Richard Mendelsohn: Sammy Marks. The
un-crowned King of the TransvaaL David Alilip,
Kaapstad,
1992. 263 pp, Prys: R45,OO
sagteband
en
R75,OO
hardeband
(inklusief). ISBN 0964861648
die lesa- se belangstelling
te frostreu:-. Die book handhaaf
basics '0 d1rooologiese
lyn, maar manipuleer dit soms om
spesifieke temas te belig, bv. Marks as familieman, of
Marks se bedrywighede roodom sy huis, Zwartkoppies.
Die voetnoot-verwysings
is omvattend en baie outtig, die
bibliografie volledig en insiggewend oak vir ander
navCW"sers
oar aanverwante
temas en die indeks van grootwaarde.
Sammy Marks se rol in die ontwikkeling van die ZAR enlater die Transvaal, word op 'n kostelike wyse aangebied. Dit herskep die figuur van Marks teal die agtergrond van die ontwikkeling van die ZAR en later Transvaal, en is 'n vetfrissenoo v~OOring van ' n oomJaat neo-marxisties ge<x"iooteeroo geskrlfte oor die geskiedenis van die Transvaal, met 'n duidelike ekonomies-detenninistiese ondertoon. MedelsOOn verleal weer reg aan die indiwidu, sy vermOOns, wense en besooOOre ~likheid. Die pef1iOOO, Sammy Marks, w<X"d gaan baal in Lithaue ten tye van die onderdrukkenOO rewind van Tsaar Nicholaas. Sammy Marks is egter reeds voordat hy agtien jaar oud geword het, weg uit Rusland en het na 'n koo verblyf in Engeland (in Sheffield) na Suid-Afrika gek<Xn in 1868 op die ouderdom van 24 jaar. Hiema wCX'd Marks gevolg van sy karwei-trdnsportbesigheid tot sy en Isaac Lewis se grootskaalse betrokkenheid by diamantontginning in Kimberley. Marks het daama horn na die Transvaal begewe om ' n distilleerbesigheid te 1O<xis onder die naam "De Eerste Fabrieken", asook die ontginning van stoonkool aangrensend aan die Vaalrivier. Marks het via BarlJerton se goudneerslae ook die goodmynbedryf betroo en 'n sleutelrol gespeel in pogings om spcxxverbindings na die Witwatersrand te kry. Marks se bydrae tot die geskieOOnis van Transvaal is nie slegs gelee in sy sake-ondememings nie, maar ook in sy rol as ges{X"ekvoorder en bemiddelaar met die Transvaalse regering en bemidOOlaar tussen Boere en Britse onderdane gedurende die s~ingsvolle jare 1895-1902. Marks se tipiese sakemanspersoonlikheid wCX'd noukeurig en kleurvol geskets in hfst. 5, wat handel oor Marks se vOOlOUding met die amptenary, hooggeplaasdes en veral pres. SJ.P. Kruger. Die gemaklike, joviale en "menslike" Sammy, wat te min in die goudmynbedryf bele het na die sin van Lewis, word gekontrastoor met die figuur van Cre;il Rhodes. MenOOlsOOn verklaar die invloed van Marks in Transvaal grootliks aan die hand van die en<X1lle persoonlikheidsverskil tussen Marks en Rhodes. Hierdie begripvolle tipering van Marks is 'n waardevolle bydrae tot die histooografie oor negentienOO eeuse Transvaal.
Hierdie publikasie gee weer perspektief aan die gebeure
in
Transvaal, v()(X'
en na die ontdekking van good.
G. Vemoef
R.A.U
P .L. MelTett
and R. Butcher
(Eds):
The
Hunting Journal of Roben Briggs Struthers in
the Zulu Kingdom and the Tsonga Regions
1852-56. Killie Campbell Africana Library publicaticns
No.6. University of Natal Press. Pietemlarltzburg. 1991.
The intrinsic value of this text and its superb scholarly
compilatioo allows readers
of Natal histcxy an appreciative
smile as we anticipate the next winn« from tOO
Killie
Campbell and U.N.P. stable.
One cX the reasoos why d1is volume is so valuable is the erudite w<x-k produced by Patricia Mmett in d1e various aids to the text -especially die fascinating introduction whid1 places Struthers in hist<X'icai perspective in Colonial Natal. The map, howeva-, leaves much to be desired, and one would expect at least an attempt at tracing his six expeditions on the groond.
Struthers' hunter's journal, writtoo in the fonn of field notes, is a rich mine of infonnatioo fCX' the regioo bota1ded by the Mlalazi and ~oogolo rivers to Delagoa Bay during this period. Beginning with the hunting of hiPlJ<¥>tami fCX' their ivc.oy, fat and skins, Struthers later graduates to the elephant which abota1de<i nU1h of the Mkhuze in TsoogaJand. His graphic, articulate aOO observant record is astooishing whoo ooe takes into coosideratioo the debilitating demands of loog journeys in fev~ country -pages 49-50; pp. 95-97 , with sometintes difficult
companioos:
p.20.
Hi~die book lewer '0 waardevolle bydrae tot die
evaluering van die mens in die geski~is,
teenoc.- die
meganiese strukturalisties gede~
interpretasies
van Skrywers m- die Transvaal die afgelope twintig jaar.
Mendelsohn
gee baie aandag
aan Marks se menslikheid, sy
siektes, sy patemalisme, sy gasvryheid en sy
ongekompromi~
beanda"ing
ten opsigte van '0 enkele
party in Transvaal. Hoewel Marks na die Tweede
VryheidSOCKlog
toenunend die ~
se politieke party
gesteun het, was hy steros vriendelik en grood1artig
teenm- andersgesindes.
This volume is useful ~use I doo't believe our modOOl, ina"eaSingiy cooservatioo-minded public has much unOO"standing c:i the decirnatioo causOO by d1ese rare but ma-cmary hWlt~, and particularly their native climt hunters. In their quest to enrich themselves tlU"OUgh d1e sale of ivuy, the Natal hooters endured much: ego Dr. Roba1 Mmis died wte1 he was 28 -see note 78 p.114. Tha-e is a stoical quality as Struth~, with inaeasing efficiency, learns to hoot, and kills the hapless hippo's using tl<.ts to gain access to d1eir favourite haWlts wha-e they aboonded in he-ds c:i up to 50 -p.19. But tha-e is also an anaesthetised insensitivity to msic croolty evident as he clinically inf(X1ns us 00 p.19: "Put twelve bullets into calf and did not kill it -fine shooting." "Today shot Die book is good geskryi, rnaklik leesbaar en behoo 'n blik
op die tigte sy van Marks se gekompliseerOO lewe. Mendelsohn hanteer baie besooOOdlOOe en fcite sooOOr om
CONTREE/31
