Echtgenoten geven elkaar het “nee-woord”: onderzoek naar de implementatie van het wetsvoorstel scheiden zonder rechter bij de gemeente Amstelveen

Op 18 december 2014 is het wetsvoorstel “Scheiden zonder rechter” ingediend bij de

Tweede Kamer. Aan de hand van dit wetsvoorstel ga ik kijken hoe de implementatie van

een wet binnen de gemeente wordt doorgevoerd en hoe dit het werkproces verandert voor

de afdeling burgerlijke stand bij de gemeente Amstelveen.

Naam: Megan Caroline Hendrika Maria Laan

Organisatie: Gemeente Amstelveen

Afdeling: Publiekszaken

Instituut: Hogeschool van Amsterdam

Opleiding: HBO-Rechten

Praktijkbegeleider: Dhr. P. Herscheid Docentbegeleider: Mevr. B. Dijksterhuis

Eindbeoordelaars: Mevr. K. Lont & Dhr. E. Schotman

Student nr.: 500671661

Datum: 03-06-2016

ECHTGENOTEN

GEVEN ELKAAR HET

“NEE-WOORD”

ONDERZOEK NAAR DE IMPLEMENTATIE VAN

HET WETSVOORSTEL SCHEIDEN ZONDER

RECHTER BIJ DE GEMEENTE AMSTELVEEN

VOORWOORD

Dit onderzoeksrapport heb ik geschreven voor de eindfase van mijn opleiding HBO-rechten aan de Hogeschool van Amsterdam. Dit rapport is het resultaat van een afstudeerperiode van 18 weken bij de gemeente Amstelveen, afdeling Publiekszaken, cluster burgerlijke stand. Mijn rapport komt tot stand naar aanleiding van het wetsvoorstel: “Scheiden zonder rechter” en de implementatie van dit voorstel bij de gemeente Amstelveen.

Het rapport is bestemd voor de afdeling publiekszaken waarin duidelijk wordt weergegeven wat het wetsvoorstel inhoudt, hoe deze wet geïmplementeerd moet worden en hoe deze vernieuwde procedure in de praktijk uitgewerkt zal worden. Tevens is dit rapport geschreven om toekomstige wetsvoorstellen eenvoudiger te implementeren bij de afdeling publiekszaken.

Het was een zeer uitdagend onderzoek en ik heb 18 weken heel hard gewerkt aan mijn rapport. Ik ben zeer tevreden over het resultaat en ik heb er veel van geleerd. Deze nieuwe kennis zal ik meenemen in het verloop van mijn carrière.

Ik wil dit voorwoord afsluiten met een dank naar de afdeling publiekszaken en met name de ambtenaren van de burgerlijke stand, die op ieder moment direct klaar zaten om al mijn brandende vragen te beantwoorden. In het bijzonder wil ik graag mijn begeleider dhr. P. Herscheid bedanken en dhr. R. Bosma. Zij hebben mij altijd uitstekende begeleiding gegeven en boden hulp waar nodig. Verder gaat mijn dank ook uit naar mevr. B. Dijksterhuis, die ieder moment voor mijn vragen heeft klaar gestaan en mij zoveel persoonlijke aandacht heeft gegeven bij de begeleiding en mij uitstekende feedback heeft geboden. Mijn laatste dank gaat uit naar mijn vader, Jan Laan. Dankjewel pap dat je zo vaak mijn scriptie wilde doorlezen en met feedback kwam.

Amstelveen, 03-06-2016

INHOUDSOPGAVE

Voorwoord ... 1

Inhoudsopgave ... 2

Verklarende woordenlijst ... 4

Afkortingenlijst ... 5

Samenvatting ... 6

Hoofdstuk 1: Inleiding ... 8

§ 1.1

Aanleiding ... 8

§ 1.2

Doelstelling ... 8

§ 1.3

Centrale vraag ... 9

§ 1.4

Deelvragen ... 9

§ 1.5

Onderzoeks- en begripsafbakening ... 9

§ 1.6

Onderzoeksmethoden ... 10

§ 1.7

Leeswijzer ... 10

Hoofdstuk 2: De procedure van scheiden zonder rechter in relatie tot de huidige

echtscheidingsvorm ... 12

§ 2.1

Inleiding ... 12

§ 2.2

Wetsvoorstel: “Scheiden zonder rechter” ... 12

2.2.1

Scheiden zonder rechter ... 12

2.2.2

Rol van de ambtenaar van de burgerlijke stand ... 13

2.2.3

Tussenconclusie ... 16

§ 2.3

Huidige Vorm van echtscheiding en ontbinding ... 16

2.3.1

De Echtscheiding ... 16

2.3.2

Ontbinding van het geregistreerd partnerschap ... 18

2.3.3

Tussenconclusie ... 19

§ 2.4

Conclusie... 19

Hoofdstuk 3: Implementatie van het wetsvoorstel “Scheiden zonder rechter” bij de gemeente

Amstelveen ... 21

§ 3.1

Inleiding ... 21

§ 3.2

Implementatie van het wetsvoorstel ... 21

3.2.1

Interview met mevr. mr. Ahmadi ... 21

3.2.2

Interview met dhr. P. Herscheid ... 22

3.2.3

Interview met dhr. R. Bosma ... 23

3.2.3

Tussenconclusie ... 24

§ 3.3

Mening en ervaring van de ambtenaren van de Burgerlijke Stand ... 24

3.3.1

Interview met dhr. B. Walters ... 25

3.3.3

Interview met mevr. B. Vergunst ... 26

3.3.4

Interview met mevr. M. Pointl ... 26

3.3.5

Interview met mevr. P Hutters ... 27

3.3.6

Tussenconclusie ... 28

§ 3.4

Conclusie... 28

Hoofdstuk 4: Werkinstructie en beslisbomen ... 30

§ 4.1

Inleiding ... 30

§ 4.2

Werkinstructie ... 30

4.2.1

Procedure ... 30

4.2.2

In de praktijk ... 31

§ 4.3

Beslisbomen ... 31

4.3.1

Beslisbomen ... 32

4.3.2

Wettelijke bepalingen ... 33

§ 4.4

Conclusie... 34

Hoofdstuk 5: Conclusies en aanbevelingen ... 36

§ 5.1

Inleiding ... 36

§ 5.2

Conclusies ... 36

§ 5.3

Aanbevelingen ... 36

Literatuurlijst ... 38

Bijlagen ... 40

Bijlage I – Observatie protocol ... 41

Bijlage II – Inschrijving echtscheidingsakte ... 43

Bijlage III – Inschrijving echtscheidingsbeschikking checklist... 44

Bijlage IV – Latere vermelding/Echtscheidingsakte ... 45

Bijlage V – Bevestiging inschrijving ... 46

Bijlage VI – Brief inschrijving echtscheiding niet compleet ... 47

Bijlage VII – Concept-beslisboom voorwaarden echtscheiding ... 48

Bijlage VIII – Interview met mevr. mr. N. Ahmadi ... 49

Bijlage IX – Interview met dhr. P. Herscheid ... 53

Bijlage X – Interview met dhr. R. Bosma ... 56

Bijlage XI – Interview met dhr. B. Walters ... 58

Bijlage XII – Interview met mevr. M. Schijf ... 60

Bijlage XIII – Interview met mevr. B. Vergunst ... 62

Bijlage XIV – Interview met mevr. M. Pointl ... 64

Bijlage XV – Interview met mevr. P. Hutters ... 66

Bijlage XVI – Beslisbomen definitief ... 68

VERKLARENDE WOORDENLIJST

B

Beleid = Gedragslijn voor de verwezenlijking van bepaalde

doelstellingen

C

Convenant = Een overeenkomst waarin partijen afspraken vastleggen over beleid, intenties en samenwerking.

E

Echtscheiding = Echtscheiden is de procedure die gevolgd wordt als

echtgenoten gehuwd zijn en willen scheiden (via de rechtbank of bij het wetsvoorstel “scheiden zonder rechter” bij de

gemeente).

Echtscheidingsakte = Akte die wordt opgemaakt nadat de echtscheiding wordt uitgesproken

Echtscheidingsovereenkomst = Echtscheidingsconvenant, overeenkomst waarin partijen afspraken vastleggen.

M

Minderjarige = Kinderen die de leeftijd van 18 jaar nog niet hebben bereikt.

O

Ontbinding

geregistreerd partnerschap = Vorm van scheiden bij geregistreerde partners, deze procedure wordt geregeld bij de gemeente(onder voorwaarden) of bij de rechtbank.

S

Scheiden/scheiding = Partijen die besluiten om uit elkaar te gaan (dit kan via de echtscheiding of ontbinding geregistreerd partnerschap)

V

Verordening = Door het bestuur van een provincie, gemeente, waterschap enz. uitgevaardigde bindende regeling

W

Werkproces = Hiermee wordt het proces bedoeld waarmee een gemeente alle, haar door de wet opgedragen, taken uitvoert.

AFKORTINGENLIJST

Abs Ambtenaar burgerlijke stand

Art. Artikel

AVV Algemeen verbindend verklaring

BRP Basis registratie persoonsgegevens

BS Burgerlijke stand

BW Burgerlijk wetboek

B&W Burgemeester en wethouders GBA Gemeentelijke basis administratie

SAMENVATTING

Het is de gemeente Amstelveen bekend dat op 18 december 2014 het wetsvoorstel “Scheiden zonder rechter” ingediend is bij de Tweede Kamer. De gemeente Amstelveen wil graag weten hoe deze wet uitgewerkt gaat worden in de praktijk en hoe zo een wet geïmplementeerd moet worden bij de afdeling burgerlijke stand. In het kader van deze probleemstelling heb ik de centrale vraag ontwikkeld: “Wat betekent het wetsvoorstel scheiden zonder tussenkomst van de rechter voor de werkprocessen- en instructies van de gemeente Amstelveen en hoe kan dit wetsvoorstel worden geïmplementeerd?”. Het wetsvoorstel zorgt ervoor dat echtgenoten (onder bepaalde voorwaarden) kunnen scheiden bij de ambtenaar van de burgerlijke stand. Dit wetsvoorstel heeft veel overeenkomsten met de huidige vorm van echtscheiden bij de rechtbank en van de ontbinding geregistreerd partnerschap. De belangrijkste wijziging die het wetsvoorstel met zich meebrengt is dat de echtscheidingsovereenkomst wordt afgeschaft. Deze echtscheidingsovereenkomst wordt afgeschaft bij de vormen: scheiden zonder rechter en bij de ontbinding van het geregistreerd partnerschap. Partijen blijven altijd de mogelijkheid houden om een echtscheidingsovereenkomst op te stellen. De ambtenaar van de burgerlijke stand controleert deze echtscheidingsovereenkomst niet inhoudelijk (dat doen zij nu ook niet bij ontbinding geregistreerd partnerschap waar deze nog wel verplicht gesteld wordt).

Om een wet te kunnen implementeren moet elke vak-afdeling wel op de hoogte zijn van de actuele ontwikkelingen. Deze ontwikkelingen moeten zij dan ook zelf volgen. De afdeling juridische zaken wordt alleen betrokken bij het opstellen van een beleid als hen hierom gevraagd wordt. Veelal gebeurt dit te laat en zijn zij meer bezig met “brandjes blussen”. Naast dat er intern advies gevraagd kan worden, wordt dit ook extern gedaan. Hierbij kan gedacht worden aan contact opnemen met diverse omringende gemeentes. De gemeente Amstelveen heeft een nauwe samenwerking met: Amsterdam, Uithoorn, Diemen, Ouder Amstel en Aalsmeer. De adviseur burgerzaken is de aangewezen persoon om op de hoogte te blijven van alle ontwikkelingen. Zodra er een ontwikkeling plaatsvindt bespreekt hij dit in het wekelijkse senioren overleg. Vanuit dit overleg worden de ontwikkelingen gevolgd. Een half jaar voordat het wetsvoorstel wordt doorgevoerd gaat de gemeente actief aan de slag. De adviseur zal dan beleidsstukken opstellen en overlegt deze dan aan de teamleider van publiekszaken. Zodra zij beiden achter hun beleidsstukken staan, zullen zij het overleggen aan de afdeling juridische zaken om te kijken of alles juridisch correct is. Tijdens dit proces wordt er ook tijdens het werkoverleg met het betreffende cluster (burgerlijke stand) de updates besproken en de ambtenaren om hun input

gevraagd. De adviseur zal uiteindelijk een definitief werkproces schrijven, zodat de ambtenaren direct aan de slag kunnen als het wetsvoorstel inwerking treedt.

De medewerkers van de afdeling burgerlijke stand zijn van mening dat zij genoeg expertise hebben om een echtscheiding te kunnen uitspreken. Zij zijn deze mening toegedaan, omdat de

echtscheidingsprocedure bij de gemeente veel overeenkomsten heeft met de procedures van het voorgenomen huwelijk, de ontbinding geregistreerd partnerschap en het inschrijven van een

echtscheidingsakte. De procedure is voor hen dus niet nieuw. De ambtenaren van de burgerlijke stand vinden het wel van belang dat er meer dan één contact moment plaatsvindt met de partijen die willen scheiden. Zij vinden dit van belang, zodat zij beter kunnen beoordelen of er sprake is van dwang. Er bestaat geen “werkinstructie” om te kijken of er sprake is van dwang, de ambtenaren moeten afgaan op hun onderbuik gevoel en naar bewijzen zoeken. Verder vinden de medewerkers het wenselijk dat er een informatie boekje geproduceerd wordt voor de partijen waarin vermeld wordt waar zij heen moeten met juridische vragen. Denk hierbij aan vermogensrechtelijke situaties. Tijdens de interviews met de ambtenaren van de burgerlijke stand heb ik hun een (concept) beslisboom voorgelegd. Zij vonden deze beslisboom overzichtelijk en vonden het duidelijk wat de voorwaarden zijn om te kunnen scheiden. Deze beslisboom heb ik aangepast in twee beslisbomen en die is te vinden in hoofdstuk 4. Aan de hand van de interviews heb ik een definitieve werkinstructie opgesteld en de twee

beslisbomen gemaakt. De werkinstructie bestaat uit: verzoek tot echtscheiding (die aan de balie gedaan moet worden), aanmaken van het dossier (waarbij de beslisbomen doorlopen worden), uitspreken van de echtscheiding (nieuwe afspraak maken met de partijen en aan de balie de

hoofdstuk 4 de oorsprong van de voorwaarden besproken en waar deze voorwaarden in de wet komen te staan.

De resultaten van het onderzoek zijn dat de ambtenaren van de burgerlijke stand genoeg expertise hebben om de echtscheiding te kunnen uitspreken. De procedure tot echtscheiding treft veel overeenkomsten met drie andere procedures. Doordat de werkinstructie veel overeenkomsten heeft met andere werkinstructies is er niks nieuws voor de ambtenaren van de burgerlijke stand en is het draagvlak groter, procedure logischer en is er een grotere bewustwording.

Als aanbevelingen raad ik de gemeente Amstelveen aan om bij het invoeren van toekomstige wetten frequent contact op te nemen met de afdeling juridische zaken, zodat zij samen kunnen werken over het te voeren beleid. Vanuit de interviews is ook gebleken dat de ambtenaar het wenselijk acht dat de partijen minimaal twee keer aan de balie verschijnen om te beoordelen of er sprake is van dwang. Vervolgens raad ik de gemeente aan dat zij zorgen voor een training, zodat de ambtenaren van de burgerlijke stand op de hoogte zijn van de nieuwe wet en moet er een instructie boekje ontwikkeld worden over de vermogensrechtelijke kant van de echtscheiding, zodat partijen niet benadeeld worden en zij informatie kunnen inwinnen.

HOOFDSTUK 1:

INLEIDING

§ 1.1 AANLEIDING

Het is de gemeente Amstelveen bekend dat er een wetsvoorstel is ingediend op 18 december 2014, om te scheiden zonder tussenkomst van de rechter.1 _{Dit wetsvoorstel betekent, als het doorgang}

vindt, dat gehuwde partners naar de ambtenaar van de burgerlijke stand gaan om hun echtscheiding te laten uitspreken. De gemeente Amstelveen wil graag weten hoe deze wet wordt geïmplementeerd en hoe dit zijn doorwerking heeft tot de afdeling burgerlijke stand. Verder wil de gemeente Amstelveen weten hoe deze wet het huidige werkproces verandert van de ambtenaren van de burgerlijke stand en hoe zo een werkinstructie eruit moet zien.

Momenteel is het wetsvoorstel in behandeling bij de Tweede Kamer. De gemeente is proactief bezig om in te spelen op deze nieuwe wetgeving en heeft omtrent het wetsvoorstel diverse vragen. Zij willen graag weten of er voldoende capaciteit en kennis is bij de medewerkers van de burgerlijke stand. Het wetsvoorstel zorgt voor wijzigingen in het BW, boek 1 en boek 10. Dit wetsvoorstel zal het mogelijk maken dat er een echtscheidingsprocedure gestart kan worden bij de gemeente, afdeling burgerlijke stand. Uit de memorie van toelichting blijkt dat uit berekening is gebleken dat er ca. 3.500 zaken per jaar bij de burgerlijke stand voor echtscheiding terecht zullen komen.2 _{De gemeente Amstelveen wil}

graag weten hoe de deze echtscheidingsprocedure eruit ziet. Om in aanmerking te komen om te kunnen scheiden bij de gemeente moet er voldaan worden aan de volgende voorwaarden:

- De echtgenoten mogen geen minderjarige kinderen hebben.

- De echtscheiding moet uitgesproken worden in de gemeente waar een der echtgenoten woonachtig is.

- Het huwelijk moet in Nederland hebben plaatsgevonden (anders moeten de partijen de echtscheiding aanvragen in ’s-Gravenhage).

- Echtgenoten moeten woonachtig zijn in Nederland. - Echtgenoten moeten de Nederlandse nationaliteit hebben.

Verder wil de gemeente Amstelveen graag weten hoe wetsvoorstellen worden geïmplementeerd bij de gemeente en hoe dit zijn doorwerking heeft bij de afdeling burgerlijke stand. Ook wil de gemeente Amstelveen weten in hoeverre het werkproces zal veranderen en hoe de werkinstructie eruit zal moeten zien. De vraag die de gemeente zichzelf hier stelt is: hebben de medewerkers wel genoeg juridische kennis/expertise om deze een echtscheiding uit te spreken?

Wanneer dit wetsvoorstel doorgevoerd zal worden, brengt dit dus nogal wat wijzigingen met zich mee voor de gemeente Amstelveen, afdeling burgerlijke stand. Ten eerste wilt de gemeente Amstelveen weten welke juridische en praktische gevolgen dit wetsvoorstel met zich mee brengt. Ten tweede willen zij weten hoe zo een wetsvoorstel wordt uitgewerkt in de praktijk. Ten derde wordt gekeken naar de huidige werkprocessen van de ambtenaar van de burgerlijke stand binnen de gemeente en of er een nieuw werkproces ontwikkeld kan worden die aansluit bij de organisatie, zodat andere soortgelijke wetsvoorstellen in de toekomst makkelijker geïmplementeerd kunnen worden.

§ 1.2 DOELSTELLING

Het doel van dit onderzoek is om een werkproces te ontwikkelen dat past binnen de organisatie van de gemeente Amstelveen t.a.v. het wetsvoorstel scheiden zonder rechter. In dit onderzoek zal ik een theoretisch kader schrijven over de huidige vormen van scheiden en het wetsvoorstel “scheiden zonder rechter”, zodat bekeken kan worden wat de huidige werkprocessen zijn en of deze

werkprocessen dusdanig gewijzigd kunnen worden zodat de ambtenaren ook een echtscheiding kunnen uitspreken. Verder zal in dit onderzoek gekeken worden naar hoe een wetsvoorstel

geïmplementeerd wordt bij de gemeente en of de medewerkers van de afdeling BS genoeg expertise hebben om de echtscheiding uit te spreken.

§ 1.3 CENTRALE VRAAG

De centrale vraag van dit onderzoek luidt:

“Wat betekent het wetsvoorstel over scheiden zonder tussenkomst van de rechter voor de werkprocessen- en instructies van de gemeente Amstelveen en hoe kan dit wetsvoorstel worden geïmplementeerd?”.

§ 1.4 DEELVRAGEN

De deelvragen die in dit onderzoek behandeld zullen worden zijn:

Hoofdstuk 2: De procedure van scheiden zonder rechter in relatie tot de huidige echtscheidingsvorm Deelvragen:

1. Welke huidige vormen van echtscheiding zijn er en hoe wordt de echtscheiding gecontroleerd bij de gemeente?

2. Hoe zal de procedure verlopen van het wetsvoorstel “Scheiden zonder rechter”? Hoofdstuk 3: Implementatie van het wetsvoorstel “Scheiden zonder rechter” bij de gemeente Amstelveen

Deelvraag:

3. Hoe kan het wetsvoorstel het beste geïmplementeerd worden binnen de gemeente Amstelveen aan de hand van de ervaringen en meningen van de medewerkers zelf? Hoofdstuk 4: Werkinstructie en beslisboom

Deelvraag:

4. Hoe moeten de werkinstructie en beslisbomen ontwikkeld worden op basis van de juridische theorie en behoefte van de ambtenaren?

§ 1.5 ONDERZOEKS- EN BEGRIPSAFBAKENING

In het onderzoek met de centrale vraag: “Wat betekent het wetsvoorstel over scheiden zonder tussenkomst van de rechter voor de werkprocessen- en instructies van de gemeente Amstelveen en hoe kan dit wetsvoorstel worden geïmplementeerd?” is de volgende onderzoeks- en

begripsafbakening gegeven:

- Dit onderzoek beperkt zich tot het wetsvoorstel: Scheiden zonder rechter, Kamerstukken II 2014/15, 34118.

- Dit onderzoek is beperkt tot de gemeente Amstelveen, waar dit onderzoek plaats vindt. Vanuit de gemeente Amstelveen wordt gekeken hoe de gemeente nieuwe wetgeving implementeert en hoe dit zijn doorwerking heeft bij de afdeling burgerlijke stand.

- In dit onderzoek wordt gekeken naar de Nederlandse wetgeving.

- In dit onderzoek wordt gekeken naar partners die in Nederland gehuwd zijn en hun huwelijk gezamenlijk willen beëindigen. Om in aanmerking te komen voor het wetsvoorstel scheiden zonder rechter zullen zij echter moeten voldoen aan diverse voorwaarden.

- In dit onderzoek wordt onder het begrip: werkproces verstaan: het proces waarmee een gemeente alle, haar door de wet opgedragen taken, uitvoert.

- In dit onderzoek wordt onder het begrip werkinstructie verstaan: instructie die nodig is om het werk uit te voeren.

§ 1.6 ONDERZOEKSMETHODEN

De centrale vraag heeft betrekking op het wetsvoorstel scheiden zonder rechter. Dit onderzoek zal bestaan uit een literatuuronderzoek en het afnemen van interviews. Alle hoofdstukken zullen

onderbouwd worden aan de hand van literaire bronnen en deze interviews. Als volgt zal ik bespreken hoe ik elke deelvraag wil beantwoorden.

Hoofdstuk 2:

1. Welke vormen van scheiding zijn er?

Ik wil deze deelvraag beantwoorden aan de hand van diverse literatuur en BW boek 1 over de echtscheidingsprocedure. Verder wil ik deze vraag beantwoorden aan de hand van een observatie protocol en ik wil een dag meedraaien bij de afdeling Burgerlijke stand, zodat ik goed kan zien hoe de procedure verloopt.

2. Hoe zal de procedure verlopen van het wetsvoorstel “Scheiden zonder rechter”?

Ik wil deze vraag beantwoorden aan de hand van diverse kamerstukken dossiernummer: 34118. Hoofdstuk 3:

1. Hoe kan het wetsvoorstel het beste geïmplementeerd worden binnen de gemeente Amstelveen aan de hand van de ervaringen en meningen van de medewerkers zelf? Ik wil deze deelvraag beantwoorden aan de hand van het houden van diverse interviews met informanten. Deze informanten zijn: medewerker juridische zaken, medewerker BRP specialist en teamleider burgerlijke stand. Over dit onderwerp is geen literatuur geschreven, daarom wil ik aan de hand van deze interviews de theorie uitwerken. Dit hoofdstuk is dus een combinatie van theorie en praktijk. Verder wil ik in dit hoofdstuk de ambtenaren van de afdeling burgerlijke stand interviewen over hun ervaringen en meningen omtrent werkinstructies en de vormen van echtscheidingen die zij uitvoeren.

Hoofdstuk 4:

1. Hoe moeten de werkinstructie en beslisbomen ontwikkeld worden op basis van de juridische theorie en behoefte van de ambtenaren?

Ik wil deze deelvraag beantwoorden aan de hand van de interviews die ik gehouden heb in hoofdstuk 3. Aan de hand van deze interviews ga ik een beslisboom/werkinstructie ontwikkelen die te vinden is in dit hoofdstuk.

§ 1.7 LEESWIJZER

 Hoofdstuk 1: Inleiding

In hoofdstuk 1 worden de volgende elementen besproken: de aanleiding, centrale vraag, deelvragen, onderzoeks- en begripsafbakening, onderzoeksmethode en de leeswijzer. Dit hoofdstuk geeft weer waar mijn onderzoek over gaat en de verantwoording hiervan.

 Hoofdstuk 2: De procedure van scheiden zonder rechter in relatie tot de huidige echtscheidingsvorm

In dit hoofdstuk zal ik de volgende elementen bespreken: de huidige vormen van scheiding, ontbinding van geregistreerde partnerschap, totstandkoming van het wetsvoorstel, rol van de ambtenaar van de burgerlijke stand, procedure van het wetsvoorstel en de echtscheidingsovereenkomst.

 Hoofdstuk 3: Implementatie van het wetsvoorstel “Scheiden zonder rechter” bij de gemeente Amstelveen

In dit hoofdstuk wordt besproken hoe de implementatie van een wetsvoorstel verloopt binnen de gemeente Amstelveen, en de doorvoering hiervan op de werkwijze van de ambtenaren van de burgerlijke stand van de gemeente.

 Hoofdstuk 4: Werkinstructie en beslisbomen

In dit hoofdstuk worden de interviews die ik gehouden heb ik hoofdstuk 3 uitgewerkt tot een definitieve werkinstructie en beslisboom

 Hoofdstuk 5: Conclusies en aanbevelingen

HOOFDSTUK 2:

DE PROCEDURE VAN SCHEIDEN ZONDER

RECHTER IN RELATIE TOT DE HUIDIGE

ECHTSCHEIDINGSVORM

§ 2.1 INLEIDING

In dit hoofdstuk wordt gekeken naar het wetsvoorstel “Scheiden zonder rechter” en de huidige vorm van echtscheiden via de rechtbank. Als eerste wordt gekeken naar het wetsvoorstel en hoe de

procedure zal verlopen als dit wetsvoorstel wordt doorgevoerd. Daarna wordt gekeken naar de huidige echtscheidingsvorm. Het is van belang om te weten hoe de huidige echtscheidingsvorm en

toekomstige echtscheidingsvorm eruit ziet, omdat dan gekeken kan worden of de ambtenaren van de burgerlijke stand genoeg expertise hebben om de echtscheiding uit te spreken. Uit dit hoofdstuk zal blijken of de ambtenaar van de burgerlijke stand al enige “ervaring” heeft met het uitspreken van een echtscheiding. Het is namelijk al mogelijk om bij de gemeente te scheiden, alleen gebeurt dit op grond van ontbinding. Bij de gemeente kan de ambtenaar van de burgerlijke stand alleen een scheiding uitspreken op grond van een ontbinding van je geregistreerde partnerschap. Verder heeft de gemeente wel ervaring met het invoeren van de echtscheidingsakte. De echtscheiding is via de rechtbank alleen officieel als deze is ingevoerd door de ambtenaar van de burgerlijke stand in de daartoe bestemde registers. In dit hoofdstuk wordt gekeken wat het wetsvoorstel inhoudt en hoe de procedure/werkwijze voor de ambtenaar van de burgerlijke stand zal verlopen. Het doel van dit hoofdstuk is om een verband te leggen tussen de diverse vormen van scheiden en hoe deze

procedures zullen veranderen/overeenkomen als het wetsvoorstel wordt doorgevoerd. In dit hoofdstuk zullen de volgende deelvragen beantwoord worden: “Welke huidige vormen van echtscheiding zijn er?”, “Wat is de procedure ontbinding geregistreerd partnerschap?” en “Hoe verloopt de procedure van het wetsvoorstel?”

§ 2.2 WETSVOORSTEL: “SCHEIDEN ZONDER RECHTER”

In deze paragraaf is te lezen wat het wetsvoorstel “Scheiden zonder rechter” precies inhoudt en hoe de procedure tot echtscheiding bij de ambtenaar van de burgerlijke stand eruit zal zien.

2.2.1 SCHEIDEN ZONDER RECHTER

Op 18 december 2014 is het wetsvoorstel “”Wet scheiden zonder rechter”, ter behandeling ingediend in de Tweede Kamer. Het wetsvoorstel is nog steeds in behandeling bij de Tweede Kamer, omdat er op het wetsvoorstel veel kritiek is gekomen met betrekking tot het vervallen van de

echtscheidingsovereenkomst die opgesteld wordt door advocaten/notarissen/mediators. Nadat het wetsvoorstel in 2014 is ingediend zijn er door diverse instanties adviezen geschreven. Deze adviezen zijn geschreven door: Raad voor de rechtspraktijk, Familierecht advocaten en scheidingsmediatoren, Staatscommissie voor het Internationaal Privaatrecht, Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie, Nederlandse vereniging voor burgerzaken en de Nederlandse orde van advocaten. Op 11 maart 2015 is er een verslag uitgebracht om de vragen van de adviseurs te kunnen beantwoorden. Na 11 maart 2015 is het wetsvoorstel niet meer in behandeling geweest bij de Tweede Kamer.

Het wetsvoorstel brengt diverse wijzigingen met zich mee in het scheidingsrecht. Dit wetsvoorstel zorgt ervoor dat echtgenoten die gehuwd zijn, gemeenschappelijk een echtscheidingsverzoek kunnen indienen bij de afdeling burgerlijke stand van de gemeente. Om in aanmerking te komen voor de echtscheiding bij de gemeente moeten de echtgenoten voldoen aan de volgende voorwaarden.3 _Ten

eerste mogen de echtgenoten geen minderjarige kinderen hebben waarvan op art 815 RV een ouderschapsplan overlegd moet worden. Ten tweede moet er sprake zijn van een gemeenschappelijk verzoek tot echtscheiding. Ten derde moeten de echtgenoten de Nederlandse nationaliteit hebben. De verdieping van deze voorwaarden worden nader omschreven in hoofdstuk 4.

Het wetsvoorstel scheiden zonder rechter is ontwikkeld om de echtscheidingsprocedure te

vereenvoudigen en kosten te besparen. Dhr. Teeven (indiener van het wetsvoorstel en voormalige minister van justitie en veiligheid) vind dat de stap naar de rechter voor veel echtgenoten niet langer noodzakelijk hoeft te zijn, omdat veel echtgenoten alles samen regelen.4 _{Dhr. Teeven kaart aan dat er}

jaarlijks 3.500 echtscheidingszaken bij de rechtbank lopen, die ook afgehandeld kunnen worden door de burgerlijke stand.5

De echtscheidingsweg via de rechter blijft uiteraard nog openstaan voor de echtgenoten die er samen toch niet uitkomen. Dit geldt ook als de burgerlijke stand de echtscheiding al heeft uitgesproken.6

Het wetsvoorstel is tot stand gekomen met de reden dat de echtgenoten veel verantwoordelijkheid kunnen dragen.7 _{Waar de echtgenoten zelf verantwoordelijkheid kunnen nemen om met elkaar te}

trouwen, zouden zij zelf ook de verantwoordelijkheid kunnen nemen om te scheiden. Dit sluit aan bij de maatschappelijke trend van de zelfredzame burger.8 _{Het is echter wel van belang dat de}

echtgenoten goed nadenken over de gevolgen van de echtscheiding, daarom wordt hen ook aangeraden om eerst langs een advocaat, notaris of mediator te gaan. Dit is echter niet verplicht.

2.2.2 ROL VAN DE AMBTENAAR VAN DE BURGERLIJKE STAND

In diverse adviezen van de: NVVB, orde van advocaten, Koninklijke notariële beroepsorganisatie, NVVR, de Raad, Staatscommissie internationaal privaatrecht en familierecht advocaten en

scheidingsmediators, wordt aangegeven dat er wordt getwijfeld of de echtscheiding die uitgesproken wordt door de abs, wel in zijn of haar functie past.9 _{Het gaat hier met name om de deskundigheid van}

de ambtenaar omtrent de juridische gevolgen van de echtscheiding. De taak van de abs bij de echtscheiding van het huwelijk zal veranderen. Zij moet informatie verschaffen over de juridische gevolgen van de echtscheiding.10 _{Echter zal het niet de taak van de ambtenaar worden om de}

echtgenoten een advies te geven, het enige wat zij kunnen doen is informatie verschaffen.

De rijksoverheid wil samen met de Nederlandse vereniging voor burgerzaken voorlichtingsmateriaal ontwikkelen, welke aan de echtgenoten die willen scheiden meegegeven kan worden over de juridische gevolgen van de echtscheiding.11 _{In dat voorlichtingsmateriaal zal gewezen worden op de}

complexiteit van bepaalde aspecten van de echtscheiding en wordt hen verzocht om informatie in te winnen bij een deskundige. Bij het woord deskundige kan gedacht worden aan een advocaat, notaris of mediator. Het zal in ieder geval niet de taak van de ambtenaar zijn om de echtgenoten te adviseren over de echtscheiding.12 _{Van de echtgenoten wordt verwacht dat zij zelf informatie inwinnen bij}

deskundige, het is de echtgenoten vrij of zij hier ook daadwerkelijk gebruik van willen maken. Veelal in de adviezen wordt besproken over de complexiteit van de echtscheiding. De taak van de ambtenaar is alleen om de echtscheiding uit te spreken, maar wat zijn dan de gevolgen als de echtscheiding te complex wordt? De weg naar de rechter blijft open staan, maar hierbij zal het wetsvoorstel niet dienen als: “tijd en geld besparend”.

9 _{www.overheid.nl (zoek op: Kamerstuk nummer 34118).} 10 _{Kamerstukken II 2014/15, 34118, 3, p.13.}

11 _{Kamerstukken II 2014/15, 34118, 3, p.8.} 12 _{Kamerstukken II 2014/15, 34118, 3, p.14.}

RELATIEVE BEVOEGDHEID

De relatieve bevoegdheid van de abs is dat de echtscheiding moet gebeuren in één der woonplaatsen van de echtgenoten (art. 1:150lid 2 BW). Het huwelijk moet ook in Nederland hebben plaatsgevonden. Mochten de echtgenoten niet woonachtig zijn in Nederland, of niet in Nederland gehuwd zijn, moeten zij naar de abs in ‘s- Gravenhage. De echtscheiding mag alleen uitgesproken worden als beide echtgenoten de Nederlandse nationaliteit hebben.

Een huwelijkssluiting mag plaatsvinden in de eigen gemeente maar ook in een andere gemeente waar de toekomstige echtgenoten willen trouwen. Bij de echtscheiding is echter bepaald dat dit in de gemeente moet gebeuren waar de echtgenoten wonen. Hier is voor gekozen, omdat aangenomen mag worden dat de echtscheiding niet op een bijzondere locatie hoeft te gebeuren.

Het tijdstip van indienen van het verzoek tot echtscheiding is van belang. Bij de rechtbank wordt deze datum namelijk aangehouden voor het moment van eventuele wettelijke gemeenschap van goederen tot verdeling dient te komen. De abs dient de datum en tijdstip van ontvangst van het schriftelijke verzoek tot scheiding te registreren.13

BESCHEIDEN

Bij het verzoek tot echtscheiding dienen enkele bescheiden te worden overlegd. Met het oog op de elektronische ontwikkeling is voorgesteld om deze bescheiden neer te leggen in de algemene maatregelen van bestuur.14 _{De abs zal beschikken over diverse bescheiden die overlegd dienen te}

worden, om deze bescheiden hoeft de ambtenaar dan ook geen verzoek meer te doen. Bij de te overleggen bescheiden hoort niet een eventuele echtscheidingsovereenkomst. Deze echtscheidingsovereenkomst wordt niet verplicht gesteld, maar wordt wel geadviseerd. Mochten de partijen een echtscheidingsovereenkomst sluiten, wordt deze niet meegenomen in de

echtscheidingsakte. Dit is een verschil met echtgenoten die naar de rechter toe gaan. Bij de rechter zal de echtscheidingsovereenkomst wel meegenomen worden in de akte. De echtgenoten kunnen de rechter alsnog verzoeken de echtscheidingsovereenkomst mee te nemen in een schikking. In de procedure via de abs kan aan een eventuele echtscheidingsovereenkomst door de echtgenoten een executoriale kracht verbonden worden door de overeenkomst door een notaris te laten opstellen en deze in een authentieke akte op te nemen.

PROCEDURE

Vanuit het wetsvoorstel is een “proces echtscheiding aan het loket”15 _{weergegeven. Dit proces is ook}

wel de procedure van de echtscheiding via de burgerlijke stand. De procedure wordt hierna toegelicht. 1. Schriftelijk verzoek (werkduur: 10 minuten)

Echtgenoten die gaan scheiden moeten in één der woonplaatsen een schriftelijk verzoek tot

echtscheiding indienen. Nadat de ambtenaar van de burgerlijke stand dit verzoek heeft ontvangen zal hij de echtgenoten informeren welke stukken de abs nodig heeft om de echtscheiding uit te spreken. Tussen de binnenkomst van het verzoek en de datum waarop de echtscheiding wordt uitgesproken is een termijn bepaald van ten minste veertien dagen (vernieuwd art. 1:150a lid 3 BW).

2. Dossier aanmaken (werkduur: 30 minuten)

Van de aanvraag wordt een dossier gemaakt en deze wordt beoordeeld. In deze beoordeling wordt gekeken naar: de overlegde documenten, identiteit vaststellen, gezag register controleren en kijken of de ambtenaar bevoegd is.

3. Uitspreken echtscheiding (werkduur: 47 minuten)

Wanneer het dossier is beoordeeld nodigt de ambtenaar de echtgenoten uit bij de gemeente om de officiële echtscheiding uit te spreken. Bij deze afspraak vind er een laatste controle plaats en kan de ambtenaar besluiten om de echtgenoten officieel van elkaar te scheiden. Mochten de echtgenoten niet voldoen aan de voorwaarden, moet hij de echtscheiding weigeren. Tegen deze weigering kan

bezwaar gemaakt worden. Echtgenoten kunnen ook altijd nog beslissen om naar de rechter te gaan om de echtscheiding te laten uitspreken.16 _{Wanneer aan alle voorwaarden wordt voldaan zal de}

ambtenaar de echtscheidingsakte/latere vermelding opmaken. 4. Administratieve afhandeling (werkduur: 12 minuten)

Zodra de echtscheiding is uitgesproken moeten er alleen nog administratieve handelingen plaatsvinden. Deze administratieve handelingen bestaan uit: updaten BRP, opbergen akten en verzenden van de kennisgeving.

DE ECHTSCHEIDINGSAKTE

Wanneer de (ex)partners officieel gescheiden zijn maakt de abs de echtscheidingsakte op (bijlage IV). De voormalige echtgenoten zijn niet verplicht om te scheiden in de gemeente waar zij ook gehuwd zijn. Wanneer de voormalige echtgenoten wel scheiden in de gemeente waar zij gehuwd zijn, dient deze echtscheidingsakte toegevoegd te worden aan de huwelijksakte als latere vermelding. Wanneer de scheiding in een andere gemeente plaatsvindt, is de gemeente verplicht de echtscheidingsakte toe te zenden aan de gemeente waar de huwelijksakte ligt. De gemeente waar de huwelijks akte ligt kan dan de echtscheidingsakte als latere vermelding toevoegen.

TERMIJNEN

Wanneer de echtgenoten een schriftelijk verzoek indienen bij de abs heeft dit verzoek een

geldigheidsduur van 1 jaar. Als deze termijn is verstreken en de partners willen alsnog de scheiding doorvoeren dienen zij een nieuw verzoek in te dienen. Het oude verzoek wordt dan gezien als nietig, alsof deze nooit bestaan heeft (vernieuwd art. 1:150a lid 7 BW).

DE AFSCHAFFING VAN DE ECHTSCHEIDINGSOVEREENKOMST

Wanneer echtgenoten of partners gaan scheiden moeten zij bij de rechter of bij de gemeente nu een echtscheidingsovereenkomst overleggen. Deze echtscheidingsovereenkomst wordt verplicht gesteld. Deze overeenkomst bevat informatie over hoe de partijen bijv. de boedel gaan verdelen. De rechter toetst deze echtscheidingsovereenkomst en kijkt of beide partijen niet benadeeld worden. De

ambtenaar van de burgerlijke stand toetst deze echtscheidingsovereenkomst niet. De overeenkomst is alleen verplicht gesteld, zodat partijen goed nadenken over de gevolgen van de echtscheiding. Bij het indienen van het wetsvoorstel is bepaald dat deze echtscheidingsovereenkomst niet verplicht wordt gesteld, omdat partijen hier vrij in moeten zijn. Dit betekend dat de echtscheidingsovereenkomst bij de ontbinding van het geregistreerd partnerschap ook wordt afgeschaft. Over het afschaffen van de echtscheidingsovereenkomst rust veel kritiek.17 _{De negatieve meningen over het afschaffen van de}

echtscheidingsovereenkomst heeft met name te maken met dat de partijen niet goed zullen nadenken over de gevolgen van hun echtscheiding.

Wanneer de partners naar de abs gaan voor de ontbinding/echtscheiding zal de ambtenaar niet controleren in hoeverre de partners de echtscheiding goed geregeld hebben. Daarom is het belangrijk dat de partners naar een mediator/advocaat of notaris gaan, zodat zij alles goed kunnen doorlopen en uitleggen wat de juridische gevolgen zijn van de echtscheiding.

WEIGERING VAN HET ECHTSCHEIDINGSVERZOEK

De abs mag het echtscheidingsverzoek weigeren aan de hand van de volgende voorwaarden:18

- Er wordt niet voldaan aan de wettelijke vereisten.

- Als gedacht wordt dat één van de partijen niet hun eigen wil te bepalen hebben (bv geestelijke stoornis).

- Als de ambtenaar het vermoeden heeft dat de echtscheiding niet uit vrije wil is.

- De echtgenoten kunnen tegen de weigering van het echtscheidingsverzoek beroep instellen op grond van art 1:27BW.

2.2.3 TUSSENCONCLUSIE

Op 18 december 2014 is het wetsvoorstel “Scheiden zonder rechter” ingediend. Dit wetsvoorstel moet er voor gaan zorgen dat echtgenoten zonder minderjarige kinderen en met wederzijds goedvinden naar de ambtenaar van de burgerlijke stand bij de gemeente gaan om hun echtscheiding te laten uitspreken. Het vernieuwende in deze procedure is dat de echtgenoten niet verplicht zijn om een echtscheidingsovereenkomst te laten opstellen. Zij kunnen dus zonder enige overeenkomst de echtscheiding laten uitspreken. Het werkproces van de ambtenaar van de burgerlijke stand blijft in principe hetzelfde als de procedure van inschrijving van de echtscheiding of ontbinding van het geregistreerde partnerschap, die behandelt wordt in de volgende paragraaf. Doordat het werkproces niet verandert hebben de diverse politieke partijen uit de Tweede Kamer vragen omtrent het

wetsvoorstel. De abs zal namelijk niet de echtscheidingsovereenkomst controleren en de echtgenoten worden ook niet verplicht gesteld deze te laten opstellen. Zijn de echtgenoten dan wel genoeg

gewaarschuwd over de gevolgen van de echtscheiding?

§ 2.3 HUIDIGE VORM VAN ECHTSCHEIDING EN ONTBINDING

In deze paragraaf wordt gekeken naar de huidige vorm van echtscheiden en naar de ontbinding van het geregistreerd partnerschap. De huidige vorm van echtscheiding wordt behandeld, omdat het voor de ambtenaren van belang is te weten hoe de procedure tot echtscheiding loopt bij de rechtbank voor als zij advies moeten geven aan de partijen. De ontbinding van het geregistreerd partnerschap wordt besproken, omdat dit de huidige vorm van scheiden is bij de gemeente. De ontbinding van het geregistreerd partnerschap lijkt veel op de procedure van de echtscheiding die gaat lopen via de gemeente.

2.3.1 DE ECHTSCHEIDING

De meest voorkomende vorm van scheiden is de echtscheiding (art. 1:150 BW). De echtscheiding is van toepassing op echtgenoten die met elkaar gehuwd zijn en hun huwelijk willen ontbinden (art. 1:151 BW) Om te kunnen scheiden via de echtscheiding moeten er de volgende stappen ondernomen worden.

Stap 1: Indienen van het verzoekschrift

Als eerste moet er een verzoekschrift ingediend worden door beide echtgenoten, of één echtgenoot.19

Het verzoek bevat (art. 815 RV):

- de namen, geboortedata, woonplaats(en) en eventuele vermelding van kinderen; - een omschrijving van het verzoek;

- bijlage zoals de geboorteakte van de kinderen, huwelijksakte, huwelijksvoorwaarden, echtscheidingsconvenant, ouderschapsplan (art. 815 lid 2 RV).

De advocaat dient dit verzoekschrift in bij de rechtbank. Wanneer de echtscheiding wordt

aangevraagd door beide echtgenoten, hoeven zij maar één advocaat in de arm te nemen. Wanneer de echtgenoten hier niet samen uit komen hebben zij beiden een advocaat nodig.

Bij het indienen van het verzoekschrift wordt ook het echtscheidingsconvenant overlegd. In dit echtscheidingsconvenant zijn de zaken geregeld omtrent de zaakverdeling en als de echtgenoten minderjarige kinderen hebben, dienen zij ook een ouderschapsplan op te stellen.20 _{In het}

echtscheidingsconvenant zal weergegeven worden hoe zij de boedel verdelen en wat de baten en lasten zijn van de echtgenoten. In het ouderschapsplan moet gezet worden hoe de echtgenoten het gaan regelen met de kinderen. Het gaat dan met name over de: zorg, omgangsregeling en kosten. Wanneer de echtgenoten de echtscheidingsconvenant hebben opgesteld (door hun

advocaat/advocaten) zal deze overlegd worden aan de rechtbank bij het verzoek tot echtscheiding. Stap 2: Verweer en nevenvoorziening

Wanneer één echtgenoot de echtscheiding aanvraagt zal de andere echtgenoot een verzoek tot echtscheiding ontvangen via de rechtbank. Tegen dit verzoek kan dan bezwaar gemaakt worden (art. 816 RV). Wanneer beide echtgenoten het eens zijn over de echtscheiding kan bij het verzoekschrift ook een nevenvoorziening aangevraagd worden (art. 827 RV). Bij de nevenvoorziening wordt een snelle regeling bepaald over de omgang met de kinderen en/of de boedel (bijv. wie blijft er wonen in het huis?). Als de echtgenoten het met elkaar eens zijn en voor de rechter verschijnen zal de rechter een beslissing nemen over de nevenvoorziening en over de echtscheiding.

De rechter kan altijd een tijdelijke beslissing nemen/voorlopige voorziening als de echtgenoten niet tot overeenstemming komen over de scheiding. Deze voorlopige voorziening wordt getroffen als er duidelijkheid moet komen over zaken omtrent de woning of kinderen.21 _{De voorlopige voorziening}

moet ingediend worden bij de rechtbank. De echtgenoten zullen dan binnen 3-4 weken opgeroepen worden door de rechtbank om op een mondelinge behandeling te verschijnen. Enkele weken later zal de rechter hier een uitspraak over doen. Tegen de voorlopige voorziening kan geen hoger beroep worden ingesteld. Wel kan de rechtbank verzocht worden om de voorlopige voorziening te heroverwegen als er sprake is van gewijzigde omstandigheden.

Stap 3: De zitting

Bij de rechtbank volgt alleen een zitting als:

- Eén van de echtgenoten bezwaar aantekent bij het eenzijdige verzoek tot echtscheiding. Het bezwaar moet binnen 6 weken na ontvangst van het verzoekschrift worden ingediend bij de rechtbank.

- Als de echtgenoten kinderen hebben tussen de 12 en 18 jaar die hun mening willen geven over de zorgregeling.

Wanneer er geen sprake is van één van bovenstaande regelingen zal de rechter een uitspraak doen aan de hand van de stukken die hij in ontvangst heeft genomen.

Stap 4: De beslissing

Na de zitting neemt de rechter een beslissing (art. 229 RV). Deze beslissing schrijft hij in een vorm van een beschikking. Deze beschikking zal verzonden worden naar de advocaat/advocaten van de echtgenoten.

Stap 5: Hoger beroep en cassatie

Tegen de echtscheiding kan binnen 3 maanden hoger beroep worden ingesteld bij het gerechtshof (art. 820 RV).

20 _{www.rijksoverheid.nl (zoek op: ouderschapsplan).}

Stap 6: Scheiding definitief

Om de echtscheiding definitief te maken moet deze ingeschreven worden bij de burgerlijke stand in de registers (art. 1:163 BW). Om te kijken hoe deze echtscheiding wordt ingeschreven heb ik

meegelopen met een van de medewerkers van de burgerlijke stand. De volgende stappen worden ondernomen bij het inschrijven van de akte:22

- Controleren of alle nodige stukken aanwezig zijn.23

Om de echtscheiding in te voeren voor de daartoe bestemde registers moet er eerst gekeken worden of alle stukken aanwezig zijn. Het gaat hierbij om:24

o Afschrift van de beschikking.

o Eventueel, mocht er geen gezamenlijk verzoek tot indiening zijn en is het beroepstermijn verstreken, verklaring van de griffier.25

o Verzoek tot een inschrijving echtscheiding en berusting van beide echtgenoten. o Eventueel, convenant, deze wordt echter niet gecontroleerd door de abs. - Als alle stukken aanwezig zijn wordt gecontroleerd of alle gegevens die in de beschikking

staan kloppen. Is het huwelijk voltrokken in de gemeente Amstelveen? Zijn beide partijen woonachtig in Amstelveen? Is er sprake van een gemeenschappelijk verzoek? Moet er een ouderschapsplan bij zitten?

- Alle ontvangen stukken komen in een dossier wat gemaakt is door de gemeente Amstelveen. Deze stukken moeten een jaar bewaard worden. Op het dossier is een checklist vermeldt die de abs kan invullen om te controleren of alle stukken aanwezig zijn.26

- Vervolgens als het dossier is gemaakt, en alles klopt, wordt de echtscheiding ingeschreven in de daartoe bestemde registers. Vanuit de kluis wordt de huwelijksakte erbij gepakt en de echtscheiding wordt erin vermeld als latere vermelding. In het GBA systeem wordt de echtscheiding ook ingevoerd.

- Zodra alles is ingeschreven in de registers wordt er een bevestigingsbrief gemaakt voor de advocaat die het verzoek voor de cliënten heeft gedaan tot inschrijving van de

echtscheiding.27

2.3.2 ONTBINDING VAN HET GEREGISTREERD PARTNERSCHAP

Wanneer partijen een geregistreerd partnerschap hebben, geen minderjarige kinderen en beide partners een verzoek doen tot ontbinding, kunnen zij scheiden bij de abs (art 1:180c lid 2 BW). De partners moeten dan via een advocaat/notaris een echtscheidingsovereenkomst laten maken.28

PROCEDURE

Geregistreerde partners kunnen naar de gemeente toe gaan om hun partnerschap te laten ontbinden. Deze ontbinding bij de gemeente kan alleen plaatsvinden als er sprake is van een wederzijds

goedvinden (art. 1:80c lid 1 sub c BW). Wanneer hier geen sprake van is, of als de partners

minderjarige kinderen hebben, moeten zij naar de rechter toe, dan volgt er een gelijke procedure als bij de echtscheiding. 29

Als de partners met wederzijds goedvinden hun partnerschap duurzaam willen ontbinden moeten zij als eerste een overeenkomst laten opstellen door een advocaat of een notaris. Deze overeenkomst wordt ook wel de echtscheidingsovereenkomst genoemd (art. 1:80d BW). In deze overeenkomst moeten zij afspraken maken over o.a.: alimentatie, woning, boedelverdeling en verevening

23 _{Bijlage III.}

24 _{Evers & Vat, 2014, p. 431-433.} 25 _{Bijlage II.}

26 _{Bijlage III.}

27 _{Bijlage V + Bijlage VI.}

28 _{www.echtscheiding-wijzer.nl (zoek op: geregistreerd partnerschap).}

pensioenrechten.30 _{Deze verplichte overeenkomst heeft als voordeel dat de partijen gedwongen}

worden om bewust over de juridische gevolgen van hun echtscheiding te denken. Daarnaast is het essentieel om te voorkomen dat één van de partijen wordt benadeeld door gebrek aan kennis over zijn of haar rechten.

Wanneer de echtscheidingsovereenkomst is opgesteld door de advocaat of notaris, moet de echtscheidingsovereenkomst ingediend worden bij de abs. Zodra de overeenkomst is opgesteld en ondertekend door beide partners en de advocaten en/of notarissen moet deze

echtscheidingsovereenkomst ingeschreven worden door de abs. Het verzoek tot inschrijving kan door iedereen worden gedaan, dit is anders dan bij het verzoeken tot de echtscheiding (art. 1:163 lid 2 BW). De ontbinding van het geregistreerde partnerschap vindt officieel plaats als deze wordt ingeschreven in de daartoe bestemde registers. De echtscheidingsovereenkomst moet binnen 3 maanden na tekening ingeschreven worden, anders is de echtscheidingsovereenkomst nietig.31 _De

abs controleert de echtscheidingsovereenkomst niet inhoudelijk, net als bij het verzoek tot inschrijving van de echtscheiding. Vervolgens zal de ambtenaar de akte van ontbinding inschrijven in de daarvoor bestemde registers.

2.3.3 TUSSENCONCLUSIE

Bij de echtscheiding kunnen gehuwde partners door een advocaat een verzoek tot echtscheiding indienen waarna de rechter beoordeelt of aan beide belangen wordt voldaan om officieel het huwelijk te doen ontbinden. De rechter controleert de convenanten en zodra alles goed geregeld is spreekt hij de echtscheiding uit.

Wanneer geregistreerde partners samen besluiten om hun partnerschap te ontbinden, zij geen minderjarige kinderen hebben en dit met wederzijds goedvinden wordt gedaan, kunnen zij naar de ambtenaar van de burgerlijke stand toe bij de gemeente. Als eerst moeten de partners een

scheidingsovereenkomst laten opstellen bij een advocaat of notaris. De advocaat/notaris bespreekt bij het opstellen van deze overeenkomst de gevolgen van de ontbinding. Wanneer beide partners deze overeenkomst getekend hebben, moet deze ingeleverd worden/opgestuurd worden naar de

ambtenaar van de burgerlijke stand waar de registratie heeft plaatsgevonden. Zoals te lezen is in de paragraaf “procedure” lijkt deze inschrijvingsprocedure veel op de inschrijving van een echtscheiding. Bij beide procedures controleert de ambtenaar van de burgerlijke stand niet de convenanten. Zij controleren of het huwelijk/geregistreerd partnerschap heeft plaatsgevonden in de gemeente, en verwerkt deze dan in de daartoe bestemde registers. Er wordt door de ambtenaren dus geen juridisch inhoudelijke check gedaan.

§ 2.4 CONCLUSIE

Op 18 december 2014 is het wetsvoorstel “Scheiden zonder rechter” ingediend. Dit wetsvoorstel moet ervoor zorgen dat een huwelijk ontbonden kan worden bij de gemeente. Dit kan alleen als er aan diverse voorwaarden wordt voldaan. De belangrijkste voorwaarden is dat de echtgenoten geen minderjarige kinderen moeten hebben en dat de echtscheiding met wederzijds goedvinden moet plaatsvinden. Zodra dit wetsvoorstel wordt doorgevoerd zal de werkwijze van de abs veranderen. Naast dat zij een huwelijk kunnen uitspreken, zullen zij ook een “echtscheiding” uitspreken. Tot zover spreken zij geen echtscheiding uit maar kunnen zij wel een partnerschap ontbinden. Bij de procedure tot echtscheiding, ontbinding geregistreerd partnerschap en bij het wetsvoorstel “Scheiden zonder rechter” zijn veel overeenkomsten te vinden. De belangrijkste wijziging die het wetsvoorstel met zich meebrengt is dat de echtscheidingsovereenkomst niet verplicht gesteld wordt. Het doel is namelijk dat het voor echtgenoten kosten en tijd besparend moet zijn. Voor een echtscheidingsovereenkomst zal een advocaat/notaris ingehuurd moeten worden, de kosten zullen hierdoor weer omhoog lopen. In dit hoofdstuk is verder gekeken naar de huidige vorm van scheiden, via de rechter en via de gemeente. Deze gerechtelijke procedure begint door het indienen van een echtscheidingsverzoek,

waarna er een echtscheidingsconvenant opgesteld wordt door een advocaat. Deze procedure duurt lang en hier zijn veel kosten aan verbonden. Wanneer er sprake is van een geregistreerde

partnerschap kunnen deze partners naar de gemeente toe gaan (als zij geen minderjarige kinderen hebben en met wederzijds goedvinden) om hun partnerschap te ontbinden. Bij het verzoek tot

inschrijving van de echtscheiding en ontbinding van het geregistreerd partnerschap controleert de abs niet inhoudelijk de echtscheidingsovereenkomst. De abs controleert alleen of alle stukken die hij nodig heeft tot inschrijving aanwezig zijn. Wanneer alle stukken aanwezig zijn en aan de checklist van bijlage III wordt voldaan, kan de abs de echtscheiding inschrijven in de daarvoor bestemde registers.

HOOFDSTUK 3:

IMPLEMENTATIE VAN HET

WETSVOORSTEL “SCHEIDEN ZONDER

RECHTER” BIJ DE GEMEENTE

AMSTELVEEN

§ 3.1 INLEIDING

In dit hoofdstuk wordt gekeken hoe wetten bij de gemeente Amstelveen worden geïmplementeerd en hun doorwerking hebben tot de betreffende vak afdelingen. Om te weten hoe wetten worden

geïmplementeerd heb ik drie personen geïnterviewd. Deze personen zijn: mevr. mr. Ahmadi (medewerker JZ), dhr. P. Herscheid (adviseur burgerzaken en tevens praktijkbegeleider) en dhr. R. Bosma (teamleider). Vanuit de nieuwe wet moet een nieuwe werkinstructie ontwikkeld worden. Om deze werkinstructie te ontwikkelen (die in hoofdstuk 4 behandelt wordt) zal ik in dit hoofdstuk de medewerkers van de afdeling burgerlijke stand interviewen en voorleggen hoe zij de implementatie van dit wetsvoorstel voor zich zien en hoe deze zich uit zal werken in de praktijk. Vanuit de theorie in hoofdstuk 2 heb ik een concept beslisboom ontworpen. Deze beslisboom wordt tijdens de interviews aan de ambtenaren van de burgerlijke stand voorgelegd en wordt er gekeken wat hun mening is over de beslisboom. In dit hoofdstuk wordt de volgende deelvraag beantwoord: “Hoe kan het wetsvoorstel het beste geïmplementeerd worden binnen de gemeente Amstelveen aan de hand van de ervaringen en meningen van de medewerkers zelf?”

§ 3.2 IMPLEMENTATIE VAN HET WETSVOORSTEL

Wanneer een wet inwerking treed en deze wet verandering met zich meebrengt voor de gemeente, moet deze wet geïmplementeerd worden bij de juiste afdeling. In deze paragraaf ga ik beschrijven hoe de wet “scheiden zonder rechter” zijn doorwerking heeft tot de vak afdeling: Burgerlijke stand en welke personen hierbij betrokken zijn. Ik zal deze paragraaf schrijven door middel van de interviews die ik gehouden heb met: mevr. mr. Ahmadi, dhr. P. Herscheid en dhr. R. Bosma.32 _{Mevr. Ahmadi is senior}

medewerker van de afdeling juridische zaken bij de gemeente Amstelveen. Dhr. P. Herscheid is adviseur burgerzaken en houdt dagelijks zicht op de actuele ontwikkelingen. Dhr. R. Bosma is teamleider van de afdeling publiekszaken, clusters: I&I (immigratie en inburgering) en burgerlijke stand.

3.2.1 INTERVIEW MET MEVR. MR. AHMADI

Als een nieuwe wet tot stand komt die verandering met zich mee brengt voor de gemeente

Amstelveen, moet deze wet geïmplementeerd worden. Deze implementatie kan op diverse manieren plaats vinden. Als eerste is het van belang om te weten of er een verordening (AVV) opgesteld moet worden of dat het van rechtswege voortvloeit uit de wet. In het geval van dit wetsvoorstel is er geen bepaling opgenomen dat er naast de wet nog een verordening opgesteld moet worden.33 _{Om deze}

reden wordt als eerste besproken hoe een nieuwe wet direct zijn doorwerking heeft tot een bepaalde vak-afdeling en daarna wordt besproken hoe een verordening/een beleid opgesteld wordt.

Als eerste is het van belang om te weten dat elke vak afdeling binnen de gemeente Amstelveen zelf de verantwoordelijkheid draagt om op de hoogte te blijven van nieuwe wetten en ontwikkelingen op

hun gebied. De afdeling juridische zaken is niet betrokken in dit proces, omdat zij niet voor alle afdelingen in de gaten kunnen houden wat de juridische ontwikkelingen zijn.34 _{De personen die}

verantwoordelijk zijn op de vak afdelingen voor de ontwikkelingen zijn de senior medewerkers of de teamleiders. Deze senioren of teamleiders zijn ook zelf verantwoordelijk om hun eigen medewerkers op te leiden en op de hoogte te stellen van de nieuwste ontwikkelingen, ongeacht of zij juridisch geschoold zijn of niet. Wanneer de vak-afdelingen twijfelen over procedures en/of overige juridische ontwikkelingen, vragen zij pas om advies bij de afdeling JZ.

Doordat de vak-afdelingen zelf de zorg dragen voor de implementatie van wetten, wordt er vaak te laat om hulp gevraagd bij JZ.35 _{In veel gevallen is de taak van de afdeling JZ om “brandjes te blussen”. De}

afdeling JZ hamert er dan ook op bij de vak afdelingen om eerder naar hen toe te komen voor adviezen, zodat alles in één keer goed gaat.

De taak van de burgermeester en wethouders in dit proces is gering. Het college van B&W controleert niet of de vak afdelingen de wet op de correcte wijze uitvoeren. Hier is simpelweg geen tijd voor.36 _Er

vind pas een echte controle plaats als een bewoner na een besluit in bezwaar treedt. In deze

bezwaarprocedure controleert de afdeling JZ of de vak-afdeling een correct besluit genomen heeft en of deze aan de wet voldoet. In de bezwaarprocedure kan dus pas geconcludeerd worden of de vak-afdelingen een beleid hebben die voldoet aan de wet.

Wanneer uit de wet voortvloeit dat er een verordening opgesteld moet worden is de vak-afdeling eerst zelf verantwoordelijk voor het opstellen van een concept verordening.37 _{Dit is zo geregeld binnen de}

gemeente Amstelveen, omdat de vak-afdelingen zelf meer gespecialiseerd zijn op dit gebied en de kennis hebben wat voor regelingen zij gaan opstellen. Waar de vak-afdelingen geen ervaringen mee hebben is het opstellen van een verordening op zich. Hiervoor heeft de gemeente Amstelveen diverse “voorbeeld” verordeningen, die de vak-afdelingen erbij kunnen pakken.

Zodra de concept verordening is gemaakt zal de vak-afdeling deze doorsturen naar de afdeling JZ. Wanneer de afdeling JZ de controle heeft uitgevoerd stuurt zij hem weer terug naar de vak-afdeling, die hem moet doorsturen naar de gemeenteraad. 38 _{Daarna volgt de hele procedure voor de}

totstandkoming van een verordening (art. 147 j art. 149 Gemeentewet).

Zoals ik al in de introductie van deze paragraaf heb aangegeven is het in het wetsvoorstel niet

geregeld dat er een verordening opgesteld moet worden, omdat het wetsvoorstel wijzigingen met zich meebrengt in BW boek 1 en 10. In dit geval hoeft er dus geen verordening opgesteld te worden, maar zal de vak-afdeling (in dit geval: burgerlijke stand) zelf een werkproces moeten ontwikkelen. Het is dan aan de vak-afdeling zelf om te kijken of zij dit juridisch laten controleren door de afdeling juridische zaken.

3.2.2 INTERVIEW MET DHR. P. HERSCHEID

De gemeente Amstelveen werkt altijd proactief en wilt graag zo snel mogelijk op de hoogte zijn van alle actuele ontwikkelingen. Om deze reden wordt er dagelijks gekeken op diverse overheidssites voor ontwikkelingen die betrekking hebben op het specialisme van de afdeling publiekszaken. Dhr.

Herscheid is de adviseur van de afdeling publiekszaken. Hij houdt deze ontwikkelingen in de gaten en eens per twee maanden worden deze onderwerpen besproken in een werkoverleg.39 _{In zo een}

werkoverleg wordt dan besproken dat er een ontwikkeling aan zit te komen en dat de medewerkers op de hoogte zullen worden gebracht als er nieuwe ontwikkelingen plaatsvinden op dit gebied. Dhr. Herscheid heeft als uitgangspunt om een half jaar voor het wetsvoorstel wordt ingevoerd (dit houdt hij in de gaten door middel van waar het wetsvoorstel plaatvind in de Tweede Kamer) actie te

ondernemen en te kijken wat voor soort stukken erop gesteld moeten worden. Hij kijkt dan met name

35 _{Bijlage VIII, vraag: 5A.} 36 _{Bijlage VIII, vraag: 5B.} 37 _{Bijlage VIII, vraag: 6.} 38 _{Bijlage VIII, vraag: 7.} 39 _{Bijlage IX, vraag: 6.}

naar: wat gaat er daadwerkelijk veranderen? wat moeten de medewerkers weten? gaan we trainingen geven?

In dit proces wordt ook contact opgenomen met de afdeling JZ. Dhr. Herscheid zorgt dat hij een half jaar van te voren een bepaald stuk opstelt, dit kan een werkproces zijn of een beleid. Wanneer dit stuk is afgerond neemt hij contact op met JZ om samen te sparren en te kijken of alles juridisch correct is.40

Als het nodig is huren zij ook een extern persoon in, zoals een trainingsbureau. Dit wordt met veel dingen gedaan. Buiten dat zij intern advies vragen bij de afdeling JZ, vraagt dhr. Herscheid ook advies aan andere gemeentes.41 _{Dit doet hij bij de gemeente Amsterdam, Uithoorn, Ouder Amstel, Diemen}

en Aalsmeer. De rol van de NVVB in dit proces is dat zij diverse nieuwsbrieven versturen als het wetsvoorstel al in een ver gevorderd stadium is. De NVVB verricht veel voorbereidend werk en geeft veel informatie over de actuele ontwikkelingen. Dit vind dhr. Herscheid prettig, omdat de vernieuwde wet dan makkelijker te implementeren is.

Dhr. Herscheid is er van overtuigt dat er voldoende kennis is bij de ambtenaren van de burgerlijke stand om de echtscheiding uit te spreken. De medewerkers hebben veel kennis van de wet BRP maar ook van het BW, omdat zij al huwelijken sluiten en echtscheidingsaktes opstellen. In dit proces moet er al veel rekening gehouden worden met termijnen die de wet stelt.

Verder is dhr. Herscheid een groot voorstander van dit wetsvoorstel. Hij vind dat het uitspreken van het huwelijk een grote verantwoordelijkheid met zich meebrengt en de ambtenaren van de burgerlijke stand dit juist heel prettig zullen vinden.42 _{In eerste instantie lijkt het ook of het wetsvoorstel veel}

wijzigingen met zich meebrengt, maar dit valt reuze mee, verklaart hij. Het enige wat wijzigt door dit wetsvoorstel is dat echtgenoten aan de balie moeten zitten om de echtscheiding officieel te maken. De rest van de procedure lijkt enigszins op de procedure van de ontbinding geregistreerd

partnerschap. 43

3.2.3 INTERVIEW MET DHR. R. BOSMA

Uit het interview met dhr. Bosma blijkt dat dhr. Herscheid verantwoordelijk is voor de implementatie van actuele ontwikkelingen/nieuwe wetten.44 _{Zodra er een ontwikkeling plaatsvind stelt dhr. Herscheid}

een beleidsvoorstel of een stuk op die hij dan overlegt aan dhr. Bosma. Elke dinsdag van 08:30-10:00 vind er een senioren overleg plaats van de afdeling publiekszaken en in dit overleg worden deze ontwikkelingen besproken. Dhr. Herscheid stelt iedereen in dit overleg op de hoogte van de ontwikkelingen waarna ze gaan sparren hoe ze hier het beste mee om kunnen gaan/kunnen

implementeren.45 _{Wanneer er een grote ontwikkeling plaatsvindt worden er veel overleggen ingepland}

om de ontwikkeling in de gaten te houden. Eens per twee maanden vind er een clusteroverleg plaats waar dan ook de meningen van de ambtenaren van de burgerlijke stand wordt gevraagd.

Buiten het feit dat er intern veel overleg plaats vindt, vind er ook overleg plaats met andere

gemeentes. Eens in de drie maanden vind er een regio-overleg plaats met de gemeentes: Uithoorn, Ouder Amstel, Diemen en Aalsmeer. Dit zijn wat kleinere gemeentes die dezelfde werkwijze hanteren als de gemeente Amstelveen.46

Dhr. Bosma verklaart in het interview dat er snel advies van de afdeling JZ gevraagd wordt om informatie te vergaren en samen te sparren of alles juridisch correct is. Wanneer dhr. Herscheid een beleidsvoorstel ontwikkeld heeft vind er altijd een overleg plaats/presentatie voor de ambtenaren en hierbij zijn ook medewerkers van de afdeling JZ aanwezig.

41 _{Bijlage IX, vraag 10.} 42 _{Bijlage IX, vraag 12.} 43 _{Bijlage IX, vraag 13.} 44 _{Bijlage X, vraag 6.} 45 _{Bijlage X, vraag 5.} 46 _{Bijlage X, vraag 10.}

Over het wetsvoorstel “Scheiden zonder rechter” heeft dhr. Bosma niet direct een mening. Hij verklaart dat hij niet veel zicht heeft op deze ontwikkeling. Wel zegt hij dat de ambtenaren van de burgerlijke stand heel secuur werken en hij zeker weet dat de gemeente Amstelveen deze wetswijziging wel aankan. Echter is hij van mening dat dit niet zo bij elke gemeente hoeft te zijn. Bij veel gemeentes ligt een hoge werkdruk door eventuele bezuinigingen en om een echtscheiding te kunnen uitspreken moet er wel secuur gewerkt worden.47

3.2.3 TUSSENCONCLUSIE

Uit het interview met mevr. Ahmadi blijkt dat elke vak afdeling binnen de gemeente Amstelveen verantwoordelijk is om op de hoogte te blijven van actuele ontwikkelingen op hun gebied. De afdeling juridische zaken komt pas in actie als de vak-afdelingen zelf vragen om feedback op inhoudelijke juridische stukken die zij maken voor de ontwikkeling die er speelt. Het is voor de afdeling JZ niet mogelijk om voor elke vak-afdeling in de gaten te houden wat voor ontwikkelingen er allemaal spelen, simpel gezegd omdat zij hier geen tijd voor hebben. De hoofdtaak van de afdeling JZ is het

behandelen van bezwaar en beroep schriften, maar veelal worden zij ook gebruikt om eventuele “brandjes te blussen”. Mevr. Ahmadi verklaart in het interview dat zij het van belang acht dat vak- afdelingen op tijd naar JZ komen voor advies, zodat zij samen kunnen sparren of aan alles is gedacht bij een ontwikkeling en of alles wel juridisch correct is. Bij een actuele ontwikkeling, ofwel een

wetsvoorstel, is het van belang om te bepalen of de wet bepaald dat er een verordening (AVV) opgesteld moet worden. Als er geen verordening opgesteld hoeft te worden, is het aan de

vak-afdelingen zelf of zij advies vragen bij de afdeling JZ. Wanneer er wel een verordening opgesteld moet worden, zijn de afdelingen hier ook verantwoordelijk voor (er zijn voldoende formats), maar deze moeten zij altijd eerst indienen bij de afdeling JZ voor een juridische controle.

De taak van het college van B&W is gering in het proces van wetsvoorstellen die geen verordening nodig hebben. Het college vertrouwt erop dat elke vak afdeling genoeg expertise heeft om een werkproces binnen de vak-afdeling door te voeren.

Uit de interviews met dhr. Herscheid en dhr. Bosma blijkt dat bij de implementatie van een wet veelal een halfjaar voor de daadwerkelijk inwerkingtreding actief onderzoek gedaan wordt. Als eerst wordt er dagelijks door dhr. Herscheid gekeken naar dagelijks ontwikkelingen op overheidswebsites. Zodra er een ontwikkeling plaatsvindt, of aan zit te komen, wordt dit in diverse overleggen besproken. Dit gebeurd op de wekelijkse seniorenoverleg, per 2 maanden op het clusteroverleg of per 3 maanden op het regio-overleg. Zodra de wetswijziging dermate ver is (aan het einde van behandeling in de 2e

kamer zit, of al in de eerste kamer is) wordt er actief aan de slag gegaan en stelt dhr. Herscheid een beleidsvoorstel op. Dit beleidsvoorstel wordt overlegt met dhr. Bosma waarna deze weer overlegt wordt aan de afdeling JZ. Na vele intern geplande overleggen wordt dan gespard en gekeken of overal aan gedacht wordt voor de invoering van de wet. Na de diverse overleggen wordt er definitief een beleidsstuk of werkproces geschreven die gepresenteerd wordt aan de ambtenaren van de afdeling Burgerlijke Stand. Na hun input wordt het stuk definitief als een werkinstructie neergelegd. Zodra de wet wordt ingevoerd zijn de ambtenaren van de burgerlijke stand er klaar voor om direct aan de slag te gaan.

§ 3.3 MENING EN ERVARING VAN DE AMBTENAREN VAN DE BURGERLIJKE

STAND

Nu bekend is hoe een wetsvoorstel wordt geïmplementeerd moet er gekeken worden naar hoe het juiste werkproces ontwikkeld moet worden voor de ambtenaren van de burgerlijke stand. Om te kijken hoe de ambtenaren van de burgerlijke stand denken over het wetsvoorstel en over een werkinstructie, heb ik interviews gehouden met alle ambtenaren. Het gaat hierbij om: mevr. M. Schijf, dhr. B. Walters, mevr. B. Vergunst, mevr. M. Pointl en mevr. P. Hutters. In deze paragraaf ga ik kijken hoe elke ambtenaar denkt over het wetsvoorstel en wat zij een prettig werkproces vinden.

3.3.1 INTERVIEW MET DHR. B. WALTERS

Dhr. Walters was bij het afnemen van het interview al bekend met het wetsvoorstel. Hij is geen grote voorstander van het wetsvoorstel, omdat hij van mening is dat deze vorm van echtscheiding veel onduidelijkheid met zich mee zal brengen. Het lastigste aan het wetsvoorstel vind hij dat er sprake moet zijn van een gemeenschappelijk verzoek. Wanneer echtgenoten gaan scheiden is lastig te bepalen of er sprake kan zijn van dwang.48

Wel is dhr. Walters van mening dat het uitspreken van de echtscheiding binnen de functie past van een ambtenaar van de burgerlijke stand. Wel vind hij dat het nadeel is van het wetsvoorstel dat partijen niet goed op de hoogte kunnen worden gesteld van de rechtsgevolgen. Wanneer zij scheiden bij de rechtbank zal er altijd meer rechtszekerheid zijn.49 _{Doordat partijen niet op de hoogte worden}

gesteld worden van eventuele rechtsgevolgen zullen volgens dhr. Walters veel partijen nog naar de rechter moeten. Dit maakt het wetsvoorstel overbodig.

Zodra het wetsvoorstel een wet wordt is er wel genoeg expertise op de afdeling volgens dhr. Walters. De afdeling burgerlijke stand ontvangt altijd veel informatie van vakbroeders of o.a. van de NVVB.50

Verder vind dhr. Walters het van belang dat er genoeg contactmoment zijn met de partijen. Bij zulke contactmomenten kan je de situatie beter inschatten en kan je beter bepalen of er sprake is van dwang.51

Voor het interview heb ik een concept beslisboom ontworpen52_{. Deze beslisboom heb ik voorgelegd}

aan dhr. B. Walters en gevraagd om feedback. dhr. Walters kaart bij het zien van de beslisboom aan dat hij het een overzichtelijk en duidelijk vind. Verder verteld hij dat er op de afdeling burgerlijke stand nog niks bestaat zoals een werkinstructie.53 _{De ambtenaren werken niet via een checklist of een}

instructie, zij werken door middel van ervaring en vragen die zij aan elkaar stellen.

3.3.2 INTERVIEW MET MEVR. M. SCHIJF

Mevr. Schijf was bij het interview nog niet helemaal bekend met het wetsvoorstel. Na uitgelegd te hebben hoe het wetsvoorstel in elkaar steekt is zij van mening dat het wetsvoorstel wel nuttig is en dat het een heleboel “rompslomp” zal voorkomen. Zij verwacht dat het in het begin een stormloop zal zijn maar daarna de drukte wel zal afzakken.54

Verder is mevr. Schijf van mening dat er genoeg expertise is en dat het ook goed binnen de functie past om de echtscheiding uit te spreken. Zij verteld dat de procedure van “scheiden zonder rechter” veel overeenkomsten heeft met de: aangifte voorgenomen huwelijk, ontbinding geregistreerd

partnerschap en inschrijven van de echtscheidingsovereenkomst. Het uitspreken van de echtscheiding vind zij ook goed binnen de functie passen, omdat het BRP systeem dan actueler is.55

Mevr. Schijf is wel van mening dat in de praktijk de echtgenoten twee keer moeten verschijnen aan de balie i.p.v. één keer. Dit vind zij van belang, omdat dan beter bepaald kan worden of er sprake is van dwang. Verder is het ook handig om bij de eerste afspraak met de partijen een nieuwe afspraak in te plannen (na 14 dagen) wanneer zij de echtscheiding officieel gaan uitspreken.56

Op de afdeling is nog geen werkinstructie ontwikkeld, wel halen zij veel informatie uit de HBA (handboek van Amsterdam). In dit systemen staan alle wetten en staat ook vermeld hoe je kan

49 _{Bijlage XI, vraag 2.} 50 _{Bijlage XI, vraag 3.} 51 _{Bijlage XI, vraag 4.} 52 _{Bijlage VII.} 53 _{Bijlage XI, vraag 6.} 54 _{Bijlage XII, vraag 1+7.} 55 _{Bijlage XII, vraag 2+3.} 56 _{Bijlage XII, vraag 4.}