Het bepalen van verkavelingskenmerken ten behoeve van een systematische evaluatie van landbouwkundige verkavelingen

NN31545.0958

NOTA 958 JANUARI 1978 Instituut voor C u l t u u r t e c h n i e k en Waterhuishouding

Wageningen

HET B E P A L E N VAN VERKAVELINGSKENMERKEN TEN BEHOEVE VAN E E N SYSTEMATISCHE EVALUATIE

VAN LANDBOUWKUNDIGE VERKAVELINGEN

ing. J . B . Sprik

N o t a ' s van het Instituut zijn in p r i n c i p e i n t e r n e c o m m u n i c a t i e m i d -delen, dus geen officiële p u b l i k a t i e s .

Hun inhoud v a r i e e r t s t e r k en kan zowel b e t r e k k i n g hebben op een eenvoudige w e e r g a v e van c i j f e r r e e k s e n , a l s op een c o n c l u d e r e n d e d i s

-c u s s i e van o n d e r z o e k s r e s u l t a t e n . In de m e e s t e gevallen zullen de c o n c l u s i e s e c h t e r van voorlopige a a r d zijn, omdat het o n d e r z o e k nog niet is afgesloten.

Bepaalde n o t a ' s komen niet voor v e r s p r e i d i n g buiten het Instituut in a a n m e r k i n g .

KYÏ

r

5. H E T ONTLENEN VAN DE VERKAVELINGSKENMERKEN

AAN DE CULTUURTECHNISCHE INVENTARISATIE 7

5 . 4 . A l g e m e e n 7 5 . 2 . De b e s c h r e v e n oppervlakte landbouwgrond p e r g r i d c e l 9

5 . 3 . De b e d r i j f s o p p e r v l a k t e 10 5 . 4 . De oppervlakte h u i s b e d r i j f s k a v e l 11

5 . 5 . Het a a n t a l b e d r i j f s k a v e l s 12 5. 6. Het a a n t a l topografische p e r c e l e n en het p e r c e n t a g e

o n r e g e l m a t i g g e v o r m d e p e r c e l e n 12 5 . 7 . De afstand bedrijfsgebouwen - grond 13 6. H E T A F L E I D E N VAN DE P E R C E E L S F A C T O R E N 14 6 . 1 . A l g e m e e n 14 6. 2. Het a a n t a l g e b r u i k s p e r c e l e n 14 6. 3. De p e r c e e l s k a n t i e n g t e 18 6f 3 . 1. A l g e m e e n 18 6 . 3 . 2 . De t o t a l e p e r c e e l s k a n t i e n g t e 19 6 . 3 . 3 . De p e r c e e l s k a n t i e n g t e o n d e r s c h e i d e n n a a r a a r d 21 6 . 4 . De m a x i m a l e p e r c e e l s b r e e d t e 28 6. 5. H e t a a n t a l p e r c e e l s h o e k e n 32 SAMENVATTING 35 LITERATUUR 36 BIJLAGEN 37

1. INLEIDING

De v e r k a v e l i n g van landbouwgronden doet duidelijk zijn invloed gelden op de exploitatiekosten van landbouwbedrijven. Voor een b e oordeling van de geschiktheid van de grond betreffende de k a v e l i n d e -ling en p e r c e l e r i n g , zoals dat m o m e n t e e l in het k a d e r van het land-b o u w g e « c h i k t h e i d s o n d e r z o e k voor de p r o j e c t s t u d i e M i d d e n - B r a land-b a n t m o e t w o r d e n u i t g e v o e r d , m o e t n a a s t een goede b e o o r d e l i n g s m e t h o d e kwantitatieve i n f o r m a t i e o m t r e n t de r e l e v a n t e v e r k a v e l i n g s en p e r -c e e l s f a -c t o r e n voorhanden zijn.

RIGHOLT en REINDS (1976) hebben een a a n t a l r e l a t i e s b e s c h r e v e n w a a r m e e de kavelindeling en p e r c e l e r i n g landbouwkundig kunnen w o r -den g e w a a r d e e r d . Bij het f o r m u l e r e n van deze r e l a t i e s is g e t r a c h t zo-v e e l mogelijk aan te sluiten bij door a n d e r e n zo-v e r s t r e k t e g e g e zo-v e n s .

VAN H E M E R T (1976) heeft aangegeven hoe b e d r i j f s p a r a m e t e r s , zijnde in de f o r m u l e s g e b r u i k t e e l e m e n t e n ten aanzien van a r b e i d s g e g e v e n s , w e r k t u i g - en t r a c t i e k o s t e n en o p b r e n g s t g e g e y e n s , kunnen w o r d e n ont-leend aan i n f o r m a t i e s van het Instituut voor M e c h a n i s a t i e , A r b e i d en Gebouwen (IMAG), het P r o e f s t a t i o n voor de Akkerbouw (PA) en het P r o e f s t a t i o n voor de Rundveehouderij ( P R ) .

Voor de in de f o r m u l e s g e h a n t e e r d e v e r k a v e l i n g s k e n m e r k e n s t a a t ons de C u l t u u r t e c h n i s c h e I n v e n t a r i s a t i e (Cl) ten d i e n s t e . De Cl heeft het bedrijf a l s ingang en de kavel a l s k l e i n s t e b e s c h r i j v i n g s e e n h e i d , w a a r b i j p e r kavel het aantal t o p o g r a f i s c h e p e r c e l e n is v e r m e l d . Een

deel van de in de f o r m u l e s g e h a n t e e r d e v e r k a v e l i n g s k e n m e r k e n is g e b a s e e r d op het g e b r u i k s p e r c e e l , zijnde een stuk grond dat a l s een eenheid w o r d t behandeld, hetzij beteeld m e t één g e w a s , hetzij in één k e e r beweid of g e m a a i d . De g r o o t t e van het g è b r u i k s p e r c e e l is af-hankelijk van de topografie en de bedrijf s exploitatie in h e t betreffende gebied.

Omdat de van het g è b r u i k s p e r c e e l afhankelijke p e r c e e l s f a c t o r e n niet r e c h t s t r e e k s uit de Cl gegevens kunnen w o r d e n gelezen is g e t r a c h t op de Cl g e b a s e e r d e r e l a t i e s t e ontwikkelen w a a r m e e deze noodzakelijke i n f o r m a t i e kwantitatief kan worden b e p a a l d . Voor een b e d r i j f s -gewijze e v a l u a t i e m e t h o d e is h i e r t o e door RIGHOLT (1977) r e e d s een e e r s t e a a n z e t gegeven,

Mede omdat voor de p r o j e c t s t u d i e M i d d e n - B r a b a n t is gekozen voor een op een v i e r k a n t g r i d s y s t e e m g e b a s e e r d e b e r e k e n i n g s w i j z e is g e -zocht n a a r een m e t h o d e w a a r m e e de bedrijfsgewijze t e r beschikking s t a a n d e v e r k a v e l i n g s k e n m e r k e n in een g r i d s y s t e e m kunnen w o r d e n in-g e p a s t .

Sinds 1973 is de v e r w e r k i n g van de voor de Cl v e r z a m e l d e gegevens en de p r e s e n t a t i e van de r e s u l t a t e n e n i g s z i n s gewijzigd. Omdat voor de p r o j e c t s t u d i e M i d d e n B r a b a n t r e e d s een t r a n s f o r m a t i e heeft p l a a t s -gevonden van de Cl oude stijl n a a r de Cl nieuwe stijl wordt in deze

nota alleen voor de l a a t s t genoemde CI de te h a n t e r e n w e r k w i j z e a a n -gegeven.

Om de p e r c e e l s g r e n z e n te kunnen o n d e r s c h e i d e n n a a r de a a r d van de p e r c e e l s g r e n s is gebruik g e m a a k t van de door de Stichting voor B o d e m k a r t e r i n g v e r r i c h t e l a n d s c h a p s i n v e n t a r i s a t i e (VAN H E T LOO en DE V E E R ) . In deze l a n d s c h a p s i n v e n t a r i s a t i e , die is u i t g e v o e r d ten behoeve van de p r o j e c t s t u d i e M i d d e n - B r a b a n t , is onder a n d e r e o n d e r s c h e i d g e m a a k t in de a a r d van de p e r c e e l s b e g r e n z i n g .

Met behulp van een d r i e t a l proefgebieden is een w e r k w i j z e ontwik-keld w a a r m e e de bedrijfsgewijze gegeven v e r k a v e l i n g s k e n m e r k e n en de op de CI en de l a n d s c h a p s i n v e n t a r i s a t i e g e b a s e e r d e r e l a t i e s , voor het kwantitatief bepalen van de r e l e v a n t e p e r c e e l a f a c t o r e n , in een op een v i e r k a n t g r i d s y s t e e m g e b a s e e r d e r e k e n m e t h o d e kunnen w o r d e n i n g e p a s t .

2. KEUZE VAN DE P R O E F G E B I E D E N

Het is nodig dat van de proefgebieden een c u l t u u r t e c h n i s c h e inven-t a r i s a inven-t i e is u i inven-t g e v o e r d en dainven-t van de grond de g e b r u i k s v o r m e n zoveel mogelijk bekend zijn. In het studiegebied M i d d e n - B r a b a n t is in 1975 door DE VEER en VAN HET LOO van de Stichting voor B o d e m k a r t e -ring (Stiboka) van zes proefgebieden een l a n d s c h a p s i n v e n t a r i s a t i e u i t g e v o e r d . N a a s t de opgaande b e g r o e i i n g s e l e m e n t e n zijn a l l e p e r -c e e l s g r e n z e n en g r o n d g e b r u i k s v o r m e n opgenomen. D r i e van deze proefgebieden liggen in de in v o o r b e r e i d i n g zijnde r u i l v e r k a v e l i n g e n St. O e d e n r o d e - n o o r d en St. O e d e n r o d e - z u i d .

Ten behoeve van deze r u i l v e r k a v e l i n g e n is in 1972 r e s p e c t i e v e l i j k I973 een c u l t u u r t e c h n i s c h e i n v e n t a r i s a t i e u i t g e v o e r d . Het was d a a r o m zinvol de d r i e landschappelijk g e ï n v e n t a r i s e e r d e proefgebieden die binnen het c u l t u u r t e c h n i s c h g e ï n v e n t a r i s e e r d gebied liggen a l s proef-gebied voor dit onderzoek te g e b r u i k e n .

De l a n d s c h a p s i n v e n t a r i s a t i e is u i t g e v o e r d in het k a d e r van de p r o -j e c t s t u d i e M i d d e n - B r a b a n t . D a a r voor deze studie is gekozen voor een op een v i e r k a n t g r i d s y s t e e m van 250 x 250 m g e b a s e e r d e r e k e n -m e t h o d i e k -m o e t e n a l l e gegevens voor deze studie v e r t a a l d w o r d e n in

eenheden p e r g r i d c e l of veelvouden van een g r i d c e l . De p r o e f g e -bieden zijn L i e m p d e 1000 x 2000 m (32 g r i d c e l l e n ) , Vogelenzang 1000 x 1000 m (16 gridcellen) en Schijndelse Heide 1000 x 2000 m (32 g r i d c e l l e n ) (fig. 1).

3. DE G E H A N T E E R D E GRIDCELGROOTTE

De ten behoeve van coördinatie van de w e r k z a a m h e d e n voor de p r o j e c t s t u d i e Midden-B r a b a n t i n g e s t e l d e w e r k g r o e p Methodologie heeft g e a d v i s e e r d de te v e r s t r e k k e n gegevens in eenheden p e r g r i d -cel te geven. Als c e l g r o o t t e is gedacht 250 x 250 m = 6, 25 ha (WERK-G R O E P METHODOLO(WERK-GIE, 1976).

De Cl heeft nagenoeg a l l e g e ï n v e n t a r i s e e r d e v e r k a v e l i n g s k e n m e r -ken p e r kavel b e s c h r e v e n . Ten einde het t e r u g z o e k e n van de kavels op de k a a r t te v e r g e m a k k e l i j k e n is de ligging van elke kavel v a s t g e -legd in v i e r k a n t e n zoals deze zijn aangegeven op de f o t o g r a m m e t r i s c h e k a a r t e n , s c h a a l 1:10 000 (VEM-CI, ' 9 6 9 ) . Op deze k a a r t e n hebben de ruitlijnen afstanden van 1 km, w a a r d o o r de door de ruitlijnen g e v o r m d e v i e r k a n t e n een o p p e r v l a k t e van 100 ha hebben. De k a v e l s w a a r van het g r o o t s t e deel in een d e r g e l i j k v i e r k a n t ligt zijn g e r e k e n d g e heel in dat vierkant, te liggen. In de Cl nieuwe stijl zijn de kavels v a s t -gelegd aan de c o ö r d i n a t e n van de l i n k e r benedenhoek. M e e s t a l zijn de k a v e l s v a s t g e l e g d in v i e r k a n t e n van 1000 x 1000 m . Bij de c u l t u u r t e c h n i s c h e i n v e n t a r i s a t i e van de in v o o r b e r e i d i n g zijnde r u i l v e r k a v e -lingen St. O e d e n r o d e - n o o r d en St. O e d e n r o d e - z u i d zijn de kavels v a s t g e l e g d in v i e r k a n t e n van 500 x 500 m . Het v i e r k a n t b e s l a a t h i e r een o p p e r v l a k t e van 25 ha.

Si-Overwegende dat de ÇI gegevens van St. O e d e n r o d e - n o o r d en - z u i d nu reedB in v i e r k a n t e n van 25 ha zijn v a s t g e l e g d en dat ten gevolge van het op de g r e n s van een g e h a n t e e r d v i e r k a n t (gridcel) liggen van een kavel de p e r g r i d c e l te b e s c h r i j v e n o p p e r v l a k t e r e l a t i e f niet te veel m a g zijn o v e r - of onderbedeeld, is een g r i d c e l g r o o t t e van 500 x 500 m voor het l a n d b o u w g e s c h i k t h e i d s o n d e r z o e k aangehouden. In de in 1976 k l a a r gekomen c u l t u u r t e c h n i s c h e i n v e n t a r i s a t i e van het overige gedeelte van het studiegebied heeft om deze r e d e n e n de vastlegging van de kavels eveneens plaatsgevonden aan een r u i t e n n e t m e t lijnen op onderlinge afstanden van 500 bij 500 m .

Omdat de door de w e r k g r o e p Methodologie v o o r g e s t e l d e g r i d c e l grootte van 250 x 250 m e v e n e e n s is g e b a s e e r d op het r u i t e n n e t z o -als dat op de f o t o g r a m m e t r i s c h e k a a r t e n is aangegeven kan de koppe-ling t u s s e n de twee v a s t l e g g i n g s s y s t e m e n zonder g r o t e p r o b l e m e n w o r d e n g e r e a l i s e e r d . De door de ruitlijnen b e s c h r e v e n v i e r k a n t e n kunnen dan w o r d e n beschouwd a l s de voor het l a n d b o u w g e s c h i k t h e i d s -o n d e r z -o e k te g e b r u i k e n g r i d c e l l e n (fig. 2).

4 . DE BENODIGDE VERKAVELINGSKENMERKEN

Voor z o v e r de v e r k a v e l i n g s k e n m e r k e n p e r kavel zijn b e s c h r e v e n kunnen ze m e t enige a a n p a s s i n g e n r e c h t s t r e e k s uit de Cl gegevens w o r d e n afgelezen. Voor de o v e r i g e benodigde v e r k a v e l i n g s k e n m e r k e n m o e t e n e e r s t bepaalde r e l a t i e s w o r d e n opgespoord. De voor het g e b r u i k van het A G R E V A L p r o g r a m m a noodzakelijke v e r k a v e l i n g s k e n -m e r k e n zijn de volgende (RIGHOLT en REINDS, 1977).

De k a d a s t r a l e oppervlakte (Fkd), de o p p e r v l a k t e erf, gebouwen, b e d r i j f s w e g , e t c . ( F n a ) , het a a n t a l kavels (L), het r e l a t i e v e a a n d e e l van de b e d r i j f s o p p e r v l a k t e dat door m e l k v e e beweid kan w o r d e n (fh), de afstand bedrijfsgebouwen - grond ( E ) , de afstand bedrijfsgebouwen m e l k v e e w e i d e (Eh) en v e r d e r nog de p e r c e e l s f a c t o r e n a l s het a a n -tal g e b r u i k s p e r ç e l e n ( P ) . de p e r c e e l s o m t r e k (K): te o n d e r s c h e i d e n n a a r a f r a s t e r i n g (Kr), sloot (Ks), de lengte p e r c e e l s k a n t langs een sloot m e t opgaande houtbegroeiing (Kc), de m a x i m a l e p e r c e e l s b r e e d t e (B), het a a n t a l hoeken (H). De e e r s t e z e s genoemde v e r k a v e l i n g s k e n -m e r k e n kunnen nadat de benodigde b a s i s g e g e v e n s aan de Cl zijn

ont-Fig. 2. De acht gridcellen in het proefgebied Liempde; de door de Cl beschreven kavels zijn per gridcel gearceerd

leend v r i j eenvoudig w o r d e n v a s t g e s t e l d . In hoofdstuk 5 w o r d t de h i e r v o o r te h a n t e r e n w e r k w i j z e n a d e r u i t e e n g e z e t . Voor de l a a t s t g e n o e m d e , zogenaamde p e r c e e l s f a c t o r e n , m o e t e n e e r s t bepaalde r e l a t i e s t u s s e n de g e i n v e n t a r i s e e r d e gegevens en de voor de f o r m u l e s benodigde v e r k a v e l i n g s k e n m e r k e n p e r g r i d c e l w o r d e n opgespoord. In hoofdstuk 6 w o r d t h i e r o p n a d e r ingegaan.

5. H E T ONTLENEN VAN DE VERKAVELINGSKENMERKEN AAN DE CULTUURTECHNISCHE INVENTARISATIE

5 . \ . A l g e m e e n

Voor het a c h t e r h a l e n van de v e r k a v e l i n g s k e n m e r k e n is m e n n a g e -noeg volledig a a n g e w e z e n op de C u l t u u r t e c h n i s c h e I n v e n t a r i s a t i e . De v e r k a v e l i n g s k e n m e r k e n die p e r kavel zijn gegeven kunnen v r i j eenvoudig w o r d e n a c h t e r h a a l d . De c o ö r d i n a t e n w a a r m e e de kavels g e o g r a -fisch zijn v a s t g e l e g d dienen a l s ingang. Voor elke ten behoeve van het l a n d b o u w g e s c h i k t h e i d s o n d e r z o e k gekozen g r i d c e l is in de input van de Cl een c o ö r d i n a t e n c o m b i n a t i e te l e z e n . Alle in de Cl b e s c h r e v e n kavels m e t dezelfde c o ö r d i n a t e n c o m b i n a t i e worden d a a r d o o r tot d e -zelfde g r i d c e l g e r e k e n d . De totale oppervlakte van deze kavels is de totale b e s c h r e v e n o p p e r v l a k t e van de g r i d c e l . Deze oppervlakte zal m e e s t a l afwijken van de exacte c e l o p p e r v l a k t e van 25 ha. Dit komt d e e l s omdat de g r e n z e n van de b e s c h r e v e n kavels niet s a m e n v a l l e n m e t de g r e n z e n van de cellen en d e e l s o m d a t binnen een g r i d c e l ook n i e t - a g r a r i s c h g r o n d g e b r u i k v o o r k o m t . Vanwege dit l a a t s t e is in de m e e s t e gevallen de p e r g r i d c e l b e s c h r e v e n o p p e r v l a k t e k l e i n e r dan

25 ha. Omdat het h i e r bedoelde l a n d b o u w g e s c h i k t h e i d s o n d e r z o e k zich r i c h t op de v e r k a v e l i n g van landbouwgronden kunnen de kavels die enkel uit erf en gebouwen of uit b o s , heide of w o e s t e grond b e s t a a n buiten beschouwing w o r d e n g e l a t e n . Deze kavels zijn bij de CI in de input te h e r k e n n e n aan de codering van de cultuurtoe stand in kolom 49 w a a r i n voor kavels die a l l e e n b e s t a a n uit erf en gebouwen code 1 is g e b r u i k t . N i e t - a g r a r i s c h g r o n d g e b r u i k is in de Cl niet opgenomen.

Bij het l a n d b o u w g e s c h i k t h e i d s o n d e r z o e k w o r d e n de beschouwde g r i d c e l e e n h e d e n aangeduid door m i d d e l van een c o ö r d i n a t e n e o m b i

-n a t i e . I-n de CI staa-n de x - c o ö r d i -n a t e -n i-n de k a v e l i -n p u t - k o l o m 4 e-n de y - c o ö r d i n a t e n in de k a v e l i n p u t - k o l o m 5.

De aan de CI te ontlenen v e r k a v e l i n g s k e n m e r k e n kunnen in e e n h e -den p e r g r i d c e l w o r d e n gegeven. De f o r m u l e s van het

AGREVAL-p r o g r a m m a zijn e c h t e r g e b a s e e r d oAGREVAL-p een bedrijfsgewijze b e n a d e r i n g . Dit betekent dat de v e r k a v e l i n g s k e n m e r k e n e e r s t nog een bewerking m o e t e n o n d e r g a a n a l v o r e n s ze in de f o r m u l e s kunnen w o r d e n ingevuld. Door m i d d e l van het l a n d b o u w g e s c h i k t h e i d s o n d e r z o e k m o e t onder a n d e r e over de v e r k a v e l i n g en de p e r c e l e r i n g van de grond, die binnen een g r i d c e l ligt, een w a a r d e r i n g o m t r e n t de geschiktheid voor de landbouw gegeven kunnen w o r d e n . Dit betekent dat ten behoeve van de projectBtudie M i d d e n - B r a b a n t de geschiktheid van de grond onafhankelijk van de b e d r i j f s g r o o t t e en de wijze van exploitatie m o e t w o r -den bepaald. Wil m e n de g e b r u i k s w a a r d e bij de huidige b e d r i j f s g r o o t t e en - e x p l o i t a t i e bepalen dan zal m e n p e r g r i d c e l de b e d r i j f s g r o o t t e en - e x p l o i t a t i e m e d e in beschouwing m o e t e n n e m e n . In deze nota w o r d t d a a r o m eveneens aangegeven hoe de d a a r v o o r benodigde e l e m e n t e n v e r w e r k t m o e t e n w o r d e n . Voor de p r o j e c t s t u d i e M i d d e n - B r a b a n t kunnen voor de n i e t - r e l e v a n t e e l e m e n t e n g e n o r m e e r d e grootheden w o r d e n ingevoerd. O m d a t voor de geschiktheid van de grond een ge-m i d d e l d e w a a r d e r i n g p e r g r i d c e l ge-m o e t koge-men kan het b e s t w o r d e n g e w e r k t m e t een gemiddeld bedrijf w a a r v a n de v e r k a v e l i n g is g e b a -s e e r d op de v e r k a v e l i n g van de b e -s c h r e v e n oppervlakte in de g r i d c e l . Van de b e d r i j v e n die grond in de g r i d c e l hebben liggen kan een gewo-gen gemiddelde b e d r i j f s o p p e r v l a k t e w o r d e n b e r e k e n d . De o p p e r v l a k t e van de k a v e l s die in de g r i d c e l liggen fungeren h i e r b i j a l s w e g i n g s

-f a c t o r e n . De verhouding t u s s e n de in de g r i d c e l liggende o p p e r v l a k t e h u i s b e d r i j f s k a v e l s en de totaal in de g r i d c e l b e s c h r e v e n o p p e r v l a k t e is een m a a t voor de v e r d e l i n g van de b e d r i j f s o p p e r v l a k t e over h u i s -b e d r i j f s k a v e l en v e l d -b e d r i j f s k a v e l s . Het a a n t a l -b e d r i j f s k a v e l s en het a a n t a l p e r c e l e n w a a r i n het gemiddelde bedrijf v e r d e e l d m o e t w o r d e n , m o e t verhoudingsgewijs o v e r e e n k o m e n m e t het a a n t a l b e d r i j f s k a v e l s en het a a n t a l p e r c e l e n in de gridceL De afstanden t u s s e n de grond en de bedrijfsgebouwen kunnen, o n d e r s c h e i d e n n a a r wegkwaliteit, w o r d e n gemiddeld, w a a r b i j de betreffende k a v e l o p p e r v l a k t e n w e e r a l s wegings-f a c t o r e n wegings-fungeren.

Voor het s a m e n s t e l l e n van het gemiddelde bedrijf p e r g r i d c e l m o e -ten de volgende v e r k a v e l i n g s k e n m e r k e n aan de Cl w o r d e n ontleend: - de totale door de Cl b e s c h r e v e n o p p e r v l a k t e landbouwgrond p e r

g r i d c e l ;

- de k a d a s t r a l e b e d r i j f s o p p e r v l a k t e n van de bedrijven die grond in de g r i d c e l hebben liggen;

de totale o p p e r v l a k t e h u i s b e d r i j f s k a v e l dat in de g r i d c e l w o r d t b e -s c h r e v e n ;

- het a a n t a l b e d r i j f s k a v e l s w a a r o v e r de grond in de g r i d c e l is v e r d e e l d ; - het a a n t a l topografische p e r c e l e n en het p e r c e n t a g e o n r e g e l m a t i g

g e v o r m d e p e r c e l e n ;

- de afstanden t u s s e n de grond en de bedrijfsgebouwen van w a a r u i t de grond w o r d t g e ë x p l o i t e e r d .

De m a n i e r w a a r o p deze v e r k a v e l i n g s k e n m e r k e n p e r g r i d c e l aan de Cl kunnen w o r d e n ontleend en hoe v e r d e r m o e t e n w o r d e n v e r w e r k t , a l v o r e n s ze in de f o r m u l e s ingevuld kunnen w o r d e n , zal in de volgende p a r a g r a f e n n a d e r w o r d e n u i t g e w e r k t . De benodigde v e r k a v e l i n g s k e n -m e r k e n kunnen w o r d e n gevonden in de inputtabellen van de Cl. In de Cl is o n d e r s c h e i d g e m a a k t in b e d r i j f s g e g e v e n s (pagina 1 van de input-tabellen) en in kavelgegevens (pagina 2 en 3 van de inputinput-tabellen).

Qmdat deze nota v o o r n a m e l i j k is g e b a s e e r d op de input van de k a v e l -gegevens w o r d e n bij de kolomverwijzing s t e e d s de k o l o m m e n op de p a g i n a ' s 2 en 3 bedoeld. In bijlage 1 is een o v e r z i c h t gegeven van de d i v e r s e w e r k w i j z e n voor het ontlenen van de v e r k a v e l i n g s k e n m e r k e n aan de Cl en in bijlage 2 zijn de v e r k l a r i n g e n voor de g e b r u i k -te symbolen gegeven.

5 . 2 . D e b e s c h r e v e n o p p e r v l a k t e l a n d b o u w g r o n d p e r g r i d c e l

De totale b e s c h r e v e n k a d a s t r a l e oppervlakte landbouwgrond p e r g r i d c e l is de som van de oppervlakten, gegeven in 0,0001 ha (kolom 6), van a l l e r e l e v a n t e kavels die volgens de c o ö r d i n a t e n , w a a r m e e in de Cl de ligging van de kavels is v a s t g e l e g d , tot de betreffende g r i d c e l m o e t e n w o r d e n g e r e k e n d . De kavels die uitsluitend b e s t a a n uit erf en

h e r k e n n e n aan de codering van de c u l t u u r t o e s t a n d welke in de input is gegeven. De kavels die a l l e e n b e s t a a n uit erf en gebouwen hebben in kolom 49 code 1. Van de h u i s k a v e l s die n a a s t e r f en gebouwen ook nog c u l t u u r g r o n d bevatten, is in de Cl de totale o p p e r v l a k t e van de kavel aan de op de c h r o m o t o p o g r a f i s c h e k a a r t h e r k e n b a r e c u l t u u r toestand t o e g e s c h r e v e n . Dit betekent dat, wil m e n de totaal b e t e e l -b a r e o p p e r v l a k t e land-bouwgrond p e r g r i d c e l weten, de m e e g e t e l d e o p p e r v l a k t e erf en gebouwen op de totale som van de b e s c h r e v e n k a v e l o p p e r v l a k t e n in m i n d e r i n g m o e t w o r d e n g e b r a c h t . De j u i s t e o p p e r -vlakte erf en gebouwen p e r huiskavel is niet b e r e k e n d , m a a r uitgaande van een n o r m a a l g r a s l a n d - of gemengd bedrijf zoals ze veel in het

studiegebied v o o r k o m e n lijkt 0, 25 ha (50 x 50 m) een r e d e l i j k e m a a t . H e t aantal h u i s k a v e l s w a a r v o o r dit geldt kan w o r d e n a c h t e r h a a l d door in kolom 3 de binnen de g r i d c e l v o o r k o m e n d e h u i s k a v e l s (code 1) die ook c u l t u u r g r o n d b e v a t t e n te t e l l e n . Door de s o m van de m e e g e t e l d e k a v e l o p p e r v l a k t e n te v e r m i n d e r e n m e t het produkt van het d a a r v o o r in a a n m e r k i n g komend a a n t a l h u i s k a v e l s en de a a n g e n o m e n o p p e r v l a k t e erf en gebouwen p e r h u i s k a v e l , krijgt m e n de k a d a s t r a l e o p p e r v l a k t e landbouwgrond p e r g r i d c e l ( F g l ) . Voor het b e r e k e n e n van F g l (in ha) kunnen de uit te v o e r e n handelingen a l s volgt w o r d e n

samengevat-Fgl = 1 0 . 0 0 0 1 . ( 6 )( 4 9 )^1- n . 0 . 2 5( 3 ) = l e n ( 4 9 ) ^ 5 . 3 . D e b e d r i j f s o p p e r v l a k t e

Voor het opbouwen van het gemiddelde bedrijf p e r g r i d c e l m o e t de gewogen gemiddelde b e d r i j f s o p p e r v l a k t e van a l l e b e d r i j v e n die grond in de g r i d c e l hebben w o r d e n b e r e k e n d . Van elk bedrijf w a a r v a n een kavel in de g r i d c e l ligt kan de k a d a s t r a l e b e d r i j f s o p p e r v l a k t e w o r d e n bepaald door de k a v e l o p p e r v l a k t e n (kolom 6) van a l l e tot hetzelfde b e drijf g e r e g i s t r e e r d onder hetzelfde g e b r u i k e r s n u m m e r (kolom 1) -b e h o r e n d e kavels te s o m m e r e n . Ook de h u i s k a v e l die enkel uit erf en gebouwen b e s t a a t m o e t w o r d e n m e e g e t e l d . Door m i d d e l van de p e r bedrijf in de g r i d c e l liggende k a v e l o p p e r v l a k t e kan van de b e t r o k ken b e d r i j v e n de gewogen gemiddelde b e d r i j f s o p p e r v l a k t e (Fkd) w o r -den b e r e k e n d . De oppervlakte aan erf en gebouwen (Fna) kan voor het

gemiddej.de bedrijf w o r d e n g e s t e l d op 0, 25 ha.

Het v a s t s t e l l e n van de o p p e r v l a k t e van het gemiddelde bedrijf p e r g r j d c e l (in ha) kan in het k o r t a l s volgt w o r d e n s a m e n g e v a t :

Fkd = £ 7 o , 0 0 0 1 . ( 6 ) , . - * , , • £ 0 , 0 0 0 1 . ( 6 ) L * . ... I v ' ( 4 9 ) / 1 g e b r . n r . v £ 0 , 0 0 0 1 . ( 6 ) , ^ . ^

5 . 4 . D e o p p e r v l a k t e h u i s b e d r i j f s k a v e 1

Om bij een v a s t e opstelling van de m e l k i n s t a l l a t i e p e r g r i d c e l de voor m e l k v e e w e i d e g e s c h i k t e oppervlakte te bepalen, m o e t de in de g r i d c e l liggende oppervlakte h u i s b e d r i j f s k a v e l worden b e r e k e n d . H i e r toe m o e t e n de k a v e l s die tot een h u i s b e d r i j f s k a v e l b e h o r e n a p a r t w o r -den opgeteld. In kolom 2 staan de b e d r i j f s k a v e l n u m m e r s gegeven. Code 1 betekent h u i s b e d r i j f s k a v e l en a l l e kavels die deze code hebben b e h o r e n tot de h u i s b e d r i j f s k a v e l . Binnen deze h u i s b e d r i j f s k a v e l m o g e n voor een koppel m e l k v e e geen m o e i l i j k of o n o v e r s c h r i j d b a r e h i n d e r n i s s e n v o o r k o m e n . D a a r o m m o e t e n de tot de h u i s b e d r i j f s k a v e l s b e -h o r e n d e kavels die s l e c -h t s via b i j z o n d e r e t r a v e r s e n a l s spoorbanen

of autowegen (kolom 48 code 1) b e r e i k b a a r zijn voor dit o n d e r z o e k niet tot de h u i s b e d r i j f s k a v e l s w o r d e n g e r e k e n d . B e s t a a t de h u i s b e d r i j f s k a v e l a l l e e n uit erf en gebouwen dan m o e t deze h u i s b e d r i j f s -kavel niet w o r d e n m e e g e t e l d . Dit b e t e k e n t dat indien bij een -kavel in kolom 49 code 1 v o o r k o m t deze kavel niet m o e t worden m e e g e r e k e n d . De verhouding t u s s e n de totale o p p e r v l a k t e h u i s b e d r i j f s k a v e l s m i n u s de totale o p p e r v l a k t e erf en bedrijfsgebouwen (Fna) en de totale o p p e r -v l a k t e landbouwgrond p e r g r i d c e l m i n u s de t o t a l e opper-vlakten e r -v e n en bedrijfsgebouwen geeft het r e l a t i e v e a a n d e e l (fh) van de m e l k v e e -weide in de oppervlakte van het g e m i d d e l d e bedrijf van de betreffende g r i d c e l .

Het v e r k r i j g e n van het r e l a t i e v e aandeel van de m e l k v e e w e i d e in de o p p e r v l a k t e van het gemiddelde bedrijf p e r g r i d c e l kan in het k o r t a l s volgt w o r d e n w e e r g e g e v e n :

f h = r { 0 , 0 0 0 1 . ( 6 )( 2 ) = 1 e n ( 4 9 ) / 1 o f (48)^1 - ° '2 5( 3 ) = 1 e n ( 4 9 ) ^ l j j ^

5 . 5 . H e t a a n t a l b e d r i j f s k a v e l s

Twee of m e e r kavels kunnen s a m e n één b e d r i j f s k a v e l v o r m e n . De kavels die s a m e n een b e d r i j f s k a v e l v o r m e n hoeven niet in dezelfde g r i d c e i te liggen. Om een m a a t s t a f te hebben o m t r e n t het a a n t a l b e -d r i j f s k a v e l s w a a r o p -de e x p l o i t a t i e v o r m van -de in -de g r i -d c e i liggen-de grond is g e b a s e e r d kan van de kavels het n u m e r i e k e a a n d e e l , d a t ze in een b e d r i j f s k a v e l hebben, w o r d e n opgenomen. Dit n u m e r i e k e a a n -deel is de r é c i p r o q u e w a a r d e van het a a n t a l kavels die tot hetzelfde b e d r i j f s k a v e l n u m m e r (kolom 2) b e h o r e n . De p e r g r i d c e i g e s o m m e e r -de p e r kavel gegeven n u m e r i e k e a a n d e l e n in -de b e d r i j f s k a v e l s geven dan het a a n t a l b e d r i j f s k a v e l s in de g r i d c e i . Het aantal b e d r i j f s k a v e l s (L) voor het gemiddelde bedrijf p e r g r i d c e i kan dan a l s volgt w o r d e n b e r e k e n d :

L=Z-

n( 2 ) = a e n ( 4 9 ) / l ' F g l

5 . 6 . H e t a a n t a l t o p o g r a f i s c h e p e r c e l e n e n h e t p e r -c e n t a g e o n r e g e l m a t i g g e v o r m d e p e r -c e l e n De Cl heeft alleen het a a n t a l topografische p e r c e l e n èn de p e r -c e e l s v o r m p e r -c u l t u u r t o e s t a n d p e r kavel opgenomen. In kolom 34 is het totaal a a n t a l topografische p e r c e l e n p e r kavel gegeven. Het o n d e r -scheid n a a r r e g e l m a t i g g e v o r m d e dan wel o n r e g e l m a t i g g e v o r m d e t o p o g r a f i s c h e p e r c e l e n heeft p e r c u l t u u r t o e s t a n d p l a a t s g e v o n d e n w a a r -bij a l l e e n het a a n t a l r e g e l m a t i g g e v o r m d e topografische p e r c e l e n is gegeven. Het totaal aantal r e g e l m a t i g g e v o r m d e topografische p e r -celen w o r d t g e v o r m d door de a a n t a l l e n in de k o l o m m e n 36, 38, 40 en 42 te s o m m e r e n . Dat ook b o o m g a a r d e n en boomkwekerijen in het a a n t a l t o p o g r a f i s c h e p e r c e l e n is b e t r o k k e n kan gezien hun a a n t a l nauwelijks a l s s t o r e n d w o r d e n e r v a r e n .

Voor het gemiddelde bedrijf p e r g r i d c e i kan het a a n t a l topografische p e r c e l e n (Pt) a l s volgt w o r d e n

berekend-r>*. r" /IA\ F k d - F n a P t = L (3 4) ( 4 9 ) / l * Fgl

Het bijbehorend a a n t a l r e g e l m a t i g g e v o r m d e topografische p e r c e l e n ( P t r ) voor het gemiddeld bedrijf p e r g r i d c e l kan a l s volgt w o r d e n b e -rekend:

Ptr = { 5~(36)+F(38)+r(40)+II(42)J .

Fgl

5 . 7 . D e a f s t a n d b e d r i j f s g e b o u w e n - g r o n d

De t r a n s p o r t r o u t e t u s s e n de bedrijfsgebouwen en de grond kan w o r d e n o n d e r s c h e i d e n in v e r h a r d e , s e m i - v e r h a r d e en o n v e r h a r d e

r o u t e . N a a s t d e z e kwalificaties geeft de Cl ook nog afstanden over land en over w a t e r . Voor het N o o r d b r a b a n t s e zandgebied komen t r a n s p o r t r o u t e s over w a t e r niet v o o r . Hoewel de r o u t e k w a l i t e i t van o n v e r h a r d e wegen en over land niet dezelfde zijn, is het v e r s c h i l niet van dien a a r d dat ze m e t een eigen afstand m o e t e n w o r d e n d o o r g e r e k e n d . S a m e n m e t 0, 1 x de halve kaveldiepte (deze is in de Cl g e g e -ven in tientallen m e t e r s , terwijl de afstanden in hm zijn gege-ven) kan deze afstand w o r d e n beschouwd als de totale afstand over o n v e r h a r d e wegen t u s s e n de bedrijfsgebouwen en de grond. Omdat ten b e hoeve van de m e l k v e e w e i d e o n d e r s c h e i d is g e m a a k t in h u i s b e d r i j f s -k a v e l s en v e l d b e d r i j f s -k a v e l s m o e t e n de afstanden voor deze twee typen b e d r i j f s k a v e l s afzonderlijk w o r d e n b e p a a l d . De afstand (in hm) o v e r v e r h a r d e wegen s t a a t in kolom 9 en over s e m i - v e r h a r d e wegen in kolom 10, Voor de afstand over o n v e r h a r d e route m o e t e n de w a a r -den uit de k o l o m m e n 11, 13 w o r d e n samengeteld m e t 0 , 0 5 k e e r de w a a r d e in kolom 8.

Met de o p p e r v l a k t e van de betreffende kavel als w e g i n g s f a c t o r kunnen uit de p e r kavel v e r k r e g e n afstanden de gewogen g e m i d d e l d e afstanden o n d e r s c h e i d e n n a a r r o u t e k w a l i t e i t voor zowel de h u i s b e -d r i j f s k a v e l a l s -de v e l -d b e -d r i j f s k a v e l p e r g r i -d c e l w o r -d e n b e r e k e n -d . In het k o r t g e f o r m u l e e r d w o r d e n de gewogen gemiddelde afstanden (in hm) p e r g r i d c e l a l s volgt:

Voor de h u i s b e d r i j f s k a v e l s (Eh):

afstand v e r h a r d Ehv = E ( F h . . (9)) f=Yh

L

afstand onverhard Eho = ]T | F h . . ((ll)+(13)+0, 05.

(8)))^™-De oppervlakte van de betreffende kavel die tot de

huisbedrijfs-kavel behoor. Fh. . 0.0001.(6)(2) = 1 e n <«,„ 4 o f ( 4 g ) ( < 1 - 0, 2 5 , , , . , e n ( 4 9 ) / 1

Voor de veldbedrijfskavels (Ev):

afstand verhard Evv = £ (Fv.. (9))=-4

1 JL Fv.

v. ï afstand semi-verhard Evs = ) (Fv.

.(i0))^=-=-ï v "£_ F'

afstand onverhard Evo = JT Fv.. ((11)+(13) + 0, 05. (8))^—-ï De oppervlakte van de betreffende kavel die tot een veldbedrijfs-kavel behoort Fv. = 0. 0 0 0 1 . ( 6 ) ^ o f ( ( 2 ) = 1 e n ( 4 8 ) = 1 )

6. HET AFLEIDEN VAN DE PERCEELSFACTOREN

6 . 1 . A l g e m e e n

De in hoofdstuk 4 genoemde perceelsfactoren als het aantal gebruiks-percelen, de perceelsomtrek, de maximale perceelsbreedte en het aantal hoeken kunnen niet direct uit de Cl worden afgeleid. Eerst moeten bepaalde relaties worden opgespoord die mede afhankelijk

zijn van de bedrijfsgrootte, de bedrijfsexploitatie en de topografie, welke per gebied sterk kunnen verschillen. De perceelsomtrek, de maximale perceelsbreedte en het aantal hoeken is afhankelijk van de

oppervlakte en de vorm van de gebruikspercelen. Daarom moet eerst het aantal gebruikspercelen per oppervlakte-eenheid worden vastge-steld met behulp waarvan de andere perceelsfactoren kunnen worden bepaald. In de volgende paragrafen worden de relaties nader besproken.

6 . 2 . H e t a a n t a l g e b r u i k s p e r c e l e n

Het aantal gebruikspercelen (P) per bedrijf is afhankelijk van het aantal topografische percelen (Pt) dat per bedrijf aanwezig is, het be-drijfstype en de wijze van bedrijfsexploitatie. Indien op een bedrijf veel topografische percelen aanwezig zijn, zal het aantal

p e r c e l e n ook g r o o t zijn. Bij r e l a t i e f te kleine topografische p e r c e l e n kan samenvoeging van twee of m e e r topografische p e r c e l e n tot één g e b r u i k s e e n h e i d zinvol zijn. In h o e v e r r e dit in de praktijk ook p l a a t s vindt is niet p r e c i e s bekend. In de akkerbouw komt voor dat enkele kleine n a a s t e l k a a r liggende p e r c e l e n m e t hetzelfde gewas w o r d e n b e t e e l d . Op een g r a s l a n d b e d r i j f kan een behoorlijk g r o t e koppel vee m e e r d e r e kleine p e r c e l e n gelijktijdig beweiden of enkele kleine p e r -c e l e n kunnen gelijktijdig w o r d e n g e m a a i d voor voederwinning.

D a a r e n t e g e n m o e t e n te g r o t e p e r c e l e n in m e e r d e r e g e b r u i k s e e n -heden worden opgedeeld.

Uitgaande van een m o d e r n e g r a s l a n d e x p l o i t a t i e m o e t voor een m e l k v e e k o p p e l worden g e s t r e e f d n a a r een beweidingsduur van c i r c a 6 dagen p e r k e e r . W a n n e e r een topografisch p e r c e e l van een zodanige o p p e r v l a k t e is dat bij gebruik a l s één beweidingseenheid de b e w e i d i n g s duur van 6 dagen s t e r k w o r d t o v e r s c h r e d e n , is het in v e r b a n d m e t v e r -trapping van het g r a s b e t e r dit p e r c e e l in m e e r d e r e g e b r u i k s p e r c e l e n op te d e l e n . Dit betekent dat een g e b r u i k s p e r c e e l een zodanige o p p e r -vlakte m o e t hebben dat het door een koppel m e l k v e e in 6 dagen kan wor-den a f g e g r a a s d . A a n n e m e n d e dat de lengte van een w e i d e s e i z o e n 180 dagen is en dat de n e t t o - z e t m e e l w a a r d e o p b r e n g s t p e r beweiding 1000 n z w - e e n h e d e n p e r ha is dan kan de volgende vergelijking w o r d e n op-gesteld:

nm . F a . vw . —^ - 1000 Fp

w a a r i n ; F a = effectieve oppervlakte ( o p p e r v l a k t e 'vol gewas') van het bedrijf in ha

F p = o p p e r v l a k t e g e b r u i k s e e n h e i d ( p e r c e e l ) in ha nm = a a n t a l m e l k k o e i e n p e r effectieve ha

vw = n e t t o - z e t m e e l w a a r d e - a a n s p r a k e n aan w e i d e g r a s bij volledig weiden in n z w - e e n h e d e n p e r gve p e r j a a r Bij de b e r e k e n i n g e n is uitgegaan van 2 m e l k k o e i e n p e r ha en

n e t t o - z e t m e e l w a a r d e - a a n s p r a k e n van 1250 n z w - e e n h e d e n p e r koe p e r w e i d e s e i z o e n (VAN H E M E R T , 1977). Worden deze w a a r d e n in de v e r

-1 gelijking ingevuld dan w o r d t de gewenste p e r c e e l s g r o o t t e F p = y^ F a , hetgeen gemiddeld o v e r e e n k o m t m e t 12 g e b r u i k s p e r c e l e n p e r bedrijf.

Wordt in p l a a t s van de o p t i m a l e beweidingsduur van 6 dagen een m a x i m a l e beweidingsduur van 8 dagen aangehouden dan kan op a n a -loge wijze een m a x i m a l e oppervlakte p e r g e b r u i k s e e n h e i d van ^ F a w o r d e n b e r e k e n d . Dit b e t e k e n t dat a l l e p e r c e l e n die g r o t e r zijn dan

1 1 q F a in m e e r d e r e g e b r u i k s e e n h e d e n m e t m a x i m a a l = F a m o e t e n w o r

-den opgedeeld. Indien a l l e p e r c e l e n even groot zijn zal een bedrijf m i n i m a a l 9 p e r c e l e n m o e t e n hebben om de m a x i m a l e b e w e i d i n g s d u u r niet te o v e r s c h r i j d e n . Voor de in hoofdstuk 2 genoemde d r i e p r o e f g e -bieden die t e z a m e n 20 g r i d c e l l e n omvatten zijn, m e t behulp van de door DE VEER en VAN HET LOO u i t g e v o e r d e l a n d s c h a p s i n v e n t a r i -s a t i e , de door de Cl b e -s c h r e v e n kavel-s in g e b r u i k -s p e r c e l e n

inge-1 deeld. H i e r b i j zijn de topografische p e r c e l e n die g r o t e r zijn dan -r m a a l de bijbehorende b e d r i j f s o p p e r v l a k t e in m e e r d e r e g e b r u i k s p e r -celen ingedeeld. Het totaal a a n t a l g e b r u i k s p e r c e l e n en het totaal a a n t a l door de Cl gegeven topografische p e r c e l e n voor de door de Cl b e s c h r e v e n o p p e r v l a k t e is o m g e r e k e n d n a a r het a a n t a l g e b r u i k s p e r

celen en het a a n t a l topografische p e r c e l e n voor het b e r e k e n d e g e m i d delde bedrijf p e r g r i d c e l ( p a r a g r a a f 5. 3). Het a a n t a l g e b r u i k s p e r -celen p e r bedrijf is voor a l l e g r i d c e l l e n u i t g e z e t tegen h e t a a n t a l topo-g r a f i s c h e p e r c e l e n p e r bedrijf (fitopo-g. 3).

De p u n t e n z w e r m v e r t o o n t een v r i j g r o t e s p r e i d i n g . Voor het t r a j e c t m e t hoge P t - w a a r d e n ( h i e r ^ 1 6 ) liggen de punten rond de 45 - l i j n . Voor het t r a j e c t m e t lage P t - w a a r d e n ( ^ 1 6 ) liggen de punten boven de 45 - l i j n . Dit betekent dat door de punten m e t lage P t - w a a r d e n een r e g r e s s i e l i j n m o e t worden b e r e k e n d w a a r m e e h e t v e r b a n d t u s s e n het a a n t a l t o p o g r a f i s c h e p e r c e l e n p e r bedrijf en het aantal g e b r u i k s p e r

-c e l e n p e r bedrijf kan w o r d e n b e s -c h r e v e n . Uitgaande van m i n i m a a l 9 g e b r u i k s p e r c e l e n p e r bedrijf m o e t voor een bedrijf dat s l e c h t s één topografisch p e r c e e l heeft dit p e r c e e l in m i n s t e n s 9 g e b r u i k s e e n h e d e n w o r d e n opgedeeld . De te b e r e k e n e n r e g r e s s i e l i j n m o e t dan door het punt (1,9) g a a n . In fig. 3 is deze lijn, die de 45 -lijn bij 1 6 , 3 snijdt, gegeven. A l s e r m e e r dan 16 topografische p e r c e l e n p e r bedrijf zijn, dan is het a a n t a l g e b r u i k s p e r c e l e n p e r bedrijf gelijk aan het a a n t a l t o p o g r a f i s c h e p e r c e l e n ( P = P t ) . Indien het a a n t a l topografische p e r c e l e n p e r bedrijf k l e i n e r of gelijk aan 16 is dan m o e t het a a n t a l g e -b r u i k s p e r c e l e n w o r d e n -bepaald m e t de vergelijking:

p 28 r— 24 20 16 12 8 / / • P ts< l 6 P = 0 , 4 8 ( P t - 1 ) + 9 P t > l 6 P*Pt

J I I I I

Fig. 3. Het aantal gebruikspercelen voor het berekende gemiddelde bedrijf per gridcel (P) uitgezet tegen het aantal topografische percelen voor hetzelfde gemiddelde bedrijf per gridcel (Pt) bij graslandexploitatie in de drie proefgebieden

0,48 (Pt-1) + 9 (fa = 0, 07

waarin: P = aantal gebruikspercelen per bedrijf

Pt = aantal topografische percelen per bedrijf

6 . 3 . D e p e r c e e 1 s k a n 1 1 e n g t e 6 . 3 . 1 . A l g e m e e n

De door de p e r c e e l s s c h e i d i n g e n in beslag genomen oppervlakten en de o p b r e n g s t d e p r e s s i e s langs de p e r c e e l s k a n t e n zijn afhankelijk van de a a r d van de p e r c e e l s s c h e i d i n g . Ook in het A G R E V A L p r o g r a m m a w o r d t rekening gehouden m e t v e r s c h i l l e n d e s o o r t e n p e r -c e e l s g r e n z e n . In afhankelijkheid van de o p p e r v l a k t e - a a n s p r a k e n en de invloed die de p e r c e e l s g r e n z e n hebben op de gewas ontwikkeling zijn de p e r c e e l s g r e n z e n in 4 c a t e g o r i e ë n ingedeeld (VAN H E M E R T , 1976):

- g e w a s g r e n z e n bij bouwland of a f r a s t e r i n g bij g r a s l a n d ; - sloten;

•r houtopstanden op het p e r c e e l al of niet in combinatie m e t een sloot; houtopstanden langs de p e r c e e l s g r e n s doch van het p e r c e e l g e s c h e i

-den door een sloot.

De totale kantlengte van de g e b r u i k s p e r c e l e n kan w o r d e n ontleend aan de Cl. De lengte aan t o p o g r a f i s c h e p e r c e e l s g r e n z e n en de lengte aan m e t houtopstanden b e g r o e i d e p e r c e e l s g r e n z e n zijn bepaald uit de l a n d s c h a p s i n v e n t a r i s a t i e , die eveneens ten behoeve van de p r o j e c t studie M i d d e n B r a b a n t door de Stichting voor B o d e m k a r t e r i n g is u i t g e v o e r d (VAN H E T LOO en DE VEER, i . V . ) . De in d e z e i n v e n t a r i s a -tie opgenomen t o p o g r a f i s c h e p e r c e e l s g r e n z e n zijn tis o n d e r s c h e i d e n in: - de totale lengte t o p o g r a f i s c h e p e r c e e l s g r e n z e n ;

- t o p o g r a f i s c h e p e r c e e l s g r e n z e n m e t houtopstanden l a g e r dan 15 m ; - topografische p e r c e e l s g r e n z e n m e t houtopstanden h o g e r dan 15 m ;

De r e s u l t a t e n van deze i n v e n t a r i s a t i e zijn gegeven in een v i e r -kant g r i d s y s t e e m m e t g r i d c e l l e n van 125 x 125 m .

Dit b e t e k e n t dat de voor het l a n d b o u w g e s c h i k t h e i d s o n d e r z o e k g e -kozen g r i d c e l l e n van 500 x 500 m 16 x zo groot zijn a l s de voor de l a n d s c h a p s i n v e n t a r i s a t i e g e b r u i k t e g r i d c e l l e n . Om v e r w a r r i n g te v o o r k o m e n zullen de kleine g r i d c e l l e n (voor l a n d s c h a p s i n v e n t a r i s a t i e ) in deze nota v e r d e r kleine cellen w o r d e n genoemd, t e r w i j l voor de g r o t e g r i d c e l l e n (voor landbouwgeschiktheidsonderzoek) de b e n a m i n g g r i d c e l blijft gehandhaafd.

6 . 3 . 2 . De totale p e r c e e l s k a n t l e n g t e De p e r c e e l s k a n t l e n g t e (K) is p e r o p p e r v l a k t e - e e n h e i d afhankelijk van de p e r c e e l s v o r m en de p e r c e e l s o p p e r v l a k t e . De m e e s t ideale p e r c e e l s v o r m is een r e c h t h o e k en de r e c h t h o e k m e t de k l e i n s t e p e r -c e e l s o m t r e k is het v i e r k a n t . N a a r m a t e de l e n g t e / b r e e d t e verhouding van h e t rechthoekig p e r c e e l g r o t e r i s , is de o m t r e k en d a a r m e e de p e r c e e l s k a n t l e n g t e g r o t e r . De o m t r e k van een v i e r k a n t is 4 x de w o r t e l uit de oppervlakte (K = 4 F p2) . Bij een r e c h t h o e k m e t een lengte = 1 en een b r e e d t e = b is de l e n g t e / b r e e d t e verhouding f = l / b en 1 = f . b . De oppervlakte van een d e r g e l i j k p e r c e e l F p = 1 x b

2

of F p = f. b . De b r e e d t e van het p e r c e e l kan ook w o r d e n g e s c h r e -id _I I i ven a l s F p2. f 2 en de lengte kan w o r d e n g e s c h r e v e n a l s F p2. f ^ . De p e r c e e l s k a n t l e n g t e van een d e r g e l i j k p e r c e e l K = 2 (1+b) of

ï i i i I I I

K = 2 ( F p ^ . fI+ F p2. f "2) = 2 F p2( f2 + f "2) . V o o r P g e b r u i k s p e r c e l e n w o r d t de totale p e r c e e l s k a n t l e n g t e 2 P . F p2 (f2+f~2). Bij een a a n t a l g e b r u i k s p e r c e l e n van niet deselfde g r o o t t e m o e t m e t de gemiddelde p e r c e e l s -g r o o t t e w o r d e n -g e w e r k t . Voor de -g r i d c e l l e n in de proef-gebieden

Voor het bepalen van de l e n g t e / b r e e d t e verhouding (f) p e r g r i d c e l i s uitgegaan van de m a x i m a l e p e r c e e l s b r e e d t e - te m e t e n l o o d r e c h t op de b e w e r k i n g s r i c h t i n g en de d a a r b i j b e h o r e n d e gemiddelde w e r k -ganglengte van de in p a r . 6. 2 aangegeven g e b r u i k s p e r c e l e n . Voor het b e r e k e n e n van de gemiddelde l e n g t e / b r e e d t e verhouding p e r g r i d c e l

(f) heeft de p e r c e e l s o p p e r v l a k t e a l s wegingsfactor gefungeerd. Met bovenstaande f o r m u l i e r i n g is van de g e b r u i k s p e r c e l e n de t o -t a l e p e r c e e l s k a n -t l e n g -t e p e r g r i d c e l b e r e k e n d en d a a r n a a s -t ook p e r g r i d c e l op k a a r t g e m e t e n . Gemiddeld blijken de b e r e k e n d e w a a r d e n

i, 6% l a g e r te eijn dan de g e m e t e n w a a r d e n . Ook p e r g r i d c e l blijken de b e r e k e n d e w a a r d e n s l e c h t s weinig af te wijken van de g e m e t e n w a a r d e n . In fig. 4 zijn p e r g r i d c e l de afwijkingen in p r o c e n t e n van de g e m e t e n w a a r d e n u i t g e z e t tegen het p e r c e n t a g e o n r e g e l m a t i g g e v o r m d e topografische p e r c e l e n . Door de p u n t e n z w e r m i s een r e g r e s -sielijn b e r e k e n d die h e t v e r b a n d t u s s e n de p r o c e n t u e l e afwijkingen en het v o o r k o m e n van o n r e g e l m a t i g g e v o r m d e topografische p e r c e l e n aangeeft.

K

* K b ê r

8

r

6 _

2

O

-2

-4

y = o , 6 x

J I I I

10 20 30 40 50 60

Perc. onr. percelen per gridcel

Fig. 4. De afwijking van de b e r e k e n d e p e r c e e l s k a n t l e n g t e (Kber) per gridcel ten opzichte van de g e m e t e n perceelskantlengte(Kgem) in procenten van Kber, u i t g e z e t tegen het r e l a t i e v e aantal o n r e g e l m a t i g g e v o r m d e topografische p e r c e l e n per g r i d c e l

In afhankelijkheid van het v o o r k o m e n van o n r e g e l m a t i g g e v o r m d e topografische p e r c e l e n m o e t de b e r e k e n d e p e r c e e l s k a n t l e n g t e w o r d e n opgehoogd. De f o r m u l e r i n g voor de b e r e k e n i n g van de p e r c e e l s k a n t -lengte m o e t d a a r v o o r w o r d e n v e r m e n i g v u l d i g d m e t de factor (1+0, 06 d. 100 ) (waarin d = p e r c e n t a g e o n r e g e l m a t i g g e v o r m d e topografische p e r c e l e n ) . De f o r m u l e w a a r m e e de totale p e r c e e l s k a n t l e n g t e p e r g r i d c e l kan worden b e r e k e n d w o r d t dan:

1 I _I - 1

K = 2 P . F p2 (f2 + f 2) (1+0, 06 d. 100 )

Van de g e b r u i k s p e r c e l e n w a a r v a n het a a n t a l en de o p p e r v l a k t e m e t de in p a r . 6. 2 gegeven b e r e k e n i n g s m e t h o d e zijn bepaald is m e t bovenstaande f o r m u l e r i n g de totale p e r c e e l s k a n t l e n g t e p e r g r i d c e l b e r e k e n d . In fig. 5 zijn de aldus b e r e k e n d e w a a r d e n in h m / h a u i t g e -zet tegen de g e m e t e n w a a r d e n . De punten liggen g e c o n c e n t r e e r d rond de 45 -lijn (y=x). De standaardafwijking van de punten ten opzichte van deze lijn is 0, 35 hm, w a a r u i t g e c o n c l u d e e r d m a g w o r d e n dat de b e r e k e n d e w a a r d e n voldoende nauwkeurig zijn.

Kber (hm/ha) 8 6 2 -2 4 6 8 -Kgem (hm/ha) Fig. 5. De p e r g r i d c e l b e r e k e n d e p e r c e e l s k a n t l e n g t e in h e m p e r ha (Kber) u i t g e z e t tegen de p e r g r i d c e l g e m e t e n p e r c e e l s k a n t -lengte in h m p e r ha (Kgem) 6 . 3 . 3 . De p e r c e e l s k a n t l e n g t e o n d e r s c h e i d e n n a a r a a r d

Bij de codering van de ten behoeve van de l a n d s c h a p s i n v e n t a r i s a t i e v e r z a m e l d e gegevens zijn vijf g r o e p e n (variabelen) o n d e r s c h e i d e n w a a r b i n n e n de d i v e r s e e l e m e n t e n afzonderlijk of in combinatie een

codering hebben g e k r e g e n w a a r m e e het voorkomen in een kleine cel w o r d t aangegeven. De gekozen v a r i a b e l e n zijn de volgende (de code-ring is t u s s e n haakjes aangegeven): b o d e m g e b r u i k en reliëf (025), b e g r o e i i n g en bebouwing (026), p e r c e l e r i n g , bosontsluiting en b o d e m gebruik (027), o v e r i g e , v o o r n a m e l i j k lijntoevoegingen (028) en b e -bouwingstoevoegingen (029).

Bij de e e r s t e v a r i a b e l e - b o d e m g e b r u i k en r e l i e f (025) - geven de coderingen de g e b r u i k s v o r m van de grond en de g e a c c i d e n t e e r d h e i d van het t e r r e i n a a n . Omdat de g e a c c i d e n t e e r d h e i d van het t e r r e i n in het studiegebied z e e r g e r i n g i s , is v o o r het i a n d b o u w g e s c h i k t h e i d s -o n d e r z -o e k h i e r i n geen -o n d e r s c h e i d g e m a a k t . Het b -o d e m g e b r u i k is v e r d e r o n d e r s c h e i d e n in 3 g r o e p e n w a a r v a n één a g r a r i s c h e g r o e p .

Deze a g r a r i s c h e g r o e p is w e e r o n d e r v e r d e e l d in g r a s l a n d c o d e s 20, 40 en 60 (afhankelijk van de g e a c c i d e n t e e r d h e i d van het t e r r e i n ) : bouw-landcodes 2 1 , 41 en 61; tuinbouwcodes 22,42 en 62 en een a s s o c i a t i e - w a a r v a n ) 50% a g r a r i s c h is - m e t de codes 23, 43 en 63. Bij het indelen in de genoemde g e b r u i k s v o r m e n heeft de 50% g r e n s a l s c r i -t e r i u m gefungeerd.

Alleen de kleine cellen m e t m e e r dan 50% a g r a r i s c h g r o n d g e b r u i k w o r d e n v e r d e r in beschouwing g e n o m e n . Dit houdt in dat a l l e e n kleine

cellen die bij v a r i a b e l e 025 een van de 12 bovengenoemde c o d e r i n g e n hebben in a a n m e r k i n g k o m e n . Bij v a r i a b e l e 027 ( p e r c e l e r i n g , b o s -ontsluiting en bodemgebruik) w o r d t het b o d e m g e b r u i k voor tuinbouw n a d e r opgedeeld in: vollegrondstuinbouw (code 30), g l a s t e e l t (code 31), g r a s z o d e n k w e k e r i j (code 32), kwekerij m e t begroeiing ^ 1, 5 m (code 33), k w e k e r i j m e t begroeiing y 1, 5 m (code 34) en b o o m g a a r d (code 35). Omdat g l a s t e e l t en b o o m g a a r d e n een p e r m a n e n t k a r a k t e r hebben zijn de kleine cellen m e t deze teelten voor het

landbouwge-s c h i k t h e i d landbouwge-s o n d e r z o e k m i n d e r i n t e r e landbouwge-s landbouwge-s a n t . Kleine cellen m e t d e z e codering worden d a a r o m buiten de v e r w e r k i n g gehouden. Dit b e t e k e n t dat a l s bij v a r i a b e l e 025 een kleine cel de code 22, 42 of 62 heeft g e -k r e g e n m o e t w o r d e n nagegaan of bij v a r i a b e l e 027 deze -kleine cel de code 30, 32, 33 of 34 heeft. Zo niet dan w o r d t deze kleine cel niet in de v e r w e r k i n g opgenomen. Alle kleine cellen w a a r v a n het b o d e m g e b r u i k voor m e e r dan 50% van de oppervlakte uit g r a s l a n d , bouwland' of tuinbouw b e s t a a t , zijn a l s c e l l e n m e t landbouwkundig b o d e m g e b r u i k in beschouwing genomen.

Zoals de p e r c e e l s k a n t l e n g t e bij de g e b r u i k s p e r c e l e n is b e r e k e n d , zou ook de p e r c e e l s k a n t l e n g t e van de topografische p e r c e l e n kunnen w o r d e n b e r e k e n d a l s bij de Cl niet ook de g e b r u i k e r s g r e n s , welke geen topografische g r e n s i s , a l s g r e n s van een topografisch p e r c e e l is beschouwd. Dit b e t e k e n t dat de kleine g e b r u i k e r s k a v e l s , die v o o r a l op de oude bouwlandgronden dicht bij woonkernen v o o r k o m e n a l s topo-g r a f i s c h e p e r c e l e n zijn topo-geteld, t e r w i j l de slootlentopo-gte d a a r j u i s t z e e r b e p e r k t kan zijn. Bij de door de Stiboka u i t g e v o e r d e l a n d s c h a p s i n v e n -t a r i s a -t i e is aangegeven in welke kleine cellen m e e r dan 50 m - topo-g r a f i s c h e p e r c e e l s topo-g r e n s v o o r k o m t .

Bij v a r i a b e l e 025 geven de c o d e s 60, 6 1 , 62 en 63 aan dat e r een s t e i l r a n d v o o r k o m t of dat het t e r r e i n s t e r k golvend i s . Bij een t e r r e i n v e r k e n n i n g bleek h e t m e e s t a l een s t e i l r a n d te zijn. Het v o o r k o -m e n van sloten of opgaande houtbegroeiing wordt bij v a r i a b e l e 626 aangegeven m e t code 3 r e s p e c t i e v e l i j k 4 t / m 75. Bij v a r i a b e l e 028 w o r d t m e t de c o d e s 1 t / m 5, 7 t / m 65 en 67 t / m 99 het v o o r k o m e n

van wegen, spoorwegen, w a t e r l o p e n of n i e t - a g r a r i s c h grondgebruik aangegeven. Bij v a r i a b e l e 029 wordt m e t de codes 1 t / m 99 h e t

v o o r k o m e n van bebouwing (en dus ook erven) aangegeven. Kleine cellen w a a r i n s t e i l r a n d e n , sloten, h o u t b e g r o e i i n g , wegen, s p o o r wegen, b e g r e n z i n g e n van niet a g r a r i s c h g r o n d g e b r u i k of e r f s c h e i d i n gen v o o r k o m e n , zijn beschouwd a l s kleine c e l l e n w a a r i n ) 5 0 m t o -p o g r a f i s c h e g r e n z e n voorkomen.

Het v o o r k o m e n van een g r o o t a a n t a l kleine cellen m e t m i n d e r dan 50 m t o p o g r a f i s c h e p e r c e e l s g r e n s hoeft niet g e p a a r d te gaan m e t g r o t e p e r c e e l s o p p e r v l a k t e s van de door de Cl a a n g e m e r k t e t o p o g r a -fische p e r c e l e n . Het kan namelijk ook zijn dat een a a n m e r k e l i j k deel van de g e b r u i k e r s g r e n z e n geen t o p o g r a f i s c h e g r e n z e n zijn. Wordt uitgegaan van de door de Cl a l s zodanig getelde a a n t a l topografische p e r c e l e n , dan z a l in afhankelijkheid van de gemiddelde p e r c e e l s -g r o o t t e p e r -g r i d c e l en het a a n t a l kleine cellen m e t m e e r dan 50 m t o p o g r a f i s c h e g r e n z e n een c o r r e c t i e op de totale topografische p e r -c e e l s k a n t l e n g t e p e r g r i d -c e l m o e t e n worden u i t g e v o e r d .

Bij eenzelfde door de Cl opgegeven aantal topografische p e r c e l e n p e r o p p e r v l a k t e - e e n h e i d zal de lengte a a n topografische g r e n z e n p e r g r i d c e l k l e i n e r w o r d e n in evenredigheid m e t de afname van het a a n t a l kleine cellen m e t m e e r dan 50 m t o p o g r a f i s c h e g r e n s . D a a r n a a s t z a l bij kleine topografische p e r c e e l s o p p e r v l a k t e n ( k l e i n e r dan 1, 56 ha, de o p p e r v l a k t e van een kleine cel) in de kleine cellen m e t m e e r dan 50 m t o p o g r a f i s c h e g r e n s de totale lengte aan topografische g r e n s

k l e i n e r zijn n a a r m a t e e r p e r g r i d c e l m i n d e r kleine cellen zijn m e t m e e r dan 50 m t o p o g r a f i s c h e p e r c e e l s g r e n s . O m g e k e e r d is het goed mogelijk dat bij g r o t e topografische p e r c e l e n (gemiddeld g r o t e r dan 1, 56 ha) e r kleine cellen zijn zonder topografische g r e n z e n . Bij z e e r g r o t e p e r c e l e n 2 à 3 k e e r de kleine c e l o p p e r v l a k t e is het z e e r

on-w a a r s c h i j n l i j k dat in a l l e kleine cellen topografische p e r c e e l s g r e n z e n v o o r k o m e n . De e e r d e r g e n o e m d e c o r r e c t i e welke r e c h t e v e n r e d i g is m e t het p e r g r i d c e l v o o r k o m e n van kleine cellen m e t m e e r dan 50 m

t o p o g r a f i s c h e p e r c e e l s g r e n s m o e t d a a r o m w o r d e n v e r s t e r k t bij kleine p e r c e l e n en afgezwakt bij g r o t e p e r c e l e n . Dit v e r s t e r k e n r e s p e c t i e v e lijk afzwakken is afhankelijk van de verhouding t u s s e n de kleine c e l o p p e r v l a k t e en de gemiddelde o p p e r v l a k t e van de topografische p e r -c e l e n p e r g r i d -c e l en kan het b e s t e w o r d e n i n g e b r a -c h t a l s een expo-n e expo-n t i e l e fuexpo-nctie op de geexpo-noemde r e c h t e v e expo-n r e d i g e c o r r e c t i e . Uit

enkele p r o e f b e r e k e n i n g e n is gebleken dat voor deze exponentiële functie het b e s t e kan w o r d e n aangehouden de w o r t e l van de v e r h o u -ding t u s s e n de kleine c e l o p p e r v l a k t e en de gemiddelde oppervlakte van de t o p o g r a f i s c h e p e r c e l e n . De totale c o r r e c t i e kan nu a l s volgt w o r d e n g e f o r m u l e e r d :

( 1 . 5 6 2 . F p t " 2 ) - ( 1 . 5 6 * . F p t_ ï)

w a a r i n : q = a a n t a l kleine a g r a r i s c h e cellen p e r g r i d c e l m e t m e e r dan 50 m topografische p e r c e e l s g r e n s p e r kleine cel z = totaal a a n t a l kleine a g r a r i s c h e cellen p e r g r i d c e l F p t = gemiddelde o p p e r v l a k t e van de door de Cl getelde

topografische p e r c e l e n .

In fig. 6 is de g e f o r m u l e e r d e r e l a t i e g r a f i s c h w e e r g e g e v e n .

E v e n a l s bij het b e r e k e n e n van de p e r c e e l s k a n t l e n g t e van g e b r u i k s -p e r c e l e n zou ook nu w e e r rekening m o e t e n w o r d e n gehouden m e t het p e r c e n t a g e o n r e g e l m a t i g g e v o r m d e p e r c e l e n . De v e r s c h i l l e n t u s s e n de m e t de formule (aangevuld m e t bovenstaande c o r r e c t i e ) b e r e k e n d e

w a a r d e n en de g e m e t e n w a a r d e n tonen geen enkel v e r b a n d m e t het p e r c e n t a g e o n r e g e l m a t i g g e v o r m d e topografische p e r c e l e n p e r g r i d -c e l . Bovendien zal een eventuele -c o r r e -c t i e aanzienlijk k l e i n e r zijn dan de boven d o o r g e v o e r d e c o r r e c t i e en zal ook k l e i n e r zijn dan de

, £ , 1 , 5 6 * . F p t - *

^ z '

0,6

8 10

Fpt i n ha

F i g . 6. De g r a f i s c h e w e e r g a v e van de van het a a n t a l kleine a g r a r i s c h e cellen m e t ,> 50 m topografische p e r c e e l s g r e n s (q) en de g e -m i d d e l d e topografische p e r c e e l s o p p e r v l a k t e (Fpt) afhankelijke 1 . 5 6 2 . F p t " 2 ) op de totale topografische p e r c e e l s -kantlengte p e r g r i d c e l c o r r e c t i e ({")

afwijkingen die nu r e e d s optreden en die niet a a n w i j s b a a r aan het

v o o r k o m e n van o n r e g e l m a t i g g e v o r m d e topografische p e r c e l e n kunnen w o r d e n t o e g e s c h r e v e n . Het aanvullen van de f o r m u l e m e t een c o r r e c t i e voor o n r e g e l m a t i g g e v o r m d e p e r c e l e n is d a a r o m a c h t e r w e g e g e l a t e n . D e r h a l v e zal bij het b e r e k e n e n van de totale t o p o g r a f i s c h e p e r c e e l s -kantlengte de volgende formule w o r d e n g e h a n t e e r d :

i i i , 1,562. F p t "1 K t b e r =2Pt. F p t2. ( f2+ f "2) . (q. z" )

w a a r i n : Ktber=de b e r e k e n d e totale topografische p e r c e e l s k a n t l e n g t e (hm) 25

K t b e r (hm/ha) 6 J_ J_ ₁ 4 5 6 Ktgern (hm/ha) F i g . 7. De p e r g r i d c e l b e r e k e n d e topografische p e r c e e l s k a n t l e n g t e in hm p e r ha (Ktber) u i t g e z e t tegen de p e r g r i d c e l g e m e t e n p e r c e e l s k a n t l e n g t e in h m p e r ha (Ktgem)

Van de in hoofdstuk 2 genoemde 3 proefgebieden zijn m e t de for-m u l e de totale topografische p e r c e e l s k a n t l e n g t e s p e r g r i d c e l b e r e k e n d en u i t g e z e t tegen de op de k a a r t g e m e t e n lengtes zoals ze door de

Stiboka bij de l a n d s c h a p s i n v e n t a r i s a t i e zijn aangegeven (fig. 7). Op een na liggen de punten r e d e l i j k goed g e g r o e p e e r d rond de 45 -lijn. De standaardafwijking is 0, 97 h m . Deze standaardafwijking m o e t voor bijna de helft worden t o e g e s c h r e v e n aan het s t e r k afwijkend punt a. Z o n d e r dit punt is de standaardafwijking 0, 53 h m .

De totale p e r c e e l s k a n t l e n g t e van de g e b r u i k s p e r c e l e n m i n u s de t o t a l e lengte topografische p e r c e e l s g r e n s geeft de lengte aan p e r c e e l s -g r e n s die b e s t a a t uit a f r a s t e r i n -g of -g e w a s -g r e n s .

Kr = K - Kt

w a a r i n : K r = p e r c e e l s k a n t l e n g t e die b e s t a a t uit a f r a s t e r i n g of g e w a s -g r e n s (hm)

De lengte aan topografische p e r c e e l s g r e n z e n m o e t nog w o r d e n o n d e r -v e r d e e l d n a a r a l l e e n sloot en sloot m e t houtopstanden of houtopstanden a l l e e n . Deze houtopstanden zouden v e r d e r nog opgedeeld m o e t e n w o r d e n n a a r hoogte en dichtheid. Het gegeven m a t e r i a a l van de l a n d s c h a p s i n v e n t a r i s a t i e is niet van dien a a r d dat een b e t r o u w b a r e schatting g e -m a a k t kan worden van de lengte aan begroeiing o n d e r v e r d e e l d n a a r hoogte en dichtheid. De r e l a t i e v e fouten p e r type b e g r o e i i n g kunnen g r o o t zijn ( m e e r dan 50%). D a a r n a a s t is het de v r a a g of bij s o m m i g e s o o r t e n een opdeling n a a r hoogte zinvol is gezien de k o r t e omloop (bijvoorbeeld p o p u l i e r e n b e p l a n t i n g ) . E r is d a a r o m v o l s t a a n m e t een totale lengte aan b e g r o e i i n g langs de p e r c e e l s k a n t e n te s c h a t t e n m e t behulp van de door de Stiboka u i t g e v o e r d e l a n d s c h a p s i n v e n t a r i s a t i e .

In deze i n v e n t a r i s a t i e is p e r kleine cel het voorkomen van b e g r o e i ing langs p e r c e e l s k a n t e n a a n g e g e v e n . H i e r b i j zijn d r i e k l a s s e n o n d e r -s c h e i d e n , n a m e l i j k kleine cellen zonder b e g r o e i i n g ( < 5 0 m p e r kleine c e l ) ; kleine cellen m e t 50-150 m b e g r o e i i n g en kleine cellen m e t m e e r dan 150 m b e g r o e i i n g . D a a r n a a s t is o n d e r s c h e i d g e m a a k t n a a r hoogte (hoger of l a g e r dan 15 m) en s o o r t .

Van de aan v a r i a b e l e 025 - voor tuinbouw aangevuld m e t v a r i a b e l e 027 - ontleende kleine cellen m e t overwegend a g r a r i s c h g r o n d g e b r u i k is bij v a r i a b e l e 026 onder a n d e r e het al dan niet v o o r k o m e n van b e

g r o e i i n g langs p e r c e e l s k a n t e n a a n g e g e v e n . Het v o o r k o m e n van b e g r o e i -ingslengten van 50-150 m p e r kleine cel is g e c o d e e r d m e t de codes

24 t / m 35 en 64 t / m 75 en het voorkomen van b e g r o e i i n g s l e n g t e n van m e e r dan 150 m p e r kleine cel is aangegeven m e t de codes 04 t / m 15 en 44 t / m 55. Voor de e e r s t e g r o e p k a m n e t een gemiddelde lengte van 100 m b e g r o e i i n g of 200 m b e g r o e i d e p e r c e e l s k a n t w o r d e n vol-s t a a n . Bij een b e g r o e i i n g vol-s l e n g t e van m e e r dan 150 m p e r kleine cel

m o e t een gemiddelde lengte worden g e s c h a t . Voor de d r i e p r o e f g e -bieden bleek de gemiddelde lengte van 220 m begroeiing of 440 m b e g r o e i d e p e r c e e l s k a n t p e r kleine cel in vergelijking m e t de g e m e t e n w a a r d e n de b e s t e r e s u l t a t e n te geven. Met de genoemde gemiddelde lengtes p e r kleine cel is een gemiddelde b e g r o e i d e p e r c e e l s k a n t l e n g t e p e r g r i d c e l b e r e k e n d en u i t g e d r u k t in m p e r ha. Als o p p e r v l a k t e heeft h i e r b i j gediend de oppervlakte p e r kleine cel ( 1 , 56 ha) en het a a n t a l a l s a g r a r i s c h a a n g e m e r k t e kleine c e l l e n . De b e r e k e n d e w a a r d e n zijn in fig. 8 w e e r u i t g e z e t tegen de g e m e t e n w a a r d e n . A l l e punten liggen w e e r g e g r o e p e e r d rond de 45 -lijn, de standaardafwijking is 22 m .

De totale lengte aan topografische p e r c e e l s g r e n z e n m i n u s de lengte aan b e g r o e i d e topografische p e r c e e l s g r e n z e n geeft de lengte p e r c e e l s g r e n s langs sloten zonder b e g r o e i i n g en scheidingen z o n d e r b e g r o e i i n g langs wegen, erf scheidingen, n i e t - a g r a r i s c h g r o n d g e b r u i k en s t e i l r a n d e n . Scheidingen m e t wegen, e r v e n en n i e t a g r a r i s c h g r o n d -gebruik zijn m e e s t a l e v e n e e n s sloten. L a n g s s t e i l r a n d e n zijn geen sloten. E r van uitgaand dat de s t e i l r a n d e n evenveel g r o n d v e r l i e s en o p b r e n g s t d e p r e s s i e s geven a l s sloten zijn ze in deze g r o e p gehand-haafd. De totale lengte aan sloten en s t e i l r a n d e n wordt dan:

Ks = Kt - Kc

w a a r i n : Ks = lengte p e r c e e l s g r e n s langs een sloot of s t e i l r a n d ( h m ) Kt = lengte topografische p e r c e e l s g r e n s (hm)

Kc = lengte topografische p e r c e e l s g r e n s m e t houtbegroeiing (hm)

6 . 4 . D e m a x i m a l e p e r c e e 1 s b r e e d t e

De m a x i m a l e p e r c e e l s b r e e d t e (B) is de g r o o t s t e afstand t u s s e n de p e r c e e l s k a n t e n g e m e t e n l o o d r e c h t op de b e w e r k i n g s r i c h t i n g . De afstand is afhankelijk van de p e r c e e l s b r e e d t e en de p e r c e e l s v o r m .

Bij een rechthoekig p e r c e e l is de m a x i m a l e b r e e d t e gelijk aan de p e r c e e l j b r e e d t e (b) of zoals in p a r a g r a a f 6.3 is genoemd F p2. f ~2. Voor

P g e b r u i k s p e r c e l e n w o r d t dit dan P . F p2. f 2. E v e n a l s in de v o r i g e p a r a g r a a f kan w e e r m e t F p = -z£- a l s de g e m i d d e l d e p e r c e e l s g r o o t t e w o r d e n g e w e r k t . Met de formule B = P . F p2. f 2 zijn van de a a n g e -geven g e b r u i k s p e r c e l e n de m a x i m a l e p e r c e e l b r e e d t e s voor de in de proefgebieden liggende g r i d c e l l e n b e r e k e n d . Van dezelfde g e b r u i k s

Gemeten perc.kantlengte met houtbegr.(m/ha)

200

160

120

80

40

J_

X

F i g . 8. De b e r e k e n d e b e g r o e i d e p e r c e e l s k a n t l e n g t e n ( m / h a ) u i t g e z e t tegen de g e m e t e n b e g r o e i d e p e r c e e l s k a n t l e n g t e n ( m / h a )

p e r c e l e n zijn de m a x i m a l e p e r c e e l s b r e e d t e s eveneens g e m e t e n en p e r g r i d c e l g e s o m m e e r d . De b e r e k e n d e w a a r d e n blijken gemiddeld 8,4% l a g e r te zijn dan de g e m e t e n w a a r d e n . Bij 19 van de 20 g r i d cellen is de b e r e k e n d e m a x i m a l e p e r c e e l s b r e e d t e k l e i n e r dan de g e -m e t e n -m a x i -m a l e p e r c e e l s b r e e d t e . Worden de p r o c e n t u e l e afwijkingen p e r g r i d c e l u i t g e z e t tegen het p e r c e n t a g e o n r e g e l m a t i g g e v o r m d e topografische p e r c e l e n p e r g r i d c e l (fig. 9), dan valt ondanks de g r o t e s p r e i d i n g toch een t o e n a m e in afwijking te c o n s t a t e r e n bij een r e l a -tief toenemend a a n t a l o n r e g e l m a t i g g e v o r m d e p e r c e l e n . Uit de r e g r e s s i e v e r g e l i j k i n g blijkt dat a l l e b e r e k e n d e

Bfiem-Bberx 1 Q 0 % 30 p-20 10 0 •10 -L i j = 0 , 1 7 x + 4 , 3 _J », J 10 20 30 40 50 60

Perc. onr. t o p . percelen per gridcel

F i g . 9. De afwijking van de b e r e k e n d e m a x i m a l e p e r c e e l s b r e e d t e (Bber) p e r g r i d c e l ten opzichte van de g e m e t e n m a x i m a l e p e r -c e e l s b r e e d t e (Bgem) in p r o -c e n t e n van B b e r u i t g e z e t tegen het r e l a t i e v e aantal o n r e g e l m a t i g g e v o r m d e topografische p e r c e l e n p e r g r i d c e l

w a a r d e n voor de m a x i m a l e p e r c e e l s b r e e d t e m e t 4, 3% m o e t e n w o r -den opgehoogd en dat d a a r n a a s t een ophoging m o e t p l a a t s v i n d e n in afhankelijkheid van het p e r c e n t a g e o n r e g e l m a t i g g e v o r m d e t o p o g r a -fische p e r c e l e n . De formule voor het b e r e k e n e n van de m a x i m a l e

p e r c e e l s b r e e d t e m o e t d a a r v o o r w o r d e n v e r m e n i g v u l d i g d m e t de factor ( 1 , 0 4 3 + 0, 17 d.100 ) (d= p e r c e n t a g e o n r e g e l m a t i g g e v o r m d e topo-g r a f i s c h e p e r c e l e n ) . De formule w o r d t dan

B = P . F p ä . f "1 (1,043 + 0,17 d . 1 0 0 "1)

Bber 120 100 80 60 40 20 (m/ha) 20 40 60 80 100 120 J-Bgem (m/ha) F i g . 10. De p e r g r i d c e l b e r e k e n d e m a x i m a l e p e r c e e l s b r e e d t e in m p e r ha (Bber) u i t g e z e t tegen de p e r g r i d c e l g e m e t e n m a x i -m a l e p e r c e e l s b r e e d t e in -m p e r ha (Bge-m)

Met de g e c o r r i g e e r d e formule is van het b e r e k e n d e a a n t a l g e -b r u i k s p e r c e l e n m e t -b i j -b e h o r e n d e gemiddelde p e r c e e l s o p p e r v l a k t e n p e r g r i d c e l de totale m a x i m a l e p e r c e e l s b r e e d t e b e r e k e n d . Deze b e -r e k e n d e w a a -r d e n zijn u i t g e z e t tegen de g e m e t e n w a a -r d e n (fig. 10). In het a l g e m e e n liggen de punten goed rond de 45 -lijn g e g r o e p e e r d . De standaardafwijking van de punten ten opzichte van deze lijn is