De Keldermanspoort in Hulst
Van ruïne tot cultureel-
toeristische accommodatie
Afstudeerscriptie6 juni 2010
Stichting Keldermanspoort Wendy van Oevelen
2
De Keldermanspoort in Hulst
Van ruïne tot cultureel-
toeristische accommodatie
Student : Wendy van Oevelen
Studentnummer : 39253
Opleiding : International Business & Languages - Toerisme
Klas : IBL4
Onderwijsinstelling : Hogeschool Zeeland
Stageverlenende organisatie : Stichting Keldermanspoort te Hulst Begeleiders vanuit de organisatie : De heer G. Totté / De heer E. Peerbolte Begeleidend docent : De heer F. Rothuis
Plaats en datum afronding
scriptie : Vlissingen, 6 juni 2010
“Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een automatisch gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur. © Copyright 2010, Hogeschool Zeeland Vlissingen”
3
Samenvatting
De Keldermanspoort in Hulst, gebouwd in 1506, is een van de middeleeuwse overblijfselen van de oude binnenstad. Dit was een stadspoort met een tweedelig doel: strategisch als verdedigingswerk en economisch voor het verkeer te land en water. Tegenwoordig ligt deze poort enigszins buiten de binnenstad en wordt er weinig mee gedaan. Meer naar het centrum wordt een gedeelte van het winkelgebied gesloopt en omgevormd tot een modern winkelhart maar dan wel met architectuur die aansluit bij het middeleeuwse verleden. Dit project, genaamd de Nieuwe Bierkaai, bestaat uit de heraanleg van de voormalige binnenhaven. Op de kop hiervan ligt de Keldermanspoort, dus voor het eerst sinds tijden zal de oude stadspoort weer een geheel gaan vormen met de binnenstad.
Het beheer van de poort, Stichting Keldermanspoort, is met het idee gekomen om rondom de Keldermanspoort en de Nieuwe Bierkaai een cultureel-toeristisch programma op te zetten om zo het gehele jaar door mensen aan te trekken. Om dit idee te kunnen realiseren is er antwoord gegeven op de hoofdvraag: “Hoe kan het verleden van de oude haven en de Keldermanspoort te Hulst gebruikt worden om een cultureel-toeristisch programma op te zetten met als doel het inkomend toerisme in de binnenstad te bevorderen?”. Dit antwoord is geformuleerd door het beantwoorden van de volgende deelvragen:
1. Waaruit bestaat het middeleeuws verleden van Hulst?
2. Wat wordt het toekomstig gebruik van de Nieuwe Bierkaai en de Keldermanspoort? 3. Wat zijn de vergelijkbare steden en projecten in het buitenland?
4. Wie worden de gebruikers van het cultureel-toeristisch programma? 5. Wat voor juridische entiteit krijgen de uitvoerende partijen?
6. Wat zijn de subsidiemogelijkheden om het project te financieren? 7. Wat zijn de kostenfactoren?
De antwoorden op de deelvragen komen voort uit deskresearch in de vorm van onderzoek in literatuur en artikelen op internet, en fieldresearch in de vorm van gesprekken met belang-hebbenden.
De conclusie is om historische aspecten van Hulst (zoals de Keldermanspoort, het middeleeuws personage Reynaert de Vos en het feit dat Hulst vroeger een havenstad was) te koppellen aan middeleeuwse aspecten van steden in België, Frankrijk en Engeland. Door samenwerkingsverbanden op te zetten kan er Europese subsidie worden aangevraagd waardoor er een internationaal programma kan worden gerealiseerd. Met de subsidie kan er in Hulst een overkapping over de Keldermanspoort komen die het mogelijk maakt een cultureel-toeristisch programma op te zetten wat het gehele jaar door plaats kan vinden. De realisering van dit programma kan gecoördineerd voor Stichting Keldermanspoort in samenwerking met Stichting Bezoekersmanagement Hulst en Stichting Hulst Cultureel.
De belangrijkste aanbevelingen die hieruit voortkomen zijn:
Stichting Keldermanspoort, behalve de poort, ook het programma eromheen te laten beheren. Deze kan dan gaan samenwerken met Stichting Bezoekersmanagement Hulst, Stichting Hulst Cultureel en internationale organisaties.
Contact onderhouden met Damme Toerisme en contact te zoeken met toeristenbureaus in Dendermonde, Boulogne-sur-Mer en Rye, om zo in aanmerking te komen voor internationale subsidies.
De Brim subsidie aanvragen voor de financiering van onderhoudskosten van de Keldermanspoort. Entree geld vragen voor evenementen om de organisatorische kosten te dekken.
4
Voorwoord
Voor u ligt mijn afstudeerscriptie “De Keldermanspoort in Hulst, van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie”. Deze scriptie is geschreven in het kader van mijn afstuderen in de periode van 2 februari 2010 tot en met 9 juni 2010. Met dit project hoop ik mijn opleiding International Business and Languages – Toerisme aan de Hogeschool Zeeland af te ronden.
Voor de Stichting Keldermanspoort ben ik bezig geweest om te kijken naar een mogelijke realisatie van een programma rondom de Keldermanspoort in Hulst. Dit was een interessant project waarbij ik vooral veel heb geleerd over Hulst en de historie hiervan, maar ook hoe complex subsidies in elkaar zitten.
Ik wil graag van de gelegenheid gebruik maken om alle mensen te bedanken die hun medewerking hebben verleend aan deze scriptie. Bijzondere dank gaat uit naar mijn begeleider vanuit de organisatie dhr. E. Peerbolte en mijn begeleider vanuit de Hogeschool Zeeland dhr. F. Rothuis. Wendy van Oevelen
5
Inhoudsopgave
Samenvatting ... 3 Voorwoord ... 4 Inhoudsopgave ... 5 1.0 Inleiding ... 7 1.1 Aanleiding ... 7 1.2 Doel en probleemstelling ... 7 1.3 Opbouw scriptie ... 82.0 Het middeleeuws verleden van Hulst ... 9
2.1 De oude haven ... 9
2.2 De Keldermanspoort ... 10
3.0 Het toekomstig gebruik van de Nieuwe Bierkaai en de Keldermanspoort ... 13
3.1 De Nieuwe Bierkaai ... 13
3.2 De Keldermanspoort ... 15
4.0 Vergelijkbare steden of projecten in het buitenland ... 18
4.1 België ... 18 4.1.1 Damme ... 18 4.1.2 Dendermonde ... 19 4.2 Frankrijk ... 19 4.2.1 Bergues ... 19 4.2.2 Boulogne-sur-Mer ... 20 4.3 Engeland... 21 4.3.1 Rochester ... 21 4.3.2 Rye ... 21
5.0 Gebruikers van het cultureel-toeristisch programma ... 22
5.1 Partijen ... 22
5.1.1 Stichting bezoekersmanagement Hulst ... 22
5.1.2 Stichting Hulst Cultureel ... 22
5.1.2 Overige partijen ... 22
5.2 Evenementen ... 23
6.0 Juridische entiteit van de uitvoerende partij ... 24
6.1 Juridische entiteiten ... 24
6.1.1 Vereniging ... 26
6.1.2 Stichting ... 27
6.2 Mogelijke entiteit voor het beheer van het toekomstig programma ... 28
7.0 Subsidie mogelijkheden ... 29
7.1 Interreg ... 29
7.1.1 Interreg IVA Grensregio Vlaanderen Nederland ... 30
7.1.2 Interreg IVA 2 Zeeën ... 30
7.2 Pieken in de Delta ... 32
6 7.4 ILG ... 34 7.4.1 POP ... 34 7.4.2 Leader-aanpak ... 34 7.5 Brim ... 35 7.6 Overige subsidiemogelijkheden ... 35 7.6.1 Fondsen ... 36 7.6.2 Gemeentelijke subsidies ... 36
7.7 Onderdeel van het project waar de subsidies op van toepassing zijn ... 37
7.7.1 Interreg IVA Grensregio Vlaanderen Nederland ... 37
7.7.2 Interreg IVA 2 Zeeën ... 37
7.7.3 Pieken in de Delta ... 38 7.7.4 OP-Zuid ... 38 7.7.5 ILG ... 38 7.7.6 Brim... 38 7.7.7 Overige subsidiemogelijkheden ... 39 8.0 Kostenfactoren ... 40 8.1 Totstandbrenging ... 40 8.2 Instandhouding ... 40 9.0 Conclusies ... 41
9.1 Waaruit bestaat het middeleeuws verleden van Hulst? ... 41
9.2 Wat wordt het toekomstig gebruik van de Nieuwe Bierkaai en de Keldermanspoort? ... 41
9.3 Wat zijn de vergelijkbare steden en projecten in het buitenland? ... 41
9.4 Wie worden de gebruikers van het cultureel toeristisch programma? ... 42
9.5 Wat voor juridische entiteit krijgen de uitvoerende partijen? ... 42
9.6 Wat zijn de subsidie mogelijkheden om het project te financieren? ... 43
9.7 Wat zijn de kostenfactoren? ... 44
10.0 Aanbevelingen ... 45
Bronnenlijst ... 47
Bijlage I Buitenlandse vestingsteden ... 48
A België ... 48
B Frankrijk ... 48
C Engeland... 49
Bijlage II Handelingen om subsidie aan te vragen ... 51
A Interreg IVA Grensregio Vlaanderen Nederland ... 51
B Interreg IVA 2 Zeeën ... 53
C Pieken in de Delta ... 55
D OP Zuid ... 56
E ILG ... 56
F Brim ... 56
7
1
Inleiding
In dit inleidende hoofdstuk zal ingegaan worden op de aanleiding, het doel en het belang van deze scriptie. Daarbij zullen de hoofdvraag en de deelonderzoeksvragen aangegeven en kort toegelicht worden. Vervolgens zal de opbouw van deze scriptie gegeven worden.
1.1
Aanleiding
In Hulst bestaat een informele werkgroep, waarin geledingen als gemeente, woonstichting, Rabobank e.d. op persoonlijke titel bijeenkomen. Zij hebben als doel om een stichting op te richten die Hulst beter op de kaart zal zetten als een culturele en toeristische stad om zo de omzet van het toerisme in de stad te verhogen. Dan gaat het vooral om de Keldermanspoort wat hiermee gedaan kan worden.
De Keldermanspoort is een bouwwerk met een tweedelig doel: strategisch als verdedigingswerk en economisch voor het verkeer te land en water.
Meer naar het centrum wordt een gedeelte van het winkelgebied gesloopt en omgevormd tot een modern winkelhart maar dan wel met architectuur die aansluit bij het middeleeuwse verleden. Dit project, genaamd de Nieuwe Bierkaai, bestaat uit de heraanleg van de voormalige binnenhaven. Op de kop hiervan ligt de Keldermanspoort dus voor het eerst sinds tijden vormt de poort dan weer een geheel met de binnenstad.
1.2
Doel en probleemstelling
Het idee is om rondom de Keldermanspoort een cultureel programma op te zetten dat het gehele jaar door mensen aantrekt. Om weersinvloeden zoveel mogelijk uit te sluiten moet er over de poort een overkapping worden aangelegd, die niet storend zal zijn voor het monument. Dit project zal veel geld kosten, er zal dan ook subsidie nodig zijn.
Om een cultureel programma te realiseren zal contact moeten worden gezocht met lokale culturele bewegingen. Ook is het idee om de historische en culturele achtergrond van Hulst te gaan delen met enkele steden uit België. Dit kan ervoor zorgen dat er een samenwerkingsverband ontstaat dat een internationale uitstraling krijgt en wat kansen biedt voor het toerisme in zowel Hulst als andere (Vlaamse) steden in de omgeving. De hoofdvraag van dit onderzoek is daarom:
“Hoe kan het verleden van de oude haven en de Keldermanspoort in Hulst
gebruikt worden om een cultureel-toeristisch programma op te zetten met als doel het inkomend toerisme in de binnenstad te bevorderen?”
De deelvragen luiden als volgt:
1. Waaruit bestaat het middeleeuws verleden van Hulst?
2. Wat wordt het toekomstig gebruik van de Nieuwe Bierkaai en de Keldermanspoort? 3. Wat zijn de vergelijkbare steden en projecten in het buitenland?
4. Wie worden de gebruikers van het cultureel-toeristisch programma? 5. Wat voor juridische entiteit krijgt de uitvoerende partij?
6. Wat zijn de subsidiemogelijkheden om het project te financieren? 7. Wat zijn de kostenfactoren?
8
1.3
Opbouw scriptie
Deze scriptie begint met een inleidend hoofdstuk waarin de aanleiding en de probleemstelling van dit onderzoek uiteengezet worden.
De hoofdstukken twee en drie zijn hoofdstukken met achtergrond informatie om een beeld te krijgen van de Keldermanspoort. In hoofdstuk twee wordt namelijk een beschrijving gegeven van de oude haven van Hulst en de Keldermanspoort in de Middeleeuwen. Vervolgens zal in hoofdstuk 3 weergegeven worden hoe de Nieuwe Bierkaai en de Keldermanspoort er in de toekomst uit gaan zien. Hier zal ook blijken dat het terugbrengen van de haven in de stad zal zorgen voor een ander stadsbeeld.
Hoofdstuk vier hoofdstuk geeft een overzicht van steden of projecten in het buitenland waarmee samenwerkingsverbanden kunnen worden opgezet. Er worden hier per land (België, Frankrijk en Engeland) twee steden kort beschreven en toegelicht wat de mogelijkheden zijn om samen te gaan werken in de toekomst.
Hoofdstuk vijf geeft een overzicht van de gebruikers van het culturele programma. Hieronder wordt verstaan lokale partijen uit Hulst die een rol spelen bij de organisatie van activiteiten in Hulst. Daarnaast wordt er een overzicht gegeven van de evenementen die al in Hulst plaatsvinden om zo een beeld te krijgen wat de mogelijkheden zijn. Vervolgens geeft hoofdstuk 6 een weegave van de mogelijke entiteiten voor het toekomstig cultureel-toeristisch programma en zal er verklaard worden welke van deze entiteiten van toepassing is op de uitvoerende partij.
Om het toekomstig programma te financieren zijn subsidies nodig, daarom wordt er in hoofdstuk 7 een overzicht gegeven van de mogelijkheden om subsidie aan te vragen. Daaropvolgend geeft hoofdstuk ach in beschrijvende vorm de kostenfactoren weer die komen kijken bij de totstandkoming en de instandhouding van het cultureel-toeristisch programma.
In de afsluitende hoofdstukken, hoofdstuk negen en tien, worden de algemene conclusies getrokken en worden op basis hiervan aanbevelingen gedaan.
9
2
Het middeleeuws verleden van Hulst
Dit hoofdstuk geeft een beschrijving van de oude haven van Hulst en de Keldermanspoort in de Middeleeuwen. Hulst is een stad met een groot middeleeuws verleden en heeft tijdens de tachtigjarige oorlog ook onder schot gelegen.
2.1
De oude haven
In de Middeleeuwen was het Zeeuws Vlaamse landschap anders ingericht dan tegenwoordig. Zo drong het water van de Honte, nu bekend als Westerschelde, bij Kampen het land in en vervolgde het via de Hulster haven, ook wel Saxhaven genoemd, waar het vervolgens de stad Hulst in kwam. Deze Saxhaven was oorspronkelijk een open verbinding tussen Hulst en de Honte die onderhevig was aan eb en vloed. Door het in de 14e eeuw gebouwde “rabat” of scheepvaartsluis werd het vaarwater beter bruikbaar.
Figuur 2.1. Zeeland in de Middeleeuwen1
In de binnenstad liep de haven vanaf het bolwerk, en na 1500 vanaf de nieuwe poort, tot aan de Vischmarkt. Bij de Vischmarkt lag de Visbrug en ter hoogte van de hedendaagse Minderbroederstraat en de Dubbele Poort lag de Oude Brug. De afstand vanaf de poort tot aan de eerste brug (de Oude Brug) was ca. 65 meter en vanaf de eerste brug tot aan de vismarkt was 155 meter. Als men oude kaarten van Hulst vergelijkt met de hedendaagse kaarten, dan ziet men dat het straatbeeld van Hulst weinig is veranderd. Waar nu stenenstaten liggen, lagen in de Middeleeuwen zandstraten.
Figuur 2.2. Kaart Jacob van Deventer omtrent 15602
1
De Grote Bosatlas, Editie tweeënvijftig
2 Pagina 6 Stedenbouwkundig ontwerp De Nieuwe Bierkaai 25 januari 2005, Op ten noord Blijdenstein architecten en ingenieurs
10 De ligging van Hulst aan bruikbaar vaarwater was voor de economie in de middeleeuwen van groot belang. Zoals in alle steden in Vlaanderen moest men ook in Hulst voor alle goederen die zowel te land als te water ingevoerd en uitgevoerd werden, tol betalen. Dit havengeld, de zoutbereiding en de accijnzen op bier en wijn waren de grootste inkomsten van de stadsfinanciën van Hulst.
Het havenkanaal tussen Kampen en Hulst was onderhevig aan eb en vloed en kreeg hierdoor steeds de neiging in steeds kortere perioden dicht te slibben. In 1514 was het hoognodig een deel van het havenkanaal uit te baggeren. In 1527 moest het havenkanaal weer uitgediept worden, wat grote kosten met zich mee bracht, en 20 jaar later was het weer raak. In 1555 is de scheepvaartsluis geheel vernieuwd. Rond 1577 was het havenkanaal door dichtslibbing en slecht onderhoud een moeilijk en gevaarlijk vaarwater geworden, wat de scheepvaart belemmerde. Het stadsbestuur van Hulst was ervan overtuigd dat er iets moest gebeuren met de haven en er werd onderzoek gedaan of het beter was het havenkanaal uit te diepen of een geheel nieuw havenkanaal aan te leggen. Het werk aan het havenkanaal werd uitgesteld wegens de “troebele tijt”3 en zoals het gezegde “van uitstel komt afstel” was dit in Hulst ook het geval. De haven werd niet onderhouden of vernieuwd en slibde langzamerhand dicht.
2.2
De Keldermanspoort
In de 15e eeuw werd de haveningang van Hulst alleen beschermd door een aarden bolwerk zonder verder bijzondere bescherming. Daarom werd Hulst regelmatig veroverd, door bijvoorbeeld de Gentenaren. Rond 1500 werd door de Magistraat besloten de haveningang beter verdedigbaar te maken door er een machtige poort te bouwen, een bouwwerk met een tweedelig doel: strategisch als verdedigingswerk en economisch voor het verkeer te land en water.
In 1506 is men begonnen aan de bouw van de poort. Dit kan afgeleid worden uit de stadsrekening van 1507/08.4 Men weet niet te zeggen wie de bouwmeester is maar Dominicus de Waeghemaeker was de opzichter. Deze poort is tegenwoordig bekend als de Keldermanspoort. Een naam die enigszins onterecht aan het bouwwerk is gegeven na de opgravingen in 1957. Men was van mening dat Laurens Keldermans de opzichter was, wat niet het geval was. Laurens Keldermans heeft in 1526/27 wel aan de poort gewerkt: mogelijk verbouwingswerkzaamheden of voltooiing. In de oude stadsrekeningen werd de poort eerst aangeduid als “Nieuwpoorte”, na 1526 als “Bollewerckpoorte” vanwege het feit dat het op een bolwerk was gebouwd. Pas rond het jaar 1580 kwam voor het eerst de naam “Dobbelpoorte” voor. Dit omdat de poort eigenlijk in twee poorten verdeeld is: een landpoort en een waterpoort.
Jacob van Lansberge geeft in zijn boek uit 1687 een beschrijving van de poort: “Dese poorte was een uytnemend swaer en konstrijck gebouw, doorgaens van witten en blauwe arduyn, dat de oogen van veel nieuwsgierige Bouw Meesters heeft toegewenckt en herwaerts gebracht”. 5
Tijdens het beleg van Hulst in 1596, in de Tachtigjarige oorlog, heeft de poort meer dan een week lang onder schot gelegen waarna de poort niet meer bruikbaar was als stadspoort. In het begin van de 17e eeuw kon met niet meer met schip door de poort, wel tot voor de poort waar een losplaats voor schepen werd gemaakt. De poort is in 1618, tegelijkertijd met het verhogen van de stadwallen, onder aarde bedekt.
3
De geschiedenis van Hulst door P.J. Brand 4
Jaarboek Oudheidkundige Kring de Vier Ambachten 1958/’59, artikel: De ontgraving van de “Bollewerck –of Dobbele poorte” te Hulst door P.J. Brand
5
11 Ongeveer bijna 350 jaar later tijdens een lezing van de Oudheidskundige Kring “De Vier Ambachten” in 1955 werd het idee naar voren gebracht om een poging te wagen het geheim van de oude stadspoort te onthullen. Na een succesvolle proefopgraving in 1956 werd een jaar later begonnen met de opgravingwerkzaamheden. Omdat er van de poort geen duidelijk afbeelding was kon men voor de opgraving moeilijk vaststellen hoe de poort eruit zou hebben gezien, dus was het ook een verassing wat er na de eerste opgraving allemaal onder het zand tevoorschijn kwam.
Het bouwwerk bestaat uit een 30 meter lange tunnel met daarboven een driezijdig fronton, met drie plaatsen voor geschutsopstelling, en twee wachttorens. In de ruimte tussen de wachttorens en het fronton zaten houten stadspoorten en konden valbruggen over de vestinggracht worden neergelaten. De poort is voor een groot deel gebouwd met baksteen en bekleed met natuursteen genaamd witte arduin. Tijdens de opgravingwerkzaamheden werden rond de torens heel veel platte rode dakpannen gevonden, zogenaamde rode tichelen. Deze vormden waarschijnlijk de dakbedekking van de twee wachttorens. Ook waren er trappen in geplaatst waarvan de gaten hedendaags nog steeds zichtbaar zijn. Op grond van oude tekeningen van Hulst en bevindingen tijdens de opgravingen is men tot de conclusie gekomen dat de twee torens van de poort ronde spitse daken hadden.6
Door de 30 meter lange tunnel konden schepen de haven van Hulst binnenvaren. Nog steeds zijn er ijzeren ringen aan de muren te zien waar de schepen konden aanmeren. De twee valbruggen waren voor het verkeer te land: een in het noorden voor de landlieden van Ulsterambacht en een in het westen voor de landlieden uit Axelambacht.
Er zijn helaas geen duidelijke afbeeldingen van de poort uit de 16e eeuw. Wel zijn er kaarten en afbeeldingen van Hulst waar de poort op te zien is. Hier moet kritisch naar gekeken worden in verband met de vrijheid van de tekenaars om de werkelijkheid te weergeven. In een uitgave van het Zeeuws Tijdschrift van 1992 staat een artikel over de Bollewerckpoort. Door middel van macro fotografie oude kaarten van Hulst zijn uitvergroot om zo de poort duidelijk te weergeven. Zoals “De Dobbelpoort door Busschere, tijdens het beleg van 1596” en “De Dopelport door Alexander Mair, tijdens het beleg van 1596”. De weergave van Alexander Mair lijkt het meest waarschijnlijk omdat de rode dakpannen die zijn gevonden bouwtechnisch niet op de ronde torenbekroningen hebben gezeten die Bussche weergeeft. 7Behalve deze weergaven staat er in De Geschiedenis van Hulst geschreven door P.J. Brand een reconstructie-idee van de Bollewerckpoort.
Figuur 2.3. De Dopelport door Alexander Mair, Figuur 2.4. De Dobbelpoort door Busschere,
6 Zeeuws Tijdschrift 1992 jrg. 42, artikel: De Bollewerckpoort in Hulst door Paul Stockman 7
12 tijdens het beleg van 15968 tijdens het beleg van 15969
Na de opgravingen in 1957 is er besloten de poort niet te herbouwen na oorspronkelijk plan omdat er dus niet genoeg informatie over de poort beschikbaar is hoe deze er daadwerkelijk uit heeft gezien. Wel is de poort in 1997, ongeveer 40 jaar na de opgraving, gerenoveerd tot de ruïne die men hedendaags kan bezoeken.
Figuur 2.4. Reconstructie-idee van de “Bollewerckpoort”. Ir de Lussanet de la Sablonière10
8
Zeeuws Tijdschrift 1992 jrg. 42, artikel: De Bollewerckpoort in Hulst door Paul Stockman 9 Zeeuws Tijdschrift 1992 jrg. 42, artikel: De Bollewerckpoort in Hulst door Paul Stockman 10
13
3
Het toekomstig gebruik van de Nieuwe Bierkaai en de Keldermanspoort
Dit hoofdstuk geeft een weergave van hoe de Nieuwe Bierkaai en de Keldermanspoort er in de toekomst uit gaan zien. Hier zal ook blijken dat het terugbrengen van de haven in de stad zal zorgen voor een ander stadsbeeld.3.1
De Nieuwe Bierkaai
De gemeente Hulst heeft eind 2003 het initiatief genomen voor een nieuw stedenbouwkundig plan voor het noordwestelijk deel van de binnenstad, met als naam “De Nieuwe Bierkaai”. Onderdeel van dit plan is het opnieuw introduceren van water in de binnenstad op de plaats waar vroeger de binnenhaven heeft gelegen. Hierdoor wordt de aantrekkelijkheid van dit deel van het centrum vergroot en kan de Keldermanspoort een nieuwe betekenis voor de stad krijgen omdat deze weer wordt betrokken bij het stadsbeeld van Hulst.
De oude binnenhaven liep vanaf de Keldermanspoort, toen der tijd Bollewerckpoort, tot aan de Vismarkten en tussen de Bierkaaistraat en de Overdamstraat. Zo zal het nieuwe water in de stad ook gaan lopen.
Het project de Nieuwe Bierkaai is vooral gericht op nieuwe woningbouw. Oude panden worden gesloopt en nieuwbouw komt hiervoor in de plaats, maar wel qua architectuur gericht op het historisch verleden van Hulst.
Het doel van de vernieuwing van de binnenstad is behalve het creëren van meer woonruimte in het centrum, ook het vergroten van de toeristenomzet.
Figuur 3.1. Huidige situatie Hulst11 Figuur 3.2. De “nieuwe haven” en de Keldermanspoort 12
11
Google Maps http://maps.google.nl/maps?hl=nl&tab=wl , 28 April 2010
12 Pagina 30 Stedenbouwkundig ontwerp De Nieuwe Bierkaai 25 januari 2005, op ten noord blijdenstein architecten en ingenieurs
14 Figuur 3.3. De Nieuwe Bierkaai
Figuur 3.4. Standpunt vanaf het terras
Figuur 3.5. Standpunt vanaf het terras13
13
15
3.2
De Keldermanspoort
Behalve de nieuwbouw en het terug brengen van de oude haven speelt de Keldermanspoort ook een rol in het project van de Nieuwe Bierkaai.
Het historisch verleden van Hulst biedt vele kansen op toeristisch en cultureel vlak. Vele mensen die de poort bezoeken zullen beamen dat het een uitstekende locatie is voor voorstellingen of andere culturele of toeristische activiteiten.
De Keldermanspoort is in 1997 gerenoveerd tot de poort die men nu kan bezoeken. De afgelopen jaren is er weinig gedaan met de poort en deze ligt ook enigszins afgelegen van het winkelgebied van Hulst. Door het opzetten van De Nieuwe Bierkaai zal de Keldermanspoort weer een geheel worden met de binnenstad.
Figuur 3.6. Keldermanspoort januari 2010 14
Figuur 3.7. De Keldermanspoort vanuit de lucht Figuur 3.8 Standpunt vanaf de kade15
De Keldermanspoort gaat het einde van de Nieuwe Bierkaai vormen en om deze plek te markeren wordt de poort aangelicht met colorleds, deze zorgen ervoor dat het bouwwerk in elke gewenste kleur en sfeer kan worden aangelicht.
In de directe nabijheid van de Keldermanspoort is een facilitair gebouwtje van vier bij vier meter gedacht. Dit gebouwtje kan dienst doen als bergruimte voor diverse attributen nodig bij
14 Foto Wendy van Oevelen, 25 januari 2010 15
16 verschillende activiteiten, dingen zoals een scherm, een podium en een generator. De gevel van het facilitaire gebouwtje kan voorzien worden van teksten en kaarten die iets vertellen over de geschiedenis van de Keldermanspoort en haar directe omgeving.
Figuur 3.9. De Keldermanspoort met overkapping en colorleds 16
Het idee is om rondom de Keldermanspoort een programma op te zetten wat het hele jaar door kan plaatsvinden. In verband met weersinvloeden is de mogelijkheid van een overkapping globaal onderzocht. Een overkapping maakt het mogelijk de poort vaker als evenementenlocatie te gebruiken. Om een overkapping te realiseren moet wel in gedachten worden gehouden dat het monument geen schade ondervindt. Er kan gedacht worden aan een demontabele tentconstructie of een (glazen) dak.
Figuur 3.10. Schets van openlucht theater op Keldermanspoort 17
16
Initiatiebrief door initiatiegroep gemaakt op 2-11-2009
17 Pagina 16 Stedenbouwkundig ontwerp De Nieuwe Bierkaai 25 januari 2005, op ten noord blijdenstein architecten en ingenieurs
17 Het dak van ongeveer 300m² rust op gepaste afstand op de Keldermanspoort en is opgebouwd uit een driedimensionaal ruimtevakwerk, aan de onderzijde voorzien van veiligheidsglas. De positie en vorm van deze overkapping verdient nader onderzoek en uitwerking op aspecten als constructie, akoestiek (in verband met muziekvoorstellingen), bevestiging (in verband met eisen Rijksdienst voor Monumenten) en reflectie van de colorleds.18
Figuur 3.11. De Keldermanspoort met orkest
Figuur 3.12. De Keldermanspoort als filmtheater 19
Het programma wat rondom de Keldermanspoort zal plaats vinden zal beheerd worden door een vereniging of stichting van vertegenwoordigers van lokale culturele verenigingen en buitenlandse culturele verenigingen. Zo zal programma een internationaal karakter krijgen.
18 Initiatiebrief door initiatiegroep gemaakt op 2-11-2009 19
18
4
Vergelijkbare steden of projecten in het buitenland
Dit hoofdstuk geeft een overzicht van steden of projecten in het buitenland waarmee samenwerkingsverbanden kunnen worden opgezet. In verband met subsidie mogelijkheden (die besproken worden in hoofdstuk zeven) is de zone waarin de steden zich bevinden van alleen Vlaanderen uitgebreid naar het Zuiden van Engeland en het Noorden van Frankrijk. Bijlage I geeft een overzicht van de gebieden waar het om draait. Hierin wordt ook per land een overzicht gegeven van de versterkte steden die in deze gebieden liggen.
Vervolgens zullen per land enkele steden worden beschreven die interessant zijn voor het opzetten van samenwerkingsverbanden. Dit zijn steden waar nog overblijfselen van de geschiedenis te zien zijn en waar op cultureel gebied activiteiten worden georganiseerd. Tevens wordt er verklaard waarom juist deze steden nader worden toegelicht.
Afgezien van deze steden heeft Hulst een stedenband met Michelstadt in Duistland. Dit is een stad waar nog veel historie te zien is. Zoals de stadsmuur uit de 15e eeuw maar ook vele oude gebouwen. Behalve historie heeft Michelstadt cultuur, zo worden er theaterstukken georganiseerd maar ook concerten e.d. Omdat Hulst al een stedenband met deze stad heeft ligt hier een grote kans om ook op cultureel vlak te gaan samenwerken en Michelstadt te betrekken bij de plannen rondom de Keldermanspoort en de Nieuwe Bierkaai.
4.1
België
In bijlage I staan de vestingsteden van België beschreven die gelegen zijn in de gebieden die van toepassing zijn op het Interreg IVA programma 2 Zeeën. De steden die in dit hoofdstuk nader worden toegelicht zijn Damme en Dendermonde. De reden dat deze steden gekozen zijn is vanwege de middeleeuwse figuren waar de steden om bekend staan. Net als Hulst bekend staat om Reynaert de Vos, staat Damme bekend om Tijl Uilenspiegel en Dender-monde om de Vier Heemskinderen.
4.1.1 Damme
Damme lag in de middeleeuwen, net als Hulst, aan zee. Het is een klein stadje met vandaag de dag ongeveer net zoveel inwoners als Hulst (de buitenwijken van Hulst niet meegerekend). In het historisch centrum van Damme zijn nog vele aspecten van de middeleeuwen terug te vinden, zoals het Sint-Janshospitaal en de Onze-Lieve-Vrouwekerk. Het Sint-Janshospitaal in het historisch centrum komt binnen een aantal jaren leeg te staan en men is volop bezig met het bedenken van nieuwe bestemmingsmogelijkheden. Damme is ook bekend vanwege zijn boekenmarkt.
Ondertussen is er contact gelegd met Damme en er is interesse in het opzetten van een samenwerkingsverband in de toekomst. Dit is nog niet vastgelegd maar er wordt dan gedacht aan kleine projecten (zoals het uitwisselen van culturele artiesten) of grote projecten (zoals het opzetten van een gezamenlijke Europese subsidieaanvraag voor de bestemming van het Sint-Janshospitaal en de bestemming van de Keldermanspoort).
19
Figuur 4.1. Sint-Janshospitaal te Damme Figuur 4.2. Grote Markt Dendermonde vanuit de lucht gezien20
4.1.2 Dendermonde
Dendermonde valt net buiten het gebied wat van toepassing is op het Interreg IVA programma 2 zeeën, maar vanwege de Vier Heemskinderen en het middeleeuws karakter van de stad is het wel een interessante stad voor het opzetten van samenwerkingsverbanden in de toekomst. De stad telt vele bezienswaardigheden en monumenten en heeft net als Hulst middeleeuwse vestingen met een bastionsysteem.
Dendermonde schreef in 2007 haar cultuurbeleidsplan voor de periode 2008-2013. Dit plan geeft weer hoe de stad de komende jaren wil evolueren op vlak van cultuur. De accenten hiervan liggen op:
- Breed en kwalitatief aanbod
- Lokale en regionale samenwerking, overleg en afstemming - Erfgoed
- Lokale betrokkenheid - Educatie
- Creatie21
De stad telt vele bezienswaardigheden en monumenten en heeft net als Hulst middeleeuwse vestingen met een bastionsysteem. De Grote Markt met zowel monumenten als herenhuizen biedt een mooie locatie voor het organiseren van evenementen.
4.2
Frankrijk
In de regio Nord Pas-de-Calais in het noorden van Frankrijk liggen nog enkele steden waarvan de naam afgeleid is uit het Nederlands. Voorbeelden hiervan zijn Bergues (Bergen of Sint-Winoksbergen) en Gravelines (Grevelingen). De Franse steden die nader toegelicht zullen worden zijn Bergues en Boulogne-sur-Mer. Deze steden zijn beide lid van “Association pour la Mise en Valeur des Espaced Fortifiés”, dat vergelijkbaar is met de Nederlandse Stichting voor Vestingsteden.
4.2.1 Bergues
Bergues is qua grootte vergelijkbaar met Hulst. Het is een middeleeuwse stad gelegen aan de Groenberg-heuvel. De stad wordt ook wel “L’autre Bruges des Flandres” genoemd (het andere
20 http://www.belgiumview.com/foto/smvote/0004310aa.jpg , 31 mei 2010 21
20 Brugge van Vlaanderen). Een van de monumenten van Bergues is het Belfort. In Bergues is net als in Hulst de vestingwal nog intact, zelfs met stukken stadsmuur.
Op cultureel gebied wordt er in Bergues verscheidende dingen georganiseerd. Een voorbeeld is Carnaval, wat in Hulst ook een groot feest is. En ander voorbeeld zijn de vestingdagen, die in Nederland ook worden georganiseerd. Zo zijn er nog andere concerten, theater optredens en festivals. In de zomermaanden worden op de Grote Markt (La Grand Place) van Bergues openlucht concerten georganiseerd.
Wat betreft samenwerkingsverbanden in Bergues kan er gekeken worden naar het uitwisselen van artiesten maar bijvoorbeeld ook ideeën. Zo worden er in Bergues openluchtconcerten georganiseerd en dit wilt met in Hulst ook gaan organiseren. Dan kunnen er ervaringen uitgewisseld worden hoe men in Bergues met de weersinvloeden omgaan.
Figuur 4.3 Concert op Figuur 4.4. Kasteel Boulogne-sur-Mer22 La Grand Place in Bergues23
4.2.2 Boulogne-sur-Mer
Boulogne-sur-Mer is qua stad niet te vergelijken met Hulst. Het is een grote havenstad ten zuiden van Calais. De reden dat deze stad hier toch nader toegelicht wordt is vanwege een projectidee. Via Interreg IV A 2 Zeeën is er vanuit Boulogne-sur-Mer een projectidee gekomen waarvoor de stad partners zoekt. Het doel van dit project is het verbeteren van de kwaliteit en aantrekkelijkheid van steden. Hetgeen waar Hulst ook mee bezig is met het project De Nieuwe Bierkaai.
Specifieke objecten in het project, genaamd Qualité et attractivité des villes (kwaliteit en aantrekkelijkheid van steden), zijn o.a. het verbeteren van de manier waarop de toeristen welkom worden geheten in de stad, dus de uitstraling van de stad, maar ook beter toegang tot toeristische informatie en het organiseren van evenementen in de stad. De organisaties die hierin bestrokken zijn, zijn de stad Boulogne-sur-Mer en het toeristenbureau.24
Het soort partner dat Boulogne-sur-Mer zoekt zijn Belgische en Engelse steden met dezelfde objectieven. Aangezien Hulst aan de grens van België ligt en ook binnen het Interreg gebied ligt is hier een potentiële kans op samenwerking. Een aandachtspunt is wel dat Hulst niet weggecijferd moet worden door deze grote stad.
22 http://www.espaces-fortifies.com/-Boulogne-sur-Mer-.html , 15 mei 2010 23 http://www.bergues-tourisme.fr/concerts_estivaux.htm , 31 mei 2010 24 http://www.interreg4a-2mers.eu/cooperationfair/project-detail.php?pid=73 , 15 mei 2010
21
4.3
Engeland
Engeland heeft een rijke historie en deze wordt ook levend gehouden. Zo doet men er veel aan de kastelen in Engeland toegankelijk te houden voor toeristen. Door het hele land zijn er kastelen en historische steden te vinden25. Er zijn vele grote steden in Engeland waar nog veel historie te zien is, zoals Canterbury and Colchester. In plaats van het toelichten van deze grote stede, waar veel historie en cultuur te vinden is, is ervoor gekozen twee kleinere steden nader toe te lichten die qua grootte beter overeen komen met Hulst.
4.3.1 Rochester
Rochester stamt uit de Romeinse tijd en tot op vandaag de dag straalt het nog veel historie uit. Voor de toerist zijn de twee belangrijkste bezienswaardigheden van Rochester het kasteel en de kathedraal.
Rochester is behalve vanwege het kasteel ook bekend om Charles Dickens. Enkele boeken van deze schrijver spelen in Rochester af. In de stad is een museum gevestigd over Charles Dickens. Op cultureel gebied worden in Rochester verschillende festivals georganiseerd, zoals Summer Dickens Festival, Dickens Christmas Festival en het Rochester Sweeps Festival.
Samenwerkingsverbanden met Rochester kunnen gezocht worden bij het koppelen van het kasteel en de Keldermanspoort en zo eventueel evenementen te organiseren.
Figuur 4.5. Rochester Figuur 4.6. Ypres Tower in Rye26
4.3.2 Rye
Rye werd als vestingstadje op een heuvel gebouwd als verdediging tegen de Fransen. Het lag aan zee en was als havenstad lid van de Cinque Ports, een samenwerkingsverband van de Zuid-Engelse havens. Intussen zijn de haven en de baai verzand en ligt het stadje ongeveer drie kilometer van de zee vandaan. Dit is vergelijkbaar met Hulst.
Vandaag de dag zijn in Rye nog vele historische bouwwerken te zien. Voorbeelden zijn de Town Hall (gemeentehuis), de stadspoorten, de stadsmuren, Rye Caslte en de Ypres Tower. Deze poort uit de 13e eeuw is eeuwen gebruikt als gevangenis maar tegenwoordig is het een museum.
Door eventueel stadspoorten van Rye te koppelen aan de Keldermanspoort kunnen er samenwerkingverbanden worden opgezet.
25
http://www.ecastles.co.uk/index.html , 11 mei 2010 26 http://www.ecastles.co.uk/rye.html , 31 mei 2010
22
5
Gebruikers van het cultureel-toeristisch programma
Dit hoofdstuk geeft een overzicht van de gebruikers van het culturele programma. Hieronder wordt verstaan lokale partijen uit Hulst die een rol spelen bij de organisatie van activiteiten in Hulst. Daarnaast wordt er een overzicht gegeven van de evenementen die al in Hulst plaatsvinden om zo een beeld te krijgen wat de mogelijkheden zijn.
5.1
Partijen
Om in Hulst een cultureel-toeristisch programma op te zetten zijn er vele partijen die hier al ervaring mee hebben en waarmee samengewerkt kan gaan worden om tot een interessant programma te komen.
5.1.1 Stichting bezoekersmanagement Hulst
Stichting bezoekersmanagement Hulst is het coördinatiepunt bij het vergroten van de aantrekkings-kracht van Hulst op toeristisch en promotioneel gebied, samen met alle belanghebbende partijen. Deze stichting is opgericht door de Gemeente Hulst, de Ondernemingvereniging Hulst Reynaertstad en het VVV. Het bestuur bestaat dan ook uit een ondernemer uit de binnenstad, de directeur van de VVV, een vertegenwoordiger van de wijkraad en een onafhankelijke voorzitter.
5.1.2 Stichting Hulst Cultureel
Stichting Hulst Cultureel is een stichting die de culturele activiteiten in de Gemeente Hulst stimuleert. Deze stichting organiseert verschillende soorten culturele activiteiten, zoals theatervoorstellingen, muziekconcerten en filmvertoningen. Deze voorstellingen vinden plaats op verschillende locaties in de gehele Gemeente Hulst. Stichting Hulst Cultureel kiest de locaties uit op een aantal voorwaarden. Zo moet het een aantrekkelijke locatie zijn, waar je mensen naartoe kunt trekken, maar ook over comfortabele zitplaatsen beschikken. Daarbij is de temperatuur ook van belang, men wilt niet met 30 graden buiten in de brandende zon zitten, maar ook niet in de regen. Ten slotte is het geluid ook een belangrijk aspect. Als een orkest in de openlucht speelt klinkt het anders dan dat het in een kerk speelt. Al deze aspecten zijn voor Stichting Hulst Cultureel belangrijk bij het kiezen van een geschikte locatie voor een evenement. Dus als men een activiteit wil organiseren bij de Keldermanspoort zal hier over nagedacht moeten worden
5.1.2 Overige partijen
Behalve Stichting bezoekersmanagement Hulst en Stichting Hulst Cultureel zijn er nog andere locale partijen die evenementen organiseren in Hulst. Een voorbeeld hiervan is Stichting Dobbele poort, een stichting die harmonie/muziek concerten organiseert en die ook al meerdere malen concerten heeft georganiseerd bij de Keldermanspoort. Een ander voorbeeld is Stichting Hulster vesting, een stichting die in het leven is geroepen om de Hulster vestingdagen te organiseren. Elk jaar worden de Nederlandse vestingdagen georganiseerd die elk jaar in een andere stad plaatsvinden. In 2008 vonden deze vestingdagen in Hulst plaats en sindsdien is Stichting Hulster Vesting opgericht om dit evenement elk jaar in Hulst te laten plaatsvinden, onder de naam Hulster Vestingdagen. Dit jaar vindt het plaats in het weekend van 29 en 30 augustus 2010.
23
5.2
Evenementen
In Hulst wordt het gehele jaar door verscheidende evenementen georganiseerd op verscheidende locaties. Hieronder volgt een indicatie van wat er in Hulst wordt georganiseerd in de maanden mei, juni en juli.
Mei:
25-05: Avondvierdaagse Hulst
27-05: Film: Millennium 3
29-05: Demonstratie Rakustoken
29-05: Open dag Hedwigepolder
30-05: Dweildag Hulst
Juni:
01-06 - 12-08 : voorverkoop Fietsroute 55
04-06 - 23-06 : Expo Fotoclub Hulst
05-06: Reynaert fietstocht
05-06: Vestrock
08-06: Haringparty de Korenbeurs
12-06: Vlasfietstocht o.l.v. gids
12-06: Fietspuzzeltocht
12-06: Benefiet Concert Stoppeldijk
13-06: Dobbelepoort Muziekfestijn
20-06: Muziek- en Folklorefestival Hulst
20-06: Verzamelmarkt
21-06: Carillonconcert
25-06 - 07-07 : Expo Marleen d'Hont
25-06: Stadstuinen Hulst
25-06: Kees van Eersel, Orgelconcert
26-06 - 27-06 : Midzomerfeesten Hengstdijk
27-06: Omloop Vestingstad Hulst
Juli: 10-07: Bijen-boeren-buiten en rommelmarkt 25-07: Zomermarkt Graauw en verder... 28-08 - 29-08 : Hulster Vestingdagen 18-09: La Violetta 16-10: La Manouche 13-11: Klezmermuziek
27-11: Concert Hulster Gemengd Koor
18-12: Cantorij der Basiliek
29-12: Ensemble Rossignol
Tabel 5.1. Kalender Hulst Vestingstad27
27
24
6
Juridische entiteit van de uitvoerende partij
Dit hoofdstuk geeft een overzicht van de mogelijke juridische entiteiten voor het beheer van het toekomstig cultureel-toeristisch programma. Ten eerste zal er weergegeven worden welke juridische entiteiten er bestaan. Vervolgens zullen de entiteiten Vereniging en Stichting nader worden toegelicht aangezien deze het meest waarschijnlijk zijn voor de uitvoerende partij. En ten slotte zal er verklaard worden welke van deze entiteiten van toepassing is op de uitvoerende partij.
6.1
Juridische entiteiten
Bij de oprichting van een organisatie moeten een aantal zaken formeel worden geregeld. Een belangrijke beslissing in dit proces is de keuze van de rechtsvorm, een juridische vorm waarin de organisatie wordt gedreven die ook wel juridische entiteit wordt genoemd. Een organisatie heeft de keuze uit de volgende ondernemingsvormen:
1. eenmanszaak 2. maatschap
3. vennootschap onder firma (VOF) 4. commanditaire vennootschap (CV) 5. naamloze vennootschap (NV) 6. besloten vennootschap (BV) 7. vereniging/coöperatie 8. stichting
Bij de eerste vier rechtsvormen behoort de organisatie toe aan een of meer natuurlijke personen die in principe met hun privé vermogen aansprakelijk zijn voor de schulden van de organisatie. De laatste vier rechtsvormen zijn rechtspersonen. Dit is een zelfstandig lichaam met eigen rechten en plichten een waarvan de eigenaren in principe niet met hun privé vormogen aansprakelijk zijn.
De keuze van de rechtsvorm heeft gevolgen voor een aantal zaken: - de regeling van de aansprakelijkheid
- de mogelijkheid om vermogen aan te trekken - het publiceren van financiële gegevens - de omvang van de te betalen belastingen 28
Voor het beheer van het toekomstig programma is het niet de bedoeling dat de bestuurders aansprakelijk zijn met hun privé vermogen, daarom vallen eenmanszaak, maatschap, VOF en CV in ieder geval af. Om een NV of een BV op te richten is er een minimaal omvang van het vermogen vereist. Voor een NV is dit een minimaal vermogen van €45.000 en voor een BV €18.000. Aangezien de op te richten rechtsvorm door middel van subsidie gefinancierd zal worden en niet genoeg vermogen heeft zijn de rechtsvormen BV en NV niet van toepassing.
28
25 Tabel 6.1. Schematisch overzicht rechtsvormen 29
29
26
6.1.1 Vereniging
Een vereniging is een samenwerkingsvorm tussen 2 of meer personen (leden) met een gemeenschappelijk doel. Het maken van winst om onder de leden te verdelen, mag geen doel zijn. De winst moet ten goede komen aan het gemeenschappelijke doel. De hoogste macht in een vereniging ligt bij de Algemene Ledenvergadering, waar alle leden in principe 1 stem hebben. De ledenvergadering benoemt het bestuur (dat de leiding heeft over de dagelijkse gang van zaken) meestal uit haar midden. Alle verenigingen hebben rechtspersoonlijkheid. 30 Dit wil zeggen dat een vereniging net als een normaal persoon overeenkomsten kan sluiten, eigendom kan hebben en rechtshandelingen kan aangaan.
Er zijn twee soorten verenigingen:
1. Verenigingen met volledige rechtsbevoegdheid 2. Verenigingen met beperkte rechtsbevoegdheid
Het verschil tussen deze twee soorten verenigingen is dat bij verenigingen met beperkte rechtsbevoegdheid de statuten niet zijn opgenomen in de notariële akte. Ook zijn de bestuurders hoofdelijk aansprakelijk en de vereniging hoeft niet te worden ingeschreven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel. Hoewel inschrijving de aansprakelijkheid van het bestuur kan beperken. Daarentegen moeten verenigingen met volledige rechtsbevoegdheid wel worden ingeschreven in het Handelsregister. Zolang dit niet gebeurd is iedere bestuurder hoofdelijk aansprakelijk. Ook moeten de statuten worden opgenomen in de notariële akte.
In de statuten staan de belangrijkste regels van de vereniging. Als de vereniging bij notariële akte wordt opgericht, moeten de volgende punten in de statuten staan:
- naam en vestigingsplaats van de vereniging - het doel van de vereniging
- de verplichtingen van de leden tegenover de vereniging - de wijze van bijeenroeping van de algemene vergadering - de wijze van benoeming en ontslag van de bestuurders
- de bestemming van het batig saldo van de vereniging na ontbinding
Bestuurders en leden van een vereniging met volledige rechtsbevoegdheid zijn in principe niet aansprakelijk voor de verplichtingen, ook niet na ontbinding en faillissement. Bij onbehoorlijk bestuur of wanbeleid kunnen bestuurders wel persoonlijk aansprakelijk worden gesteld. Als de vereniging onder de vennootschapsbelasting valt, geldt de antimisbruikwetgeving. 31 Een vereniging valt onder vennootschapsbelasting als het een onderneming drijft. Dit wil zeggen dat het een organisatie van arbeid en kapitaal is die winst probeert te maken door deel te nemen aan het economisch verkeer.
Afgezien van verenigingen met volledige rechtsbevoegdheid en verenigingen met beperkte rechtsbevoegdheid zijn er ook nog twee varianten van de verenigingen waarvoor aanvullende wetgeving geldt. Deze varianten zijn de coöperatie en de onderlinge waarborgmaatschappij.
30 http://www.kvk.nl/wetten_en_regels/rechtsvormen/overzicht_rechtsvormen/de_vereniging/?refererAliasStat =vereniging|tcm:14-136657 , 26 April 2010 31http://www.kvk.nl/wetten_en_regels/rechtsvormen/overzicht_rechtsvormen/de_vereniging/?refererAliasStat =vereniging|tcm:14-136657 , 26 April 2010
27 Een onderlinge waarborgmaatschappij is een vereniging van ondernemers die zich bezig houden met verzekeren. De vereniging sluit verzekeringsovereenkomsten af met de leden, in het verzekeringsbedrijf dat de vereniging uitoefent. 32
Een coöperatie komt op voor de materiële belangen van de leden, door overeenkomsten met ze af te sluiten. De winst mag worden uitgekeerd aan de leden.
Er zijn 3 soorten coöperaties:
1. Bedrijfscoöperatie. De leden oefenen het bedrijf uit en de coöperatie zorgt voor de inkoop, verkoop en/of bepaalde diensten
2. Consumentencoöperatie. De leden kopen goederen van de coöperatie, die deze voor de leden gezamenlijk heeft ingekocht
3. Producten- of dienstencoöperatie. De leden zijn tegelijkertijd werknemer van de coöperatie De coöperatie is een rechtspersoon en dus zelf aansprakelijk voor de handelingen. De leden van de coöperatie zijn bij ontbinding ieder voor een gelijk deel aansprakelijk voor de tekorten van de coöperatie. De aansprakelijkheid van de leden kan in de statuten worden beperkt of uitgesloten. Bij een 'coöperatie met beperkte aansprakelijkheid' (BA) is de aansprakelijkheid beperkt. Bij de 'coöperatie met uitgesloten aansprakelijkheid' (UA) is er geen verhaalsrecht op de leden. Ook kunnen de statuten de verdeling van de aansprakelijkheid over de leden anders regelen. 33
6.1.2 Stichting
Een stichting wordt opgericht om met behulp van een vermogen een bepaald doel te realiseren. Het doel staat beschreven in de statuten. Een stichting kan een onderneming hebben en winst maken. De winst moet ten goede komen aan een ideëel of sociaal doel. Een stichting heeft geen leden.
Een stichting wordt opgericht bij notariële akte of testament. Een stichting kan door één of meer personen worden opgericht. Dit kunnen natuurlijke personen of rechtspersonen zijn. De notariële akte bevat een verklaring van de oprichters dat de stichting in het leven wordt geroepen, en de statuten van de stichting. In de statuten staat:
- de naam van de stichting, met het woord ‘stichting’ als deel van de naam - het doel van de stichting
- de wijze van benoeming en ontslag van bestuurders - de gemeente in Nederland waar de stichting is gezeteld
- de bestemming van het overschot na vereffening van de stichting in geval van ontbinding34 De bestuurders van een stichting zijn in principe niet aansprakelijk met hun privé vermogen voor de schulden van de stichting. Als de stichting onder de heffing van vennootschapsbelasting valt, dus als er een onderneming wordt gedreven, gelden, net als bij een BV, anti-misbruikwetten om misbruik van de aansprakelijkheidsbeperking tegen te gaan. De bestuurders zijn wel privé aansprakelijk als:
- ze te zware contractuele verplichtingen zijn aangegaan 32 http://www.kvk.nl/wetten_en_regels/rechtsvormen/overzicht_rechtsvormen/de_cooperatie_en_onderlinge_ waarborgmaatschappij/ , 27 April 2010 33 http://www.kvk.nl/wetten_en_regels/rechtsvormen/overzicht_rechtsvormen/de_cooperatie_en_onderlinge_ waarborgmaatschappij/ , 27 April 2010 34http://www.kvk.nl/wetten_en_regels/rechtsvormen/overzicht_rechtsvormen/de_stichting/?refererAliasStat=s tichting , 27 April 2010
28 - het onvermogen om belastingen en premies te betalen niet (op tijd) is gemeld
- aannemelijk is dat het onvermogen om belastingen en premies te betalen komt door onbehoorlijke taakvervulling door het bestuur in de 3 jaar voor de melding
- de rechtsvorm failliet gaat door onbehoorlijk bestuur door de directie of degenen die het beleid bepaalden in de 3 jaar voor het faillissement. Als er geen jaarstukken worden gedeponeerd bij het Handelsregister, dan wordt onbehoorlijk bestuur verondersteld35
Wat betreft de continuïteit, kunnen stichtingen onder meer in de volgende gevallen worden ontbonden:
- op de wijze waarop de ontbinding in de statuten is geregeld - vanwege een faillissement
- door de rechter36
6.2
Mogelijke entiteit voor het beheer van het toekomstig programma
Om het beheer van het toekomstig programma te realiseren kan het beste een stichting worden opgericht. Het voordeel van een stichting ten opzichte van een vereniging is dat de bestuurders van de stichting niet hoofdelijk aansprakelijk zijn en in geval van een vereniging met beperkte rechtsbevoegdheid wel. Een vereniging bestaat uit leden die in de Algemene ledenvergadering een bestuur benoemen die de dagelijkse leiding geeft. Een stichting heeft geen leden, alleen een bestuur. Een stichting wordt opgericht om met behulp van een vermogen een bepaald doel te realiseren. In dit geval kan het doel zijn om door middel van (internationale) samenwerking een cultureel-toeristisch programma op te zetten dat het inkomend toerisme in de binnenstad van Hulst zal bevorderen. En dat zal zorgen voor toeristische kansen voor het oostelijk deel van Zeeuws-Vlaanderen. 35 http://www.kvk.nl/wetten_en_regels/rechtsvormen/overzicht_rechtsvormen/de_besloten_vennootschap_bv/ , 27 April 2010 36http://www.kvk.nl/wetten_en_regels/rechtsvormen/overzicht_rechtsvormen/de_stichting/?refererAliasStat=s tichting , 27 April 2010
29
7
Subsidiemogelijkheden
Dit hoofdstuk geeft een overzicht van de mogelijkheden om subsidie aan te vragen voor het project. De subsidie zal gebruikt worden voor o.a. de overkapping van de Keldermanspoort en verdere kosten die betrekking hebben op het toekomstig toeristisch cultureel programma. Per subsidie zal er algemene informatie worden gegeven, daarbij zal er uitgelegd worden op welk onderdeel van het project de subsidies van toepassing zijn. In bijlage II zal er worden uitgelegd welke handelingen moeten worden gedaan om de subsidie aan te vragen.
7.1
Interreg
Interreg is een initiatief van de EU dat subsidies verleent aan creatieve, vernieuwende projecten op het gebied van Europese samenwerking aan duurzame ruimtelijke en regionale ontwikkeling.
Interreg bestaat uit drie delen:
- Interreg A: Grensoverschrijdende samenwerking
- Interreg B: Transnationale samenwerking - Interreg C: Interregionale samenwerking37 Interreg B is onderverdeeld in een programma dat gaat over samenwerking in Noordwest Europa met de landen: Nederland, België, Frankrijk, Duistland, Engeland en Ierland. En een programma genaamd Noordzee gebied dat gaat over samenwerking met Scandinavische landen.
Interreg C staat voor interregionale samenwerking. Hierin kunnen Nederlandse regio's met alle andere lidstaten van de EU samenwerken.
De programma’s van Interreg A zijn het meest waarschijnlijk voor het toekomstig project in Hulst. Interreg B en C gaan namelijk over samenwerken binnen grotere regio’s. Figuur 7.1. Programma Interreg A
Interreg A betreft grensoverschrijdende samenwerking langs de landsgrenzen. Coördinatie ligt bij het ministerie van Economische Zaken. Afhankelijk van de streek waar men zich bevindt,
kun je in Nederland gebruik maken van vier grensoverschrijdende samenwerkingsprogramma’s: 1. Deutschland Nederland
2. Grensregio Vlaanderen – Nederland 3. Euregio Maas – Rijn
4. 2 Zeeën38
37 Website van het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer http://www.vrom.nl/pagina.html?id=37354 , 30 maart 2010
30 Aangezien Hulst in Zeeuws-Vlaanderen ligt vallen de programma’s Deutschland Nederland en Euregio Maas – Rijn af.
7.1.1 Interreg IVA Grensregio Vlaanderen Nederland
In het Interreg IV A-programma Grensregio Vlaanderen-Nederland werken Limburg, Noord-Brabant en Zeeland samen met Vlaanderen. Dit programma wordt gefinancierd door de Europese Unie vanuit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO). Voor dit programma wordt een budget van ruim 94 miljoen euro ter beschikking gesteld. In het programma staat de duurzaamheiddriehoek Mens-Milieu-Economie centraal. Thema’s die hieronder vallen zijn innovatie, kenniseconomie; natuur en landschap; duurzaam gebruik van natuurlijke rijkdommen; cultuur en welzijn. Dit programma valt onder het secretariaat Antwerpen (België).39
Het programma heeft drie prioriteiten met de daaronder vallende actielijnen: 1. Economie
- Innovatie en uitbouw kenniseconomie - Grensoverschrijdend ondernemen
- Versterking economische structuren en omgevingsfactoren 2. Leefmilieu
- Natuur en landschap
- Duurzaam gebruik van natuurlijke rijkdommen 3. Mens
- Grensoverschrijdende culturele integratie - Welzijn40
7.1.2 Interreg IVA 2 Zeeën
In het Interreg IV A programma 2 Zeeën gaat het om een samenwerking tussen de Noordzee- en Kanaalkustgebieden in zuid Engeland, noordwest Frankrijk, Vlaanderen en Zuidwest-Nederland.Dit programma valt onder het secretariaat Lille (Frankrijk). 41 De gebieden die vallen onder deze subsidie worden in de volgende afbeelding weer gegeven.
38 http://www.vrom.nl/pagina.html?id=37354 , 30 maart 2010 39 http://www.grensregio.eu/programma.aspx , 30 maart 2010 40 http://www.grensregio.eu/PUBLIC/file/Prioriteiten%20en%20actielijnen%20OP%20Interreg%20IV%20Vlaande ren-Nederland.pdf , 3 mei 2010 41 http://www.interreg4a-2mers.eu/NL/infosclesNL.html , 30 maart 2010
31 Figuur 7.2. 2 Zeeën programma 42
Het programma van de 2 Zeeën heeft drie prioriteiten met daaronder vallende operationele doelstellingen:
1. Het ondersteunen van een economisch competitief, aantrekkelijk en toegankelijk gebied. - De ontwikkeling van gemeenschappelijke economische activiteiten ondersteunen, inclusief
de maritieme economie
- De ondernemersgeest bevorderen en stimuleren, evenals het ontwikkelen van handelsinitiatieven op grensoverschrijdend niveau
- Innovatie, onderzoek en samenwerking steunen tussen de universiteiten, kenniscentra en bedrijven
- De toeristische sector ondersteunen en het duurzaam toerisme bevorderen
- De ondernemersgeest bevorderen en de ontwikkeling van werkgelegenheid en het menselijk kapitaal vereenvoudigen
- Het ondersteunen van de toegankelijkheid van het programmagebied, met name het gebruik en uitwisseling van bestaande infrastructuren.
2. Een gezonde en veilige omgeving bevorderen en ontwikkelen.
- De ontwikkeling bevorderen en verbeteren van activiteiten op het gebied van geïntegreerd beheer van kustgebieden, maritieme rijkdommen en estuaria43
- Activiteiten ontwikkelen om natuurlijke, technologische en menselijke risico’s te vermijden en te verhelpen, en om de kwaliteit van de omgeving te vrijwaren
- Energie efficiëntie en de ontwikkeling van hernieuwbare energieën bevorderen
42
http://www.interreg4a-2mers.eu/NL/pdf/InfosclesNL.pdf , 21 April 2010
43 Estuaria (meervoud van estuarium): een vaak min of meer trechtervormige monding van een rivier, die binnen het bereik der getijdenstromingen ligt.
32 - Beschermen, versterken en beheren van natuur en landschap, waaronder het natuurlijk
erfgoed, en de relatie tussen stedelijke, peri-urbane44 en landelijke gebieden
- Goede praktijken bevorderen bij het beheer van water, rijkdommen en afval, en een duurzaam gebruik van de natuurlijke rijkdommen
3. Verbetering van de leefkwaliteit.
- Bevorderen en verbeteren van de sociale inclusie en het welzijn van de verschillende groepen in de maatschappij
- Kwalitatieve publieke diensten blijven aanbieden aan de bevolking, inclusief mobiliteit en gezondheidsvoorzieningen
- De samenwerking betreffende onderwijs en opleiding ondersteunen, in het kader van levenslang leren en het aanleren van nieuwe talen
- Bevordering, opwaardering en behoud van het collectieve erfgoed en culturele goederen, evenals de ontwikkeling van de creativiteit en design en samenwerking tussen de media. - Actieve vrijetijdsbesteding ontwikkelen, inclusief het bevorderen en opwaarderen van de
infrastructuren en het sociale toerisme45
Het grensoverschrijdende programma van de 2 Zeeën beschikt over een EFRO bijdrage van 167 miljoen euro over de periode 2007-2013. Dit bedrag is verdeeld over de prioriteiten:
- Prioriteit 1: € 59 miljoen (35.33 % van het totale bedrag) - Prioriteit 2: € 40,8 miljoen (24.43 % van het totale bedrag) - Prioriteit 3: € 44,8 miljoen (26.83% van het totale bedrag)
De overige € 12,63 miljoen (7.56% van het totale bedrag) is bestemd voor het programma Frankrijk (Manche) – Engeland, een onderdeel van Interreg IVA 2 Zeeën. Dit programma gaat vooral om het verzamelen van goede praktijken en is hoofdzakelijk voorbehouden voor projecten die de collectieve belangen bevorderen overheen de zone van de 2 Zeeën en Frankrijk/Manche, in het bijzonder projecten die over een erkend maritiem karakter beschikken.46
7.2
Pieken in de Delta
Met het programma Pieken in de Delta47 werken Rijk en regio’s samen om de economie in zes regio’s te versterken. Het programma heet Pieken in de Delta omdat het zich richt op ‘pieken’, ofwel prioriteiten, waarin een regio, in dit geval Zuidwest-Nederland, zich kan onderscheiden. Pieken in de Delta Zuidwest-Nederland gaat over Zeeland en West-Brabant. De economische uitdaging is om te profiteren van de strategische ligging tussen de twee wereldhavens Rotterdam en Antwerpen. Hierbij wil de regio zich onderscheiden als topregio voor procesindustrie, logistiek en toerisme. De prioriteit toerisme richt zich op het realiseren van een trendbreuk door nieuwe aansprekende en verrassende product markt combinaties te ontwikkelen en de kennisinfrastructuur te versterken.48 Een product markt combinatie gaat ervan uit dat er voor één product meerdere markten (afzetgebieden of doelgroepen) bestaan.
In december 2008 is de Subsidieregeling Pieken in de Delta 2007 ingetrokken en vervangen door de Subsidieregeling sterktes in de regio. De Subsidieregeling sterktes in de regio is een regeling van het
44
Peri-urbane gebieden: overgangsgebieden tussen stedelijke en landelijke gebieden 45 http://www.interreg4a-2mers.eu/NL/pdf/InfosclesNL.pdf , 21 April 2010
46
http://www.interreg4a-2mers.eu/NL/pdf/InfosclesNL.pdf , 21 April 2010 47
Programma boekje : Terug naar de Kust; ZKA, FABRIC, Telos
48 http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/pieken-in-de-delta/pieken-in-de-delta-zuidwest-nederland , 19 April 2010
33 ministerie van Economische Zaken. Het doel van de regeling is het versterken van de Nederlandse economie. Het ministerie van Economische Zaken is in 2006 gestart met de uitvoering van Pieken in de Delta. Met ingang van 2008 wordt de regeling uitgevoerd door SenterNovem.49
7.3
OP-Zuid
Het Operationeel Programma Zuid-Nederland (OP-Zuid) is een gezamenlijk subsidieprogramma van de provincies Limburg, Noord-Brabant en Zeeland, samen met de steden Breda, Tilburg, Den Bosch, Eindhoven, Helmond, Venlo, Sittard-Geleen, Heerlen en Maastricht. Het is een economisch stimuleringsprogramma dat met bijna 186 miljoen mede wordt gefinancierd uit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling. OP-Zuid heeft als doelstellingen de bevordering van het concurrerend vermogen, een duurzame economische groei en een versterking van werkgelegenheid in Zuid-Nederland.
Bevordering van innovatie en ondernemerschap staan in het OP-Zuid programma voorop. Dit wordt onder meer gerealiseerd door het stimuleren van onderzoek & ontwikkeling (met name in de private sector). Daarnaast is er in het programma veel aandacht voor de ontwikkeling van een aantrekkelijk woon-, werk- en leefomgeving.
De belangrijkste subdoelstellingen van het programma zijn:
- Het verhogen van het economisch rendement van de kenniseconomie
- Het bevorderen van het aantal bedrijven dat innoveert, in het bijzonder in het MKB
- Het vergroten van ondernemerschap en het faciliteren van starters, spin-offs en doorgroeiers - Het creëren van uitstekende randvoorwaarden voor ondernemingen en kenniswerkers in en
buiten de steden
- Het bevorderen van meer mensen aan het werk, in het bijzonder in de steden50
Het OP-Zuid programma onderscheidt drie zogenaamde prioriteiten om haar doelstellingen te realiseren:
1. Kenniseconomie, ondernemerschap en innovatie (inclusief MKB-subsidies) 2. Attractieve regio's
3. Stedelijke dimensie
Het succes van het programma heeft ervoor gezorgd dat het beschikbare budget op een aantal plaatsen ruim overvraagd is daarom is in september 2009 besloten het programma tijdelijk te sluiten. In december 2009 kwam men met een oplossing het programma te openen als een aantal budgetten verplaatst zouden worden binnen het programma. Een voorwaarde was dat de Europese Commissie deze verplaatsing goedkeurde.51
Per 17 mei 2010 is het Operationeel Programma Zuid-Nederland heropend en kunnen er weer subsidie aanvragen worden ingediend.52
49 http://www.senternovem.nl/pid/ , 27 April 2010 50 http://www.stimulus.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=27&Itemid=5 , 27 mei 2010 51 http://www.stimulus.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=1:welkom-op-de-homepage-van-op-zuid&catid=1&Itemid=1 , 19 April 2010 52 http://www.stimulus.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=1:welkom-op-de-homepage-van-op-zuid&catid=1&Itemid=1 , 27 mei 2010
34
7.4
ILG
Het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) is een subsidieregeling waarbinnen de provincies de rijksdoelen voor de inrichting van het landelijk gebied realiseren. De plaats waar de subsidie wordt aangevraagd is de provincie. Vooralsnog richt het ILG zich op de fysieke inrichting van het landelijk gebied, maar verbreding is zeker mogelijk. Het ILG is opgezet als groeimodel en kan dus in de loop van de tijd worden uitgebreid met gelden voor onder andere cultuurhistorie en economische ontwikkeling.53
Onder het Investeringsbudget Landelijk Gebied valt het Plattelandsontwikkelingsprogramma (POP) waaronder de Leader-aanpak valt. Dit was voorheen de LEADER+ subsidie die vanaf 2007 is opgegaan in het Plattelandsontwikkelingsprogramma.54
7.4.1 POP
Het Plattelandsontwikkelingsprogramma is een Europees subsidieprogramma dat gericht is op de ontwikkeling van het platteland in brede zin. Het programma wordt in samenwerking met de provincies opgesteld door het Rijk. In het Plattelandsontwikkelingsprogramma staat beschreven met welke nationale maatregelen de Europese doelen worden gerealiseerd. Deze doelen zijn uitgewerkt in 4 zogeheten assen:
1. Landbouw
Verbetering van het concurrentievermogen van de land- en bosbouwsector 2. natuur & landschap
Verhogen van de kwaliteit van natuur en landschap 3. plattelandsontwikkeling
De leefkwaliteit op het platteland en diversificatie van de plattelandseconomie 4. invoeren van de Leader-aanpak
Projecten kunnen tot 50% vergoed worden door de EU. Nederland heeft ervoor gekozen het budget als volgt over de assen te verdelen: 30% voor elke van de assen 1,2 en 3 en 10% voor as 4. 55
7.4.2 Leader-aanpak
De Leader-aanpak valt tegenwoordig onder as 4 van het POP. Deze as is het meest van toepassing op de Keldermanspoort. De Leader-aanpak draagt bij aan de inhoudelijke doelstellingen van de assen 1, 2 en 3 van het POP en dient tevens bij te dragen aan de horizontale doelstellingen “verbeteren bestuurlijk draagvlak / bestuurlijke vernieuwing” en “het mobiliseren van het ontwikkelings-potentieel in het gebied”.56
Karakteristieken van de Leader-aanpak zijn:
- Gebiedsgebonden aanpak (gebied als uitgangspunt) - Bottom-up aanpak (de bevolking actief betrekken)
- Partnerschap aanpak (samenwerking tussen publieke en private partijen ) 53 http://www.vitaalplatteland.nu/beleidsdossiers/investeringsbudget-landelijk-gebied.html , 26 mei 2010 54 http://www.natuurbeheer.nu/Subsidies/Europa/Leader+/ , 23 April 2010 55 http://www.natuurbeheer.nu/Subsidies/Europa/POP/ , 23 April 2010 56 http://www.natuurbeheer.nu/Subsidies/Europa/Leader+/ , 23 April 2010
