Zin en onzin omtrent Astarte goldfussi Hinsch, 1925

AFZETTINGEN WTKG28 _(2),2007 42

Zin

en

onzin

omtrent

Astarte

_goldfussi

Hinsch,

1925

Anton Janse*

Naamgeving

Bij

het behandelenvanhet

subgenus

Astarte benoemt

_hij

in vier

_regels

Astarte concentrica

Goldfuss,

1837non

Conrad,

1834totAstarte

goldfussi

nov.nom.

Dit,

zondereen holo-typeaante

wijzen

of_een

_afbeelding

tegeven.

Volgens

de

toen

geldende

nomenclatorische

regels

wasdat

geldig.

Hij

doeter

goed

aan een meerdaneen eeuwoudeen

voort-durend

overgenomen

homonymie

uit de wereldte hel-pen.

Vraag

is _nu: wat heeft Goldfuss

indertijd

benoemd als Astarte

goldfussi?

Erwasin de

negentiende

eeuw een

goed

contact tussen wat we nuvooraanstaande

paleontologen

noemen.

Herkomst

Het

blijkt

dat het door Goldfuss benaamde

_schelpje

uit Ne-derland

_afkomstig

_was.

Glibert,

1957,doet iets uit dedoeken,

hij

heefteen en

an-der

_nodig

om

zijn

ondersoort Astarte

_goldfussi

praecur-sorte

verkopen.

Uit oude

correspondentie blijkt

dat

Nyst

eenmonster_{onder ogen}

_kreeg

van

Bosquet.

Dit monster

was

afkomstig

uit de Nederlandse

_Achterhoek,

de Giffel

enRekken.

De

_{schelpjes gezonden}

aan

Nyst

als Astarte radiata var.,

zijn

door Goldfuss benoemd als Astarte concentrica.

Kennelijk

niet wetend dat Conrad drie

_jaar

eerder ook al dezenaam

gebezigd had,

voor eenAmerikaansesoort.

Anderson,

1964,

vermeldt in een voetnoot een monster

uit de Bonner collectie ondernummer

850,

4

_exemplaren

Astarte,

indertijd

door Goldfuss

_{gedetermineerd.}

Monster is

_afkomstig

van de Giffel

bij Winterswijk.

Andersons oordeel ishieroverdat 3

_exemplaren

tot.

Astar-te

gracilis

convexior

_Anderson,

1959

_behoren,

het

over-gebleven exemplaar

benoemt

_hij

tot

lectotype

vanAstarte

goldfussi Hinsch,

1952.

DeNederlandsekant_vanhet verhaal kan

_grotendeels

ge-destilleerd worden uit de

verslaglegging

vanhettotstand komen van deeerste

geologische

kaart _van Nederland. Uit _een

_opstel

_vanMaarten van den

Bosch,

1979

waar-in

_hij

_{de gang}vanzaken

bij

hetontstaan vandie kaart uit

de doeken

_doet,

komen watmeergegevensoverde

Gif-fel_naarvoren.

Dr. J.G.S.vanBreda,

buitengewoon hoogleraar

te

_Leiden,

wasdirecteurvanhet

_Teylers

Museum in Haarlem.

Hij

is als

_paleontoloog

benoemd_omde_opzetvande

geologische

kaartvanNederlandtecoördineren.

In de

_begeleidende

commissie hadden onder andere beken-denamenals

_{Staring, Harting}

en

_{Bosquet zitting.}

Om eenoverzicht vanzakente

_krijgen

is in

_Teylers

een

paviljoen

beschikbaar

_gesteld

om

fossielen, versteningen

en

grondmonsters

teverzamelen,als basismateriaal voor

detemaken kaart.

De commissie maakte

_gebruik

van

‘correspondenten’

uit het hele landommateriaaluit het veldte

_pakken

te

_krijgen.

Eenvandeze

_{correspondenten}

wasA.A. de Ruuk uit Arn-hem,oud commies

_bij

het Goevemement aldaar.

Kennelijk

eenechtemanvanhet veld. De Commissie

ont-Astarte

goldfussi

iseen

vrij algemeen

voorkomendesoortin Miocene

_{afzettingen. Ontsluitingen}

in het

_Antwerpse,

Mis-te,

Dingden

enStemerdinkhebbeneenruime hoeveelheid

vergelijkingsmateriaal

vandezesoort

opgeleverd.

Omtrent

_herkomst,

_overgangennaar

gelijktijdig

voorko-mendesoorten als Astarte radiataen

gracilis

convexior hebben diverseauteurs zich de tanden

_stukgebeten.

Hinsch creëerde dezesoortineen

verhandeling

‘Leitende

Molluskengruppen

imObermiozanund

_Unterpliozan

des östlichen Nordseebeckens”.

AFZETTINGEN WTKG 28_(2),2007 43

ving zijn

hele collectie fossielenen

mineralen,

onder

an-dereverzameldin de

_omgeving

_van

_{Arnhem, Tongeren}

_en de Gelderse Achterhoek. Dit

_materiaal,

ofeen grootdeel

ervanis later opgenomen in de collectiesvanhetmuseum voor

Geologie

en

Mineralogie

teLeiden.

In 1833 troonde De Ruuk Van Bredamee naarde

steen-bakkerij

de

_{Giffel, bij}

Meddoentoonde daarmeevoorhet

eerstde

_aanwezigheid

vanhet Tertiair aldaaraan.Het

be-trof

_Mioceen,

Formatievan

Aalten, afzetting

van

Stemer-dink, equivalent

vandeDuitse

Dingdener

Glimmerton uit

de

_{Reinbekst§ufe. (Van}

den Boschet

_{al, 1975)}

Saillant

de-tail: de Grolsch

_brouwerij

in Groenlo is

_{indertijd gebouwd}

met stenenvande

_{Giffel, (pers.}

inl. M. v.d.

Bosch)

De

kennelijk

interessante fossielenbuitvande

_uitstap

van

De Ruuk leverdeeen aantal

_{determinatievragen}

_{op. Via} de

_{apotheker Bosquet}

uit

_Maastricht,

tevens

amateurpa-leontoloog, zijn

monsters terecht

_{gekomen bij Nyst}

en

Goldfuss.

Hiermee

_zijn

we weerterugaanhet

_begin

vandit verhaal. Hetwasbeter_geweestals Goldfuss

zijn

nieuwesoort

Astarte ruuki had

genoemd,

maar

kennelijk

had

hij

geen enkeleweetvanhet bestaanvandezeman.

Vraag blijft

echterstaan: watis_nude ‘echte’ Astarte

gold-fussi

?

Dit iseengegevenvoor verder onderzoekenmet

behulp

vanrecentere

publicaties

is hier wellichteenantwoord_op

tevinden.

Bijgaand

enkele

_plaatjes

van wat voor dezesoort moet

doorgaan,

vandiverse

vindplaatsen.

Literatuur

Anderson, H.J.,

1959. Die Muschelfauna des Nordwest-deutschen Untermiozan.-

Palaeontographica (A)

113

(4-6),

pp 61-179.

Anderson, H.J.,

1964. DieMiozane Reinbek-Stufe inNord-und Westdeutschland inNord-und ihre Molluskenfauna.-

Fort-schr. Geol. Rheinld.u.Westfalen. pp 31-368.

Bosch,

M.vandenet

_al,

1975.

_{Lithostratigraphical}

and

bio-stratigraphical

subdivision of

_{Tertiairy deposits}

(Oligo-cene-Pliocene)

in the

_{Winterswijk-Almelo region}

(eas-tem_partof the

_{Netherlands).}

-

Scripta

Geol. 29.

Bosch,

M.van

den,

1979. J.G.S. van Bredaende Com-missievoorde

_Geologische

kaartvan

Nederland,

1852-1855. Leven enwerkenvanJ.G.S.vanBreda

(1788-1867).

- Holl.

Mij.

Wetensch. pp. 267- 402.

Glibert,

M., 1957.

_{Pélécypodes}

et

_{Gastropodes Rupélien}

supérieur

etduChattien de la

_Belgique.

-Mem. Mus.

Roy.

Hist. Nat.

_Belgique

137. _{105 pp.}

Hinsch,

W.,1952.Leitende

_{Molluskengruppen}

im

Obermi-ozanund

Unterpliozan

desöstlichen Nordseebeckens. -Geol. Jahrb.

_67,pp

143-194.

*Anton_Janse, Gerard_van Voornestraat 165, 3232 BE

Brielle,

tel.

_0181-416238,

email:

_{acjanse@hetnet.nl}

vindplaats Miste

vindplaats DingdenFeinsand