. Binue 5 jaar het hy 2500 maal syn kapitaal verdubbel. Omdat daar toen nog gen telegraafs was ni, het hy 'n bele vereeniging van koeriers of rapportbrengers daar op na·:ehou, enorme somme het by beste an posduiwe.

In 1815, na di slag van Waterlo, het hy syn grootste slag gemaak. Hy was self op di slagveld.

Sodra hy siin clat di slag dem· Napoleon ferloor was, jaag by weg. Hy en syn swa'cr buur toen 'n fisser- skuit, hoewel daar 'n sware storm was, en gaan na Engeland. Hulle moes 'n baing grote som betaal en hulle !ewe waag, mar di kans om geld te maak was te mooi.

Hulle kom fylig in E11gcland an, en di follende dag is. hulle op di beur~. Hy. siin daar baing sleg uiL en d1 mense denk, dat hy barng slegte tydings gekry het.

l>i skuldbriwe van di Regering daal freselyk in prys ; tog is daar mense wat opkoop.

Di follende dag kom di saak nit. Di tyding kom dat Napoleon ferloor het, en di skuldbriwe rys in eens.

Nathan bet stilletjiis laat opkoop en di slag het hy 'n millioen ferdiin.

Ek sal nou ni ferhaal hoe hy toeu ferder ~eld

gemaak bet ni ; want as 'n man eers 'n paar milJoen het, kom dit fan self, ten minste so word gese"'.

Toen di Rothschilds so ryk wmd was daar

nl

gebrek an mense wat hulle beny. Di Bank fan En"'eland self begin jaloers te worde, en maak 'n pl~n om Rothschild te'en te werk.

Eens op 'n dag wyger di Bank 'n wissel te ferdis- konteer van Rothschild uit Fankfort, ten gunste van Rothschild in Louden. " Ons diskonteer net ons eie papier, ni di fan partikulire mense ni,"-geef di direk- tenr ten antwoord, toen di rede gevraag word.

"Wei, ek sal fer hulle wys watter partikulire ons is,"

seg Nathan toen.

Dri weke later kom hy self foor een fan di hokkies fan di bank en presenteer 'n banknoot fan £5 en vraa"' daarfoor goud. Di klerk was skoon ferwonder, dat Rotschild self fer so 'n klynighyd kom en betaal horn uit. Bedaard kyk Rotschild di geld na, steek dit in syn sak en haal 'n antler baPknoot uit. So hou hy an, 'n derde, viirde, fyfde banknoot word stadig uitgehaal en gond foor gefraag. Ni korter ni as 7 uur hou hy an, en het toen £29, 000 ontfang.

Terwyl hy by di een hokki staan, staan 9 van syn klerke by di 9 andere hokkiis diselfcle te doen.

Nimancl kon hulle wegjaag, mar oek nimand anders kon by di hokkiis kom ni. Toen di Bank sluit het Rothschild en syn klerke £210,000 uitgehaal.

Di agtermidda₀ op di beurs word di ding a& 'n grap fertel, en di Bank direkteure spot met di ydele poO'ing

om

di

Bank kwaad te doen. ⁰

42 ONS KLYNTji. [MEI 1896.

De follende mor'e net toen di B mk op~gaan is Rothschild en syn 9 klerkc wcct· daar, en diselfcle spulletji gaan weer an. Di Mle werk va.u cli Bank loop in di war. Di ltele cfag hon Rothschild an met banknote fer goud iu te wissel.

In cli agt· rmiddag boor di Ilank direktcure, <lat R·1thschild gcnoeg banknote het om ten min. te t1Yc maancle so au te hon, 11 miljoen an banknote was in syn be~it !

Hoe bard clit ock was fir di hC1ogmoedige Engelsc o:n fer 'n J.,od in te ge. daar was ni help an ni. Hul- lc laat Nathnu w~et, <lat hulle syn pa.piir sal annecm, en daarop bet liy en syn klerke thuis gcb!y.

Hoe ryk Nathan oek was, gelukkig was by ni, en

<lit kan miskiin fer ons wat gen leans bet om miljoe- rn'.Jrs te wordc, 'n bit.ii to frede maak. Ider keer kryg- hy 'n drygbriif, <lat hy sal dooclgeskiit wordc, as by ui sofoul of sofonl geld bctaa.l 1.i. Fry slaap nooit anders as met 'n gclaaide pistool by hom.

Eeu da! was daar 'n grap. Twc mcnse word in syn kantoor toegelaat, wat fer born wil sien. Hy

11 cnk hu Ile om te gaan sit, mar hulle lyk 'n bitj i bang um <lit tc doen. T11cn hulle yudelik sit, kyk Lulic 11.ekaar an, en ecn soek in syn sak na ii ts. Rotbscbi'.d begin Jang

te

worde. Hy clenk dat die n 'n pistool of 'n mes nit syri sak wil baa!. Skilik spring by op, fat 'n dik kantoorboek en s¹aan di twc rnense op hulle boofde, sodat hulle onderstebowe op di grond fal.

Toen di bcdiindes inkom find bulle uit, dat di twtl mense twe ansiinlike ba.nkiirs wae, wat mar net 'n bitji bang was o:n met Rothschild te praat. Roth- schild maak tocu b;iing cksknse, mar di kcrels kom tod met bcbloede koppe tbuis.

J. L. 0.

(BEKROONDE OPSTEL).

Maandaq, Dec. 30.

I

LLE dinge was nou gerecd : 650 man byme- kaar ; wa'cns genoeg ; perde gt-nocg ; skiet- goet genoeg; kos folop. Fan Pitsani af trek bulle in. Di bc•te plan is non eers na Ottosl111op ( ~falmaui), om daar di telegr.iafdraad af tc Slly.

l!'roeg cli oggend kom hulle daar an, klop di posmeester

"'Op cli eer te Prysfrn.'\g is 5 ~P· telle ingckom. Di follcmlc hct di prijs gekry Mcneer P1e11a:n moct uou as cbliif for

OHS yn folle adreH slnur c11 skrywe of hy syn prys i11 geld of i11 bockc wil he; wil hy bockc he, sal ons fer hom ly$LC fo.n ous bocke slnur om uit te sock.

N. B.- Part.v inscllllcrs bet blykbaar onclcr 'n mi~fcrst::rnil fcrkccr wa~ di qr11tc fan tli opstcl angnan: hulte hct g'o gcdenk 1lit mcen 2 bla1lsye pa[ iir fol gc ·krywc, tcnvyl dit mecn 2 bladsyde fa1~ OM i!l!Jnfji. Fenlerc inseutlcrs moct daarop let.-RRD. O. K.

op, en go !vim kcnnis. dat di "la.n~-tong" mot t af~e­

knip ll'ort. Di 1iraa•l loop fan Ottoshoop ua 7.ccrnst in ui 1\fariko distrik. 1\far di intog was al in Prctori<t hekcnd, want disclfdc 1\faauclag bet Generaal Joubert.

11:.i Rllstenbnrg 'n klegrn.m ves tnnr, <lat di Engclsc an

di kom was. Kommadant Mahn fan Rustenlmrg k"11 ni gou by di hand wees ni, hy woon 'n bitji f~r fan di dorp. Mar hy was in di dorp met omtrent 10 man op

Dinsdctg, Dec. JI.

Dr. Jameson was non al reeds f06r, mar hy 11et gclukkig 'n bitji na di linker of r:,uid-oostc kant Luc weg ~cslini.:cr, souat M:1lan hom kon foor ko111. En l\.foltLll keer ltom loeu ok knrt du lrnllt Krn:crslltJrjl by, ll'at, lrnlle noem cli "Quee11's 13att· ry," of 0: tos

l\o['pi, en op

lVoensd rtg, Jan. 1,

we$ daar by Otlo:; Koppi bymakaar omLrent 3,'100 L· c van <li fyand:

Kommadant Malan (Rustcnbmg)met omtrcnt h.O man ,, Cronjc (Potchefstroom) ,, 1 fiO ,,

,, Potgietcr ,, ,, !10 ,,

l!'cldkornet Iloclcnstein (Krngersdorp) ,, UO ,,

Same ... 4GO ,, Willougb by laat toeu fer 1\blan wcet, dat hy di froue11s en kindcrs uit Krugersdorp moct uiL sLunr, want di Engelse sal net non daar deur trek en in gefo!

fan teenetand net alles plat skiit. Mar Malan het a.l syn p¹e'.: ingenecm op Otto Koppi. An syn re!_!ter lmnt was Oroujc en Bodenstein, a·1 syn lioi,er kanb Potgicter, alma! goet gebere tusscn 11i klippe.

Omtrent 3 uur toen begin Jameson te fuur op Malan Re manne. I >i cer te skoot was te kort, di twcde was heeltemal fer o'erhee·1 e 1 fal dig hy cen fan di buitclmi:e fan Krugersdorp. Di deruc i;kooL was tamelik tussen di Iloere, waar hul'c gestaan het om hnlle skiitgoet te ontnmg. Toen di born bars wa · ' aar 13 Boere onderstebo, mar net bed wclm, party fan ::li huise fan di Battery was liderlik fol g.U,c gcskiet deur di born. Hier sien ons di hand fan God;

rli ko'els gaau in di huise, mar ni in di Bocre ni. 'n nitji later ge Jamernn tocm bcfel om di Koppi te bestorm en Mala.a se manne daarnit tc ja. Mahn het fer syn manne. gese om ni tc skiet ni foor <lat di Engeise eers 150 tre was ; want dan sou di 1\faxims op hon skict. Mar di Boeri) kon ni meer wag ni, mt tocn di E11gelse by di Spruit, wat tu. sen in was, kom, omtrcnt nog 700 trc fer. brand hullc 1 >~. En hulle skiet daar by di Spmit omtrent (i Engclse clood, won I 'n heel party, en uok 'n heel boel perde dood. Di Engdse draai tocn ook weer net haasLig om ua di nndcr toe, o dat lmlle yentlik een fan hulle l\faxims laat a.gber bly. N adcrhand maak hulle toen weer 'n t1Y6de ;i.ufal op 'n klompi rua11nc, wat, dig by l\Tcaeer nu Toit se huis was. Fan di Engcls':l hct ni weer een man terug gekecr ui : }Jerty dood ; p~rty gewond ; perty gevang. Dit was hier waar 1acobs na cen fan

MEI 1896.]

ONS

KLYNTJi. 43

Jameson se manne gegaan bet (om hom tc ht·lp l ; by bet gedmk di Em:elsman was gekwes. Mar net toen by dig by was skiet di ellenclige f ybuitcr di goethar tige, edelmoedige Jacobs dood. l\Iar ·u ander Boer het gesorg dat di Engelsman same met Jacob~ di cwigheit ingegaan het.

Di gefeg by Ottos Koppi het gednur tot omlrent G um· tli agtermiddag. Jameson sit non af na Ratl'l fontyn se kant toe, om te sien of by ni op 'n a,nder mtu1:er op Johannesburg kon kom ni, al was dit dan ok mar by Palestina om

Di Woensdag aaoJ slaap di E11gelse by 'n pin water, an di Oostc kant fan di Spoorweg, tussen Klerksdorp 011 Kruge1sdorp. Deuskant di lyn was 'n party fan Potchefstroom en Klerksdorp se manne om voor tc If>, onder Douthwaite en Fouche. Mala11, Cronje en Pot- gieter di bly mar nog so 'n b'tji ho'er op, tu~sen di Eugelse en Krugersdorp.

Elke mal di nag was daar 'n skitery, clan di Engelse, clan di Boere. Eenmal het di Engel e di Boere by di lyn bestorm. Mar di Beere het bulle trug geskiet en omtrent 3 manne en 7 perde fan hulle dood ge kiet.

Dit is freselik om te sien bier hoe di Engelse di walle fan di • poonveg waar agter di 13oere gele bet, mit di Maxims geskiet het. Mar di Boere was fyliO'. Dit was ok hier dat di Boere 3 fan hul¹e ma· ne uitg stunr bet om te spijoen. En naderlmnd toen di 3 kforels weer by di kamp fan di Uoere f, rby kom o·er cli Jyn.

toen skiet hulle y'e manne op hulle. HulJe wond klien Cronje, seun fan di K (lfilmadant, en skict A11'frics Potgietor op di plck dood. Di Engelse bet ok di selde tyd geskiet, en dit kan wees dat bulle Cronje gewond het, mar Potgieter het di skoot fan di Boere sc kant gekry.

Jameson was non 'n bitji la'er af tetrek en o'er di lyn gekom. Waar hulle di nag geslaap het, hct di Boere di antler dag g'ekry, J 7 perde nog opgcsaal, 15 kaste met skictgoet, 'n paar ma111 e dood, 'n heel boel flysblikkc, en bott~ls folop. Kommadant Cronjc het non syn on plek fcrlaat en pl'Obecr toen net om ri Engelse fan skuins af op tc skiet, of .soos hulle se in di flank an te fa!. Fl'Oeg

Donderdag, Jan. 2

was Jameson dig by Luipaarsdflei. Hier ltet di Boere weer hard gefeg, 17 per<le fan di Engelse dood gcskiet en 'n kar fol skietgoet afge1.cem. Jameson se plan was om met 'n ou pat fan Potchefstroom na J ohau- nesbur;! te gaan. Daarom wil hy nou, na Cronje syu manne horn trug geja bet. tussL:n Fiakfontyn en Doornkop deur trek met rli 1111 pat. Hulle sit toen af na 'n koppi toe. Rega fan di koppi af w.is 'n itnder koppi, waar omtrent 1 O man was. 'l'ussen di twe pcrtye was daar omlreut GO man in 'n kloof.

Kapt. Coventry bestorm to •n di klyn klompi Boere met di doe! om hulle heeltemal te verplettcr. Hy het di Maxims so freeslik laat skiet, dat di klippc (geluk- kig was daar rotse), waar agter di Boere ge!O het, mccr na stukkc lood lyk as na klippe, soos hulle o'er trek was

fau di loot. UiL was ook hier dat MacDonald 'n kocl, wat weggcskram het, dcur di kop gekry bet. Mar di Bocre skitt di l~ngclse trug en bulle sit non af tot dig by di woonbuis fan Flakfontyn.

.JamcEon laat toen di kanonne alma! reg sit en bou di Boere so fer as hy kan, Di enigste Boere wat iets kon doeu was di 180 man op di koppi • n di GO iu di kloof. Di JRO was ok nog mar baing fer af- omtrent l ,000 tre. Mar di wat kon skiet hon di kanonne s6 simon dat Jameson ni feel kon nitrig ni.

I ii Boerc bet gen kauon gebad ni, en toen di kannnne tog gelukkig ankom, en net een of twc skote kon skict, toen steek Jameson di Wit Flag op, in cli form van

'11 foorskoot. Dat Jameson di foorskoot fan n Kailfr mytji het gebruik, is sonder twyfel; geloofbarc manne b t self met di meit gepraat en sy bet hulle alles fortcl.

'l'oen di Wit Flag opgaan was daar omtrcnt l ,500 Boore op di fold; rnar net omtrent 200 het al di work gedoen. J!'iral di GO mau in di kloof, dit was yntlik au buHe, wat Jameson fer horn o'er gegc het.

Na di Engelsc di wapens toen neergcle b⁰t, bet di Boere fan bnlle genecm karre fol kanon-ku'els en 'n sko skar fol patronP.

Op syn minste 70 Engelse en omtrent 4.0 pcrde is i u di ;;lag fau

r

oorokop doodgeskiet. Di Iloere wat bier geval het iR :-Frans Venter, McDonald, Van To11der en Potgieoor (deur di Boere self geskiet).

J:inlle fertcl ons fer di "aarLeit, dat Van Tonder onder di Engels· ferwaru geraak het en toen hullo hom kry het hy 5 skotc deur born gehad. So kan dit; wees dat hy ok deur di Boerc self dood geskiet is.

Ek mag nog net dit se, toen di Uocrc di ccrste nwal by di kamp by Ottos Koppi by makaar kom tocn bet;

party van hulle gen saal, part.y gen baatji, par1 y gen kos, en party gen gewcer gehad ni. Een ou baas fan om :rent 74 jaar was ok daar ungc:kom souder saal.

Mar hy was gekom om 'n saal tc liaal en hy het. een gekry ok. Ja, al was d·1ar behoefte an baing dinge, kos, skietgoet, ens, clam was ni behoeftc ui an liefde fer folk en land. Lank letcif di J'rcmsvaat ! !

H. PIENAAR,

'"TJITTE MAR NEER!"

I

N lleksriv.iir hct noc'er 2 brocrs gewoon, Piit en Stefaans. Uulle plasc grens an makaar, mar di wonings le van makaar af, sodat jy van di ecn werf ni di antler kan siin ni.

Piit bad 'n snaaksc on Masbiker, on Kees wat syn bokkc oppas in di berg. Stefoans het nadet;hand ve1·

ou Kees begin mak m~ak. Hy nooi ver liom bedags na syn buis toe l'n maak dan allerhande pret met on Kees, sonder dat syn baas dit weet natnnrlik.