• No results found

Genereren power poses machtsgevoel? : de invloed van power posing en sociale angst op negatief affect, presentatiekwaliteit en impliciete vermijding van emotionele gezichten in een sociaal angstige situatie

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Genereren power poses machtsgevoel? : de invloed van power posing en sociale angst op negatief affect, presentatiekwaliteit en impliciete vermijding van emotionele gezichten in een sociaal angstige situatie"

Copied!
36
0
0

Bezig met laden.... (Bekijk nu de volledige tekst)

Hele tekst

(1)

1

Genereren power poses machtsgevoel?

De invloed van power posing en sociale angst op negatief affect,

presentatiekwaliteit en impliciete vermijding van emotionele gezichten in een sociaal angstige situatie

P.J.A. van der Wardt

Universiteit van Amsterdam Studentnummer: 5807980

Masterthesebegeleider: dr. N. Morina Aantal woorden abstract: 149

(2)

2

Abstract

De power pose (machtige lichaamshouding), een nieuwe, eenvoudige interventie, leidde in eerder onderzoek tot onder andere hogere machtsgevoelens en een betere presentatiekwaliteit. Onderzocht werd of het aannemen van een power pose vóór een taak die sociale angst opwekt, een positieve invloed heeft op negatief affect,

presentatiekwaliteit en impliciete vermijding van emotionele gezichten. Studenten (N = 91)werden ingedeeld in een hoog sociaal angstige (HA) en een laag sociaal

angstige (LA) groep en toegewezen aan een hoge power pose (HP) of lage power pose (LP) conditie. We trachtten effecten van poses en sociale angst te vinden door middel van een aangepaste Trier Social Stress Test, zelfrapportage, beoordeling door

beoordelaars en een toenaderings-vermijdingstaak. Geen effecten voor pose op affect en presentatiekwaliteit werden gevonden. HA mensen rapporteerden meer negatief affect, werden slechter beoordeeld én scoorden zichzelf slechter op de spreektaak dan LA mensen. Verklaringen voor het uitblijven van het pose-effect worden besproken.

(3)

3

Inhoud

Abstract ... 2 Inleiding ... 4 Methoden ... 9 Deelnemers ... 9 Poses ... 9 Materialen ... 10 Manipulatiechecks ... 13 Procedure ... 13 Resultaten ... 16 Manipulatiechecks ... 16 Negatief Affect ... 16

Mediatie Negatief Affect ... 17

Angst ... 18

Zelfbeoordeling Presentatiekwaliteit ... 19

Presentatiekwaliteit volgens beoordelaars ... 20

Presentatiekwaliteit volgens Cuddy ... 21

AAT ... 21

Discussie ... 23

Referenties ... 27

(4)

4

Inleiding

Er zijn veel onderzoeken bekend die hebben aangetoond dat bepaalde

lichaamshoudingen psychologische effecten hebben op mensen op het moment dat deze houdingen worden aangenomen, zoals het klassieke experiment van Strack, Martin en Stepper (1988), waarbij proefpersonen een pen tussen de tanden houden, om zo spieren die geassocieerd worden met lachen te gebruiken. Proefpersonen met pen in de mond ervaarden meer plezier dan proefpersonen zonder pen in hun mond. Zowel bij dieren als mensen worden lichaamshoudingen waarbij het mens of dier zich groot maakt als dominant en machtig ervaren door anderen (Carney, Cuddy & Yap, 2010). Een open houding straalt dominantie uit, omdat het persoon of dier die de houding aanneemt hiermee het signaal af geeft niet bang te zijn voor een aanval.

Recentelijk werd gevonden dat het aannemen van deze lichaamshouding invloed kan hebben op gevoelens van macht, zelfs nádat er inmiddels een normale

houding werd aangenomen. Carney et al. (2010) onderzochten enkele effecten van het aannemen van powerful poses en van low power poses. Een high power pose

(HP) moet aan twee kenmerken voldoen: deze is open (gespreide ledematen) en uitgebreid (expansief, er wordt relatief veel ruimte ingenomen). Deze houding wordt vaak ervaren als dominant. Een low power pose (LP) kenmerkt zich door een gesloten houding (ledematen tegen het lichaam aan) en klein (ineengedoken, er wordt weinig ruimte ingenomen). Deze houding wordt door anderen ervaren als submissief. Mensen en dieren met veel macht vertonen vaker HP’s (Carney, Hall, & Smith LeBeau, 2005; Darwin, 2009; de Waal, 1998; Eibl-Eibesfeldt, 1975, aangehaald in. Bohns & Wiltermuth, 2011), maar deze poses lijken omgekeerd ook machtsgevoelens op te wekken. Carney et al. (2010) hebben gevonden dat proefpersonen die power posing toepasten, daarna een significant verlaagd cortisolniveau (geassocieerd met stress), en een verhoogd testosteronniveau (geassocieerd met dominantie) lieten zien. Daarnaast rapporteerden de proefpersonen ook een hoger gevoel van controle en macht dan proefpersonen in de LP conditie. Ook waren zij meer bereid risico te nemen op een goktaak. Powerful posing lijkt nog meer voordelen te hebben: powerful posers hebben onder andere een hogere pijngrens (Bohns & Wiltermuth, 2011).

(5)

5

Cuddy, Wilmuth en Carney (2012) vonden in een ander experiment met een aangepaste Trier Social Stress Test (Kirschbaum, Pirke & Hellhammer, 1993) dat power posing ook zorgde voor een betere presentatiekwaliteit. Proefpersonen moesten een presentatie van vijf minuten geven waarin zij hun sterke kanten, kwalificaties en waarom zij aangenomen moesten worden presenteerden voor een publiek met een korte voorbereiding (vijf minuten), om zo te sollicteren naar hun droombaan.

De effecten van powerful postures zijn tot nu toe voornamelijk onderzocht in de sociale psychologie. Het is belangrijk om te onderzoeken of mensen met klinische klachten ook baat kunnen hebben van het toepassen van powerful postures. In het huidige onderzoek wordt onderzocht in hoeverre een sociaal angstige populatie van deze houdingen kan profiteren.Mensen met sociale angstklachten worden gekenmerkt door een hoge mate van zelfbewustzijn, angst om in verlegenheid gebracht,

afgewezen of vernederd te worden door anderen. Mensen met sociale angst vermijden daarom één of meerdere sociale situaties. Een deel van deze mensen vreest

voornamelijk sociale situaties waarin een prestatie geleverd moet worden, een ander deel heeft een meer algemene angst voor sociale interacties. Men spreekt van een Sociale Angststoornis als de klachten het functioneren zodanig beperken dat de persoon er onder lijdt. (Hoffmann, Alpers & Pauli, 2009). In dit onderzoek worden sociaal hoog angstige (HA) mensen en sociaal laag angstige (LA) mensen vergeleken, maar HA worden geselecteerd op mate van sociale angst. Zij hoeven niet de diagnose Sociale Angststoornis te hebben om in de HA groep ingedeeld te worden.

Goede beheersing van de vaardigheid om te spreken voor een publiek (vanaf nu afgekort tot: presentatiekwaliteit) kan zeer nuttig zijn in onze samenleving, onder andere tijdens het volgen van een opleiding en op het werk. Spreken voor een publiek wordt gewoonlijk van verschillende sociale situaties het meest gevreesd (Pollard & Henderson, 1988). Het is daarom belangrijk bij zowel HA als LA deelnemers te toetsen of powerful posing presentatiekwaliteit kan vergroten.

De rationale dat powerful posing bij sociaal angstige mensen kan leiden tot minder negatief affect en een betere presentatiekwaliteit, luidt als volgt. HP leidt tot een hoger gevoel van controle (Carney et al, 2010). Mensen die zich ‘in control’ voelen voelen zich meestal minder angstig.Omdat angst een onderdeel is van negatief affect valt te verwachten dat powerful posing tot minder negatief affect leidt bij sociaal angstige

(6)

6

mensen (Carney et al, 2010). Dit kan dan weer tot een betere presentatiekwaliteit leiden. Er is echter een gebrek aan literatuur over hoe mensen met hoge sociale angstscores en mensen met lage sociale angstscores zullen verschillen in gedrag na het toepassen van power posing. Op basis van eerdere onderzoeken, waarbij de effecten van power posing de variabele sociale angst niet werd meegenomen, kan verwacht worden dat power posing een hoofdeffect heeft op affect,

presentatiekwaliteit en impliciete vermijding bij LA mensen. Maar of dit voor HA mensen ook geldt, is onbekend. Hoewel hier geen eerder onderzoek naar is gevonden, omdat nog maar kort onderzoek wordt gedaan naar power poses, zou mogen worden verwacht dat de HP houding ook een positief effect op de HA mensen heeft.

Uit onderzoek van Heuer, Rinck en Becker (2007) bleek een discrepantie tussen expliciete en impliciete meting van de vermijding van sociaal bedreigende stimuli bij HA proefpersonen. Hoewel HA proefpersonen foto’s van boze en lachende gezichten niet bedreigender beoordeelden dan LA proefpersonen, lieten zij bij een toenadering-vermijdingstaak zien boze en lachende gezichten te vermijden. LA proefpersonen lieten geen verschil zien in toenadering of vermijding van emotionele gezichten vergeleken met neutrale gezichten of controlestimuli. We gebruiken deze toenaderings-vermijdingstaak om te zien of powerful poses niet alleen effect hebben op directe observeerbaar gedrag, maar ook deze impliciete vermijding tegen kan gaan.

De belangrijkste reden voor dit onderzoek is om te ontdekken of het manipuleren van de lichaamshouding door middel van power poses mensen met sociale angst kan helpen in sociaal angstige situaties. Relaties tussen onafhankelijke variabele pose op de volgende afhankelijke variabelen worden onderzocht: affect, presentatiekwaliteit op een sociaal angstige taak, en de mate van impliciete toenadering en vermijding. Ook de invloed van pose op de mate van affectieve angst wordt onderzocht.

Bovendien wordt gekeken of negatief affect een mediator is tussen power posing en presentatiekwaliteit.

(7)

7

1a. Mensen met LA scores in de HP conditie conditie zullen zowel direct na het aannemen van de houdingen, als na de spreektaak, significant lagere negatief affect scores hebben dan mensen met LA scores in de LP conditie.

1b. Mensen met HA scores in de HP conditie conditie zullen zowel direct na het aannemen van de houdingen, als na de spreektaak, significant lagere negatief affect scores hebben dan mensen met HA scores in de LP conditie.

2a. Mensen met LA scores in de HP conditie zullen zowel direct na het aannemen van de houdingen, als na de spreektaak, significant minder affectieve angst

rapporteren dan LA mensen in de LP conditie.

2b. Mensen met HA scores in de HP conditie zullen zowel direct na het aannemen van de houdingen, als na de spreektaak, significant minder affectieve angst

rapporteren dan mensen met HA scores in de LP conditie.

3a. Mensen met LA scores in de HP conditie zullen hun eigen presentatiekwaliteit op de spreektaak significant beter beoordelen dan mensen met LA scores in de LP conditie.

3b. Mensen met HA scores (HA) in de HP conditie zullen hun eigen

presentatiekwaliteit op de spreektaak significant beter beoordelen dan mensen met HA scores in de LP conditie.

4a. De presentatiekwaliteit op de spreektaak van mensen met LA scores in de HP conditie zal door beoordelaars significant beter beoordeld worden dan de

presentatiekwaliteit op de spreektaak van mensen met LA scores in de LP conditie.

4b. De presentatiekwaliteit op de spreektaak van mensen met HA scores in de HP conditie zal door beoordelaars significant beter beoordeld worden dan de

presentatiekwaliteit op de spreektaak van mensen met HA scores in de LP conditie.

5a. Mensen met LA scores in de HP conditie zullen bij een meting van impliciete toenadering en vermijding, geen impliciete vermijding van emotionele gezichten laten

(8)

8

zien. Mensen met LA scores in de LP conditie zullen ook geen impliciete vermijding van emotionele gezichten laten zien.

5b. Mensen met HA scores in de HP conditie zullen bij een meting van impliciete toenadering en vermijding, minder impliciete vermijding van emotionele gezichten laten zien dan mensen met HA scores in de LP conditie.

6. Negatief affect medieert de relatie tussen houding en presentatiekwaliteit op de spreektaak, zoals beoordeeld door deelnemers zelf, zowel bij mensen met HA scores als bij mensen met LA scores. Deelnemers in de HP conditie zullen een lager NA rapporteren dan deelnemers in de LP conditie.

(9)

9

Methoden

Deelnemers

Eenennegentig studenten psychologie en psychobiologie aan de Universiteit van Amsterdam hebben deelgenomen aan het experiment. Het experiment was genaamd ‘Spelen met Gezichten’. Alle deelnemers ontvingen 1,5 proefpersoonpunt voor deelname, omdat hetonderzoek 1,5 uur duurde. Hiervan was 19,8% procent man en 80,2 procent vrouw. Leeftijden varieerden tussen 18 en 46. Eén deelnemer was 46, de overige deelnemers hadden een leeftijd tussen 18 en 26. De gemiddelde leeftijd was 20,1 jaar (SD = 3,15). 63,7% was eerstejaars psychologiestudent en 34,1%

tweedejaars psychobiologie. Twee studenten (2,2%) studeerden zowel psychologie als psychobiologie. Uit een χ² toets bleek geen significant verschil tussen HP en LP groepen op de variabele sekse (χ²(1,N = 91) = ,335, p = ,563). Een t-toets gaf geen significant verschil tussen de HP en LP groepen in leeftijd (t(89) = 1,82, p = ,072). Ook de LA en HA groepen verschilden niet significant van leeftijd (t(89) = -1,61 p = ,111, en niet van sekse (χ²(1,N = 91) = 1,22, p = ,296).

In de promotietekst van het onderzoek werden de deelnemers erop gewezen dat zij zonder pijn hun armen en benen kunnen bewegen. Als een deelnemer aangaf dat niet te kunnen, werd deze uitgesloten van deelname, omdat pijn bij het aannemen van de verschillende houdingen de resultaten kan beïnvloeden.

Poses

De gebruikte poses in HP en LP condities waren exact hetzelfde als de poses die Cuddy et al. (2012) hebben onderzocht. Bij de zittende HP zaten de deelnemers in een bureaustoel, met hun benen gestrekt en gekruist op de tafel voor zich. De handen lagen op het achterhoofd, zo, dat de ellebogen naar de zijkanten uitstaken. Bij de zittende LP zaten de deelnemers in een bureaustoel en met de benen gekruist. Dee armen waren ook gekruist, zo, dat de handen op de kniën lagen en de deelnemers iets naar voren moesten buigen. Bij de staande HP stonden de deelnemers met hun benen gespreid en gestrekt. De handen lagen wijd uit elkaar op de tafel voor zich, zo, dat zij voorovergebogen op de tafel leunden. Bij de staande LP stonden deelnemers rechtop, met hun benen gekruist over elkaar. De armen waren om hun lichaam heen geslagen.

(10)

10

Cuddy et al. (2012) rapporteerden geen verschillen tussen de poses wat betreft comfort, moeilijkheid en hoeveelheid pijn.

Materialen

Public Speaking Rating Scale (PSRS)

De PSRS (Rapee & Lim, 1992) is een vragenlijst die gebruikt wordt voor zowel zelfrapportage (PSRS-Z) als voor beoordelaars (PSRS-R), om de kwaliteit van het spreken voor een publiek te meten. Het gaat hier om de kwaliteit te meten van de presentatie spreker tijdens de spreektaak, verdeeld in algemene, globale (PSRS-Globaal) en specifieke (PSRS-Specifiek) presentatiekwaliteit. Een voorbeeld van een PSRS-Globaal item is: ‘Ik sprak over het algemeen goed.’ Een voorbeeld van een PSRS-Specifiek item is: ‘Ik stotterde’. De items beoordeeld worden op een 5 punts Likert schaal, varierend van 0 (niet) tot 4 (heel veel). Bij beoordeling van de

presentatiekwaliteit van de deelnemers door de videobeoordelaars is de vragenlijst iets aangepast: de vragen gaan nu over de spreker. Voorbeeld: ‘De spreker sprak over het algemeen goed.’ Rapee en Lim (1992) onderzochten voor de interne consistentie van de PSRS, en vonden een gemiddelde tot hoge betrouwbaarheid: Cronbachs α van .86 voor zelfrapportage bij, specifieke items, ,86 voor zelfrapportage bij globale

items, ,79 voor beoordelingen van beoordelaars bij specifieke items, en een ,84 voor beoordelingen van beoordelaars bij globale items. Rapee en Hayman (1996) vonden een interbeoordelaarsbetrouwbaarheid van r = .62 bij twee beoordelaars.

Voor dit onderzoek werd de in het Nederlands vertaalde versie van de PSRS gebruikt, de PSRS-NL (Morina, 2011). Deze vragenlijst bestaat uit 20 items, omdat er 3 items zijn toegevoegd. De toegevoegde items zijn 18 ‘Ik lachte zenuwachtig’, 19 ‘Ik wist vaak niet wat ik moest zeggen’ en 20. ‘Ik voelde me angstig’. Er zijn helaas geen psychometrische karakteristieken over de PSRS-NL bekend.

Bij de PSRS-Z werd vraag 2, ’Ik had contact met de camera’, verwijderd, omdat de deelnemers niet gevraagd contact te maken met de camera, maar met de

experimentleiders. Ook de PSRS-Z werd vraag 20 (‘Ik voelde me angstig’ verwijderd, om dat deze erg leek op vraag 14: Ik kwam nerveus over. Zo bleven er voor de PSRS-Z 18 vragen over, waarvan 5 globaal en 5 specifiek. De minimale totaalscore werd

(11)

11

hierdoor 0 en de maximale totaalscore 72. Een hoge interne consistentie van de PSRS-Z werd gevonden bij het huidige onderzoek, α = ,91.

Bij de PSRS-R zijn vraag 2 en 20 om dezelfde redenen verwijderd als bij de PSRS-Z. Daarnaast werden vraag 9. ’Ik zweette’, 10. ’Ik bloosde’, en 11. ‘Ik had zenuwtrekken in mijn gezicht’ verwijderd, omdat deze heel moeilijk waren te beoordelen op basis van de video’s. In totaal bleven er dus 15 vragen over, waarvan 5 globaal en 10 specifiek. De minimale totaalscore werd hierdoor 0 en de maximale totaalscore 60. Voor de analyses werd de gemiddelde score gebruikt op alle afzonderlijke items van de twee beoordelaars. Een hoge interne consistentie van de PSRS-R werd in het huidige onderzoek gevonden, α = ,92

Presentatiekwaliteit

Presentatiekwaliteit werd naast de PSRS ook gescoord door de beoordelaars met vier vragen. Deze vragen gebruikten Cuddy et al. (2012) als instrument om hun

deelnemers te beoordelen op presentatiekwaliteit. De vragen konden gescoord worden op een 7 punts Likert schaal van 1 (helemaal niet) tot 7 (extreem). De vier vragen zijn: 1. ‘Hoe enthousiast vond je de deelnemer?’, 2. ‘In welke mate greep de deelnemer je aandacht?’, 3. ‘In welke mate leek de deelnemer zelfverzekerd?’ 4. ‘In welke mate leek de deelnemer zich ongemakkelijk te voelen?’

Hireability

Ook vroegen we net als Cuddy et al. (2012) aan de beoordelaars hireability (de vraag of de deelnemer moet worden aangenomen) te scoren: ‘Vind je dat deze deelnemer de baan zou moeten krijgen?’ (1= ja, 2 = misschien, 3 = nee). Daarnaast vroegen we de beoordelaars naar een Algemeen Oordeel: ‘Over het algemeen, hoe goed vond je de speech?’, die op een 5 punts Likert schaal werd gescoord.

Social Interaction Anxiety Scale (SIAS)

De SIAS (Mattick & Clarke, 1998) – NL (Nederlandse vertaling; Beurs & Scholing, 1999) meet de mate van sociale angst. De SIAS is een zelfbeoordelingsvragenlijst waarbij de deelnemer 20 uitspraken beoordeelt in hoeverre die op hemzelf van

toepassing zijn op een 5 punts Likert schaal, die gaat van 0 (‘totaal niet’) tot 4 (‘heel erg’). Een voorbeeldvraag is: ‘Ik voel dat ik kan blozen als ik met anderen ben.’ De

(12)

12

uiteindelijke totaal score (Na het omscoren van drie contraindicatieve items) kan varieren van 0-80. Hogere scores duiden op meer angstigheid of ongemakkelijkheid. De Beurs, Tielen en Wollmann (2014) rapporteren een hoge interne consistentie van de SIAS-NL van α = .91. Daarnaast rapporteerden zij een hoge convergente validiteit van de SIAS met twee verschillende instrumenten. Bij de Inventory of Interpersonal Situations (IIS) vonden zij een correlatie van r = .69 tussen de totale SIAS score en totale anxiety score op de IIS. Bij de Liebowitz Social Anxiety Scale (LSAS) vonden zij een correlatie van de totale SIAS score met de totale anxiety score op de LSAS, ook hier een correlatie van r = .69.

Approach-Avoidance Task (AAT)

De AAT van Heuer et al. (2007) is een impliciete meting van vermijdingstendenties van emotionele gezichten bij sociale interacties. Dit wordt gemeten met het verschil in eactietijd tussen het wegduwen (vermijden) en naar zich toe trekken (benaderen) van foto’s van neutrale en emotionele gezichten met een joystick. Emotionele gezichten van de gebruikte AAT zijn gezichten met de emoties plezier, walging en boosheid. Deelnemers kregen de opdracht gele gezichten weg te duwen, en zwart-wit gezichten naar de deelnemer toe te trekken. De foto’s van de gezichten werden gekozen uit Karolinska Directed Emotional Faces (Lundqvist, Flykt, & Öhman, 1998). De AAT lijkt een valide instrument te zijn om vermijding en toenadering te meten: Heuer et al. (2007) vonden dat de AAT kon discrimineren tussen een LA controle groep en HA groep. Er zijn echter geen psychometrische karakteristieken bekend voor de AAT met gezichten als stimulusmateriaal.

Positive Affect Negative Affect Scale (PANAS )

De PANAS (Watson, Clark & Tellegen, 1988) is een zelfrapportage vragenlijst met 20 items die positief en negatief affect meet. Hij werd toegepast om te meten hoe deelnemers zic op dit moment voelden. Tien items hebben betrekking op positief affect (strong, enthousiastic) en 10 op negatief affect (nervous, afraid). De items worden gescoord van op een 5-puntsschaal van 1 (very slightly or not at all) tot 5 (extremely). Watson, et al. (1988) rapporteren een hoge interne consistentie.

Cronbach’s α varieert tussen ,86 en ,90 voor Positive Affect (PA), en tussen ,84 en ,87 voor Negative Affect (NA), afhankelijk van de tijdsperiode waarover de PANAS is

(13)

13

afgenomen. De test-hertest betrouwbaarheid van de PANAS op dit moment is r = ,54 voor PA en r = ,45 voor NA.

De PANAS op dit moment correleren hoog r = ,95 voor PA en r = ,91 voor NA voor correlatie met de eigen factor (convergente validiteit) en laag met de andere factor r = -,02 voor PA, r = -,15 voor NA (disciriminante validiteit).

Manipulatiechecks

Check 1. Een manipulatiecheck werd gedaan om te kijken of de houdingen tijdens de presentaties van elkaar verschilden per groep, omdat deze verschillen de resultaten op de PSRS-R zouden kunnen beïnvloeden. De raters scoorden de houding van de deelnemers op een Likert schaal van 1-7 (1 = zeer samengetrokken, 7 = zeer expansief).

Check 2. Drie zelfrapportage vragen werden beantwoord die Cuddy et al. (2012) ook stelden na het geven van de speech om de mate van power te meten: ‘Ik voel me

dominant’, ‘Ik heb het gevoel de controle te hebben.’ en ‘Ik voel me machtig/krachtig.’ Deelnemers konden deze vragen aangeven op een 5 punts Likert schaal (1 = helemaal niet, 5 = heel veel) wat op dat moment op hen van toepassing was.

Check 3. Vier controleitems werden afgenomen om te zien of SIAS en Pose groepen verschilden, omdat deze de resultaten kunnen beïnvloeden. Deelnemers gaven op een Likert schaal een score tussen 1 (helemaal niet) en 5 (heel veel) op de volgende vragen: ‘1. Tijdens het voorbereiden van de speech was ik zenuwachtig.’, 2. ‘Ik heb ervaring met presenteren.’, 3. ‘Het geven van de speech riep bij mij stress op.’, 4. ‘In hoeverre voelde de houding die tijdens het kijken van de powerpoint aan moest aannemen voor jou natuurlijk?’

Procedure

Indeling in Pose groepen

Deelnemers kregen een proefpersoonnummer, dit werd bepaald door de volgorde waarin de proefpersonen een afspraak maakten om naar het experiment te komen. Op basis van proefpersoonnummer in de HP of LP conditie geplaatst. De oneven

(14)

14

nummers werden ingedeeld in LP, de even nummers in HP, zodat de deelnemers omstebeurt toegewezen werden aan een conditie.

Indeling in SIAS groepen

Alle deelnemers werden voorafgaand aan het experiment verzocht de SIAS in te vullen. Op basis van van deze SIAS score werden zij ingedeeld in een HA groep en in een LA groep. Vijfenveertig (49,5%) deelnemers met een SIAS score van 12 of lager werden ingedeeld in de LA groep, 46 (50,5%) deelnemers met een SIAS-score hoger dan 12 werden ingedeeld in de HA groep. Deze cutoff score werd bepaald na afloop van het onderzoek: met deze cutoff score werden alle deelnemers precies zo verdeeld in twee groepen dat beide groepen ongeveer 50% van de deelnemers bevatte. De gemiddelde SIAS score van deelnemers in LA was 6,8 (SD = 3,4) en van HA 24,5 (SD = 9,9).

Het combineren van pose en sociale angst leidde tot de volgende groepen: HP-HA, HP-LA, LP-HA en LP-LA.

Afhankelijk van de pose conditie (HP of LP) verschilden de instructies. Deelnemers van de HP groep werden gevraagd twee verschillende HP poses aan te nemen, die van de LP groep twee LP houdingen. De houdingen waren gelijk aan die Cuddy et al. (2012) gebruikten. Of mensen in een HA of LA groep waren ingedeeld, maakte verder geen verschil voor de verloop of volgorde van het experiment. Tijdens het experiment werden ook 3 hormoonmetingen gedaan, deze werden voor een ander onderzoek gebruikt. Ze worden wel vermeld in dit verslag, met name omdat ze misschien de resultaten beïnvloeden.

De deelnemers werden als eerst gevraagd 30 minuten te wachten in het lab om tot rust te komen voor de1e hormoonmeting. Er konden tijdschriften gelezen worden. Daarna vulden ze de PANAS (Meetmoment 1). Daarna werd een hartslagmeting gedaan met een kleine hartslagmeter, waarbij de vinger van de proefpersoon in een sensor werd geplaatst. Dit was een nepmeting, die de cover story geloofwaardiger moest maken (de deelnemers was verteld dat het onderzoek ging over het effect van houding op fysiologische metingen). Deelnemers werden verzocht 2 minuten een HP of LP pose aan nemen, de eerste minuut een zittende pose en de twede minuut een staande pose. Ondertussen deden zij een taakje om hen af te leiden van het doel van de pose

(15)

15

manipulatie, waarbij zij keken naar een slideshow van landschappen. Er werd gezegd dat ze deze moesten beoordelen, maar er werden geen vragen over gesteld. De

PANAS werd voor de tweede keer ingevuld. Vervolgens begon de aangepaste Trier Social Stress Test, zoals beschreven in Cuddy et al. (2012). De deelnemers werden gevraagd zich in te beelden dat ze moesten solliciteren voor hun droombaan. De deelnemers kregen 5 minuten om een presentatie voor te bereiden, waarin zij moesten vertellen over hun sterke kanten, kwalificaties en waarom ze gekozen zouden moeten worden voor hun droombaan. Tijdens deze 5 minuten voorbereiding werd de staande pose volgehouden. De experimentleiders boserveerden met behulp van een

eenwegsspiegel of de houdingen tijdens deze 5 minuten goed werden volgehouden. In totaal duurden de poses dus 7 minuten. Vervolgens kregen de deelnemers 5 minuten om de presentatie te houden voor een camera en twee ‘ervaren beoordelaars’ (wegens praktische overwegingen waren de onderzoekers, naast experimentleiders ook

‘ervaren’ beoordelaars’, die niet reageerden (still face) en notities maakten tijdens de presentatie. Aamoedigingen werden tot vier keer toe gegeven als de deelnemer langer dan 10 seconden stil was. Na de presentatie werd een tweede hormoonmeting gedaan, gevolgd door het invullen van een aantal vragenlijsten: de PSRS-Z, manipulatiechecks 3 en 4 en de derde PANAS meting. Na het invullen van deze vragenlijsten werd de AAT afgenomen op een computer in de kamer ernaast. Tot slot werd een derde hormoonmeting gedaan.

De videobeelden aan de twee beoordelaars gegeven, die niet op de hoogte waren van de conditie waar de deelnemers in waren ingedeeld. De videobeoordelaars scoorden de presentatiekwaliteit scoren met de PSRS-R.

(16)

16

Resultaten

Eén deelnemer is uitgesloten van de PSRS analyses omdat ze de presentatie in het Duits had gedaan, omdat ze zelf aangaf dat haar Nederlands spreekvaardigheid slecht was. De beoordelaars gaven aan het te moeilijk te vinden deze presentatie goed te beoordelen. Eén deelnemer werd uitgesloten voor de analyses betreffende negatief affect en item 20 (hypothese 1 en 2), omdat de deelnemer de PANAS per ongeluk niet had ingevuld op meetmoment 3. Eén deelnemer werd uitgesloten van AAT-analyses omdat ze de AAT niet had afgemaakt. Van alle AAT-trials was een deel foutief, hierbij duwde of trok de deelnemer de joystick de verkeerde kant op. Deze trials zijn verwijderd voordat de analyses gedaan werden. Ook de reactietijden van hoger dan 2000 ms werden verwijderd (Amir, Kuckertz & Najmi, 2013). Samen was dit 6% van alle trials. De experimentleiders stelden vast dat alle deelnemers de houdingen 7 minuten lang volhielden. Er werden geen deelnemers uitgesloten van analyses om deze reden.

Manipulatiechecks

Check 1. Er werd geen effect gevonden op de manipulatiecheck van Pose tijdens de presentaties tussen LP (M = 3,728, SD = 1,02) en HP (M = 3,700 SD =,86), F(1,87) =,005, p = ,943.

Check 2. Uit een MANOVA bleek dat op elk van deze 3 vragen er geen effect van SIAS, maar belangrijker, ook geen effect van Pose (F(3,85) = ,75, p =,526) werd gevonden. HP groepen rapporteerden na het geven van de presentatie dat ze zich niet dominanter, machtiger/krachtiger, meer in controle of voelden dan de LP groep. Check 3. Een MANOVA werd uitgevoerd over de 4 controlevragen. Er bleek een hoofdeffect voor SIAS, de HA groep scoorde hoger dan LA op vraag 1 (F(1,86) = 17,62, p = en vraag 3 (F = 1,86) = 9,04, p = ,003). Er werd geen effect van Pose gevonden.

Negatief Affect

Gemiddelden en standaarddeviaties op de drie verschillende meetmomenten werden berekend, zie Tabel 1. Een 2x2x3 (Pose x SIAS x Meetmoment) Repeated Measures variantieanalyse (ANOVA) met Bonferroni correctie werd uitgevoerd op deze

(17)

17

gemiddelden. Mauchly’s test gaf aan dat sfericiteit niet wordt geschonden. Een interactie-effect van meetmoment en SIAS werd gevonden. F(2,172) = 3,38, p =,036. ηp² = ,038 (zie Figuur 1).De HA groep had een significant hoger NA (M = 17,15, SD = 6,09) dan de LA groep (M= 13,54, SD = 2,91) op meetmoment 3. Op meetmoment 1 en 2 verschilden HA en LA niet in NA score. Er werd, tegen de verwachting in, geen significant effect gevondenvan meetmoment op Pose, F(2,17) =,50, p = ,608, ηp²= ,014. HP en LP groepen verschilden tegen niet significant op moment 1, en tegen de verwachting in ook niet op meetmoment 2 en 3 (zie Tabel 1).

Tabel 1.

Gemiddelden en standaarddeviaties (tussen haakjes) van scores op NA per SIAS en Pose groep op meetmoment 1, 2 en 3

SIAS Pose Meetmoment 1 Meetmoment 2 Meetmoment 3 LA LP 12.00 (1,41) 10,60 (1,19) 13,95 (3,12)

HP 11,54 (1,64) 10,67 (1,31) 13,21 (2,73) HA LP 15,28 (6,11) 12,36 (3,15) 17,40 (6,03)

HP 13,57 (5,09) 11,76 (2,83) 16,86 (6,32)

Figuur 1. Gemiddeld NA per groep op Meetmoment 1, 2 en 3

Mediatie Negatief Affect 10 11 12 13 14 15 16 17 18 1 2 3 LA-LP LA-HP HA-LP HA-HP

(18)

18

Er werd geen mediatietoets uitgevoerd, omdat er geen significant effect werd

gevonden van Pose op de PSRS-Z. Het is daarmee uitgesloten dat er een mediatie kon worden gevonden.

Angst

De gemiddelden en standaarddeviaties van item 20 (Angstig) van de PANAS per SIAS en Pose werden berekend, zie Tabel 2.

Een 2 x 2 x 3 Bonferroni gecorrigeerde Repeated measures ANOVA werd uitgevoerd met item 20 van de PANAS (Angstig) als afhankelijke variabele. Wegens schending van de sfericiteit-assumptie volgens Mauchly’s test (χ²(2) = 10,58, p = ,005.werd de Greenhouse-Geisser correctie toegepast. Hier werd een significante interactie gevonden tussen meetmoment en SIAS, F(1.790,153.981) = 3,95, p = ,025, ηp² = ,044, zie figuur 2. Uit pairwise comparisons bleek dat de HA groepen hoger scoorden op item 20 (Angstig) dan de LA groepen op meetmoment 1 (zie tabel 2) (F(1,86) = 8,55 p =,004, ηp² = ,09) en HA ook hoger scoorde op meetmoment 3 (F(1,86) = 9,16, p =,003, ηp² = ,003). Tegen de verwachting in werd geen significant effect gevonden voor Pose, F(1.790,153.981) = ,21, p = ,786.

Tabel 2.

Gemiddelden en standaarddeviaties (tussen haakjes) van scores op item 20 (Angstig) per SIAS en Pose groep op meetmoment 1, 2 en 3

SIAS Pose Meetmoment 1 Meetmoment 2 Meetmoment 3

LA LP 1 (0) 1 (0) 1,1(,31)

HP 1 (0) 1 (0) 1,04 (,2)

HA LP 1,36 (,7) 1,16 (,37) 1,56 (,87)

(19)

19

Figuur 2. Gemiddelde score item 20 (Angstig) per SIAS groep (HA/LA) op Meetmoment 1, 2 en 3

Zelfbeoordeling Presentatiekwaliteit

Gemiddelden en standaarddeviaties van de SIAS en Pose groepen op de PSRS-Z totaalscore werden berekend, zie Tabel 3.

Een eenwegs-ANOVA werd uitgevoerd op de variabelen SIAS, Pose en totaalscore op PSRS –Z. Er bleek, tegen de verwachting in, geen hoofdeffect van Pose op de PSRS-Z totaal, F(1,86) = ,01, p = ,940. De LP groep (M = 37,91, SD = 13,30) verschilde niet van de HP groep (M = 38,36, SD = 11,68).Er bleek een hoofdeffect van SIAS, F(1,86) = 8,40, p = ,005, ηp² = ,089. Uit pairwise comparisons bleek dat de LA (M = 41,82, SD 11,64) groep zichzelf significant hoger beoordeelde op de PSRS dan de HA groep (M = 34,44, SD = 12,29). 0,9 1 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 1 2 3 LA-LP LA-HP HA-LP HA-HP

(20)

20 Tabel 3.

Gemiddelden (standaarddeviaties tussen haakjes) per SIAS en Pose groep op de totaalscore van de PSRS-Z

SIAS Pose

LA LP 44,29 (11,25)

HP 39,67 (11,77)

HA LP 32,56 (12,67)

HP 36,80 (11,86)

Presentatiekwaliteit volgens beoordelaars

De interbeoordelaarsbetrouwbaarheid werd bepaald door de PSRS-R totaalscores van de twee videobeoordelaars te correleren. Een interbeoordelaarsbetrouwbaarheid werd gevonden, van r = ,742 (N=90).

Gemiddelden en standaarddeviaties van PSRS-R totaalscore per SIAS en Pose groep werden berekend, zie Tabel 4. Een eenwegs- ANOVA werd uitgevoerd op de

variabelen SIAS, Pose en totaalscore op PSRS-R. Er werd, tegen de verwachting in, geen hoofdeffect van Pose op de PSRS-R Totaal gevonden, F(1,86) = ,01, p = ,955. Er werd geen verschil gevonden tussen gemiddelde score tussen LP (M= 45,53 SD= 7,40) en HP (M= 45,98, SD=7,89).

Tabel 4.

Gemiddelden (standaarddeviaties tussen haakjes) per SIAS en Pose groep op de totaalscore van de PSRS-R

SIAS Pose

LA LP 47,74 (5,50)

HP 47,78 (6,13)

HA LP 43,68 (8,34)

HP 43,82 (9,29)

Er bleek een hoofdeffect van SIAS, F(1,86) = 6,43, p = ,013, ηp² = ,07. Pairwise comparisons toonden aan dat de LA groep (M = 47,6, SD = 5,78) volgens de beoordelaars significant hoger scoorde op de PSRS-R dan de HA groep (M= 43,74,

(21)

21

SD = 8,68). Dit is verschil is consistent met de zelfbeoordeling van de deelnemers (PSRS-Z).

Presentatiekwaliteit volgens Cuddy

Een MANOVA werd uitgevoerd over presentatiekwaliteit volgens Cuddy et al. (2012). Op de totaalscore werd alleen een verschil gevonden op SIAS (F(1,86)=9,06, p = ,003; de HA groep (M = 19,61, SD = 3,39) scoorde lager dan de LA groep (M = 17,01, SD = 4,53).

Er werd met een MANOVA geen verschil tussen de groepen gevonden voor

Hireability, F<1. Beoordelaars gaven aan in het Algemeen Oordeel dat de presentaties van de HA groep significant slechter waren dan die van de LA groep (F(1,87)= 5,03 p = ,027.

AAT

Gemiddelden en standaarddeviaties per groep werden berekend, zie Tabel 5.

Alle reactietijden op de eerste foto in de juiste richting (automatische reactie) werden gebruikt voor analyses. Van alle bewegingen in de juiste richting werd een

gemiddelde berekend voor elke groep, zodat een 2 (Pose) x 2 (SIAS) x 4 (Gezicht) x 2 (Push/Pull) factoriele ANOVA kon worden uitgevoerd.

Tabel 5. Gemiddelde reactietijd per Pose en SIAS groep per Gezicht en responsrichting (standaarddeviaties tussen haakjes)

Push/Pull Gezicht SIAS Pose Boos Walging Blij Neutraal PULL ANGRY LA LP 522,6 (109) 573,2 (162) 540,3 (119) 565,2 (151) HP 514,2 (107) 538,3 (191) 522,4 (144) 516,1 (140) HA LP 517,1 (109) 533,6 (109) 519,8 (124) 540,4 (126) HP 517,7 (124) 530,4 (140) 519,1 (136) 536,7 (126) PUSH ANGRY LA LP 531,4 (122) 554,2 (166) 528,6 (119) 512,7 (117) HP 525,6 (151) 536,3 (142) 518,1 (144) 526,0 (161) HA LP 515,6 (108) 524,8 (111) 520,1 (124) 508,5 (104) HP 512,7 (134) 536,0 (162) 507,2 (136) 508,7 (107)

(22)

22

Er werd een hoofdeffect gevonden van responsrichting (Push-Pull) op de reactietijd. Deelnemers duwden gezichten 9 ms sneller van zich af dan dat ze die naar zich toe trokken F(1,6768) = 7,44, p = ,006. Een interactie-effect bleek tussen Push/Pull en Gezicht; F(3,6768) = 3,58. p = ,013. Deelnemers lieten een vermijdingstendens zien (langere reactietijd op Pull dan Push) van 26 ms bij neutrale gezichten, ongeacht de Pose/SIAS groep.

Daarnaast bleek een interactie-effect tussen SIAS en Pose F(1,6768)= 5,37, p = ,020, ηp² = ,001. De LP-LA groep had gemiddeld een 16 ms langere reactietijd dan de HP-LA groep bij alle gezichten.

Het belangrijkste effect echter, de verwachte interactie van toenadering/vermijding gezicht, SIAS en Pose (hypothese 5b),werd niet gevonden (F(3,6768)=,99, p = ,396). Er werd geen verschil in vermijding gevonden tussen de vier groepen, op basis van het soort gezicht (neutraal, vrolijk, walgend of boos). Wel was er, zoals verwacht bij hypothese 5a, geen verschil tussen HP-LA en LP-LA. Ook werd er een hoofdeffect voor Pose gevonden: F(3,6768) = 7,622, p = ,006; de HP groep liet minder vermijding zijn bij alle gezichten samen dan de LP groep (verschil 9 ms).

(23)

23

Discussie

In dit onderzoek hadden HP-ers geen betere presentatiekwaliteit dan LP-ers. Dit gaven zij zowel zijzelf, als de beoordelaars aan. Deelnemers hadden niet minder negatief affect als gevolg van de poses. Hierdoor werd ook geen mediatie gevonden van negatief affect tussen power pose en de zelfperceptie van presentatiekwaliteit.

Er was wel sprake van minder vermijding van gezichten bij HP-ers bij zowel neutrale als emotionele gezichten. Dit verschil was klein, het is onduidelijk hoe dit verschil geinterpreteerd zou moeten worden, en is waarschijnlijk een toevalsbevinding. Verder zou men een verschil tussen HA en LA verwachten op de

toenaderings-vermijdingstaak, maar dit werd niet gevonden.

HA- en LA deelnemers verschilden wel significant op bijna alle onderzochte

hypotheses; HA deelnemers bleken hun eigen presentaties slechter te beoordelen dan LA deelnemers. Dit is consistent met Rapee en Lim (1992), die vonden dat mensen met een sociale angststoornis zichzelf slechter beoordeelden op een presentatie dan de controlegroep. HA deelnemers hadden een hoger negatief affect na de speech, en hadden na het geven van de speech meer angst dan LA deelnemers. HA deelnemers gaven achteraf dan ook aan opcontrolevragen 1 en 3, voor de speech zenuwachtiger te zijn en tijdens de speech meer stress te hebben ervaren dan LA deelnemers.

De belangrijkste vraag die de resultaten oproepen, is: hoe het kan het dat er wel effecten zijn gevonden voor sociale angst, maar niet voor pose? Belangrijk om op te merken is het feit dat er geen effect is gevonden op de PSRS-Z en de PSRS-R er niet aan ligt dat we een ander instrument gebruikten dan Cuddy et al. (2012) om

presentatiekwaliteit te meten. Op de afhankelijke variabelen van Cuddy,

presentatiekwaliteit, hireability en Algemeen Oordeel zijn namelijk ook geen effecten van Pose gevonden. De meest voor de hand liggende verklaring dat pose geen effect had op de presentatiekwaliteit en de eventuele vermijding van gezichten, is dat in dit onderzoek de HP-ers op de manipulatiecheck niet rapporteerden zich meer powerful te voelen dan de LP-ers, zoals bleek uit zowel de drie vragen van manipulatiecheck 3. Ook lieten power posers op de PANAS niet zien minder negatieve emoties of angst te voelen dan deelnemers die de lage poses aannamen. Omdat een powerful gevoel

(24)

24

essentieel is om verschillen te vinden voor onze hypotheses, is dit belangrijk bij de interpretatie van de overige resultaten van dit onderzoek. We hebben vertrouwd op eerder onderzoek, dat we ook zouden vinden dat deelnemers zich powerful zouden voelen.

Een andere optie om te zien of poses effect hebben op gevoel, waren de affect metingen. Meetmoment 2 van Negatief affect was direct na de poses, dus dit zou, als de poses een effect zouden hebben, ook een indicatie zijn dat de deelnemers minder negatieve emoties voelden ten opzichte van meetmoment 1 door de poses. Dan zou er wel een korte termijn effect van pose op gevoel zijn gevonden. Helaas verschilden ook hier de HP-ers en de LP-ers niet van elkaar.

Wij hebben onze manipulatie zoveel mogelijk overeen laten komen met die van Cuddy et al. (2012). Toch zijn er kleine verschillen, die mogelijk kunnen verklaren waarom het pose-effect op machtsgevoelens mogelijk niet gevonden is.

Ten eerste heeft er een hormoonmeting plaatsgevonden, die ongeveer 5 minuten in beslag nam, tussen de presentatie en manipulatiecheck 3. Cuddy et al. (2012) vroegen daarentegen direct na de presentatie naar power-gevoelens . Het zou kunnen dat in deze 5 minuten de tijd het effect van de poses heeft doen laten verdwijnen.

Ten tweede hebbent wij in verband met hormoonmetingen de deelnemers eerst een half uur rust hebben gegeven, waar de deelnemers van Cuddy et al. (2012) direct begonnen met het aannemen van de poses.

Ten derde hadden we een andere cover story (lichaamshouding op fysiologische metingen, in plaats van fysieke beweging op prestatie), die misschien minder geloofwaardig was.

Ten vierde hebben we de deelnemers tijdens de eerste twee minuten dat deelnemers de pose moesten volhouden, foto’s van landschappen laten beoordelen, waar Cuddy et al. (2012) deelnemers gezichten liet beoordelen.

Ten vijfde hebben we voornamelijk Nederlandse studenten onderzocht. Wellicht zijn er culturele verschillen met Amerikaanse studenten.

Er zijn, naast verschillen met het onderzoek van Cuddy et al. (2012), nog meer mogelijke verklaringen voor het gebrek aan effect van pose, deze worden nu in deze alinea besproken. Wellicht zijn er te weinig deelnemers onderzocht voor een gewenste

(25)

25

power van .8. Uit een a priori power analyse bleek dat met een geschatte effect size van f = ,25 en een significantieniveau van α = ,05, 180 deelnemers nodig zijn voor een gewenste en gebruikelijke power van .8. Het was echter praktisch niet mogelijk om zoveel deelnemers te onderzoeken. Toch zou onze steekproef groot genoeg moeten zijn om een tendens te kunnen ontdekken die erop wijst dat poses effect hebben op de afhankelijke. Gegeven dat we deze tendens niet hebben kunnen ontdekken in de resultaten, is het onwaarschijnlijk dat gebrek aan power de oorzaak is van het niet vinden van de verwachte verbanden.

Dat er geen verschil tussen de verschillende gezichten is gevonden bij de AAT kan zijn omdat de taak pas ongeveer 8 minuten na de presentatie werd afgenomen. Een andere oorzaak kan zijn dat de reactietijden niet normaal verdeeld waren.

De sociale situatie die wij hebben gecreëerd, waar deelnemers met minimale

voorbereiding een persoonlijke presentatie moesten houden, was bedoeld om stress op te wekken, maar is geen normale sociale situatie. Onverwachte en met minimale voorbereiding presentaties of sollicitaties zijn zeldzaam. Er is een mogelijkheid, dat deelnemers met een goede voorbereiding c.q. een realistischer of minder stressvolle sociale situatie wel kunnen profiteren van deze houdingen. Het viel de

experimentleiders op dat sommige deelnemers duidelijk zeer gespannen waren, en anderen niet, terwijl de testsituatie zoveel mogelijk gestandaardiseerd was. De mate van gespannenheid leek echter onafhankelijk van conditie. Andere factoren zoals bijvoorbeeld de mate van zelfvertrouwen lijken een belangrijkere rol te spelen voor een goede beoordeling van de presentatie.

De verdeling van de groepen in HA en LA was in dit onderzoek arbitrair. Het was praktisch niet haalbaar om meer deelnemers te testen, hierdoor konden we de middengroep van matig sociaal angstige deelnemers niet uitsluiten. Toch werden er significante verschillen gevonden tussen de HA en LA mensen. Dat het pose-effect bij negatief affect niet gevonden is kan niet liggen aan dat de presentatie te stressvol was of niet stressvol genoeg, want ook direct na de poses (meetmoment 2) werd er geen verschillend negatief affect tussen de verschillende pose groepen gerapporteerd vergeleken met de baseline meting (meetmoment 1).

Op de besproken verschillen na, was ons zeer goed te vergelijken met dat van Cuddy et al. (2012). Het is daarom ook zeer goed mogelijk dat de resultaten van het

(26)

26

onderzoek van Cuddy et al. (2012) toevalsbevindingen zijn, en HP niet leidt tot meer machtsgevoelens en een betere presentatiekwaliteit. Het zou kunnen dat een

verandering van lichaamshouding voor een korte periode een eenvoudigweg een te subtiele manipulatie is om gevoelens van macht en een betere presentatiekwaliteit te bewerkstelligen. Er is nog zeer weinig onderzoek gedaan naar power poses, er zal in de toekomst nog veel onderzoek moeten worden gedaan om te weten of power poses inderdaad de veelbelovende interventie is die het lijkt te zijn. Ranehill, Dreber, Hohannesson, Leiberg, Sul & Weber (2015) vonden in een onderzoek dat

vergelijkbaar was met dat van Carney et al. (2010) geen effect van power poses op hormonen en het nemen van risico op goktaken. Wel vonden zij een effect van pose op zelfgerapporteerde machtsgevoelens. Dat er verder geen onderzoek bekend dat geen effecten van pose vond, is wellicht te wijten aan publication bias.

Belangrijk voor toekomstig onderzoek is ten eerste om dit onderzoek opnieuw uit te voeren, en te zien wat de effecten zijn op presentatiekwaliteit, negatief affect en vermijding van emotionele gezichten als de manipulatie heeft gewerkt, als er wel hogere machtsgevoelens worden gerapporteerd. Het blijft nu voor ons onduidelijk of het niet effect van pose niet gevonden werd doordat machtsgevoelens te weinig zijn verhoogd, of dat HP’s geen effect hebben op de door ons gebruikte afhankelijke variabelen.

Ten tweede is het de vraag of pose effect afhankelijk is van populatie, tot nu toe is er met name onderzoek gedaan bij studenten. Meer (replicatie)onderzoeken moeten uitwijzen of poses echt een effect hebben in sociaal angstige situaties. Het is daarom aan te raden om eerst beter vast te stellen of poses daadwerkelijk psychologische effecten hebben mensen, voordat er wordt gekeken welke groepen of in welke situaties mensen hier baat bij kunnen hebben.

(27)

27

Referenties

Amir, N., Kuckertz, J.M., Najmi, S. (2013) The effect of modifying automatic action tendencies on overt avoidance behaviors. Emotion. 13(3), 478-484.

De Beurs, E., Tielen, D., & Wollmann, L. (2014). The Dutch Social Interaction Anxiety Scale and the Social Phobia Scale: Reliability, Validity, and Clinical Utility. Psychiatry Journal, 2014, 1-9.

Bohns, V.K., & Wiltermuth, S.S. (2011). It hurts when I do this (or you do that): Posture and pain tolerance. Journal of Experimental Social Psychology, 48, 341–345.

Carney, D.R., Cuddy, A.J.C., & Yap, A.J. (2010). Power posing brief nonverbal displays affect neuroendocrine levels and risk tolerance. Psychological Science, 21, 1363-1368.

Cuddy, A.J.C., Wilmuth, C.A., & Carney, D.R. (2012). The Benefit of Power Posing Before a High-Stakes Social Evaluation, unpublished.

Heuer, K., Rinck, M., & Becker, E. S. (2007). Avoidance of emotional facial

expression in social anxiety: the Approach-Avoidance Task. Behaviour Research and Therapy, 45, 2990–3001.

Hofmann, S.G., Alpers, G.W., & Pauli, P.(2009). Phenomenology of Panic and Phobic Disorders. In Antony, M.M., & Stein, M.B (Ed.), Oxford Handbook of Anxiety and Related Disorders (34-46). New York, Oxford University Press, Inc.

Kirschbaum, C., Pirke K.-M., & Hellhammer, D.H. (1993) The ‘Trier Social Stress Test’ - A tool for investigating psychobiological stress responses in a laboratory setting. Neuropsychobiology, 28, 76-81.

Lammers, J., Dubois, D., Rucker, D.D., & Galinsky, A.D. (2013). Power gets the job: Priming power improves interview outcomes. Journal of Experimental Social

(28)

28

Lundqvist, D., Flykt, A., & Öhman, A. (1998). The Karolinska directed emotional faces (KDEF) [CD ROM]. Stockholm: Department of Clinical Neuroscience, Psychology Section, Karolinska Institute.

Mattick, R.P., & Clarke, J.C. (1998). Development and validation of measures of social

phobia scrutiny fear and social interaction anxiety. Behaviour Research and Therapy, 36, 455-470.

Morina, N. (2011). De Nederlandse versie van de PSRS. Unpublished manuscript. University of Amsterdam.

Park, L.E., Streamer, L., Huang, L., & Galinsky, A.D. (2013). Stand tall, but don't put your feet up: Universal and culturally-specific effects of expansive postures on power. Journal of Experimental Social Psychology, 49, 965–971.

Pollard, C.A., & Henderson, J.G. (1988). Four types of social phobia in a community sample. The Journal of Nervous and Mental Disease. 176(7), 440-445.

Ranehill E., Dreber, A., Johannesson, M., Leiberg, S., Sul, S. & Weber, R.A. (2015). Assessing the robustness of power posing: no effect on hormones and risk tolerance in a large sample of men and women. Psychological Science, 26(5), 653-656.

Rapee, R.M., & Lim, L. (1992). Discrepancy between self-and observer ratings of performance in social phobics. Journal of abnormal psychology. 101(4), 728-731.

Rapee, R.M., & Haymann, K. (1996). The effects of video feedback on the self-evaluation of performance in socially anxious subjects. Behavioral Research Therapy. 34(4), 315-322.

Strack, F., Martin, L.L., & Stepper, S. (1988). Inhibiting and facilitating conditions of the human smile: A nonobtrusive test of the facial feedback hypothesis. Journal of Personality and Social Psychology, 54(5), 768-777.

(29)

29

Watson D., Clark, L.A., & Tellegen, A. (1988). Development and Validation of Brief Measures of Positive and Negative Affect: The PANAS Scales. Journal of

(30)

30

Bijlage 1: Gespreksprotocol

Gespreksprotocol

Cursief: Alleen zeggen indien van toepassing. Highlight: letterlijk oplezen essentieel.

Zorg dat alles klaar ligt. Zie Materiaal-protocol.

Welkom bij dit onderzoek. Je kunt je jas en je tas hier neerleggen. Let niet op alle apparatuur die hier staat, deze zullen we niet gebruiken. Als je je mobiel aan hebt staan, zou je die dan uit willen doen en in je tas of jas willen doen? Als je kauwgum in je mond hebt, zou je die dan weg willen gooien? Dan mag je in deze stoel

plaatsnemen.

[Noteer aanvangstijd op tijdschema]

Het onderzoek zal vandaag ongeveer anderhalf uur duren. Tijdens het onderzoek lees ik de instructies van papier om het onderzoek zoveel mogelijk standaard te laten verlopen en bovendien kan ik zo niets vergeten.

(Als conditie nog niet bekend: Ik zou je eerst willen vragen om hier het emailadres neer te zetten die je gebruikt heb in de eerste online vragenlijst die je hebt ingevuld. Dit is voor de meeste mensen niet hun UvA-mailadres).

Voor je ligt een informatiebrochure over het onderzoek. Lees deze goed door. Als je besluit om mee te doen aan het onderzoek, wil ik je vragen om het informed consent formulier te lezen en te ondertekenen. Als je nog vragen hebt, dan kun je die aan mij stellen [laten lezen info brochure, informed consent laten tekenen; in de kamer blijven].

Fijn dat je mee wilt werken aan dit onderzoek.

 Vragenlijst 1

Gedurende het onderzoek zal je enkele vragenlijsten op de computer invullen. Je krijgt nu de eerste vragenlijst. Probeer de vragenlijst zo eerlijk mogelijk in te vullen, je gegevens worden bij alle vragenlijsten anoniem verwerkt. Als je klaar bent met het eerste deel van de vragenlijst, komt dit op het scherm te staan. Ik zit in de kamer hiernaast, je kunt de knop van deze intercom drukken als je klaar bent [Vul ppn-nummer en laat persoon beginnen].

[Nadat PANAS 1 ingevuld is] Dankjewel. Je mag de laptop nu even dichtklappen. Het onderzoek zal gaan over lichaamshoudingen zoals die in het dagelijks leven vaak aangenomen worden en de invloed hiervan op fysiologische maten. We zullen

(31)

31

bijvoorbeeld je hartslag meten en enkele hormoonmetingen doen. Omdat te zorgen dat straks alles goed verloopt gaan we nu eerst een keer een hormoonmeting oefenen.  Oefening Hormoonmeting

(speekselafgifte moet zittend gebeuren) Het is de bedoeling, dat je wat speeksel gaat geven. Dat is niet moeilijk. Het speeksel geven gaat als volgt: Als ik straks zeg: “Slik alles door, wat je in je mond hebt” slik je al het speeksel, dat je in je mond hebt, door. De volgende 3 minuten mag je daarna niet meer slikken. Tijdens die 3 minuten zeg ik om de minuut “spuug uit” en dan is het de bedoeling, dat je het speeksel, dat je in je mond hebt, uitspuugt in het buisje. Dus je spuugt in totaal 3 keer. Als de 3 minuten voorbij zijn, zeg ik: “Je mag weer slikken” en dan kun je weer slikken. Is dat duidelijk? Dus het is de bedoeling, dat je niet slikt gedurende 3 minuten, maar het speeksel

uitspuugt in het buisje.

Tijdens het speekselverzamelen kun je het beste gewoon ontspannen gaan zitten en het speeksel in je mond laten zakken. (In lichaamshouding een beetje voor doen, hoofd beetje laten hangen etc.) Je mag de speekselafgifte niet opwekken door

bijvoorbeeld je wangen, tong of mond te bewegen, dus geen kauwbewegingen of iets dergelijks maken. Verder mag je ook niet praten. Is dat duidelijk? Dus het is niet de bedoeling, dat je slik- of kauwbeweigingen maakt. Je mag wel iets lezen tijdens het speekselverzamelen, zolang je maar niet beweegt of praat. Het kan gebeuren dat je wat speeksel naast het buisje morst, dat is niet erg, hier staan tissues.

Omdat het nu een oefening is doen we 2 minuten in plaats van 3 minuten. Ben je er klaar voor? Dan mag je nu alles wat je in je mond hebt doorslikken. Lukte het om niet te slikken?

Wachten

Voor de eerste echte fysiologische metingen is het belangrijk om een tijdje tot rust te komen, ongeveer 10 minuten (berekenen). Daarom wil ik je vragen om rustig te blijven zitten en bijvoorbeeld een tijdschrift te lezen. (Een studieboek lezen mag niet). Het is niet de bedoeling dat je je telefoon gebruikt. Verder is het belangrijk dat je 5 minuten voor het de hormoonmeting niet meer drinkt, maar ik zal je hier elke keer even op wijzen. Heb je nog vragen?

Na 25 minuten: Het is de bedoeling dat je de komende 5 minuten geen water meer drinkt.

[Na 30 minuten na aanvang] De tijd is om, bedankt voor het wachten. We gaan nu de eerste hormoonmeting doen.

 Hormoonmeting 1

Dit gaat weer hetzelfde als de keer dat we het geoefend hebben, alleen duurt de meting nu drie minuten in plaats van twee minuten en spuug je in totaal dus drie keer in het buisje. Ik zal de belangrijkste dingen nog even herhalen: Het is dus de

(32)

32

maakt. Is dat duidelijk? Ben je er klaar voor? Dan mag je nu alles doorslikken wat je in je mond hebt. [Noteer tijd hormoonmeting 1].

[Stopwatch indrukken en na elke minuut “spuug uit” zeggen.] [Na de derde keer spugen:] Dank jewel. Nu mag je weer slikken. Je mag het dekseltje weer op het buisje doen. Zijn er nog vragen? Lukte het om niet te slikken en niet je mond te bewegen?

Hartslagmeting

Nu zou ik graag je hartslag willen meten voor 30 seconden. Dat doe ik door dit klemmetje aan je rechter wijsvinger te bevestigen, is dat goed? Ben je links- of ben je rechtshandig? Dan doe ik daar nu het klemmetje op [klemmetje op vinger plaatsen en apparaat aanzetten, na 30 seconden klem losmaken en apparaat opbergen].

HOUDINGEN (Even ppn nummer = Hoge conditie, oneven ppn nummer = Lage conditie)

We gaan nu verder met het volgende onderdeel. Zoals ik net al vertelde gaat dit onderzoek over fysiologie en lichaamshoudingen. We willen je daarom twee

lichaamshoudingen laten uitproberen: 1 minuut per houding, 1 zittende en 1 staande houding.

HOOG [bureaustoel op hoogste stand zetten]

Om de eerste houding aan te nemen ga je zitten met je handen achter je hoofd en je voeten op tafel, op deze manier [proefleider demonstreert de houding op eigen stoel, ppn op bureaustoel]. Het is de bedoeling dat je deze houding één minuut aanhoudt. Daarna zal ik aangeven dat je de tweede houding aan mag nemen. Gedurende het vasthouden van deze posities zal je naar een slideshow kijken. Probeer een mening te vormen over de landschappen die je voorbij ziet komen [Zorg dat ppn juiste houding aanneemt, corrigeer als nodig]. Als de minuut om is verschijnt er op het scherm dat je op de intercom kan drukken en dan zal ik komen met de volgende instructies.

[Slideshow aanzetten door op spatiebalk te klikken]

[Na 1 minuut:] Dankjewel. We doen nu de tweede houding. Ga alsjeblieft staan met je voeten uit elkaar en leun met je handen breed uit elkaar op de tafel voor je, zoals ik het nu voordoe [proefleider demonstreert de houding en zorgt dat ppn juiste houding aanneemt, corrigeer als nodig]. Houd dit alsjeblieft 1 minuut vol. [Slideshow

aanzetten]

[na 1 minuut] Dankjewel.

LAAG [bureaustoel op laagste stand zetten]

Om de eerste houding aan te nemen ga je zitten met je voeten gekruist en je handen gekruist over je knieën, op deze manier [proefleider demonstreert de houding op eigen stoel, ppn op bureaustoel]. Het is de bedoeling dat je deze houding één minuut

aanhoudt. Daarna zal ik aangeven dat je de tweede houding aan mag nemen.

(33)

33

een mening te vormen over de landschappen die je voorbij ziet komen [Zorg dat ppn juiste houding aanneemt, corrigeer als nodig]. Als de minuut om is verschijnt er op het scherm dat je op de intercom kan drukken en dan zal ik komen met de volgende instructies.

[Intercom neerzetten, Slideshow aanzetten door op spatiebalk te klikken].

[Na 1 minuut] Dankjewel. We doen nu de tweede houding. Ga alsjeblieft staan met je benen gekruist en je armen om je lichaam heengeslagen, zoals ik het nu voordoe [proefleider demonstreert de houding en zorgt dat ppn juiste houding aanneemt, corrigeer als nodig]. Houd dit alsjeblieft 1 minuut vol. [ Slideshow aanzetten] [na 1 minuut] Dankjewel.

 Vragenlijst 2

Zou nu nogmaals een vragenlijstje in willen vullen? [PANAS 2 laten invullen, kamer verlaten].

(Nadat PANAS is ingevuld) Dankjewel. [Scherm laptop naar beneden klappen!]

 Voorbereiding op speech

De volgende opdracht is dat jij je gaat voorbereiden op een speech. Beeld je in dat je zo dadelijk een sollicitatiegesprek hebt voor jouw droombaan. De bedoeling is dat je zometeen in de laatste (staande) positie gaat staan en nadenkt over wat je graag zou willen zeggen tijdens deze speech. Je krijgt 5 minuten om deze speech voor te bereiden en daarna zal je de speech voordragen aan twee beoordelaars. Je speech zal ook worden opgenomen op deze camera, zodat een panel van experts deze later kan beoordelen. De andere beoordelaar en ik zullen je beoordelen op je non-verbale gedrag, wat je zegt en hoe je het zegt. Onthoud dat dit je droombaan is en dat je deze baan dus erg graag wilt. Het is de bedoeling dat je eerlijk en oprecht bent en eerlijk vertelt over je ervaringen en sterke punten en dat je vertelt waarom JIJ gekozen zou moeten worden voor deze baan. Je dient gedurende deze voorbereiding deze houding vast te houden. Bereid je voor door te bedenken wat je wilt zeggen en je mag dit oefenen. Onthoud dat je 5 minuten voorbereidingstijd hebt en dat je daarna een speech van 5 minuten gaat geven aan twee beoordelaars. Je mag zelf je droombaan kiezen. Heb je nog vragen?

Standaardantwoorden op eventuele vragen (dit wordt later nog aangevuld) - ‘Wat als ik die 5 minuten niet vol krijg?’ Probeer alsjeblieft de alle 5 de

minuten te gebruiken.

- ‘Ik wil geen speech houden.’ Dat mag uiteraard. Het is wel zo, dat wij dan

niets aan je resultaten zullen hebben, dus dat zouden we erg jammer vinden. Maar het is jouw eigen keuze en je hebt al het recht om te stoppen

- ‘Ik heb geen droombaan.’ Probeer dan een baan te bedenken die jou leuk lijkt - ‘Mag ik zelf een baan kiezen’ Ja, je mag zelf kiezen welke baan je neemt - ‘Gaan ze tijdens de sollicitatie vragen aan mij stellen?’ Nee, het is de

bedoeling dat jij een speech geeft over je droombaan, er zullen in principe geen vragen gesteld worden

(34)

34

Ik zou je nu willen vragen dezelfde staande lichaamshouding aan te nemen als daarnet, en deze tijdens het voorbereiden van de speech vol te houden. Zorg wel dat je

comfortabel staat.

[check of goede houding aannemt, corrigeer als nodig] Ik ben over 5 minuten terug [Stopwatch op 5 minuten].  Uitleg Speech

Je mag op het kruis op de grond gaan staan in de houding die je zelf wilt.

[Camera neerzetten]. Ik ga nu even de andere beoordelaar halen. Dit is Philip van der Wardt/Joël Derks. Wij zijn beide ervaren beoordelaars. Wij zullen je speech

beoordelen op een aantal verschillende dimensies. We zullen je non-verbale gedrag observeren, luisteren naar wat je zegt en hoe je het zegt. Wij maken aantekeningen terwijl jij een speech van 5 minuten geeft. Het is de bedoeling dat je de 5 minuten vol maakt. Wij geven het aan als de 5 minuten om zijn, en je dus mag stoppen met de speech. Nogmaals, het is de bedoeling dat je vertelt wat je ideale droombaan is en waarom jij gekozen zou moeten worden voor deze baan. Ik zet de camera nu aan [zet camera aan], dus je mag beginnen wanneer je wilt. Begin alsjeblieft met vertellen wat je ideale droombaan is [Stopwatch op 5 minuten; Jury kijkt neutraal].

(Vragen tijdens de speech worden altijd beantwoord door het jurylid! Op de vraag: ‘Hoeveel tijd moet ik nog?’ is het antwoord: ‘Je hebt nog wat tijd over. Ga alsjeblieft door met spreken.’ Andere vragen worden door het jurylid beantwoord)

Vragen bij 10 seconde stilte (gesteld door extra jurylid, niet proefeider): Eerste 2x Je hebt nog wat tijd over. Ga alsjeblieft door met spreken. Wat zijn je persoonlijke positieve eigenschappen?

Wat zijn je grootste tekortkomingen? STOP!!

De vijf minuten zijn om. Dank je wel voor het geven van de speech. Philip van der Wardt/ Joël Derks zal ons nu weer verlaten.

[Camera uitzetten]

[Einde speechtijd noteren]

(Als proefpersoon wilt praten over speech zeggen: “Het is belangrijk dat we nu verder gaan aan met het onderzoek, na afloop van het onderzoek kunnen we dit bespreken”. Niets zeggen als geen vragen of opmerkingen heeft over de speech!)  Hormoonmeting 2

Ik zal de belangrijkste dingen weer even herhalen: Het is dus de bedoeling dat je gedurende de 3 minuten niet slikt, praat of andere mondbewegingen maakt. Is dat duidelijk? Ben je er klaar voor? Dan mag je nu alles doorslikken wat je in je mond hebt. [Noteer tijd hormoonmeting 2].

(35)

35

[Stopwatch indrukken en na elke minuut “spuug uit” zeggen] Na de derde keer spugen: “Nu mag je weer slikken. Doe het dekseltje maar op het buisje. Lukte het om niet te slikken?

 Vragenlijst 3

Ik zou je nu willen vragen om weer een aantal vragenlijsten op de laptop in willen vullen. Je kunt weer op de knop drukken als je klaar bent [Manipulatiecheck, PANAS 3, PSRS laten invullen]. Dankjewel.

Voor het volgende onderdeel gaan we even naar de kamer hiernaast. Zou je alvast je spullen mee willen nemen? We komen hier niet meer terug. [Doe licht uit in lab, licht aan in CK!]

 AAT

Nu zou ik je willen vragen om de computertaak ‘Spelen met Gezichten’ te doen [AAT afnemen]. Dit duurt ongeveer 10 minuten. Neem plaats achter deze joystick en lees alsjeblieft de instructies op het scherm. Ik zal ze hierna nogmaals toelichten.

[Ppn is klaar met lezen] Begin elke ronde door met je wijsvinger het vuurknopje van de joystick in te drukken [laat aan de cliënt zien welke knop je bedoelt]. Als een plaatje verschijnt, reageer zoals in de instructies aangegeven. Daarna beweeg je de joystick terug naar de centrale positie en start je de volgende ronde door weer op het vuurknopje te drukken. Denk eraan dat de joystick altijd in de centrale positie moet zijn om de volgende ronde te kunnen starten en dat je de joystick helemaal naar je toe trekt of helemaal van je weg duwt. Werk zo snel en nauwkeurig als mogelijk. Voor de duidelijkheid: ZWART-WIT AFBEELDINGEN: TREK JE DICHTERBIJ! GEEL-ACHTIGE AFBEELDINGEN: DUW ZE WEG!.

Heb je nog vragen hierover? Om met het oefen-gedeelte te beginnen klik eerst met de muis op de start en welkom knoppen, en daarna op de vuurknop [blijf in de kamer voor het oefen gedeelte].

Dit was het oefen gedeelte en nu beginnen wij met de echte taak. Denk eraan dat je zo snel en nauwkeurig als mogelijk werkt. Ik verlaat nu de kamer. Als je klaar bent kun je op het “talk” knopje van de intercom drukken. [wacht even of het de ppn lukt de taak te starten en verlaat dan de kamer, ga op stoel naast deur zitten].

Dankjewel [op OFF knop van intercom drukken].  Hormoonmeting 3 (17 min na speech!)

Als je er klaar voor bent gaan we nu beginnen met de derde speekselverzameling. Ik zal de belangrijkste dingen weer even herhalen: Het is dus de bedoeling dat je gedurende de 3 minuten niet slikt, praat of andere mondbewegingen maakt. Is dat duidelijk? Ben je er klaar voor? Dan mag je nu alles doorslikken wat je in je mond hebt [Noteer tijd hormoonmeting 3].

[Stopwatch indrukken en na elke minuut “spuug uit” zeggen.] Na de derde keer spugen: “Nu mag je weer slikken. Doe het dekseltje maar op het buisje. Lukte het om niet te slikken?”

(36)

36

[Als er nog erg weinig tijd is, naar bankje lopen op de verdieping hier onder en daar nabespreken. Debriefing en toestemmingsformulier mee.]

We zijn bijna aan het einde van het onderzoek. Ik wil je alleen nog vragen het volgende formulier in te vullen. Tijdens de speech ben je gefilmd en ik wil je toestemming vragen voor verdere analyse van het gefilmde materiaal. Dit

videomateriaal zal uiteraard anoniem verwerkt worden en alleen door de beoordelaars ingezien worden [laten invullen toestemming gebruik videomateriaal]. Fijn,

dankjewel.

Ik zou je ook nog even willen vragen welke studie je doet en in welk leerjaar je zit [Noteer studie en jaar op formulier].

Zou je nog deze debriefing door willen lezen? [Debriefing laten lezen, maar niet meegeven!]

Hartelijk dank voor je medewerking! Ik zal vanavond je 1,5 proefpersoonpunt

registreren. Heb je misschien nog vragen? Hoe vond je het om een speech te geven?*

Heb je een idee wat het doel van het onderzoek zou kunnen zijn? [Noteren]

Als je later nog een vraag hebt kun altijd contact met ons opnemen aan de hand van de gegevens op de informatiebrochure [Informatiebrochure en debriefing mee geven].

*Goed nabespreken indien nodig, speech kan een vervelende ervaring zijn voor de proefpersoon. Uitleggen dat het doel hiervan was om stress op te wekken en dat het niet raar is dat iemand dit dus ongemakkelijk vond.

Als proefpersoon vraagt wat het werkelijke doel van het onderzoek was: “We sturen je een e-mail nadat het onderzoek is afgelopen waarin we uitleggen wat we

onderzocht hebben. Het is in het belang van het onderzoek om dit nu nog niet te vertellen, omdat we hiermee mogelijke bias voorkomen.”

Referenties

GERELATEERDE DOCUMENTEN

Twee bronnen van informatie die tot op heden niet of nauwelijks worden gebruikt door de PE’s tijdens de RCA zijn de reparatiedata en de reparatiehandleiding.. In de reparatiedata

Er werd daarbij voor het aantal zelfstandige naamwoorden in een gesprek met een positief-emotioneel onderwerp en in een gesprek met een negatief-emotioneel onderwerp geen

Theories showed that people in position of power are more likely to hold negative impressions of subordinates to project their own position (Georgesen &amp; Harris, 2006), which

In Almería wordt zowel bij tomaat, paprika als komkommer naar schatting drie tot vier keer meer werkzame stof per m 2 kas verbruikt dan in Nederland.. Bij tomaat en kom- kommer

When looking in more detail at the HPO characteristics, several characteristics can be noticed that have a direct relation with performance management: “The organisation is

However, no evidence is found for short-run effects Therefore, we can accept the first hypothesis for the long-run (Central bank communication has a

Uit de resultaten kwam naar voren dat opgelost conflict in de congruente conditie tot een kleine mate van positief affect leidde in vergelijking met de geen conflict conditie.. Dit is

In het huidige studie werd namelijk de aandachtbias niet door negatief affect versterkt wat zou kunnen worden verklaart door het feit dat alle deelnemers tijdens het onderzoek in een