Braille_Economie_HAVO_2019_TV1_aanpassingen

(1)

AANPASSINGEN EXAMENS 2019 TIJDVAK 1 HAVO ECONOMIE

Algemeen:

 Bij dit examen horen een bijlage en een tekeningenband.  Geen punten gebruikt in duizendtallen.

 Bijlage: bronnen zijn doorgenummerd i.p.v. steeds weer bij nummer 1 beginnen bij elke opgave.

 Surveillant nodig bij bron 3 (opgave 1) in bijlage: deze moet de verschillende stippen (I t/m P) aanwijzen in tekening 1A en 1B.

EXAMENOPGAVEN titelblad

 Zin aangepast: Bij dit examen hoort een bijlage. = Bij dit examen horen een bijlage en een tekeningenband.

 Zin aangepast: Dit examen bestaat uit 28 vragen. = Dit examen bestaat uit 28 open vragen.

 Zin aangepast: Voor elk vraagnummer staat ... = Achter elk vraagnummer staat ...

blz. 2-3: Opgave 1 (bron 1, 2 en 3)

 Tekst onder vraag 2 aangepast (boven uitspraken): ... doet de volgende uitspraken: = ... doet de volgende twee uitspraken.

blz. 4-5: Opgave 2 (bron 1 = bron 4; bron 2 = bron 5)  Vraag 8: nummer bron aangepast: bron 1 = bron 4.

 Vraag 9: nummer bron aangepast: bron 1 = bron 4; bron 2 = bron 5.  Afbeelding boven vraag 10: omschrijving.

Twee personen voeren een gesprek.

Persoon 1 stelt de vraag: "Uit het CBS-persbericht blijkt ook dat als de periode vóór de kredietcrisis (2005-2008) vergeleken wordt met de periode ná de kredietcrisis (2009-2012) het inkomen uit arbeid is gedaald en het inkomen uit vermogen is gestegen. Heeft u daar een verklaring voor?"

Persoon 2 geeft twee antwoorden: "Het inkomen uit arbeid is gedaald omdat werknemers hun baan kwijtraakten." en "De ontwikkeling van het

consumentenvertrouwen heeft eraan bijgedragen dat het inkomen uit vermogen is gestegen, omdat ...".

blz. 6-7: Opgave 3 (bron 1 = bron 6; bron 2 = bron 7)  Afbeelding vervalt.

 Vraag 11 en tekst erboven: nummer bron aangepast: bron 1 = bron 6; bron 2 = bron 7.

(2)

Vraag 12: 2 punten

Een verzekeraar die de PHYD-autoverzekering aanbiedt doet de volgende uitspraak: "We baseren de indeling in een categorie vooral op het gedrag van de bestuurder zoals remmen, optrekken en snelheidsovertredingen. Dankzij de app kunnen we het gedrag van de bestuurder volgen en wordt ..1.. sterk verminderd. Hierdoor wordt het voor ons mogelijk ..2.. toe te passen, zodat de bestuurder een financiële prikkel krijgt het rijgedrag in positieve zin aan te passen."

Maak de uitspraak economisch correct. Kies uit:

bij 1: asymmetrische informatie / risico-avers gedrag bij 2: premiedifferentiatie / zelfbinding

blz. 8-9: Opgave 4 (bron 1 = bron 8; bron 2 = bron 9)  Tekst onder vraag 15 aangepast (2x): $ = dollar.  Vraag 16 aangepast:

Vraag 16: 2 punten

Gebruik bovenstaande tekst en bron 8.

Maak de gevolgen 1 t/m 3 in bron 8 compleet met het juiste begrip zodat er een economisch juiste redenering ontstaat.

Kies uit:

bij a: stijgt / daalt bij b: kopen / verkopen bij c: stijgt / daalt

 Vraag 19: nummer bron aangepast: bron 2 = bron 9. blz. 10-11: Opgave 5 (bron 1 = bron 10; bron 2 = bron 11)  Afbeelding vervalt.

 Tekst boven vraag 21: nummer bron aangepast: bron 1 = bron 10.

 Vraag 21: tekst aangepast: Gebruik bron 1 bij vraag 21 en 22. = Gebruik bron 10.  Vraag 22: tekst toegevoegd: Gebruik bron 10.

 Vraag 24 en tekst erboven: nummer bron aangepast: bron 2 = bron 11. blz. 12: Opgave 6 (bron 1 = bron 12; bron 2 = bron 13)

 Afbeelding vervalt.

 Vraag 27: nummer bron aangepast: bron 1 = bron 12.  Vraag 28 aangepast:

Vraag 28: 1 punt

Gebruik bovenstaande tekst en bron 13.

In welke grafiek is de Amerikaanse Lorenzcurve van 2014 juist omschreven? BIJLAGE

titelblad: geen aanpassingen blz. 2-3: Opgave 1 (bron 1, 2 en 3)  Bron 1: omschrijving afbeelding.

(3)

bron 1. Marktaandelen op basis van de omzet van de drie grootste dagbladaanbieders van papieren krantenabonnementen

- in 2005: 75% - in 2012: 83%

 Bron 2: geen aanpassing.

 Bron 3 aangepast: afbeelding = tekening 1A en 1B.

bron 3. Gegevens van het digitale jaarabonnement van de Krant van Vandaag (periode 2012-2014)

Zie tekening 1A en 1B. In deze tekening staan stippen met de letters I t/m P. Vraag de surveillant om deze aan te geven.

blz. 4: Opgave 2 (bron 1 = bron 4; bron 2 = bron 5)  Bron 1 = bron 4: omschrijving afbeelding.

bron 4. Verhouding tussen de 20% hoogste en 20% laagste huishoudinkomens - in 2008: 2,8 - tussen 2008 en 2009: kredietcrisis - in 2009: 2,6 - in 2010: 2,5 - in 2011: 2,6 - in 2012: 2,5

 Bron 2 = bron 5: omschrijving afbeelding.

bron 5. Omschrijving staafdiagram van primaire en secundaire huishoudinkomens in euro's in 2012

20% laagste huishoudinkomens:

- lichtgrijze staaf huishoudinkomen: € 7500 - donkergrijze staaf huishoudinkomen: € 25000 20% hoogste huishoudinkomens:

- lichtgrijze staaf huishoudinkomen: € 87500 - donkergrijze staaf huishoudinkomen: € 62500

bron 6. PHYD-scorebord

- 0 tot 55 punten (rood): 0% korting op de basispremie - 55 tot 80 punten (oranje): 10% korting op de basispremie - 80 tot 100 punten (groen): 35% korting op de basispremie  Bron 2 = bron 7: geen aanpassing.

bron 8. Effect van de betalingsbalans op de deviezenvoorraad van de Centrale Bank van Aruba (CBA)

(4)

Gevolg 1: wisselkoers florin ten opzichte van dollar ..a... Daardoor

Gevolg 2: CBA gaat ingrijpen door florins te ..b.. op de valutamarkt. Dit leidt samen met het tekort op de betalingsbalans van Aruba tot Gevolg 3: deviezenvoorraad CBA ..c...

 Bron 2 = bron 9: tekst aangepast: $ = dollar.

blz. 7: Opgave 5 (bron 1 = bron 10; bron 2 = bron 11)  Bron 1 = bron 10: tabel aangepast.

bron 10. Energietarieven van stroom en gas bij EnerGas begin tabel

omschrijving soort

contract tarief product stroom per kWh

tarief product

gas per m^3 vaste leveringskosten per product per maand Zekur (3 jaar vaste

tarieven)

€ 0,20716 € 0,59274 € 7,00 Zekur (3 jaar vaste

tarieven) plus iSmart6s

€ 0,20716 € 0,59274 € 15,50 Free (variabele tarieven, onbepaalde tijdsduur) € 0,21261 € 0,57375 € 4,99 einde tabel

 Bron 2 = bron 11: omschrijving matrix.

bron 11. Pay-off matrix wel of niet inhuren van een callcenter

Toelichting: er zijn vier situaties. Achter elke situatie staan twee getallen. Het eerste getal betreft de toe- of afname van de winst van EnerGas in miljoenen euro's en het tweede getal de toe- of afname van de winst van Green Energy in miljoenen euro's. - Energas kiest voor wel inhuren en Green Energy kiest voor wel inhuren: -2; -2. - Energas kiest voor wel inhuren en Green Energy kiest voor niet inhuren: +2; -4. - Energas kiest voor niet inhuren en Green Energy kiest voor wel inhuren: -4; +2. - Energas kiest voor niet inhuren en Green Energy kiest voor niet inhuren: 0; 0. blz. 8-9: Opgave 6 (bron 1 = bron 12; bron 2 = bron 13)

 Bron 1 = bron 12: omschrijving afbeeldingen.

bron 12. Twee statistieken van de Amerikaanse economie

Statistiek 1. Procentuele groei nominaal bbp ten opzichte van het voorgaande jaar - in 2012: 2,7%

- in 2013: 1,9% - in 2014: 2,8% - in 2015: 3,0%

Statistiek 2. Ontwikkeling consumentenprijsindex (2011 is basisjaar) - in 2011: 100

- in 2012: 102,3 - in 2013: 104,9

(5)

- in 2014: 107,6 - in 2015: 110,9

 Bron 2 = bron 13: omschrijving afbeeldingen.

bron 13. Omschrijving van vier grafieken Lorenzcurven van de verdeling van het bbp (2014) over de Amerikaanse bevolking

Grafiek 1:

- verticale as: primair inkomen in % (cumulatief) - horizontale as: bevolking in % (cumulatief) - Op de Lorenzcurve ligt het punt (99%, 25%). Grafiek 2:

- verticale as: secundair inkomen in % (cumulatief) - horizontale as: bevolking in % (cumulatief)

- Op de Lorenzcurve ligt het punt (99%, 25%). Grafiek 3:

- verticale as: primair inkomen in % (cumulatief) - horizontale as: bevolking in % (cumulatief) - Op de Lorenzcurve ligt het punt (99%, 75%). Grafiek 4:

- verticale as: secundair inkomen in % (cumulatief) - horizontale as: bevolking in % (cumulatief)