ETE-AK-2013-HAVO-1-b

Bijlage HAVO

2013

Aardrijkskunde

Opgave 1

De Amazone rivier

bron 1

De Amazone rivier

De Amazone is de op één na langste rivier ter wereld en met afstand de waterrijkste: de rivier bevat een vijfde (20%) van het natuurlijke zoetwater van de wereld. De rivier heeft een totale lengte van 6530 kilometer en ontspringt op 5200 meter hoogte in het Andes gebergte. De in Peru gelegen gletsjerbron van de Amazone ligt op slechts 190 km van de Grote Oceaan terwijl de Atlantische Oceaan duizenden kilometers verderop ligt. De Amazone, die in Peru nog verschillende namen draagt, krijgt voordat Brazilië is bereikt gezelschap van tientallen andere rivieren. Eenmaal in Brazilië aangekomen is de Amazone uitgegroeid tot een reusachtige waterstroom die door het Amazone bekken naar zee slingert. De Amazone is het gehele jaar zeer waterrijk doordat de afvoerpiek van de noordelijke zijrivieren slechts drie maanden verschilt met die van de zuidelijke zijrivieren: aan de monding heerst één voortdurend hoogwater. Ook tijdens de laagwaterperiode is er nog een aanzienlijke afvoer door de regelende werking van de grote overstromingsgebieden, die hun water slechts langzaam afgeven. Tevens ontbreekt een lang, droogseizoen.

Het stelsel van de vele zijrivieren van de Amazone valt in twee soorten uiteen: rivieren met geel water en zwartwaterrivieren. De gele rivieren komen uit het zuidoosten van het Amazone bekken en vervoeren veel sediment. De donkere zijrivieren komen uit het noorden van het Amazone gebied, een tropisch en relatief vlak gebied.

Wanneer de Amazone uiteindelijk in de Atlantische Oceaan stroomt, bevat ze het water van ruim 1100 zijrivieren. Per seconde brengt de Amazone maar liefst 190.000 kubieke meter (m³) water naar de oceaan: de grootste waterafvoer van alle rivieren, die op honderden kilometers van de kust nog te onderscheiden is van zeewater.

bron: vrij naar http://www.google-earth-wereld.nl/rivieren/rivieramazone.htm

bron 2

Manaus, waar een gele rivier en een zwartwaterrivier samenkomen

Opgave 2

Vulcano Buono

bron 3

Vulcano Buono

In Nola, enkele kilometers ten oosten van Napoli (Napels, Italië) is een winkelcentrum gebouwd met de naam ‘Vulcano Buono’. De architect, Renzo Piano, heeft zich voor het ontwerp van dit project duidelijk laten inspireren door de omgeving van het project. In de wand van de ‘kraterpijp’ zijn winkels en een bioscoop gevestigd, op de

kraterbodem restaurants met terrassen, een kinderspeelplaats en een theater. Er is zelfs een klein bos aangelegd van dennenbomen. Het ontwerp van deze ‘groene’ vulkaan kent verschillende duurzame toepassingen.

Opgave 3

De invloed van MNO’s in China

bron 4

Geografische evolutie van het ‘experiment’ van Speciale Economische Zones

Als aan een Chinese gemeente de status van ‘open economische ruimte’ wordt verleend, heeft zij recht op voorkeursbeleid en mag het investeringen proberen aan te trekken. Deze status kan zowel op staats- als op provinciaal niveau worden toegekend aan gemeenten en bestaat in vele verschillende varianten (zie ook GB 155D).

In onderstaande kaarten is per Chinese gemeente de status aangegeven: wit is niet actief beleid, grijs is actief beleid (1980, ’84, ’88, ’92, 2000 en 2006).

bron 5

Het belang van buitenlandse- en Chinese bedrijven in China (als % van de totale opbrengst van de industrie)

zwarte lijn = MNO’s en joint ventures (= samenwerking tussen Chinese en buitenlandse bedrijven)

grijze lijn = Chinese particuliere bedrijven

bron: www.chinadaily.com.cn

bron 6

Rellen Apple fabriek

Het Taiwanese Foxconn heeft in september 2012 een eigen fabriek, waar onder andere Apples nieuwe iPhone wordt gemaakt, in de Chinese stad Taiyuan gesloten nadat er rellen waren uitgebroken tussen 2000 medewerkers. Zeker veertig personen raakten gewond. Op verschillende Chinese “social media”, die voor een groot deel gecensureerd worden, waren berichten dat werknemers in opstand zouden zijn gekomen nadat een collega zou zijn geslagen door beveiligingsmedewerkers.

Volgens Foxconn had deze onrust echter niets te maken met de werkzaamheden in de fabriek: 'De rellen ontstonden nadat er een persoonlijk conflict was uitgebroken tussen werknemers in een slaapzaal.' Het bedrijf zei in een verklaring dat een persoonlijk geschil tussen een aantal medewerkers escaleerde.

Het Chinese staatspersbureau Xinhua News meldde dat de politie 5000 agenten naar de fabriek stuurde om de rust te herstellen en er zijn tientallen arrestaties verricht. Na ongeveer vier uur was de situatie in de fabriek onder controle.

In maart 2012 zouden in dezelfde fabriek ongeregeldheden zijn uitgebroken. Foxconn is een belangrijke leverancier van producten van Apple en andere grote elektronicabedrijven waaronder Hewlett-Packard, Dell en Microsoft. In totaal werken in China meer dan een miljoen mensen bij Foxconn. De fabriek in Taiyuan heeft 79.000 werknemers.

Over de arbeidsomstandigheden is al veel te doen geweest. In een andere fabriek die aan Apple levert hebben eerder 12 mensen zelfmoord gepleegd: een kwestie waarover Apple in eerste instantie geen volledige duidelijkheid gaf. Maar ook andere IT-bedrijven hebben in China problemen gehad met fabrieken waar hun producten werden gemaakt.

In tegenstelling tot Apple waren die daar wel open en eerlijk over. Apple is nu bezig met het afwerken van een uitvoerige lijst met verbeterpunten bij alle leveranciers. Onlangs werd bekend gemaakt dat ze daarbij voorliepen op het geplande schema.

bron: vrij naar www.volkskrant.nl/vk/nl/2680/Economie/article/detail/3321039/2012/09/24/Rellen-bij-Apple-producent-Foxconn-in-China.dhtml

Opgave 4

Kies het (Britse) Caribisch gebied!

bron 7

Kies het (Britse) Caribisch gebied!

Caribische bananen worden geteeld op kleine familiebedrijfjes die gebruik maken van meer duurzame productiemethoden dan op de enorme monocultuur plantages in Latijns-Amerika.

Sinds 1993 zijn zo'n 15.000 van deze Caribische familiebedrijven failliet gegaan. Als de handel in bananen op de Windward Islands verdwijnt, zullen alle inspanningen van de afgelopen jaren om de producenten te ondersteunen ook verdwijnen. Bijna 90% van deze bananen draagt nu het Fairtrade keurmerk en wordt verkocht tegen een prijs die ervoor zorgt dat de teler een fatsoenlijk inkomen heeft maar ook zijn werknemers goed kan betalen om zo een bijdrage te leveren aan de lokale gemeenschap. Het is dankzij de steun van de Britse consumenten dat kleine boeren in het Caribisch gebied in staat zijn geweest om dit Fairtrade initiatief vanuit het niets op te bouwen in het laatste decennium.

Bananen uit de Britse Bovenwindse Eilanden die deel uitmaken van de ACP-landen (ook wel ACS-landen genoemd) hebben van vroeger uit al toegang tot de Europese Unie, in tegenstelling tot bananen uit Latijns-Amerika.

Echter, na een bitter handelsconflict van meerdere jaren in de

Wereldhandelsorganisatie (WTO) is de regeling van de EU veranderd waardoor het nu nog moeilijker is voor het Caribisch gebied om te concurreren.

De Bovenwindse Eilanden zijn nu van plan om 100% Fairtrade productie te bereiken maar het voortbestaan zal afhangen van de loyaliteit van de supermarkten om de balans recht te houden, voor zover de supermarkten dat nog niet hebben gedaan.

Opgave 5

Caracas: 1 stad, 3 bedreigingen

bron 8

Caracas: 1 stad, 3 bedreigingen

Inheemse mensen (indigenous people) hebben zich nooit gevestigd ten noorden van de rivier de Guaire, want zij waren zich goed bewust van de gevaren van de vallei waar de stad Caracas nu ligt. Vernietiging en rampspoed horen bij de Venezolaanse hoofdstad. Een voorbeeld van de kracht van natuurrampen in de stad is de aardbeving van het jaar 1812 die, met alle bijbehorende gevolgen, het leven eiste van 20% van de bevolking.

Ook heeft de stad herhaaldelijk schade opgelopen die veroorzaakt werd door zware regenval. Door het verhoogde risico op rampen werd Caracas in 2001 gekozen als onderwerp van onderzoek door drie verschillende universiteiten. Acht professoren en dertig postdoctorale studenten Bouwkunde brachten een semester in Venezuela door met het uitvoeren van een multidisciplinaire risicoanalyse van de hoofdstad en het structureren van rampresistente stedenbouw. Dit onderzoek werd na afronding voorgelegd aan meerdere instanties en betrokkenen: het stadsbestuur van Caracas, de burgemeester, het Ministerie van Infrastructuur en vele meer. Carlos Gómez, een architect die diende als lokale coördinator voor het onderzoeksproject in 2001, betreurt het feit dat ruim tien jaar later de aanbevelingen van dat rapport nauwelijks in

aanmerking zijn genomen.

Drie maal een zwaard van Damocles

De hoofdstad wordt onderworpen aan drie natuurrampen: overstromingen,

aardverschuivingen en aardbevingen. Wat betreft de aardbevingen wijst onderzoek uit dat Caracas is gelegen aan de grenzen van de tektonische platen van Zuid-Amerika en het Caribisch gebied. Deze platen verschuiven in tegengestelde richting met een jaarlijks gemiddelde snelheid van ongeveer twee centimeter. Caracas heeft

opgebouwde tektonische spanning die teruggaat tot 1967, het jaar waarin de laatste ‘serieuze’ aardbeving de stad trof.

Onder de vele aanbevelingen in het rapport was de noodzaak om de dragende kolommen van de El Pulpo brug te versterken, die een belangrijke functie heeft voor het verkeer tussen oostelijke en westelijke regio's van het land, maar ook voor de stad zelf.

Tevens werd benadrukt dat de krottenwijken zich bevinden in de perifere, hoger gelegen, gebieden van de stad en in geval van een aardbeving als eerste instorten. Het puin maakt onderaan de hellingen vervolgens een ondoordringbare barricade voor inkomende of uitgaande doorvoer, zoals ook het geval was bij de situatie van Haïti in januari 2010.

Met het oog hierop werd een andere suggestie genoemd: sloppenwijken moeten open ruimtes hebben voor het landen van helikopters in het geval van een natuurramp. Bezorgdheid werd geuit over normen voor seismische- en structurele berekeningen die geen rekening houden met aanzienlijke verschillen in samenstelling van de bodem. Terwijl de wijk Roca Tarpeya op vaste grond is gebouwd, ligt de wijk Los Palos Grandes, enkele kilometers ten noorden van Roca Tarpeya, gebouwd boven 300 meter modder.

Water als bedreiging

In verband met aardverschuivingen heeft het rapport gewezen op het feit dat de gehele zuidkant van El Ávila Mountain Range (aan de noordkant van Caracas) resultaat is van periodieke aardverschuivingen. Ongeveer elke 25 jaar ontstaat een natuurlijk massavernietigingswapen, veroorzaakt door meer dan 300 millimeter neerslag binnen 72 uur. De laatste drie noodlottige gebeurtenissen vonden plaats in 1951, 1972 en 1999.

Hevige regen is tevens de oorzaak van de derde natuurramp die in het onderzoek aan de orde komt: overstromingen. Caracas wordt beschreven als een groot bad met een kleine afvoer. Overstromingen in dit gebied komen regelmatig voor, ongeveer om de 3 jaar, en verklaren waarom het centrale gebied van de stad werd gebouwd ver boven de rivierbedding. Het uitbreiden van de rivierbedding en andere rivierregulerende toepassingen staan hoog op de ‘to-do’ lijst.

Ten slotte wordt benadrukt dat voor elke dollar die wordt geïnvesteerd in preventie besparingen van 10 tot 12 dollar realistisch zijn in geval van een natuurramp. Voorkomen is beter dan genezen. De impact van natuurrampen heeft een sterke relatie met hoe de mens omgaat met deze bedreigingen. De natuur geeft vaak een duidelijke boodschap waar de mens meestal niet goed naar luistert. Echter, de indigenous people begrepen deze boodschap wel.

bron: vrij naar http://www.eluniversal.com/nacional-y-politica/111126/caracas-one-city-three-threats#.TtZ6AsMDJaI.gmail

bron 9

Caracas, met aangegeven de ligging van Roca Tarpeya en Los Palos Grandes

bron 10

Vier thematische kaarten van Caracas (A, B, C en D)

A: Hoe donkerder, hoe groter de kans op overstromingen

B: Hoe donkerder, hoe groter het risico op aardverschuivingen

C: Hoe donkerder, hoe groter de impact van tektonische activiteiten

D: Hoe donkerder, hoe groter de bevolkingsdichtheid

bron: vrij naar http://www.eluniversal.com/nacional-y-politica/111126/caracas-one-city-three-threats#.TtZ6AsMDJaI.gmail