Waarom een Vlaams multiculturalismedebat ontbreekt

i-n d al

t-tg

~r s-le 1-ft 1-rs le n, is er n- c-is n- e-,et :le

o.g

n- 0-en en en ~al or bij ·e) de ch ::!Is als >r-en >U-tie s &._o 7/8 2ooo In Nederland heerst al enige tijd beroering naar aanleiding van een artikel van Paul Scheffer dat in NRC Handelsblad van 29 januari 2ooo werd gepubliceerd onder de weinig aan de ver-beelding latende titel 'het multiculturele drama'.' Scheffer maakt in dit artikel brandhout van het Neder-landse beleid ten aanzien van minderheden en stelt niets minder dan het ineen-storten van het kaartenhuis van de multiculturele sa-menleving in het vooruit-zicht. Scheffer hekelt de

Waaromeen

Vlaams

multi-

culturalisme-de bat ontbreekt

meer blijkt uit de rninder-hedenrapportage van het Sociaal en Cultureel Plan-bureau (1999), mede door de voortdurende immigra-tie gekenmerkt wordt door meer werkloosheid, meer armoede, meer schooluit-val en meer criminaliteit dan bij de autochtone be-volking. Hoe komt dat? En waarom wordt hier niet krachtiger tegen opgetre-den, vraagt Scheffer zich af. De auteur pleit in zijn arti-kel voor minder tolerantie BOB VAN DEN BROECK

In Belsie is tot op heden seen Paul Schiffer opsestaan. Met het cordon sanitaire rond het

Vlaams Blok is ook een cordon om de problematiek ze!f opsetrokken. Dat valt te betreuren, want debat is ook in Vlaanderen drinsend nodiB. Het saat om niet minder dan het

veilisstellen van onze maatschappelijke vrede. De srens van coexistent samenleven is immers voor

velen allans overschreden. en meer integratie, waar-onder hij voornamelijk lijkt te begrijpen dat de allochtoon zijn oude vormen en gedachten moet afzweren: 'integratie met behoud van eigen identiteit is een vrome leugen, die niet zoals nu door de overheid moet worden aangemoe-digd.' Zonder het met zoveel woorden te zeggen pleit Scheffer dus voor assinlilatie, hoewel hij in een vervolgartikel zijn oorspronkelijk betoog nuan -ceert: 'mijn pleidooi voor meer nadruk op integra-tie is dus beperkt en moet niet worden opgevat als een dwang tot assimilatie.' 2

Waarin zijn 'integratie met afwerping van de oorspronkelijke identiteit' dan wei bestaat, maakt hij niet duidelijk.

onverschilligheid waarmee de Nederlandse over -heid de problemen rond de allochtone gemeenschap bejegent, terwijl alles erop wijst dat deze gemeen-schap in haar geheel het moeilijk heeft om aan te klampen. De tolerantie of verdraagzaamheid waarop men zich in Nederland zo graag beroept, werkt, volgens Scheffer, deze onverschilligheid in de

hand.

'Het multiculturele drama' is een interessant ar-tikel, alleen al omdat het niet vaak voorkomt dat vanuit politiek-correcte hoek- Scheffer was in een vorig Ieven medewerker van de Wiardi B eckman-stichting, de studiedienst van de Nederlandse PvdA -een zo vlijmende kritiek op het falen van de multi-culturele samenleving wordt geuit. Ook al hoef je het niet met alles eens te zijn, je kunt op je klompen aanvoelen dat hij in zijn artikel het probleem grijpt waar het moet: in de kern. Wat mij betreft verdient zijn pleidooi voor een ander beleid dan ook een prijs, een variante van onze Arkprijs voor het Vrije Woord, desnoods een speciaal voor hem ge-creeerde, zeg maar 'gooi de knuppel in het

hoender-hok' -prijs.

Scheffer maakt zich zorgen over de achterblij-vende allochtone gemeenschap, die, zoals onder

Scheffer hekelt de kortzichtigheid van het poli-tieke establishment waardoor 'onder de opper-vlakte van het openbaar Ieven een zee van verhalen [drijft] over de botsing van culturen, die niet of nau-welijks worden gehoord'. Terwijl dit establishment vroeger over een duidelijke beschavingsmissie be-schikte, twijfelt het vandaag aan zichzelf en verliest het meer en meer zijn greep op de maatschappelijke werkelijkheid. 'Zo kan men de weigering begrijpen van kabinet en parlement voor iedereen zichtbare en vaak gesignaleerde problemen rondom etnische minderheden in Nederland onder ogen te zien. Een parlementair onderzoek naar het immigratie-en in

s &_o 7/8 2ooo

tegratiebeleid is nodig, want nu worden hele gene-raties onder het mom van tolerantie afgeschreven. Het huidige beleid van ruime toelating en beperkte integratie vergroot de ongelijkheid en draagt bij tot een gevoel van vervreernding in de samenleving. De tolerantie kreunt onder de last van achterstallig on-derhoud. Het multiculturele drama dat zich voltrekt is dan ook de grootste bedreiging voor de maat-schappelijke vrede.'

Met zijn polemisch geschrift gooide Scheffer duidelijk een knuppel in het hoenderhok. Wat volgde was een stroom van brieven, commentaren en discussies, tot in het parlement toe, zodat ieder-een die dat wenste wei zijn zegje heeft kunnen doen. Hoewel daarmee de problem en in de Hollandse ste-den verre van opgelost zijn, is het alvast Scheffers verdienste dat zijn pleidooi een samenlevingspro-bleem, in elk geval zichtbaar en bespreekbaar heeft gemaakt.

De opkomst van de 'Arab Pride' in Vlaanderen Vooraleer het artikel van Scheffer te plaatsen in een Vlaamse context moeten eerst wat defmitieproble-men van de baan. In het verder verloop van dit arti-kel zullen migranten, of zij al dan niet de Belgische nationaliteit hebben verworven, aangeduid worden onder de noemer 'allochtonen', daarbij aansluitend bij de begripsomschrijving die het groot woorden-boek der Nederlandse taal Van Dale voor deze noe-mer aanreikt: 'van elders aangevoerd; niet-inheems; vreemd' .3 A contrario worden aile andere inwoners aangeduid als 'autochtonen', dus als de oorspronke-lijke bewoners van dit land. Het weze duidelijk dat de allochtonenvlag nog vele ladingen dekt. Ook de Amerikaan die in de Vlaamse language valley werkt of de Nederlander die hier om het (voor hem) aardige belastingsklimaat verblijft zijn sensu strictu alloch-toon. In het bestek van dit artikel wordt de vlag in eerste instantie gebruikt om de allochtonen uit de moslimgemeenschap aan te duiden. De samenle-vingsproblemen die velen terecht of ten onrechte menen te ontwaren hebben immers vaak met led en

uit deze gerneenschap te rnaken.

Ik besef echter terdege dat de gehanteerde twee-deling tussen allochtone en autochtone inwoners niet geheel overtuigend is, en bovendien stigmatise-rend. Zij doet ten onrechte verrnoeden dat de kloof tussen heiden niet te dichten is en dat een vreemde eend in de bijt dat ook altijd zal blijven. Als sociaal-democraat (de term socialist lijkt tegenwoordig uit de mode te zijn), die gelooft in de maakbaarheid van de samenleving kan ik hierin uiteraard niet mee

-gaan. Deze tweedeling maakt het echter wel moge-lijk mijn stellingen te verduidemoge-lijken.

In Belgie is tot op heden geen Scheffer opgestaan. Het de bat zoals dat inN ederland vaak verloopt, ken-nen wij hier te Iande niet. Polemiseren hoort nu een-maal niet in onze volksaard thuis. Bij ons verloopt het gesprek veeleer aan de toog, tijdens de middag

-pauze in de kantine of in de beslotenheid van de ge-zellige woonkamer. Niet voor niets kennen wij de uitdrukking 'we dronken een glas, we deden een plas en alles bleef zoals het was'. Wel zijn er de voor-bije maanden in de krant De Morgen enkele opinie-rende bijdragen verschenen, voornamelijk van de hand van allochtone vertegenwoordigers, die het waard zijn niet onrniddellijk met de papierkar mee te geven. In deze bijdragen zien de auteurs de Vlaamse autochtone welzijnswerker liefst vervan-gen door een allochtone confrater onder het motto 'wat we zelf doen, dat doen we beter'. 4 Deze bijdra-gen wijzen op een, alvast voor mij, nieuwe tendens die een variante lijkt op de Black-Pridebeweging die de Amerikaanse jarenzestigkenmerkte. Zij wordtdoor een lezeres van De Morgen dan ook terecht als Arab

Pride omschreven.

Zo" schrijft Mohamed Talhaoui in de krant De Morgen van 27 april 2ooo dat 'de personen die het best de positie van migranten kennen, de migranten zelf [zijn]', een bewering wars van ieder paterna-lisme die empirisch inderdaad niet kan worden be

-twist - dergelijke ervaringsdeskundigheid kan de autochtoon uiteraard niet voorleggen. Verder schrijft hij nog dat 'het is af te raden dat autochtone 1 . P. Scheffer, 'Het multiculturele

drama', NRC-Handelsblad 29 januari

2ooo.

2. P. Scheffer, 'Het multiculturele drama: een repliek', NRC-Handelsblad 2)

maart 2ooo.

3· In het Decreet van 28 apri\1998 inzake het Vlaamse Beleid ten aanzien van etnisch-culturele minderheden

(B.S. 19juni 1998, err. B.S. 11

september 1998) worden 'allochtonen'

gedefinieerd als de 'personen die zich

legaal in Belgie bevinden, ongeacht of zij de Belgische nationaliteit hebben, en

die tegelijkertijd aan de volgende voorwaarden voldoen: a) minstens

een

van hun ouders of grootouders is geboren buiten Belgie; b) zij bevinden zich in een achterstandsposige vanwege

hun etnische afkomst of hun zwakke sociaal-economische situatie'. In

tegenstelling met deze definitie, die

mijns inziens eveneens stigmatiserend

is, beschouw ik hier ook als allochtoon: de persoon waarvan beide ouders in Belgie zijn geboren doch van vreemde

afkomst zijn.

4· M. Talhaoui, 'Naar een actieve

migrantenbewustwording', De Moreen 27 april 2ooo.

>.

Regeringsverklaring van de Vlaamse Regering van 13 juli 1999 Pari. St.

·s e l-it n l. l-It

,_

'

e n e ~t e .e l-0 l-IS !e IT rb

>e

~t n l-le t: s &..n 7/8 2ooo

islamologen en antropologen in migrantenorganisa-ties of instellingen die met migrantenthema's wer-ken, de beleidslijnen uitstippelen in deze organisa-ties, aangezien het eerste doel van zulke weten-schappers in overheidsfunctie vaak niet is de rechten van minderheden te bevorderen maar vooral ze beter in kaart te brengen en zodoende ze beter te controleren en domineren.' Talhaoui ziet blijkbaar een complot, gesubsidieerd door de staat tegen zijn

gemeenschap. Daarbij doethij de Belgische overheid

te vee! eer aan. In zijn visie heeft de Belgische staat een duidelijk beleid, minstens een hidden agenda die

Het lijkt er sterk op dat sam en met het cordon sa-nitaire rond het Vlaams Blok ook een cordon is opge-trokken rond de problemen waarop deze politieke partij is groot geworden. De monopolisering van dit debat door deze partij is nochtans geen goede zaak. De herleiding van aile conflicten tot etniciteit is van-zelfsprekend onaanvaardbaar en kwaadaardig. Ook wie tot op vandaag vasthoudt aan de opvatting dat de samenlevingsproblemen te reduceren vall en tot een !outer probleem van sociale achterstelling dat ge-heel door emancipatie kan worden opgelost, dwaalt. Toch is dit het discours waarmee de democratische

tot assimilatie van de

allochtone aan de autocht-one gemeenschap zou aan-zetten. Tot op heden lijkt de Belgische politiek echter vooral gekenmerkt te wor-den door de afwezigheid van enig beleid, waarbij het eerste, echte debat over de inburgering van nieuwe groepen in onze samenle-ving nog moet

plaatsheb-Het hegt mij steeds verwonderd: de

mate waarin proaressiif Vlaanderen

zich enerzijds cifzet teaen de

bevooadinB van de katholieke kerk,

maar anderzijds het

cultureel-reliaieuze teruaplooien aanvaardt van

de allochtone aemeenschap

partijen iedere

stembus-gang de strijd aangaan.

Zonder succes.

Indien men in Belgie een debat wil voeren over

de multiculturele samenle

-ving dan loopt men al gauw verloren in het bos van de bevoegdheden. De verka-veling van bevoegdheden tussen federatie, gemeen-ben. Misschien kan de uitwerking van het hoofdstuk

over 'inburgering en integratie' in de Vlaamse rege-ringsverklaring van I 3 juli I 999 tot dit debat aanlei-ding geven. 5 In deze verklaring worden de samenle-vingsproblemen tussen de autochtone en allochtone bevolking in ieder geval onderkend: 'Een integraal beleid voor etnisch-culturele minderheden wordt met concrete doelstellingen en maatregelen op de verschillende Vlaamse bevoegdheidsdomeinen en -niveaus gevoerd om de ontvangst en de integratie van die groepen te bevorderen.'

Een stuitend gebrek aan interesse

Zo zijn we geraakt waar we in dit artikel moesten zijn: hoe staat het eigenlijk met de visie van onze de-cision makers over de samenlevingsproblemen die menig lid van onze burgerdemocratie zegt te erva-ren? Overdrijf ik wanneer ik stel dat onze volksver-tegenwoordiging vooral uitblinkt door een stuitend gebrek aan interesse voor deze problemen? De voor-bije jaren kwamen de gebreken in het beleid van onze multiculturele samenleving in het parlement slechts af en toe aan de orde. Om het cru te stellen: er moest eerst een vluchtelinge de afloop van haar asielprocedure met de dood bekopen vooraleer het parlement besloot niet meer de andere kant op te kijken.

schap en gewest maakt het er inderdaad niet eenvoudiger op. Het (deel)parle-ment dat toch besluit over de multiculturele samen-leving van gedachten te wisselen, spreekt al gauw over materies waarover het niets te vertellen heeft, omdat het constitutioneel toevertrouwd is aan een ander bevoegdheidsniveau. Toch mag deze bevoegd-heidsverkaveling geen excuus vormen om vooral niets te doen. Het zou immers al een heel eind weegs zijn wanneer de verschillende partijen hun visie op de multiculturele samenleving zouden verduidelij-ken. De Senaat, met zijn aanwezigheid van gemeen-schapsvertegenwoordigers, vormt voor dergelijke gedachtewisseling wellicht het beste instrument. Het lijkt mij belangwekkend te horen hoe deze ver-tegenwoordigers des volks de multiculturele sa-menleving zien evolueren. En bovenal: te vernemen hoe zij gaan trachten die evolutie te sturen.

Dommekloten

Reeds in I 97 3 maakte de Duitse cineast Rainer Wer-ner Fassbinder een magistrale film 'Angst essen Seele

arif

over de ontrnoeting van de jonge Marokkaan Ali met Fraue Emmi, een dame op leeftijd. De ver-filming van deze relatie hood de regisseur een ex-quise gelegenheid om op de samenlevingsproble-men tussen de autochtone en de allochtone bevel-king in te zoomen. Deze film schokte mij toen ik

s &._o 7/8 2ooo

hem de eerste maal zag en wei om twee redenen: noch de allochtone stereotypering, noch het ge-toonde racisme zijn ondertussen voor een haar ver-anderd. Opmerkelijk toch, dat gebrek aan belang-stelling bij de verschillende nationale overheden voor de integratie van de allochtone arbeiders, die het Europese Wirtschcifi:swunder moesten ondersteu-nen. Ook de houding van de (Belgische) socialisti-sche beweging doet niet jubelen: er was geen be-langstelling voor de allochtone arbeiders of enkel in die mate dat hun belangen samenliepen met die van de autochtone kameraden.

Scheffer schrijft in zijn artikel dater een verschil is tussen het welslagen van de multiculturele samen-leving in het officiele politieke discours en het falen van deze samenleving in de perceptie van de bevol-king 'waarbij de angst voor de Marokkaanse jonge-ren in een stad als Amsterdam inmiddels spreek-woordelijk [is)'. Ook op de apologeten van de diver

-siteit 'die niet gei'nteresseerd zijn in wat zich in de grote steden van Nederland afspeelt', heeft hij het niet begrepen. Hier gaat Scheffer m.i. te ver. De in-teresse van deze intellectuelen is er wel degelijk, zij wordt echter gekenmerkt door een grenzeloze na'i-viteit waarbij de fouten veelal worden gezocht in het eigen ( overheids )falen en nooit bij de allochtone ge-meenschap. In het discours van intellectueellinks is de autochtone kiezer die voor het Vlaams Blok stemt eenvoudigweg een dommerik. Zo schreef Herman De Coninck, naar aanleiding van de eerste zwarte zondag op 24 november I 99 I , dat hij niet kon

gelo-ven dat een kwart van de Antwerpse bevolking baar-lijke racisten waren, dommekloten, dat waren het misschien wel. Hij besluit dat deze vaststelling ook wel kan opgaan voor de helft van de Antwerpena-ren. 6 Dergelijke minachting bij de intellectuele elite voor de bevolking heeft mij steeds geschokt. Wan-neer dat kwart twee stembusgangen eerder nog po-litiek correct stemde, waren het immers geen dom-mekloten. Nu wel.

Het falen van de overheid is uiteraard slechts een zijde van het verhaal. Feit is dat ook vanuit de alloch-tone gemeenschap zelf weinig pogingen zijn onder-nomen om aansluiting te zoeken met de westerse

sa-menleving. Ook in Scheffers verhaal wordt dit te weinig beklemtoond. Wie Scheffer leest zou im-mers kunnen besluiten dat de sociale ontvoogding van de arbeidersklasse in de negentiende eeuw door de politieke elite werd gedragen. Scheffer trekt deze visie door naar deze eeuw en besluit dat de politieke elite vandaag deze beschavingsdrang ten aanzien van sociaal zwakkere groepen niet meer heeft. Scheffer schrijft het wel maar beklemtoont wat mij betreft te weinig dat de ontvoogding van de arbeidersklasse initieel aan de agitatie van deze klasse zelf is te dan-ken. Dergelijke emancipatorische krachten om de oorspronkelijke cultuur te overstijgen zijn echter in

de allochtone gemeenschap vandaag niet of nauwe-lijks aanwezig. Integendeel, in de mate dat de hui-dige opiniebijdragen die in de krant De Moraen ver-schijnen representatief zijn voor de opvattingen en het bewustzijn van de ganse allochtone gemeen-schap, dan pleiten zij eerder voor een ideologische gettovorming rond de eigen cultuur.

We zijn hier en wij blijven hier

Een voorbeeld. In De Moraen van 26 mei 2000 ver-scheen een bijdrage van de hand van vier bestuursle-den vanAJ Rabita, 'een niet-gouvernementele orga-nisatie met als hoofddoelstelling het behartigen van belangen van Arabische migranten op lokaal en Eu-ropees niveau', metals titel 'We zijn hier en wij blij-ven hier'. 7 Wat volgt is een voor mij onbegrijpelijk pleidooi voor een volstrekte scheiding tussen de au-tochtone en de allochtone gemeenschap waarin Vla-mingen die pleiten voor integratie worden afgeschil-derd als 'westerse fundamentalisten'. De kans datu ook, lieve lezer, tot deze categorie behoort is erg gro9t aangezien dit westers fundamentalisme 'over-vertegenwoordigd [is) bij de blanke meerderheid'. Wij zijn 'kleine Milosevic-jes' die lijden aan een nieuwe vorm van antisemitisme 'want arabieren zijn ook semieten!', maar die niet mogen vergeten dat het internationaal tribunaal van Den Haag erg dicht-bij is ...

Ik vraag me af of de betrokken krantenredactie een gelijkaardig pleidooi voor een volstrekt geschei-den samenleving, waarin het overgrote gedeelte van

6. H. De Coninck, 'Iemand, en nog iemand, en nog iemand', 73 in P. Piryns, Zwarte zondaa. Beschouwinaen over de democratie in Belaie, Antwerpen, Dedalus, I992, 94P· Voor aile

eerlijkheid: het volledige artikel geeft wei blijk van een meer genuanceerde kijk op de zaak.

7· D.A. Jahjah, H. Arkob, A. Azzuz en A.A. Ahmed, 'Wij zijn hier en wij blijven hier', De Moreen 26 mei 2ooo.

8. M.D. Evans, Reliaious Liberty and International Law in Europe, Cambridge, Cambridge University Press, I '997, .1"9

Oxford, Clarendon Press, I998, IS6 -I }8.

I o. Zie zijn ongepubliceerd referaat tijdens de Multatuli-lezing die op I 9

mei 2ooo te Breda werd gehouden.

I I • Zie als voorbeeld het interview met

'verloren dochter' Sabah Mahani in de Weekend Knack-reeks 'A Ia limite'. e.v.

:e 1-:e :e n !r :e ;e l-Ie in i- r-:n l-Ie r- e- a-m Ll- j-jk Ll-

a-t

l-u rg r-!n jn at t-je :i-m s &.o 7/8 2ooo

de allochtonen als islamitische fundamentalisten of

als kleine ayatollahs zou worden afgeschilderd, ook

zou publiceren wanneer de auteur van autochtone

afkomst is. Hoogstwaarschijnlijk niet. Ik herinner

me immers nog levendig hoe de vroegere

Ant-werpse burgervader Bob Cools de progressieve beau

monde tegen zich in het harnas joeg toen hij pleitte voor gettovorming. Dat is nochtans wat ook de spreekbuizen van AI Rabita voorstaan. Zij wensen de

uitbouw van een Islamitische enclave naar het Joods

gemeenschapsmodel, dat wil zeggen: 'eigen voor-zieningen, eigen structuren (scholen,

bejaardente-huizen) en een goede organisatie.' Wat er niet bij

wordt verteld is niet aileen dat de joodse gemeen-schap in haar structurele uitbouw zelfbedruipend is,

maar ook arbeidsmatig bijna volstrekt los

functio-neert van het 'autochtone' arbeidscircuit. Of hebt u

ooit a! eens een chassidische jood als bediende bij de supermarkt om de hoek gezien? Of als politieagent? Ooit al eens gehoord van een chassied die (terecht) verontwaardigd is omdat een goj hem niet wou in dienst nemen (terwijl hij nochtans de beste kandi-daat was)?

De heren van AI Rabita zijn ziende blind. Zij zien

en hekelen het latente racisme dat inderdaad bij een

gedeelte (let op: een gedeelte) van de autochtone

bevolking leeft. Zij zijn echter blind voor de

oorza-ken ervan. De sofistische eenvoud waarmee ze zaken omkeren- er is geen migrantenprobleem, er is enkel een autochtonenprobleem- is te eenvoudig en niet van die aard om de samenlevingsproblemen

te helpen oplossen. Waarom wordt er met geen

woord gerept over de verantwoordelijkheid van de eerste en, in mindere mate, de tweede-generatie

al-lochtonen die het niet nodig oordeelden dat hun

kin-deren regelmatig schoolliepen. Waarom wordt er

met geen woord gerept over het gebrek aan inzet van

deze ouders om een minimum van de Nederlandse

taal te leren, al was het maar om de rapporten van

hun kinderen te begrijpen? De eerlijkheid van hun

pleidooi zou er bij gebaat zijn.

Het samenlevingsmodel dat AI Rabita voorstaat is

niet het mijne. Hun definitie van een multiculturele

samenleving ook niet. Zij definieren dit als 'een

maatschappij waar meerdere etnische culturele

groepen naast elkaar Ieven'. Slechts tussen haakjes wordt daar aan toegevoegd: 'aldan niet met elkaar' 0

Oit is geen multiculturele samenleving. Dit is een

keuze voor een multi -etnische samenleving, wat

zo-veel inhoudt als de archipelisering ervan: iedere etnie zijn eiland 'want aldan niet met elkaar' 0

Deze archipelisering opent de mogelijkheid tot

ver-dere segregatie van de verschillende etnische

groe-pen. We zijn dan misschien niet meer veraf van de

in-voering van het Millet-stelsel dat het Ottomaanse

rijk kenmerkte en dat aan de Grieks-orthodoxe, de

Armeens-orthodoxe en de joodse minderheden

zelfbestuur verleende. Zo aanvaardden de Otto

-maanse Turken dat deze niet-islamitische

minderhe-den, weliswaar binnen bepaalde grenzen, zowel op

burgerrechtelijk als strafrechtelijk vlak aan een

af-zonderlijke rechtsmacht werden onderworpen. 8

Het Millet-stelsel waarborgde tevens de vrijheid van

eredienst, het eigendomsrecht van kerken en

kloos-ters en de mogelijkheid om eigen onderwijs in te

richten. Will Kymlicka schrijft over dit stelsel dat

het in het algemeen humaan en tolerant was ten

aan-zien van groepsverschillen. Toch is de eindbalans die

Kymlicka opmaakt niet positief omdat de

individu-ele vrijheid van geweten ontbreekt.9

In alle eerlijkheid: nergens in het geciteerd

be-toog wordt de keuze voor dit stelsel gemaakt of

ver-dedigd. Integendeel, de Ieiding van AI Rabita beves -tigt zijn gebondenheid aan de wet. Ik mag dus maar

hopen dat hier ook de acceptatie bij hoort van de

verplichting die artikel 9, eerste lid van het

Euro-pees Mensenrechtenverdrag aan de staat oplegt om

niet aileen het recht op vrijheid van gedachte,

gewe-ten en godsdienst van eenieder te waarborgen maar

ook het recht om van godsdienst of overtuiging te

veranderen. Met dit laatste hebben islamieten, zoals

de Zuid-Afrikaanse moslim-theoloog (en islamiet)

Farid Esack onlangs nog impliciet bevestigde, het ook vandaag nog erg moeilijk (behalve in de situatie uiteraard dat een niet-islamiet zich tot de islam be-keert). 10

Getuigen hiervan zijn de schrijnende

ver-halen over de gevaren die vele allochtone vrouwen

lopen wanneer zij besluiten hun voorbestemd lot

niet te aanvaarden en te huwen of concubineren met

een niet-islamiet. ''

De kwaiijke houding van progressiif VIaanderen

Ziende blindheid. Niet alleen de woordvoerders van

AI Rabita lijden eraan. Ook progressief Vlaanderen

lijdt aan deze kwaal. Het heeft mij steeds

verwon-derd: de mate waarin deze groep zich enerzijds afzet

tegen de bevoogding van de katholieke kerk, maar

anderzijds het cultureel-religieuze terugplooien

aanvaardt van de allochtone gemeenschap. Deze

dualiteit is zeker terug te vinden in de krant De

Mor-gen, de enige die ik als abonnee elke dag doorneem,

en die zowat de huiskrant van bovenvermelde

s &.o 7/8 2ooo

ciale groep is. De vastberadenheid waarmee zij ver-slag uitbrengt over misstanden binnen de katholieke

gemeenschap doet verbazen in het Iicht van de

nood-will die zij aan de dag legt voor de, naar westerse nor-men, conservatieve opvattingen van de islam, vooral over de wijze waarop deze godsdienst in Belgie wordt beleden.

Progressief Vlaanderen werkt dus kennelijk met twee maten en twee gewichten. Enerzijds is er de (terechte) verontwaardiging, pakweg, de weigering van de katholieke kerk om vrouwen tot het priester-ambt toe te Iaten, anderzijds is er een gebrek aan kri-tisch vermogen voor de islamikri-tische gemeenschap wanneer zij hun dochters verbieden uit te gaan, te studeren en zelfstandig een partner te kiezen. Met dit laatste voorbeeld kunnen we terug aansluiten bij

het pleidooi van het bestuur van Al Rabita waarin zij

de gelijke behandeling eisen van aile culturen, gods-diensten, overtuigingen en rassen omdat dit de enige manier zou zijn om aan een conflictrijke toe-komst te ontsnappen. Tegen dergelijke gelijke be-handeling kunnen we uiteraard niet zijn. Maar ...

Ik heb vaak het gevoel dat in hun pleidooi de ge-lijke behandeling louter wordt bekeken vanuit een

groepsperspectief. Daarmee bedoel ik dat de

gelijk-heid die zij voorstaat voor ons de eerbiediging impli-ceert van hun groepsrechten waartoe ook de traditie van uithuwelijken, verstoten en de hiermee samen-hangende minderwaardige positie van de vrouw be-hoort. Ik ben er echter van overtuigd dat deze tradi-ties onverenigbaar zijn met het samenlevingsmodel

dat zich sedert 1 7 89 in Europa heeft ontwikkeld. De

gelijke behandeling client daarom niet vanuit groepsperspectief maar vanuit individueel perspec-tief te worden begrepen. Met andere woorden, in de mate dat de allochtone bevolking aan ieder lid van haar gemeenschap meer bewegingsvrijheid toestaat en vrijlaat zelfstandig te besluiten op welke wijze re-ligie een rol zal spelen in diens Ieven, is er geen pro-bleem. Wie zelfstandig opteert voor een gesluierd Ieven, dagelijks te bidden, enkel halal-vlees te eten,

moet in deze keuze, hoe anders mijn of uw

persoon-lijke voorkeur ook moge wezen, gerespecteerd wor-den.

Nochtans bestaat vandaag de dag deze zelfstan-dige optie niet (altijd), zeker niet voor de vrouwe-lijke allochtonen voor wie, eens de huwbare leeftijd

bereikt, de jaarlijkse reis naar de heimat een ware

verschrikking kan zijn omdat zij nooit weten of zij nog wei ongehuwd zullen terugkomen. Voor deze interne discriminatoire positie van de vrouw hebben

wij in het algemeen veel te weinig oog. Om eerlijk te

zijn: we zijn er blind voor. Jaarlijks komen er na de zomervakantie jonge vrouwen terug die in het thuis-land gehuwd zijn omdat zij daartoe verplicht wer-den. Waarom? Omdat zij in de ogen van de ouders te westers werden en zij hen tot schande konden

bren-gen. Of omdat de ouders niet meer aan de familiale

druk konden weerstaan en dan maar hebben inge-stemd met het huwelijk van dochterlief met een voile neef. Elk jaar arriveren op deze wijze, volstrekt legaal, nieuwe allochtonen, veelal ongeschoold en steeds Nederlandsonkundig, die de druk op het kaartenhuis van de multiculturele samenleving ver-hogen. De tolerantie die vandaag de houding van progressiefVlaanderen kenmerkt, houdt in dat deze jonge vrouwen aan hun lot worden overgelaten.

De nood a an een breed debat

Het is duidelijk dat iedereen baat heeft bij een breed debat over de multiculturele samenleving, een kri-tisch debat bovenal, een debat zonder taboes. Want wat opvalt in het huidige debat is de eenzijdigheid

waarmee de problemen worden benaderd en waar

-door men vrij spoedig vervalt in een dovemansge

-sprek tussen voor- en tegenstanders van 'allemaal

terug'. Bovendien heerst in de groep van de tegen

-standers de vrees dat dit debat vroeg of laat zal

in-terfereren met de vrijheid van godsdienst. Het kan daarom nuttig zijn om vanaf het begin aan te geven dat het niet de bedoeling is om het proces van een geloofsovertuiging te maken. Maar wei om een grondige gedachtewisseling te houden over de wijze waarop verschillende etnische groepen harmonieus kunnen samenleven, wat mij betreft liefst met

el-kaS~-r, en over de mogelijkheid van elkeen om al dan

niet tot een bepaalde groep te behoren z6nder lijfs

-dwang. Dit debat is nodig. Dringend nodig. Het gaat immers om niet minder dan het veiligstellen van onze maatschappelijke vrede. Ik voorspel immers dat wanneer niet meer werk wordt gemaakt van een integraal allochtonenbeleid, deze maatschappelijke

vrede vroeg of laat zal doorbroken worden. De

grens van coexistent samenleven is immers voor velen allang overschreden.

BOB VAN DEN BROECK

Als assistent verbonden aan het Centrum Grondslanen Recht, Uni versiteit Antwerpen ( U F s I A)

{Met dank aan 'SamenlevinB en Politiek', het Vlaamse zusterblad van s&P.]