. BEHEER VAN DIE ONDERWYS IN DIE PROVINSIE TRANSVAAL

(1)

. BEHEER VAN DIE ONDERWYS IN DIE PROVINSIE TRANSVAAL

VAN.AF 1910o deur

HENDRIK CHRISTOFFEL. BOSH0FF~ B.A.~ M.ED.

PROEFSKRIF .AANGEBIED TER GEDEELTELIKE VOLDOENING AAN DIE VEREISTES VIR

DIE GR.A.AD DOCTOR EDUCATIONIS

₉

IN DIE FAKULTEIT VAN OPVOEDKUNDE VAN DIE

POTCHEFSTROOMSE UNIVERSITEIT VIR CHRISTELIKE HOER ONDERWYS.

PROMOTOR~

PROFG DRG

H~

Je J. BINGLE.

1959.,

(2)

V 0 0 R W 0 0 R D •

By die voltooing van hierdie proefskrif wens die skrywer sy dank te betuig aan sy promotor, prof. dr. H.J.J. Bingle, vir sy vriendelike en insiggewende raad en aanrnoediging.

Die skrywer wil graag sy dank betuig aan die hulpvaardige beamptes van die Biblioteek van die Transvaalse Onderwysdepartement, die biblioteke

van di0 universiteite van Potchefstroom en Pretoria, die Johannesburgse O:penbare Biblioteek, die beamptes van die verskillende kerkargiewe? die :personele van die Wesrandse en Rand Sentraalse Skoolrade en die :personeel van die

T.O.-ka~toor,

Johannesburg.

Ten slotte dank aan dio skrywer se vrou vir daadwerklike hulp, geduld, opoffering en .

aanmoediging.

Ontdekkers,

Desember 1959.

Die Skrywer.

(3)

i

IN H 0 U D S 0 P G A W.E • HOOFST.UK I.

INLEIDING.

1. Doel van ondersoek.

(a) Wat is beheer?

(b) B.eheerorde.

(i) Uniaal en Provinsiaal.

(ii) Provinsiaal en plaaslik.

(iii) Staat en ouer.

(c) Vergelykend.

2. Metode van studie.

(~) Histories-vergel~kend.

(b) ·Prinsipiele beoordelinge 3. Tydvak 1910 - 1959.

~=kadsy~.

4~

Faktore wat verantwoordelik is vir •n bepaalde onderwysstelsel.

HOOFSTUK II.

AGTERGROND VIR DIE BENADERING VAN DIE PROBLEEM VAN HIERDIE PROEFSKRIF ..

1. Inleiding. 8.

2. Die Nederlandse tradisie tot 1907. 8.

3. Enge1se beinvloeding uit Enge1and en die

Kaap tot 1907 ten opsigte van onderwysbeheer. 13.

(a) Die periode tot 1839, 13.

(b) Die periode 1839 - 1907.' 17.

4. Beheer in die onderwys in die

V.S~A.

tot 1907. 23.

5. Beheer in die onderwys in Transvaal vanaf

1852 tot ·1910. 25.

(a) Die beginjare 1852- 1877.

(b) Kerklike invloed op di.e onderwys 1859-1877. 28

^c

(c) Die jare 1877 tot 1899 in Transvaal. 29.

(d) Kerklike invloed op die onderwys 1877-1899. '31.

(i) Die Ned. Herv. of Geref. Kerk. 31.

(ii) Die Gereformeerde Kerk. 32.

(iii) Die Ned. Herve Kerk van Afrika. 32.

(e) Die jare 1899 tot 1907 in Transvaal. 33.

(f) Die organisasie en .beheer in die

Christelike- nasionale onderwys 1902-1907. · 34.

(g) Kerklike invloed op die onderwys 1900-1907. 35.

6. Die Smutswet van 1907 en beheer in die

onderwys, 36.

(a) Inleiding. 36.

(b) Bepalings van ~ie Smutswet insake beheer

in die onderwys. 37.

(l).··Hoofstuk I~· Die Sentrale beheer in die

openbare onderwys. 37.

( 2) Hoofstuk II~ Die Onderwysraad. 38.

(3) Hoofstuk III~ Plaaslike bestuur van skole. 39.

(i) Skooldistrikte. 39~

(ii) Samestelling van skoolrade. 39~

(iii) Bevoegdhede van skoolrade. 42·. >

(iv) Bepa1ings in verband met skoolkomitees. 44.

(4)

ii.

Bladsye .•

(v) Plaaslike bestuur van skole~ klasse en inrigtings wat nie onder die toesig van skoolrade val nie? en waarvoor daar nie vir skoolkomitees voorsie-

ning gemaak word nie.. · 46.

(vi) Wysigings tot 1910 van Onderwyset no. 25 van 1907 met betrekking tot

beheer. 47.

(vii) Die algemene verloop van die

onderwyswet vanaf 1907-1910. 48.

4. Personeelvoorsiening? aanstelling, skorsing

en ontslag van onderwysers. 49.

(a) Personeelvoorsiening. 49.

(b) Die aanstelling van onderwysers. · 49o

(c) Die skorsing van onderwysers.en hul ontslag. 51.

5. Segregasie van blank en gekleurd in openbare

skole. 52.

6. Uitvoering van die taalbepalings van die Wet. 53o

(c~Die Britse beinvloeding in die Smutswet van

1907 ten opsigte van beheer.. 53.

7o Kritiese beoordeling. 58.

HOOFSTUK III.

DIE SUID-AFRIKA WET EN ONDERVVYSBEHEER.

_.,.::;; -- - - ,-... ~-.,._~

l. Inleidend. 62.

2. Die instelling van Provinsiale Rade. 64.

3. Verdeling van hoer en ander onderwys. 70.

4. Verdeling van die ondeelbare. 74o 5. Die finansiele verhoudings ,tussen Unie en die

Provinsies. 75.

6. Kri tiese beo.ordeling. 78~

.

-HOOFS~UK

IV. ONDERWYSBEHE:GR GEDURENDE DIE

TYDPl~RK

DEUR DIE

~-.

SUID-AFRIKA

1/f.ETBEPAA:G:-··~~~

-~·191

r-;_-=

l. InleidingG

2. Die ontwikkeling sedert 1910.

(a) Stryd vir en teen provinsiale beheer.

(b) Nadere omskrywing van die begrip

11

Hoer' Onderwys".

(c) Vroee koordinasie.

(d) Plasing en opleiding van onderwysers.

(e) Beheer van besondere of beroepsonderwys.

(f) Die finansiele verhouding tussen die Unie . . en die provinsies.

·.(g) Plaaslike beheer in die onderwys.

3. Die Provinsiale Administrasiekommissie (Jaggerkommissie 1916).

(a) Pligte·.

(b) Voortbestaan van die Provinsiale Rade na vyf jaar en die wenslikheid van n Uniale Beleid ten opsigte van onderwys.

(c) Aanbevelings~

79. 79. 79.

82. 85~

87.

92. 96. 97.

104. 104 •.

105.

108.

(5)

4. Die

C.N.O~-aksie.

(a) Inleidend.

iii.

(b) Vrye skole met staatsteun (c) Groepskole vanaf 1916e .

·5. Kritiese beoordeling.

HOOFSTUK· V.

tot 1915.

VERDERE VBRDELING VAN BEHEER IN :OIE ONDERWYS

-1918 ^~ 1925.

l.

Inleiding~

2. Algemene ontwikkeling.

3. :Oie C.N.O.-aksie in die tyd.

4. Die Malherbekommissie.

5. Die Hofmeyrkommissie.

(a) Inleidend.

(b) Getuienis en bevindings.

6. :Oie oordrag van beroepsonderwys - 1925.

7

^e

•n Vergelykende beskouing van onderwys in Engeland

₉

die V.S.A. en Nederland.

(a) Engeland. ' ( b ) Die V. S • A. · (c) Nederland

^& ^•

8. Kritiese beoordeling.

HOOFSTUK VI.

.,.

DAADWBRKLIKE POGINGS TOT KOORDINASIE VAN :OIE -ON:OERWYS. _ 1:.~2q_

^..i

1939-!. -

1,. Inleidinge

2. Algemene·ontwikkeling.

3. Die Matrikulasieraadkonsessie van 1932.

4. Beheer van die sogenaamde besondere- en

beroepsonderwys~

5. Beheer in die opleiding van onderwysers.

6. Pogings tot ko~rdinasie.

'7. Plaaslike Beheer in die onderwys.

(a) Skoolpligtigheid.

( bl Skoolbesoekbeamptes ..

(c Skoolraadsdistrikte.

(d Benoeming van onderwysers.

(e · Junior-Hoerskole.

(f) Yvetgewing.

(g) SkoolraadsverkiesingsG 8.. C. N. 0. -aksie

^v

(a) Verloop tot 1930.

(b) Die Vrye Groepskool 1930.

9o Kritiese beskouing.

Blads~

- · l l 2 . 112.

113.

116. 117.,

"1•

119. . 119.

122~

125.

129.

131.

133.

136.

137.

138.

139.

142.

143.

144.

149.

151.

156.

157.

158.

159.

160. 160e 161.

161.

162.

164.

(6)

·; ;L v.

HOOFSTUK VII. Bladsye.

DIE NICOLVERSLAG (1g39) TEN OPSIGTE VAN BEHEER IN DIE ONDERVVYS.

1. Inleiding.

2. Algemene beginsels en grondslae waarvolgens die Nicolkommissie gewerk het.

(a) Die plig van die Staat.

(bl Die plig en voorreg van die ouer~

(c Die skool en die gemeenskap.

(d Christelike onderwys.

3., Die Sentrale (provinsiale) administrasie in Transvaal.

(a) Die Administrateur en Uitvoerende Komitee.

(b) Die Provinsiale Sekretarisa (c) Die Direkteur van Onderwys.

4. Provinsiale teenoor Uniale beheer in die onderwys ..

5. Plasing en opleiding van onderwysers.

(a) Opleiding van onderwysers.

(b) Aanstelling van onderwysers.

6. Beheer van die besonder&en beroepsondsrwys tot 1g40.

7. Plaaslike beheer tot 1g40.

(a) Onderwysrade (skoolrade).

(b) Ouerrade (skoolkomitees).

(c) Ontwikkeling tot 1g40.

8~ C.N.O.-aksie in hierdie tyd.

g. Kritiese beoordeling.

HOOFSTUK VIII.

ONDERWYSRAPPORTE EN BEHEER IN DIE RES VAN S'UT:O:.TFRIKA EN ONDERWYSONTWIKKELING TEN

OPSIGTE VAN BEHEEif-IN ENG~V:S:A.

E¥. NE-DERLAND. f§Lf.q~...':- 1g52.

l . Inleiding.

2 .. Natal.

(a) Die Natalse Onderwyskommissie lg46.·

(b) Beheer in die onderwys in Natal.

3 ~ Die De Villiersverslag lg48·.

(a) Inleiding.

(b) Die verhouding tussen beroepsonderwys en

167.

168.

168. 16g.

169. 16g., 169.

170.

171.

172.

173.

175.

177. 17g_

17g.

182.

183.

185.

187.

187. 189 ..

lgO~

190. algemene onderwys. 191.

(c) Die nuwe nasionale onderwysskema. 1g4.

(d) Die beheer van die onderwys. 1g4.

(e) Nasionale koordinasie van die onderwys.. 1g5.

(f) Opleiding van onderwyserso 200.

4. Vrystaat. 200.

(a) Verslag van die Provinsiale Onderwyskommissie (Pretoriuskommissie)

₉

1g51. 200.

(b) Beheer in die onderwys in die Vrystaat. 204.

5. Kaapprovinsieg Beheer in die onderwys. 206.

6. Ontwikkeling in Engeland tem opsigte van beheero

7. Ontwikkeling in die V.S.A. ten opsigte van beheer.

8. Ontwikkeling in Nederland ten opsigte van

beheer.

~

g. Kritiese beoordeling.

207.

213. 217 ..

219.

(7)

v.

.B1adsye.

HOOFSTUK IX.

VERSKERPTE AKSIE TEN OPSIGTE VAN ONDERWYSBEHEER EN KONSOLIDASIE VAN TRANSVAALSE.ONDERWYS-

ORDONNANSIES. 1940 - 1959.

l . Inleiding.

2. Onderwyskommissies in Transvaal.

(a) Die Lynchkomitee.

(b) Die Steynkommissie.

(c) Verslag van die Oorsese Sending

₉

l955.

3. Die Onderwysordonnansie 1953.

(a) Inleidend~ ·

(b) Beheer van en beleid insake die onderwys.

(i) Inste11ing en funksies van Onderwys- departemente

224.

226.

228.

230

⁰

230.

231.

233.

234. (c) Die Raad van Advies insake Onderwys.

(d) Algemene magte van die Administrateur.

(e) P1aas1ike bestuur van Provinsiale Onderwys~

inrigtings.

(i) Skoo1rade.

(ii) Skoolkomitees en Beheerrade.

(iii) Standpunte ten opsigte van Plaaslike Beheer.

(f) Godsdiensonderwys.

(g) Taa1onderwys.

(h) Onderwysers

₉

aanste11ings en diensvoor-

236.

237.

238.

240.

^~

242. waardes. 243.

(i) Verp1igte onderwys. 244.

(j) Openbare onderwys. 244.

(k) Private sko1e. 245.

4. Finansiele beheer in die onderwys. 245.

5~

Die C.N.O.-aksie. 246.

(a) Geen gemengde skoo1 246~

(b) Huis

₉

skool en kerk. 246.

(c) Die huis. 247.

(d) Die kerk. 247.

(e) Die staat. 247.

(f) Die skool. 248.

(g) Die organisasie van die skoolstelsel. 248.

6. Die Memorandum opgestel deur die Interkerklike Komitee soos dit die beheor in die onderwys in Transvaal raak.

( a) In1·ei ding.

(b) Geskiedkundige oorsig van die probleem.

(c) Die nadelige gevo1ge van verdee1de beheer

251.

252.

253.

253. in die midde1bare onderwys.

(i) Gebrek aan beplanning.

(ii) Gebrek aan behoor1ike en doeltreffende differensiasie en die wanverhouding van 1eerlinge aan die begin van die midde1bare

skoo11oopbaan. 254.

(iii) Verdee1de beheer hGt ge1ei tot anoma1iee, botsende situasies en oorvleue1ing. 255.

(iv) Verbrokkeling vererger. 256.

(v) Watter voorsiening gemaak is vir

beroepsonderwys sedert'die oorname in

1925.

~-

(d). Voorgestelde oplossing van die ondervcys- . vraagstuk.

(e) Unia1e Onderwysraad.

(f) Verdere verloop.

257.

258.

261.

262.

(8)

I

vi.

£_lads,.;y~.

7. Algemene onderwysontwikkeling tot

1959~

262. (a) Tiie Wet op Beroepsonderwys no.?0/1955. 262.

(b) Koordineringsdienste. 266.

(i) Tiie Professionele Onderwysraad. 266.

(ii) Tiie Nasionale Onderwysraad. 268.

~(c) Plaaslike beheer in Transvaal. 268.

~4 Kritiese beoordeling. 269.

HOOFSTUK X.

N. UNIALE BELEITI ]/lliT GETIESENTRALI SEERTIE BEHEER - SAMEV ATTEND

^o*""-~----~--

.. ._---.. ... ..,

l. Verdeelde beheer.

(a) Suid-Afrika in hierdie opsig uniek tussen sy Westerse tydgenote.

(b) Geskiedkundige oorsig.

(c) Kritiese beoordeling van pogings tot die verkryging van beter onderwysbeheer, sedert 1910.

(d) Vraagstukke wat uit die verdeelde beheer voortvloei.

(i) Die wanverdeling van leerlinge na die primere skoolkursus.

(ii) Tiie verskaffing van doeltreffende gedifferensieerde onderwys deur die provinsiale onderwysdepartementeo

(iii) Tiie oorvleueling van werksaamhede van die Sentrale en Provinsiale onderwys-

departemente.

(e) Tiie huidige verdeling van onderwys vir blankes in Suid-Afrika.

(i) Die provinsies.

(ii) Tiepartement van Onderwys~Kuns en Wetenskap •

. (iii) Hoe onderwys deurmekaar vloei.

(f} Sameyatten& ..

2. n Nasionale onderwysbeleid en -beheer.

(a) Nasionale opvoeding~

(b) Behoefte aan n nasionale beleid en opvoeding.

(c) Beleid en beheer.

(d) Toesegging van beheer.

(i) Uniale of staatsbeheer.

(ii) Provinsiale beheer •.

(iii) Uniale sentralisasie met provinsiale desentralisasie.

(e) Probleme om die Uniale beleid te formuleer en uit te voer.

(i) Formu1ering van •n Unia1e be1eid.

(ii) Uitvoering van •n nasiona1e beleid.

(f) Praktiese op1ossing.

3. Onderwysrade.

(a) Koordinasie.

(b), Die onderwysraad.

(c) Sameste1ling van so •n onderwysraad.

(d) Beheer deur die Sentrale Regering.

4. Wetgewing., 5. Eie siening.

(a) Beinv1oeding gedurende 1910-1959 deur ons stam1ande en die V.S.A. op ons onderwys- stelse1.