DIE ROL VAN F.W. REITZ
IN DIE STIGTING VAN DIE
NASIONALE MUSEUM,
BLOEMFONTEIN
E. du T o it
Die s te llin g dat Francis W illia m Reitz (H oofregter 1 8 7 4 -1 8 8 8 en President van die V rystaatse Republiek 1 8 8 8 -1 8 9 5 ) r ib s tig te r is van die N asionale M u se um , B loem fo n te in , w o rd deur die volgende a a n h a lin g weerle: "H is Lordship, the C hief J u s tic e M r. F.W. Reitz, w h o occupied the ch air, stated th a t, 'a lth o u g h he had com e w ith the in te n tio n of being an observer only, yet he had great pleasure in s u p p o rtin g the re so lu tio n
th a t had ju s t been placed in his hands "
(H offm an, p. 332).
Die a a n h a lin g verw ys na die s tig tin g s v e r- gadering van die N asionale M u se um w a t op 20 J u lie 187 7 in die stadsaal van B lo e m fo n te in gehou is. H oofregter F.W. Reitz is gevra om die vo o rsitte rsto el in te neem. Sy reaksie daarop, soos hierbo aangehaal, verskyn in De Express, 26 J u lie 1877. Die doel van die vergadering, w a a r 'n g r o o t a a n ta l b e la n g h e b b e n d e s te e n w o ordig w a s, w a s om te b e s lu it w a tte r stappe gedoen moes w o rd om 'n N asionale M u se um te stig. Biskop W ebb, gesekondeer deur die staatsekretaris, m n r J.F.K.R. Hohne, het die volgende m osie ingedien: “ That, in the o p in io n of th is m eeting, it is desirable to e sta b lish a N a tio na l M u s e u m " (De Express, 26 J u lie 1 877). H oofregter F.W. Reitz het die m osie ond e rsteu n met die volgende w oorde: "... T his w a s an e ffo rt to preserve such a n tiq u itie s as m ig h t s till exist in
th is co un try. If not preserved, even such
m e m o ria ls of a n cie n t tim es as w ere yet to be fo u n d w o u ld be e n tire ly lost. S uch m e m o ria ls w ere not n um erou s a m o ng st us, we did not in h e rit any great past: o ur noble m issio n w a s to
create a fu tu re . S till there w ere ce rtain
m o n u m e n ts w h ic h told tales of th e ir o w n , and before these disappear it w o u ld be w e ll to e sta b lish a m useum , so as to catch w h a t is ju s t on the eve of passing a w a y ..." (De Express, 26 J u lie 1877). Die volgende e lf ja a r het Reitz 'n
F. W. Reitz w as 11 ja a r lank lid van die kom itee van die Nasionale Museum.
leidende rol gespeel in verband m et die ve stiging van die m useum .
'n Kom itee is verkies om beheer u it te oefen oor die ve stiging van die m useum w a t u it die volgende lede bestaan het: H oofregter F.W. Reitz (voorsitter), d r Hugh Exton, m n r M . Leviseur, d r J. B rill, m n r J. Brebner, regter J. B uch a na n en m n r M cKenzie. Die voorstel van d r B rill is deur die vergadering a anvaar dat d r Exton versoek moet
Eerste Raadsaal, w a t deur die R egering aan die kom itee van w a t op die foto verskyn is op ‘n la te r s ta d iu m aangebou
w o rd " to accept the h o n o ra ry C u ra to rs h ip of the N a tio n a l M u s e u m ” (De Express, 26 J u lie 1 877). Dr Exton het die k u ra to rska p aanvaar w a a rv o o r
hy geen vergoeding o ntvang het nie. Sy
b elan g rikste fu n k s ie s w a s om die eksem plare te k la ssifise er te rw y l d it die fu n k s ie van die kom itee w a s om reels op te stel, fondse te vind v ir die vervoer van m u se um voo rw e rp e en ve rkryg in g van u its ta lk a s te en om die m u n is ip a lite it van B lo em fo n te in te nader om 'n skenking van m in s te n s £ 5 0 te maak.
Ten tye van die genoem de vergadering het die V olksraad van die V rystaa tse R epubliek die Eerste Raadsaal, w a a r daar later tw ee syvleuels aangebou is, as 'n m useum aan die kom itee toegeken. M n r A b ra h a m s o n het voorgestel: "T h a t th is m eeting desires to express its g ra titu d e to the H onourable V olksraad fo r the g ra n t of a P ublic B u ild in g fo r the purpose of a N a tio na l M u s e u m " (De Express, 26 J u lie 1 877). Die w oorde van regter M . de V illie rs s lu it hierby aan: "T h e b u ild in g gra nte d by the Raad is th a t in w h ic h the C onvention w a s signed and the independence of th is State acknow ledged, as such it w a s an appro p ria te b u ild in g fo r a M u se um , as being its e lf a N a tio na l C u rio s ity " (De Express, 26 J u lie 1877).
die Nasionale M u s e u m in 1 877 toegese is. Die twee syvleuels
Die N asionale M u se um is a m p te lik op M aandag, 20 M ei 1 8 7 8 geopen. Reitz w a s v o o rs itte r van die
m useum kom itee to t met sy verkiesing as
President van die V rystaa tse R epubliek teen die
einde van 1888. Na 'n b e slu it van die
m useum kom itee, het die ku ra to r, dr Exton, die volgende adres op 10 J a n u a rie 188 9 aan pres. Reitz by sy w o n in g voorgelees:
" H o o g E d e le Heer, W y die o n d e rg e te k e n d e n U w e m edebestuur van h e t N ationale M u se u m roepen U.E. een h a rte lijk w elkom toe in de ge w ich tig e w a a rd ig h e id door U zooeven op U genomen.
Sedert ja re n w as U HoogEdele onder ons werkzaam m et onvervlaauw den ijve r en lu s t om a l w a t de o n tw ik k e lin g e n de opvoeding kon d ie n stig zijn te bevorderen en v o o ru it te bringen. Het N a tio n a l M u se u m is ook een b e w ijs hoe zeer U HoogEdele in dat deelstreven is g e s la ag d e n d it h u lp m iddel van O nderw ys w aarop terecht m et tro ts m ag w orden gewezen is U dankbaar voor a l w a t U.H.E. deed om h e t te helpen maken w a t het is.
De w a r me b e la ng ste llin g door U.H.E. op d it gebied getoond geeft ons groote ve rw achtingen op een ru im e r arbeidsveld n a m e lijk w aar de hooge belangen van den S taat aan U.E. zijn to e ve rtro u w d en levendige blydschap gevoelen w ij dat de keuze van de overgroote m eerderheid des volks zich op U.H.E. heef gevestigd. De Heer die steeds n a a b ij w as zij U.H.E. verder in lie f en leed, in vreed en tegenspoed, een tro u w e leidsm an en m ag zijn zon van geluk op U. H. E. en U w gezin en op dezen S taat by vo o rtd u u rin g s c h ijn e n "
(H offm an, p. 336).
In die e lf ja a r w a t Reitz die v o o rs itte r van die m useum kom itee w as, is die kern van die N asionale M u se u m se versa m e lin g daargestel. O nder 'n entoesiastiese b estu ur het die M u se um v in n ig uitgebrei. Die kom itee het ja a rlik s in g root d etail verslag gedoen aan die V olksra ad van vo rd ering w a t gem aak is om as m o tiv e rin g v ird ie V olksraad te dien om die M u se u m geldelik te steun. Van 1 8 7 9 af is 'n ja a rlik s e bedrag aan die M u se um toegese. Deur die besoekersgetalle van 1 880 -8 1 kan die b ela n g ste llin g w a t die m useum o n tlo k het by die p u b lie k , b epaal w o rd . G edurende die tydperk w a s daar meer as 5 0 0 0 besoekers by die m useum w a t toe nog net op V rydag- en S aterdagm iddag oopgestel w as. Hoewel Reitz dus nie die stig te r van die N asionale M u se u m is nie, w as d it tog g ro o tlik s aan sy in is ia tie f te danke dat die m useum w el gevestig is. In 188 4 kon Reitz met tro ts ve rkla ar dat die m useum o n tw ik k e l het " to t een in ric h tin g ons kind en volk w a a rd ig , eene versa m e lin g leerzaam voor het th a n s levende geslacht en een kostbaar gedenkteeken voor volgende g e s la c h te n " (M o ll,
p - 197>. m
B I B U O G R A F I E
DU TOIT. M .A Die Geskiedems van die Nasionale M useum 1877 lot 1969
V o/kskundeen Vo/kstaaf. 2 8 /1 (13) J a n u a r * 1972. pp. 24-35
HOFFMAN, A C Interesting Aspects about ihe Early History- of the National B loemfontein. S A M A B 6 (13) M a a rt 1958. pp. 332-6.
OBERHOLZER, J J n K on geskiedems oor die S tigtm g van Bloem fonterr M useum S A M A B 9 (12) September 1970, pp. 4 09 -1 5
Tydsknf vir
en die Nasionale MOLL, J .c F ra n c s W illia m Reitz en die Republiek van die O ra n *-V ry s ta a t Argteitaarboek v
S u id A tn ka an se Geskiedems. vo\ 36, 1973. p 197
NASIONALE MUSEUM Notules 2 0 Ju lie 1877 — a rt 1884 DE EXPRESS. Donderdag, 26 Julie 1877
jS S S S S S S S S S S S S S S F S S S S S S S S S R S S S ?^ ^
PERSONALIA
N uw e personeel: Mej. C.H. E ngelbrecht (links), assistente K u ltu u rg e s k ie d e n is e n m ev. L. Z ie ts m a n (re g s j, navorsingsassistente Plantkunde.
S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S $ S S S S S £ g g g g S S SSg=gg=g=g=g=sggg<=33gg!Qa<aQ<=3=»agcg!cs=ys#
THE ART OF TAXIDERMY
A yo un g J a g u a r (A m e rika a nse luip erd) m o u nte d in a life -lik e p o s itio n by ta x id e rm is t Van Rooyen S trydom .
