'n Bedryfsekonomiese ondersoek van die ontwikkeling van die Vrystaatse goudveldstreek

ter bestryding van die koste van

hier-die navorsing word hierbyerken.

Me-nings in hierdie werk uitgespreek, of

gevolgtrekkings waartoe geraak is, is

dié van die skrywer en moet in geen

geval beskou word as In weergawe van

die menings of gevolgtrekkings van die

Provinsiale Administrasie van die

deur

VAN

DIE

ONTWIKKELING

VAN

DIE

VRYSTAATSE

GOUDVELDSTREEK

FREDERIK

FRANCOIS

de

WIT

STOCKENSTROM

Voorgelê

ter vervulling

van

In

deel van die vereiste

vir

die

graad lVI.Com.in die

FAKULTEIT

VAN

EKONOMIESE

EN

AD.MINISTRATIEWE

WETENSKAPPE,

UNIVERSITEIT

VAN

DIE

ORANJE-VRYSTAAT

BLOErJIFONTEIN

Tlniversiteit van die <'."ra.nje- • rystaat BLOHIFO'

_...

-:-=~IN

,-.:_..,~ '-Lt.' , - 'l Cl IL'

No. _ ti,

'-.bw...-...(....

,....;_:·:..z.t _ _,..._ BIBLIOTEEK

John Freedman

hfiidige omstandighede en landsbeleid.

i/Iethier-VOO R WOO R D

Hierdie navorsingsprojek is onderneem in

opdrag van die Uitvoerende Komitee van die

Vry-staatse Provinsiale Raad.

Die ondersoek na die ekonomiese struktuur

van die betro~~e Streek en die faktore wat

ont-wikkeling in die gebiod be paa.L, spruitdirek voort

ui t die Raad se beslui t om. die ekonomiese

orrtwi.k-keling in die Streek te evalueer in die lig van

die studie is uaar dus gepoog om In beskeie bydrae

te lewer tot die daarstelling van inligting wat kan

dien as basis vir verdere ondersoeke en 'n meer

aktuele evaluering van sosio-ekonomiese

vraagstuk-ke in die Streek.

Vanwo~ die vriendelike hulp wat aan die

na-vorser verleen is by die insam81ing van omvattende

basiese g8ge\iVOns;wor-d In wo or-d van d ank gerig aan

die volgende instansies en pe~sone:

Alle St~atBdepartemente, en in besonder die

Departement van Arbeid, Buro vir Statistiexy die

Departement van Waterwese en dl e Elektrisi

teitsvoor-sieningskommissie.

Alle afdelings van die Provinsiale

Admini.stra-siey in besonder aan Mnr. S.W. Kemp van die

Departe-ment Beplanning vir sy tegniese hulp en advies.

Aan al die Stadsklerke in die Streek vir hul

Die O.V.S. en Transvaalse Kamer van

Myn-wese.

Die amptenare van die Kantoor van die Eko~

nomiese Adviesraad van die Eerste Minister.

Die Suid-Afrikaanse Spoorweë en Hawens,

Bloemfontein.

Navorser is besondere dank verskuldig aan

Professor A. Reitsma, hoof van die Departement

Statistiek vir hulp met statistiese berekenings,

Mnr. M.C. Eksteen van die Departement Argitektuur

vir kaarttekenwerk en Mnr. B. van Staden van die

Departement Aardrykskunde, Universiteit van

Preto-ria vir geskiedkundige inligting oor die

Goudveld-streek .

'n Woord van dank aan die Rektor en

Univer-siteitsowerhede, wat dit vir die navorser moontlik

gemaak het om die ondersoek aan te pak.

'n Besondere woord van dank en waardering

aan wyle Professor F.C. v. N. Fou~ie, wie se

inspi-rasie en leiding as streeksdeskundige grootliks

bygedra het tot die sukses van die ondersoek.

Skry-wer kan dit slegs betreur dat Professor Fourie nie

as studieleier die voltooiing van hierdie verslag

kon beleef nie.

Professor Philip Fourie het, as

studie-leier gedurende die laaste stadiums van die projek,

hulp verleen waarvoor skrywer hom beswaarlik in

woorde kan bedank. Sy deskundige leiding,

BLOEMFONTEIN?

8

September 1966,

F.F. de W. S.

projek word ten hoogste waardeer.

'n Woord van hartlike dank en waardering

word ook gerig aan Mev. A. Coetzee vir die tik

van die verhandeling.

'n Woord van dank ook vir die fasiliteite

beskikbaar gestel deur die Instituut vir

Ekono-miese en Sosiale Navorsing aan die Universiteit

van die Oranje-Vrystaat.

Ten slotte 'n woord van waardering aan my

eggenote? wie se hulp en inspirasie In groot

by-drae gelewer het tot die afhandeling van hierdie

INLEIDING

.0 •• 00.0., •• 0 •• 0 •••••• 0 •••••• 0000 •••• 1

BIs. No.

.r.. •

DOEL VAN DIE ONDERSOEK

1

B.

BESTEK V_~T DIE ONDERSOEK

Ontwikkelingsaspekte

3

3

4

5

6

6

1.

2.

Afbakening van die Streek

c.

METODE

VAN ONDERSOEK

D.

PROBLEME

TEëGEKOM

BY DIE ONDERSOEK

E.

INDEI!ING VAN VERSLAG

IJ

EEL

I

HOOFSTUK

1

OORSIGTELIKE

BESKRYWING

VAN DIE ON'I'ViIKKELINGSTREEK

A.

BODEMASPEKTE

8

B.

BEVOLKINGSASPEKTE

11

c.

BASIESE

EN HULPDIENSTE

IN DIE STREEK

11

Do

EKONOMIESE

BEDRYWIGHEID

IN DIE STREEK

15

HOOFSTUK

2

DORPE

IN

DIE

KERNGEBIED

(i)

WELKOM

18

HOOFSTUK

3

(ii)

ODENDAALSRUS

51

ROOFS'I'UK 4

HOOFS'I'lTK

5

DORPE

IN

DIE

RANDGEBIED

. (iv)

KROONSTAD

(v)

VILJOENSKROON

(vi)

BOTHAVILLE

(vii)

THEUNISSEN

(viii)

HOOPSTAD

(ix)

WESSELSBRON

(x)

WINBURG

(xi)

BULTFONTEIN

( xii)

VENTERSBURG

O.OOOOQOOOO.OOOOOO •• .lOOOOOOOO

HOOl!'STUK 6

O'O'OO'O~QOO'OOOO.O'OOOOO

HOOFSTUK

7

0'.000000000000000000110001;10'

HOOFSTUK

8

oooooooooooooooooooooooocooo

HOOFSTUK

9

001000"'0000."'00000"00000000

HOOFSTUK

10

""00000000000000'.00000000

HOOFSTUK

11

•• 0000000000 •••••• ao •• oo.o.oo•o

HOO:F'STUK 12

000000000000001100000000"'0

HOOFSTUK

13

~OOO'''O'0300000000000'O''OO

90

119

134

148

162

174

188

200

215

HOOFSTUK

14

.(xiii)

HENNENMAN

.QgOQCJQOOOOOOOOOOOOO;lQOOOOOO.

HOOFSTUK

15

KLEINER

RESIDENSlëLE

EN

NYNERHEIDSGEBIEDE

1.

WHITES

2.

ANGLO-ALPHA

3.

OU

VIRGINIA

(LINABO)

ALLANRIDGE

4.

5.

6.

7.

BLAAUWDRIFT

RIEBEECKSTAD

NAUDEVILLE

n O.

VIERFONTEIN

DEE

L

II

ON~'VvIIGCELINGSASPEKTE V AN

DIE

GOUDVELDSTREEK

INLEIDING

HOOFSTUK

16

BEVOLKING,

BEDRY:F'SONDERNENiINGSEN

STEDELIKE

EIENDOMSVlAAHIJASIES IN

DIE

STREEK

BEVOLKINGSTENDEl'TSE

1.

2.

BEDRYFSONDERNEl\UNGS

3.

STEDELIKE

EIENDOMSWAARDASIES

HOOFSTUK

17

DIE

VOORSIENING

VAN

WATER

EN

ELEKTRIESE

KRAG

IN

DIE

STREEK

1.

VOORSIENING

V

ili'IJ

WATER IN DIE STREEK

2.

VOORSIENING

Vkl\T

ELEKTRIESE

KRAG IN DIE

GEBIED

ooooo~o.oooooooo •• o.ooo.o •• ooo

226

241

242

243

245

247

248

249

249

251

252

257

261

266

278

B. Padvervoerdienste geëksploiteer

van-af Welkom 0 •••••••• 0 • 0 ••••• 0 • • • • • 284

HOOFSTlJ1{

18

PAD-

EN

SPOORVERBINDINGS

EN

SYLYNFASILITEITE

IN

DIE

KER1'i- EN

RANDGEBIED

1.

WELKOM

A.

Treindienste •••••••••• 0 ... 0 •••• 000 Co Private Sylyne .00 •• 0 •• 000 ••• 0 •••••

20

ODENDAALSRUS

Ao Treindienste C' •• ooo.o oo •• o Bo Padvervoerdiens Co Private Sylyne

3.

VIRGINIA

Ao Treindienste 00.0." ••• 00.000"." ••• 0 B. Padvervoerdiens

C.

Private Sylyne • •••• 0· ••••••• 00 ...

4.

VILJOENSKIiOON

Ao Treindienste •••• OO.O •• e··,. ••••• o ••

Bo Padvervoerdienste Co Private Sylyne 000.000.0 ... "0.0 •••

5.

B01:'HAVILLE

Ao Treindienste B. Padvervoerdienste ... 0 .. Co Private Sylyne ... c ..

6.

BULTFONTEIN

A. Treindienste

...

Bo Padvervoerdienste ... 0 ... 0 ...

C.

Private Sylyne 0 .

7 •

THEU1'HSSEN

Ao Treindienste Bo Padvervoerdienste ,.. 0 " 0

C. Private Sylyne .oe· •••••••••• o.oo ••

283 286 288 288 288 289 290 290 291 292 292 292 293 293 294 295 296 296 296 299

B.

Padvervoerdienste

... ti •••• 0

299

300

301

8n

WESSELSBRON

A.

Treindienste

... 11 ....• 0'. 0 e " Cl•

c.

Private Sylyne

.~.&.(I

.

9.

KROONSTATI

EN

GUNHILL

A.

Treindienste

B.

Padvervoerdienste

...

('

.

301

302

302

..

~ "

.

c.

Private Sylyne

10.

HENNENMAN

O.OOQO ••• O.O •• ,JO· ••••• O ••• OO.

303

11.

WHITES

₃₀₄

HOOFSTUK

19

LIGGING

MET

BETREYJGNG

'TOT LAcl\fDSMARKTE

312

(a)

TI

Vergelyking

van Distribusiekoste

vanaf

Welkom

en Kroonstad

en die belangrikste

Industriële

Areas na die belangrikste

Markareas

in die Republiek

314

(b)

Die belangrikheid van spoorwegtariewe

m.b.t. nywerheidsvestiging

in die

Kern-

en Randgebiede

w • • •

315

HOOFSTUK

20

ARBEID

EN

GRONDSTOWWE

1.

BLM~KE ARBEID

2.

NIE-BLANKE

APcBEID

330

340

355

'00000"(100000.00000000300

3.

GRONDSTOWWE

0000000000000000000.0000000

HOOFSTUK

21

TOERISME

EN

OPELUG-ONTSPAt"ifNING

₃₆₁

HOOFSTUK

22

OWERHEIDSBELEID

₃₆₈

1.

PLAASLIKE

OWERHEDE

2.

3.

PROVINSIALE

BEI~EID VAN

OWERHEDE

OOOOOOOOOOOQOOO ••

368

369

374

ooooooeoooooooo •• oo

DIE

SENTRALE

OWERHEID

DEE

L

III

DIE

EKONOMIESE

ST'RUKTUUR V

At'\T

DIE

ONTWIKKELINGSTREEK

HOOFSTUK

23

TOEGEVOEGDE

BRUTOWAARDE

00000000000000

377

HOOE'STUK

24

PERSOONIJIKE

INKOMSTE

0000000000000000"

404

SLOTBESKOUINGS

000000"00000000,,"000000000000000

407

LITERATUUR

BYLAAG

I -~

KAARTE

AM~GEHEG

II

...

,

A. DOEL VAN DIE ONDERSOEK

Die Provinsiale Raad van die Oranje-Vrystaat

het teen die einde van 1962 besluit om onder leiding

van 'n loodskomitee 'n omvattende ondersoek van die

ontwikkeling van die Noordwes-Vrystaat te laat

onder-neem. Hierdie besluit spruit voort uit die

wens-likheid om ~ waardering te verkry van die aard en

omvang van die ontwikkeling wat wel plaasgevind het

sedert die ontdekking van goud in hierdie gebied

as-ook om na te spoor welke faktore moontlik stremmend

inwerk op hierdie ontwikkeling, sodat stappe gedoen

kan word om stremmings uit te skakel.

Die noodsaaklikheid van so ~ ondersoek is

reeds beklemtoon in die Veertiende Jaarverslag van

die Raad vir die Ontwikkeling van Natuurlike

Hulp-bronne, waarin t.o.v. opnames en beplanning van

Be-heerde Gebiede as volg verv~s word na Beheerde

Ge-bied No. I (Noordwestelike Oranje-Vrystaat): (1).

"Voortsprui tend uit 'n ondersoek ter

plaatse deur die Beplanningshulpkomitee

vir hierdie gebied, na aanleiding van

sekere voorgestelde onderverdelings en

verandering van gebruik van grond, het

dit uit samesprekings met die betrokke

plaaslike besture en sy mynovverhede

ge-blyk datdie tyd aangebreek het vir 'n

deeglike hersiening van die Vrystaatse

goudveldplan in die lig van ontwikkeling

wat daar in die jongste tyd

plaasge-vind het, en wat ~ redelike aansienlike

uitwerking op die plasing en selfs

ver-skuiwing van die onderskeie

bevolkings-konsentrasies gehad het. Gelukkig het

/die

(1)

Veertiende Jaarverslag van die R.O.N.H.,

die veranderde posisie nog nie ernstige

afmetings aangeneem nie, en die nodige

ondersoeke sal ingestel word namate tyd

en werkkragte dit toelaat, hopelik nog

gedurende 1962".

Die Provinsiale Administrasie het gevolglik

besluit om 'n breedvoerige ondersoek te laat insteloor

die landboukundige, handels-, nywerheicls-, :tnynbou- en

demografiese ontwikkeling in die Noordwes-Vrystaat.

Die ondersoek moes, in breë trekke, oor die volgende

aspekte handel:

(1) 'n Geskiedkundige oorsig van die groei

en struktuur van die handel, nywerheid

en ekonomie in die gebied, tesame met

"'n bepaling van die graad van wedersydse

afhanklikheid wat bestaan tussen die

verskeie sektore en onderskeie

nywer-hede, en 'n waardering van die pa troon

en omvang van toekomstige handel-en

nywerheidsontwikkeling in die gebied".

(2) 'n Opgawe van die ligging van nywerhede

in die gebied, "met verwysing na

kapitaalbelegging, winste, ontleding

van werknemers

en

verdienste, produksie

en produksievermoë, grondstowwe

in-sluitende oorsprong en reserwes,

aan-vraag en aanbod, invoer en uitvoer,

vergelykende produksiekoste,

newepro-dukte en aanwending, en die gebruik van

dienste en toepaslike tariewe".

(3) 'n Aanduiding van "di.e soort, ligging,

omset, werknemers en verdienste van die

klein-en groothandel".

(4) 'n Aanduiding van "die invloed van

be-lasting en wetgewing, soos

loonvas-stellings, asook plaaslike koopkrag,

lewenskoste-struktuur en marktendense van die g eba ed" •

(5) "n Waardering van die invloed op die

handels-, nywerheids- en ekonomiese

neigings VQn erkenbare en spesiale

faktore, asook die mate waarin die

beskikbare inligting, rekords en

publikasies die onderwerp dek".

(6) "Enige aanbevelings en prioriteite vir

ondersoek en/of navorsing wat nodig

blyk te wees".

(7)

Waar moontlik sal van kaarte diagramme

en dergelike voorstellings gebruik

gemaak word.

B. BESTEK VAN DIE ONDERSOEK

1. Afbakening van die Streek

Volgens die oorspronklike opdrag was die

ondersoek beperk tot die

9

landdrosdistrikte van

Viljoenskroon, Bothaville, Kroonstad, Odendaalsrus,

Welkom, Virginia, Hoopstad, Bultfontein en Theunissen,

maar teneinde TI volledige beeld te verkry is besluit

om die distrikte van Wesselsbron, Winburg en

Venters-burg ook in te sluit ir- die ondersoek.

Daar :lie area van hierdie ondersoek, hierna

genoem die Ontwikkelinbstreek, noue verband hou met

Beheerde Gebied Nr. I, soos geproklameer kragtens

Wet Nr. 51 van 1947, is dit wenslik om by wyse van

oriëntering die twee gebiede met mekaar te

verge-lyk. (1) Die areas wat deur die twee gebiede

gedek word ,word aangedui op KAART NR. 1

Beheerde Gebied Nr. 1 het aanvanklik 'n veel

kleiner area beslaan as wat tans die geval is. Toe

dit.in 1947 proklameer is het dit hoofsaaklik die

/gouddraende •••0'

(1) Raad vir die Ontwikkeling van Natuurlike

Hulpbronne: A Regional Survey of the Orange

Free State Gold Field Staatsdrukker,Pretoria,

Ivan • • 0 •

gouddraende area en die onmiddellike omgewing behels.

Onwenslike ontwikkelings op die grense van hierdie

gebied het dit egter noodsaaklik gemaak om sy grense

uit te brei en die gebied tussen die Vaal-en

Vet-riviere in te sluit~ sodat die geproklameerde gebied

by benadering tans die area in die drie-hoek

Vereenig-ing~ Bothaville en Winburg beslaan. Dit behels die

hele distrikte van Welkom1 Virginia1 Odendaalsrus,

Viljoenskroon1 Vredefort~ Parys en Sasolburg~ die

grootste gedeeltes van die distrikte van Theunissen,

Ventersburg~ Kroonstad~ Koppies~ Bothaville en

Wesselsbron, en klein gedeeltes van die distrikte

van Heilbron en vVinburg.

As die gebied van die Ontwikkelingstreek

vergelyk word met die area van Beheerde Gebied Nr.l~

word opgemerk dat eersgenoemde TI groter area behels

nl. met insluiting van die distrikte Hoopstad en

Bultfontein~ die bykomende dele van die distrikte

Wesselsbron, Bo t.haviLl.e, 'I'heunis sen , Yvinburg~

Venters-buró en Kroonstad. Daarteenoor is die distrikte

Sasolburg1 Parys~ Koppies en Vredefort, wat deel

uit-maak van Beheerde Gebied Nr. 11 vir doeleindes van

hierdie ondersoek uitgesluit uit die

Ontwikkeling-streek.

Omda t die dorpe Odendaalsrus 1 ,\Telkomen

Virginia die middelpunt of kern vorm van die

goudmyn-aktiwiteite in die Streek1 word na hierdie drie

dis-trikte verwys as die "Kerngebiedil , en na die

omliggen-de nege distrikte as die ilRandgebied ".1)

Die ligging van die :Kerngebieddorpe~ asook

van hul goudmyne1 word aangetoon op KAART NR. 2.

2. Ontwikkelingsaspekte

Soos uit die Provinsiale Raad se stelling

(1)

HiGrdie benadering is ook gevolg in die

bevolk-in,::;sondersoekvan die streek. Sien A. Rei tsma

en J.H.Oosthuizen: Demografiese Aspekte van

die O.V.S. GoudveldG Gn Omliggende Gebiede

(ongepubliseerde verslag aan die O.V.S.

Provin-siale Administrasie deur Universiteit van die

van die doel van die ondersoek blyk, is die

ont-wikkelingsaspekte waarop hierdie ondersoek toegespits

is twegrlei, nl.

(a) die sekondêre sektor (fabriekswese,

konstruksiebedrywe, en~); en

(b) dio tersiêre sektor (die groot en

klein-han d eL, dienste 9 en a ),

Die prim6re sektor, d.w.s. die landbou,

bosbou en mynbou, kom in hierdie ondersoek slegs ter

sprake insoverre hulle die basis daarstel van

sekondêre en tersiêre ontwikkeling in die streek.

c.

NIE'rODEVAN ONDER:::>OEK

Na da t 'n persoonlike besoek aan die dorpe

in die Streek gebring is, is samesprekings gevoer

met stadsklerke, amptenGre van die Raad vir die

Ont-wikkeling van Natuurlike Hulpbronne, die Provinsiale

Administrasie, die Departement van Arbeid, die

Ekonomiese Adviesraad van die Eerste Minister, die

Suid-Afrikaanse Spoorweë9 die Ontvanger van Inkomste,

die Buro vir Stati::3tiek, en ander instansies, ten

einde vas te stel hoc die gebied9 binne die bestek

van die opdrag, die werkkragte, fasilit8ite en fondse

beskikbaa~ hom tot ~ ondersoek leen.

Deurgaans is in g8dagt8 gehou dat ander

ondersoek8 oor ander aspekte van die gebied gedurende

dieselfde tyd deurgevoer word, en is gepoog om

oor-vleueling uit te skakel. Dit dien vermeld te word

dat die ondersoek,v8ral die voorlopige verkenning

hierbo vermeld, bemoeilik en vertraag is, deurdat die

opsteller hiervan nie ten volle en ook nie tydig,

in-gelig is oor die perspektief van die geheel-ondersoek

nie.

Die feitlik absolute afwesigheid van

ge-publiseerde statistiese gegewens vir die distrikte op

individuele óTondslag, veral vir die doeleindes van

vergelyking oor TI bepaalde periode, het dit noodsaaklik

gemaak dat statistiek de no_yC?.ingesamel en-verwerk

moes word. Hierin is grootliks gesteun op die

hulp van stadsklerke.

I

Aangesien sekondêre en tersiêre bedrywe

in hoofsaak stedelike bedrywe is, is die

onder-soek grootliks toegespits op die dorpsgebiede.

Met uitsluiting van die sementfabriek by die

Whites-sylyn, naby Hennenman, en die

olie-uit-grondbone-fabriek by Viljoenskroonstasie1 net

buite die dorpsgrens, het ontwikkeling immers

rondom die dorpsgebiede gesentreer.l)

Met die oog op die karigheid van

statis-tiese gegewens oor die eerste ontwikkelingsjare

na die ontdekking van goud in 1946, is gegewens

in die meeste gevalle ingesamel vir die tydperk

sedert 1950.

D.

PROBLN~E

TEËGEKOM BY DIE

ONDERSOEK

Die vernaamste probleem wat by die

onder-soek teëgekom is, is die wesenlike gebrek aan

be.-troubare statistiek oor 'n verskeidenheid

aange-leenthede wat met die ontwikkeling van die Streek

in verband staan.

E. INDELING VAN DIE VERSLAG

In Deel I, Hoofstuk 1, word 'n

oorsigte-like beskrywing van die Streek gegee.

In Hoofstukke 2 - 15, word die

3

dorpe in

die Kerngebied en die 10 dorpe in die Randgebied

een vir een afsonderlik bespreek. Die

uitgangs-punt in hierdie besprekings is om benewens 'n

baie saaklike aanduiding van stigting en status,

'n beskrywing te gee van die mate waartoe die

dorpe ekonomiese groei

/ ge

t

or-n •.•

1) Hennenman, een van die Randgebieddorpe, is in

getoon het. _{Om hul groeitendense bloot te lê is}

gebruik gemaak van syfers oor bevolkingy

eiendoms-waardasiesy water en elektriese kragverbruik;

verdery teneinde 'n aanduiding te gee van die om~

vang en verskeidenheid van handels- en

nywerheids-groei word 'n ontleding van die getalle en soorte

sakeondernemings vir elke jaar vanaf

1950/63

aan-gebied. Daarbenewens word 'n 3aaklike

uiteenset-ting gegee van aspekte soos grondstowwe beskikbaar

en verwerk (indien enige)y die arbeidsposisie

(blank en nie-blank)y die behuisingsposisiey die

beskikbaarheid van nywerheidspersele, en die

aan-wesigheid van opleidingsgeriewe en openbare

dienstey asook 'n saaklike aanduiding van die

kerk-likey kulturele en ontspanningsfasiliteite op die

dorpe. Ten slotte word die kommentaar van die

plaaslike owerheid aangegee t.o.v. bestaande

toe-stande en probleme insoverre dit betrekking het

op ontwikkeling.

In Deel Twee word 'n uiteensetting

aange-bied van die pad- en spoorgeriewe in die streek

asook van krag en watervoorsiening, grondstowwe,

arbeid en ander vestigingsfaktore vir sekondêre

nywerhede.

'n Afsonderlike hoofstuk word gewy aan 'n

bespreking van die ligging van die Kern- en

Rand-gebiede as industriële areasy in vergelyking met

ander industriële areas t.o.v. die belangrikste

markgebiede in die Republiek.

Ten slotte word 'n samevatting van die

verslag en aanbevelings aangebied. In hierdie

Hoofstuk word ook gepoog om aanbevelings te maak

m.b.t. prioriteite vir verdere ondersoeke in die

streek.

In alle hoofstukke is, waar toepaslik

gebruik gemaak van kaarte, diagramme en ander

voorstellings met die oog op meer effektiewe

HOOFSTUK

1

OORSIGTELIKE

BESKRYWING

VAN

DIE

ONTWIKKELINGSTREEK

A.

BODEMASPEKTE

Soos blyk uit die bespreking van die

afba-kening van die Ontwikkelingstreek

hierbo, beslaan

die gebied wat ondersoek is die Noord-Westelike

area

van die Oranje-Vrystaat,

en bestaan dit uit 12

dis-trikte met 13 dorpsgebiede. (1)

Vanweë

die

grondlig-gende verskille

in hulontwikkeling

is hierdie distrikte

vir besprekingsdoeleindes

ingedeel in

'n "Kerngebied",

bestaande uit die goud-distrikte

Welkom, Virginia

en

Odendaalsrus,

en

'n Randgebied bestaande uit die

om-liggende distrikte van Wesselsbron,

Hoopstad,

Vil-joenskroon, Bothaville,

Winburg, Ventersburg

(insluiten-de die dorpsgebied van Hennenman), Kroonstad,

Theunissen

en Bultfontein.

(Sien KAART NR. 1).

Na die Weste en Noord-weste

word die Streek

begrens

deur die Vaalrivier,

na die Noorde deur die

distrikte Vredefort

en Koppies, na die Ooste deur die

distrikte Heilbron, Lindley, Senekal, Mar~uard,

Clocolan en Ladybrand, terwyl die distrikte van Thaba'

Nchu, Brandfort

en Boshof die Streek aan die Suide

be-grens.

Die ligging van die Streek t.o.v. die groter

bevolkings-

en ek0nomiese konsentrasies

in die

Repu-bliek word aangedui op KAART NR.

3

(en word ook

hieron-der verhieron-der bespreek m.b.t.

die land se vernaamste

mark-gebiede).

Uit hierdie kaart blyk die sentrale posisie

wat die Streek t.o.v. die res van die Republiek beklee,

baie duidelik.

/Topografies

•... '

(1)

Die dorp Hennenman

is geleë in die Ventersburg

Topografies is die streek oorwegend ~ gelyk

area met min uitstaande landmerke. Die enigste

noemenswaardige landmerk is Koppie Alleen ~

-n

klip-koppie ongeveer

150

vt. hoog~ vanwaar feitlik die

hele gebied gesien kan word.

....-...

Die gelyk landskap word verder gekenmerk

deur die erosie- en opkerwingseffek van die volgende

riviere wat deur die Streek vloei met afloop in die

Vaalrivier na die Weste: die Rhenosterrivier in die

omgewing van Viljoenskroon, die Valsrivier by

Kroon-.s.tad en, Bo t.hav

Ll.Le., .

die Jandri vier by Virginia~ ..die

Vetrivier in die omgewing van 'I'heun.isaen , Wïnburg en

Hoopstad, en natuurlik die Vaalrivier wat die naaste

aan Bothaville verby vloei, en wat ook die Westelike

skeiding is tussen die I'r-ansvaa L en die

Oranje-Vrystaat.

Met Winburg, in di e Oostelike deel van die

Streek,

5089

vt. bo seespieë~ en Bothaville in die

Neste, naaste aan die Vaalrivier,

4,135

vt.

bo

see-spieël, word dan ook gevind dat die landskap binne die

grense van die StrGek geleidelik afhel na die Weste.

DiG gebied word gekenmerk deur die

aanwesig-heid van groot panne, veral na die 1Neste.

Die oorwegende somerreënval in die Streek

wissel van

15

tot

25

duim per jaar. Winters is koud

en somers wa rm , met 7lGstewinde in die voorjaar voor

die somGrreëns.

Die bodem word verder gekenmerk deur 'n

harder tipe bogrond na die Ooste en ~ sagter, meer

sanderige tipe na die Heste. Gras- en kou-bossieveld

is alóemeen, met betreklik min boomveld.

In die Streek word hoofsaaklik mielies,

koring en grondbone verbou, in dié volgorde,

afhang-ende van die omgewings- en grondfaktore. Op kleiner

skaa19 vGral naby diG rivier-dele9 word ook

suiwel-boerdery beoefen.

Met Viljoenskroon as middelpunt lê

-n

groot

gedeel te van die On

twi

kke li.ngst.r-ock in die

sg.l\{ielie-driehoek.

Behalwe besproeiing in die omgewing van

riviere en besproeiinós-damme in die gebied9 word

ge-wasse hoofsaaklik verbou op die basis van

droëland-saaiery.

Geen betroubare opnamGs is nog gemaak van

boorgatbesproeiing en ondergrondse waters nie.

Die ontwikkeling van die Streek is baie

sterk beïnvloed deur diG ontginning van goud. Die

belangrike rol wat hierdie mineraal speel in die

ekonomie van die gebied9 die Provinsie en die

Repub-liek9 blyk uit die goudproduksie-gegewens vervat in

DIA_GRAMME ~.

1 en 2.

Uraanproduksie speelook TI belangrike rol

insoverre uraan as neweproduk geiJroduseer word by

sommige van die VrystaatsG myne.

Steenkool word op groot skaalontgin by

Vierfontein en vir eloktrisi tei t.sontwá.kke.lLng

aange-wend.

In die gebied is daar ook ander

steenkool-neerslae en gouddraende areas9 wat om ekonomiese redes

nog nie ontgin word nie9 of nog geprospekteer word9

veral in die ome?;ewingvan Kroonstad9 Viljoenskroon en

Ventersburg.

Na die 00ste9 in die omgewing van die

hoof-spoorlyn9 word groot neerslaG kalk onder die bo-laag

alkaliese grond gevind. Twee groot sementfabrieke,

een by Whites en die ander by Hennenman9 is hier

ge-vestig.

2:

<{

0:::

(.!)

«

o

Z

IJJ

«

0

>

UJ CD -_{UJ (.!)}W _M <n <0 Z

o

LU

a

Ol<I"'"

Z

2:

>-

lY a::

u..

ai

>

-V) <n :::> <.!)

a

«

z

0 V)

w

cc

0:: 0...

m

a

z

a..

:::>

«

00

>

a

<.!) :::> ~

o w

w

<.!) ... (/) ...J W ~ CD

«

::J if)

«

Q..

«

z

LIJ ._ 0:: Cl::

Z

W

~ >

lIJ

cc

a

~ ~ :2 <:: 1'-1

I

I I

I

I

I I I

I

I

I

I

I

I

I

I

I

I

I

I

I

I

I

I

I

I

I

I I I I I I I

~ M co

o

(»

.,...

«

_

..

cr

-0

>_

-IJJ UJ CJ) Z ~ :>-

_::>

~ _Cl 0 ₀

::>

_cr

0

_a..

(!) LU LU ....J CJ)

«

....

....

«

0

«

t-....

Z CJ) ~

>

0:

>

W

en

z

«

«

I->

Z W LU

en

CJ)

cr

_LU

:x:

_a.

::> Cl

z

0

cr

LU Q.. UJ

en

W z; 0 0 Z W _Z ~

>->-

u, ....J LU

...

(!)

cr

w

>

031IfOnOSNO:J

-

--

----

---_._---S31003lJ:J ----

-Stflf?dllftfS_______________ _ ~ 311f1S 33lJ:J -- - - - --- ---- ~

'"

3NltfHOT -- - --->(INI!)HII(- - -- ---.-- --- ---/ItIO>l73M--·--- --- --- - ----. N),31S lN30/S3lJá- ---

----_I ~

I

r.:. L-- _J 3fNO/ltllJtfW- - --- ---'i!

-_

-IfN373H 1S---- --- ---lONlflJ8

r-~~:---J

---

(:) IN:JOIS3Cid ~ om039

----311f1S 33Ci..:J SljNI070H NH31S3M I (:) (:) I/)

_-(:) (:) (:)

_-(OOO.) 3SNO Nl.::! ~I '-'Ï1 ~I {:I t.a.:' '-'.:1 1 I I I 1 I I I

,

I I

I

I

I I I I

,

lI.i I li) I lu _I ~ _I ~ ::... I ~ I <: I ~ I I Q: _I I~ I ~ -q: I ~ I I Il:: _I :::;, I.u I 0 _I lt. 1 "'( _I le I li)

ei

I ::.. I I ~ I -.J I ~ I ,_ _I V)

s

I I lo!) I 0 lu 1 0 _I lo!)

,

li) _I ~ I ~ I I.u _I

tB

I I.!) I <:

_I

lu I ~

...,

_I <0 0\ 1

--

_{,_} I I Il:: _I

"'

~ I I , I

""

I I/) Il:: I <: I : _I ::... _I I.u ::.. I

s

I li) _I I.!) I 3; I <:: I ~ II I

il

I I

-=

I I I I I t .

,

I I I

B. BEVOLKINGSA,.)PEKTE

Die bevolkingspatroon van die Streek~ veral

van die Kerngebied, het wesenlik vanaf 1946/7 tot

op

datum verander 2S gevolg van die ontdekking van goud

in die gebied. Reitsma en Oosthuizen het volledig

ingegaan op die demografiese aspekte van die Streek

vanaf 1911 tot 1960? (1) en 'n baie duidelike beeld van

hierdie aspekte kan gevorm word 2S die

bevolkings-tendens e vervat in

~.~)~~_2

en GRAFIEK 1 (a) en 1 (b) in

oënskou geneem word.

c.

BAi.JIESEEN HULPDIENS'rE IN DIE STREEK

Die Streck is oor die algemeen gocd

voor-sien van die noodsaaklike basiese en hulpdienste,

soos water? krag? vervoergeriewe? kommunikasie en

behuising.

Die drie 30uddorpe in die Streek? t.w.

Welkom? Virginia en Odendaalsrus? asook die dorpe

Ventersburg? Wesselsbron, Bothaville en Hennenman?

word van water voorsien deur die Departement van

Waterwe~e (Goudveldse Skema) vanuit die Vaalrivier by

Balkfontein digby Bothaville. Die ander dorpe het

hul cie watcrskemas waar wo.ter voorsien word uit

riviere in die gebied, In die geval van Bultfontein

word wa ter vcrkr-y uiteen van die Sand- Vetri

vier-besproeiïngskano.le 'Nut naby die dorp verby loop.

Met uitsluiting van Kroonstad en Hoopstad

wat hul eie kragsentrales onderhou? word die ander

dorpe en ook die twee groot sementfabrieke in die

ge-bied van krag voorsien deur die

Elektrisiteitsvoor-si.en.i.n.jekomrmssie.

/Die ••••

I W

65

~i

1 U1 ·ri 'ti o U1 ::J U1 !=! Q) U1 ru ~ ~ o H op Q) .o Q) ·ri 'ti H ·ri i> U1 cd Q) 'ti Cri r-1 <D U1 (!) ·ri 'ti U1 ·ri

Totale bevolking van die landdrosdistrikte

van die O.V.S.- Goudveld en Omliggende

Gebiede, 1911- 1960 (aangepas by die

dis-triksgrense volgens 1960-sensus). Welkom

100,000 90,000 80,000 . _Kroonstad 70,000 50,000 Virginia 40,000 lOdendaalsrus Viljoenskroon Bothaville Winburg Ventersburg Theunis sen 30,000 20,000 Hoopstad Wesselsbron Bultfont ein 10,000 1950 1960 1940 1930 1910 1920

Ventersburg

15,QOO

triksgrense volgens 1960- sensus).

25,000 27,500 222°0 20,000 2,500 Kroonstad 17,500 I virginia , 2,500 I I 10,000 I I

I

I Odendaalsru I /

I

I . I I "

i,'

J

7,500 5,000 Viljoenskroon Bothaville Winburg Theunissen

---==:::...="7:~~-i~==~.=.:.:.:~=:..:~.:..::~=:=-:::t---j~-~~

Bu Itfontein

~ ;Y'f=-=--=--=-:_::-:"';-=" Hoops tad

Wessels bron

---

Die pad- en spoorverbindinds in die gebied

word aangedui op KAART NR. 4 ~ en die padmotordienste

van die Suid Afrikaanse Spoorvveë op ~~T NEo

5.

(1)

Die helG gebied is doeltreffend toegerus met

die nodige tclefoon-~ telegraaf-~ pos- en

radio-dienste.

In dele van die Streek, veral in kleiner

dorpe soos Vilj oenskroon en Bothaville 1 word 'n ma te

van woningnood ondervind~ maar in hoofsaak het

stede-bou tred gehou met huisvestingsbehoeftes.

Behalwe in die geval van n paar kleiner

dorpe in die Randgebied~ soos Viljoenskroon en

Hennen-man, is gemeenskappe redelik goed voorsien van

fasili-teite soos hospitale~ gesondheidsdienste en

afsonder-ingshospitale.

Opvoedkundige fasiliteite en koshuisgeriewe

is, volgens plaaslike owerheidsmening1 heeltemal

vol-doende.

Navrae aan Stadsklerke het aan die lig

ge-bring dat in feitlik al die dorpe - veral in Kroonstad

en die drie gouddorpe - daar aktiewe kultuur- en ander

dergelike aktiwiteite bestaan, benewens uitgebreide

geriewe vir sport en verenigingslewe. Die

verenig-ingslewe is, soos te wagto , op die kleiner dorpe nie

so intensief as in die gouddorpe en Kroonstad nie.

D. EKONOMIESE B:'"',DRY"\VIGHEIDIN DIE S'rREEK

Die mynboubedryf in die Kerngebied vorm die

belangrikste bedryf en werkgewer in die Streek.

lAnder • • 0 ,.

(1) Soos elders in die verslag aangedui word~ meld

die Spoorwegowerhede dat hierdie roetes op kort

Ander w8rkgelcenthede bestaan hoofsaaklik

uit werkverskaffing in die landbou-) handel- en in

diensondernemings wat , v era.L in die ~Zerngebied,

groot-liks deur die mynon twi.kke.Li.ngsbestimuleer is.

Die ligte nywerhede in die dorpe in die

Kerngebied en in Bothaville en Kroonstad in die

Rand-gebied, tesame met die twee groot sementfabrieke by

Whites en Hennenman, is die belangrikste

werkver-skaffers op nywc rhe.Ldsg eb'ied ,

Ontleding van die getal en soorte

onder-nemings beklemtoon die belangrike rol wat die

goud-mynbedryf in die snelle ontwikkeling van die

Kernge-bied sedert 1946 gespeel het. Kenmerkend van

hier-die ontwikkeling is dat dit veral die handel en die

ligte en diensnywerhede is wat voordeel uit die

myn-ontwikkeling getrek het. Die verklaring vir hierdie

verskynsel moet gesoek word in die feit dat die

grootste deel van gespesialiseerde en swaar

myn-masjienerie en ander toerusting vanaf die

Witwaters-rand, oorsee en van fabrieke elders in die land

voor-sien word. Hierdie afleiding word o.a. gestaaf deur

die groot aantal sylyne by Welkom-stasie wat onder 'n

Johannesburgse hoofkantooradres geregistreer is, en

waar daar geen ooreenkomstige fabriek van die betrokke

firma in die gebied is nie.

Die ekonomiese bedrywighede in die Streek

word dorpsgewyse in die hieropvolgende hoofstukke

uit-eengesit. Wat die algemene Streeksprent betref hoef

hier nog slegs vervvys te word na KAAR'l'NR, 6, watdie

verband aantoon tussen hierdie Streek en die Ekonomiese

Streke van die Oranje-Vrystaat soos saamgestel deur

die Buro vir Marknavorsing van die Universiteit van

Suid-Afrika.

Vervolgens word die ontwikkeling van elk van

die dorpe in die Streek bespreek, en wel in die

vol-gende volgorde:

KERNGEBIED

Hoofstuk 2 Hoofstuk

3

Hoofstuk

4

RANDGEBIED

Hoofstuk 5 Hoofstuk 6 Hoofstuk

₇

Hoofstuk

8

Hoofstuk ₉ Hoofstuk 10 Hoofstuk Il Hoofstuk 12 Hoofstuk 13 Hoofstuk 14 Hoofstuk 15 vie oespreKinE?, volgende basis~ Welkom Odendaalsrus Virginia Kroonstad Viljoenskroon Bothaville Theunissen Hoopstad WGsselsbron Winburg Bultfontein Ventersburg Hennenman

Kleiner residensiële en

nywer-heidsgebiede.

in elke hoofstuk geskied op die

1. Stigting en status. 2. Bevolking.

3.

Bedryfsondernelilings. 4. Eiendomswaardasies.

5.

Nywerheidspersele. 6. Krag en wa ter.

7.

Arbeid~ opleidingsfasiliteite en behuising.

8.

Grondstowwe.

9.

Spoor- en ~adverbirtdin~s. 10. Kulturele en ontspannings-fasiliteite.

Il. Openbare dienste en geboue.

12. Plaaslike Owerheidsbeleid en

DORPE

IN

DIE

KERNGEBIED

(i)

WELKOM

1.

STIGTING

EN

STATUS

Die dorp Welkom is aangelê na die ontdekking

van goud om die omliggende myne te bedien.

Dit is

'n

munisipaliteit

sedert

6

Januarie

1961.

Die distrik

is geskep uit die distrikte van Odendaalsrus,

Venters-burg

en Theunissen.

Dit is

'n landdrosdistrik

sedert

1

April

1954.

2.

BEVOLKING

(1)

As die middelpunt

van goudmynbedrywigheid

in

die Kerngebied het die bevolking van Welkom besonder

vinnig

toegeneem.

Met uitsondering

van

1955

tot

1958,

toe die bevolkingsaanwas

teen

'n stadiger tempo

plaas-gevind het, het Welkom sy grootste bevolkingsgroei

tus-sen die jare

1951/60

ondervind.

(2)

Die gemiddelde

jaarlikse blanke, nie-blanke

en totale bevolkingsaanwas

vir die jare

1951

tot

63

was

2359 (43.7%), 2200 (39.7%)

en

4559 (41.7%).

Die totale bevolkingsaanwas

vir die

genoemde tydperk was

54,719,

of

499.9%.

Die blanke

en nie-blanke

aanwas vir dieselfde periode was

28,319 (523.8%)

en

26,400 (477.1%)

respektiewelik.

(1)

Vir

'n volledige bespreking van die demografiese

aspekte van die Streek sien:

A. Reitsma en

J.H. Oosthuizen,

op.

cit.

rl 0\ rl C\l U2 <Il ~ :::;;: ,::q ~

ES

U2 CJ ~ H ~ H a ~ ,::q ~ a ~ ~ :::;;: QO I s:::! ·rl 'I .'. ~'I F-i CD <ti

F-i co a ..q- r-! l1"\ C\l co rY") C\l a \0 rY")

CD I I I

. .

0 0

. .

.

0 0 0

.

0 CD 0 ..q- l1"\ co C\l ..q- rY") l1"\ a ..q- ..q- rl S \0 rY") C\l rl rl rl F-i CD po \3~

eo

s:::! ·rl ~ r-! ",--.. 0 C\l rl a a a a a a a l1"\ a a a a l> r- co a a a a a a a r- a a a a (!) rl \0 a l1"\ a a a a co C\l 0 l1"\ l1"\ ..q-,::q _a I CD r--! \0 rY") C\l 0\ r- a l1"\ r- co \0 C\l ..q- r- co C1l rl C\l C\l rY") ..q- ..q- <r ..q- l1"\ \0 \0 \0 \0 op 0 E-I QO s:::! ·rl F-i CD <ti co a l1"\ rl l1"\ C\l ..q- r- 0\ a co C\l F-i I I I

.

0

.

0

.

0 0

.

. .

.

CD C\l l1"\ r- co C\l C\l rY") ..q- 0\ l1"\ ..q- rl CD ..q- ..q- C\l rl rl S F-i CD po .tR_ ",--.. ~ C\l s:::! co a a a a a a 0 0 l1"\ a a a a C1l co a 0 a 0 0 0 a 0 r- a a a a rl co a a l1"\ l1"\ 0 l1"\ 0 co C\l 0 l1"\ 0 <r .0 I I CD

·rl rY") r- a ..q- co 0 C\l rY") rY") r- a rl rY") rY")

:z; rl rl rl C\l C\l C\l C\l C\l rY") rY") rY") rY")

QO s:::! ·rl F-i CD <ti

F-i \0 0 rY") rl l1"\ \0 r-t 0 rY") a l1"\ ..q-CD I I I

.

0 0 0

.

0

.

0 0

.

. .

CD 0\ l1"\ rY") co C\l \0 ..q- \0 a rY") ..q- rl S r- C\l C\l rl rl rl F-i CD p.. \:R. ",--.. C\l 0\ rl a 0 a 0 a 0 a a 0 a a a C\l co 0 0 0 0 0 a 0 0 a C) _{a a} ~ rl \0 a 0 l1"\ 0 l1"\ 0 0 0 a a l1"\ a s:::! I C1l rl ,::q C\l \0 C\l l1"\ co 0 C\l ..q- l1"\ 0\ C\l rY") ..q- l1"\ rl rl r--! C\l C\l C\l C\l C\l rY") rY") rY") rY")

F-i 0\ a rl C\l rY") ..q- l1"\ \0 r- co 0\ a rl C\l rY")

C1l ..q- l1"\ l1"\ l1"\ l1"\ l1"\ l1"\ l1"\ l1"\ l1"\ l1"\ \0 \0 \0 \0 C1l 0\ 0\ 0\ 0\ 0\ 0\ 0\ 0\ 0\ 0\ 0\ 0\ 0\ 0\ 0\ I-:> rl rl rl r--i rl rl rl rl rl rl r-t rl rl r-! rl Yl s:::! CD

:s:

CD Q.O CD CJ ",--.. C\l o S o ..>4 rl CD ~ Yl s:::! CD

:s:

CD QO CD CJ

/beide •..

Die onegalige jaarlikse bevolkingsgroei na

1954 is te wyte aan die tempo waarteen deur die

ver-skillende myne oorgegaan is tot skaggrawing. Daar

word bv. bereken dat die grawe van 'n nuwe skag die

indiensneming van 200 blankes impliseer. Tesame met

hul families verteenwoordig dit 'n aansienlike

bevol-kingstoename.

Die fenomenale groei vanaf 1951 tot 1954 was

nie uitsluitlik te wyte aan mynbedrywighede nie, maar

was ook die gevolg van groot konstruksie- en

uitbrei-dingsbedrywighede in die handels-, mywerheids- en

residensiële sektore van die dorp se ekonomie.

3.

BEDRYFSONDERNU/IINGS

Vanweë die feit dat die vestiging van 'n

florerende goudmynbedryf op groot skaal die ekonomiese

ontwikkeling van die gebied ten grondslag gelê het,

kon verwag word dat die sakeondernemings wat rondom

dié bedryf opgeskiet het 'n besondere karakter sou

dra. Die ontleding van die bestaande

bedryfsonderne-mings hieronder, toon egter dat hierdie verwagting nie

verwesenlik is nie.

Die gegewens vervat in TABEL

3,

is verstrek

deur die Munisipaliteit van Welkom, maar soos in die

tabel aangedui, is dit wat die aantal winkels betref,

nie aanvaarbaar nie. Wat die ander ondernemings

be-tref skyn dit nie of die mynbedryf 'n besonder groot

invloed op sekondêre en tersiêre bedryfsontwikkeling

gehad het nie.

4.

EIENDOMSWAARDASIES

Die vinnige tempo .waarteen Welkom ontwikkel

het blyk duidelik uit die styging in

WELKOM~ ONTLEDING VAN BEDRYFSONDERNElVIINGS

VIn DIE JARE

,1953

EN

1963

1)

GetalOndernemings

i

I

I

_{1---~---_4---}

Groep en Soort Onderneming

A. Handels- en Diensondernemi~gs~ Winkels (allerlei) Kaf e e8 C 0 e Q Ct ::> 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 o II 0 0 Varsprodukte 0' .0""000' o. Slaghuise ... 0 •• 0 • 0 0 •• 0 0 • Aptekers .0 0 0 0 0 0•• 0 00 0 0 0 ••• Kleremakers ...0 0 0• 0 • 0 0 0 • 0 0 Droogskoonmakers en ',vasserye Bakkerye 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 I) 0 0 0 Haarkappers 000.0. ""0.0. 0

T

0 t a a

1

B.

Hotelle~ Losieshuise en

Drank-winkels~

Gelisensie~rdeHotelle 0.00.

Geregistreerde Losieshuise.

Geregi streerde Drankvvinkels

T

0 t a a

1

C

0 Nywrerhed~~

Motorherstelwinkels en

Vu.l-stasies 00,0,,0 •• 0.,000."

Me u.L ens 0 0 0 0 0 0 1;1 1:1 0 ~ 0 e 0 0 I) 0 0 0 .. 0

Minerale dranke 9 ens 0 o. 0 e 0 0

Klerasie en Skoeisel 000000. Hout enmeubels '00000'000" Drubverk 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 I) 0 ::> 0 Cl 0 I,eerverwerking 0 0 0 0 0 0 e 0 0 c 00 c Chemikalieë (verwerking) 0" Nie-metaalhoudende vervaar-diging 0 0 0 0 Cl " (I 0 0 1:1 Cl 0 0 0 0 Cl 0 0 0 I\1etaalprodu.kte .0 0 0 0 0 •• 0 , ••• IConstruksie ti 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Glaswerke Tot a a 1 GROO'I\-TOTAAL

1953

1963

492 2)

636 2)

20

32

12

12

4

24

2

10

i

!

₁₆

I

2

I

6

I

I 3

I

19

i

r--

537

2)

I

754

2)

I

I---i---I -

i

I

!

I

I

I

I

I

i

I

~

I

: 2

I

13

I

i ·i

_,,

! i

I

I

I

I

l ~

I

I

1 1

I

2 2~

I

~--9--+--1-3-:

--r

1-

548 2)

906 2)

-t

---":...!._;=---...;._----":....:...:=---~; 6 -r ...L

90

1) Br-on: Munisipali tei t van V!elkom.

2) Hierdie syfers word so aangegee deur die l'.Jlunisipalitei t

van Welkom~ maar is geheel en al ni.e aanvaarbaar nie. Volgens

'n opname ter plaatse het die totale aantal handelseenhede in

Februarie

1963

te staan gekom op

265

(teenoor

754

vir

1963

slegs R892,705 of 6.8% t.o.v. nywerheid. Opmerklik

beide belasbare en vrygestelde eiendomme word in 11'ABELLE

4 en 5.weergegee.

Uit hierdie Tabelle blyk dat die verhouding

tussen belasbare en vrygestelde eiendomme tussen die

jare 1952/3 - 1961/2 as persentasie van totale eiendom

ongeveer konstant gebly het met 85.4% en 14.6% in

1951/2, en 82.0% en 18.0% in 1961/2 respektiewelik.

Die grootste absolute toename in waarde het

in die afdeling belasbare eiendomme geskied, waar

ver-beteringe met R33,227,205 (217.7%) en persele met

R3,386,718 in waarde toegeneem het. Die styging in

die waarde van vrygestelde eiendomme was in dieselfde

tydperk persentueel groter, dog die werklike bedrae

was heelwat kleiner.

Die omvang van boubedrywigheid in die

ver-skillende afdelings word weerspieël deur die syfers in

TABEL

6.

Soos hieruit blyk h<.::tfenomenale toename in

die waarde van persele en geboue hoofsaaklik die vorm

aangeneem van myn-, handels- en residensiële

konstruk-sie, en slegs tot n baie klein mate die oprigting van

nywerheidsondernemings. Van 'n :otale kons trujcsie ten

bedrae van R12,988,655 was 70.9% of R9,207,570 t.o.v.

woonhuise, 8.4% of Rl,080,785 t.o.v. woonstelle en

hotelle, en Rl,807,595 of 13.9% t.o.v. die handel, met

is die feit dat nywerheidskonstruksie nie alleenlik die

kleinste was vir die periode nie, maar ook deur

boube-drywigh~id in die handelsektor oorskry is.

Sedert die stigting van die dorp tot Maart

1963 is 5545 woonhuise, 79 woonstelle en hotelle, 84

handels- en 167 nyvverheidsstrukture binne die grense

van die Munisipaliteit opgerig.

(Ij (Ij Lr\ <:;j- 0\ r- CO <:;j- <r <:;j- r') '<:j--P <:;j- 0\ 0\ CO r') CO Lr\ N rl Lr\ 0 r- CO Lr\ \.0 N r') Lr\ N r') <:;j-E-t Lr\ rl <:;j- Lr\ 0 <:;j- r- rl \.0 rl N r') r') <:;j- Lr\ Lr\ Lr\ \.0 \.0 r-<D

eo

0 0 0 N \.0 \.0 0 0 r') 0 s:: <:;j- <:;j- N 0\ rl N 0 :-('1"<) r- co

.

·rl CO \.0 Lr\ Lr\ 0 r') rl <r rl rl rl H (Ij <D (Ij -P r') <:;j- 0\ r') Lr\ r- r- <:;j- N CO -P Q) _CO N N r') CO 0 <:;j- r') 0 Lr\ 0 .0 r- <:;j- rl <:;j- 0\ N <:;j- o CO r') -P H -P Q) 0 i>- \.0 N Lr\ N \.0 0 N \.0 0 <:;j-O rl N N r') r') <r <:;j- <:;j- Lr\ Lr\ H CJ 0 0 0 <:;j- <:;j- <:;j- o 0 0 Lr\ 0 r- r- r- Lr\ CO <:;j- \.0 CO rl o rl r- r- Lr\ rl 0 Lr\ N N r') rl Q) rIJ N 0\ 0\ r') r') r- r- 0 rl \.0 H \.0 \.0 \.0 Lr\ Lr\ r- 0 0\ rl 0\ Q) _0\ <:;j- <:;j- N N rl rl rl Lr\ 0 P-t OJ 0\ 0\ r') r') <:;j- Lr\ Lr\ Lr\ r-rl rl rl rl rl rl rl \.0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Lr\ 0 N CO r') _r- N <:;j- Lr\ 0\ rl rl 0 <r <:;j- N rl <:;j- <:;j- r-rl (Ij (Ij r') Lr\ 0 0 N <:;j- \.0 0 <:;j- r--P ll,\ \.0 r') r') 0\ 0\ rl rl r') <:;j-O r- r') CD r- 0\ N r- eo 0 CO E-t r') <:;j- <:;j- _r- t-- CO CO CO 0 N Q) rl rl S S 0 -D Q) ₀ 0 0 0 0 0 0 0 Lr\ Lr\ s:: Qo r') 0\ r') Lr\ N <:;j- r') 0 rl \.0 (]) s:: ₀ 0\ N CO r') 0 0\ r- <:;j- rl ·rl ·rl f''l H Q) \.0 CO r') ir-, rl r') <:;j- O r') r') Q) -P 0\ 0 CO r') N Lr\ CD t-- r') <:;j--D Q) ~ CD r') r- rl r- CO N Lr\ CO rl .0 ID H -P Q) rl rl N N r') N N r') <:;j- Lr\ rIJ i>-Q)

eo

:>. H \.0 0 0 0 0 0 0 0 Lr\ Lr\ i>- N rl 0\ r') rl r') 0\ <:;j- r') N (]) rl rl r- \.0 rl N rl _r- 0 \.0 rl (]) rIJ r- \.0 \.0 <:;j- rl rl rl 0\ rl <:;j-H Lr\ Lr\ <r 0\ r- <r r') r') 0 0 (]) N Lr\ <:;j- 0\ CD Lr\ CO Lr\ Lr\ 0 P-t N N N <:;j- <:;j- Lr\ Lr\ Lr\ Lr\ r-N 0 0 \.0 0 0 0 0 r') Lr\ CO rl r- CO <:;j- <:;j- N Lr\ 0 0 r- r') <:;j- \.0 r- rl <:;j- N 0 r-rl (Ij (Ij N 0\ 0 \.0 Lr\ 0 CD <:;j- 0\ \.0 -P 0\ N r- Lr\ <r 0\ r') rl r- 0 0 0\ Lr\ r- 0\ N 0 CO <r N \.0 E-t rl r- 0\ r- N \.0 CD N \.0 CO N N N r') <r <:;j- <:;j- Lr\ Lr\ Lr\ Q) S S (]) _{0 0 0} N \.0 \.0 0 0 CO Lr\ 0 eo rl Lr\ 0\ <:;j- _{0\ CD r-} r') Lr\ rl -D s:: CD \.0 <:;j- _r- \.0 N 0 r- r- 0 s:: ·rl Q) _H ·rl (I) r- Lr\ r- r- r') <r N r') CD Lr\ r.x1 -P CD rl <:;j- 0\ \.0 Lr\ \.0 \.0 \.0 rl (]) N \.0 r- \.0 CD <:;j- Lr\ r- N Lr\ Q) _.0 H H (Ij ID Lr\ 0 N 0\ r') r- 0\ N \.0 CO .0 i>- rl N N N r') r') r') <r <:;j- <:;j-rIJ (Ij rl Q) fIl N 0 0 <:;j- <:;j- <:;j- O 0 Lr\ 0 r- \.0 CO <:;j- <:;j- Lr\ Lr\ N <r 0\ Q) _0\ \.0 0\ 0\ 0 CJ r') Lr\ N \.0 rl (]) rIJ ~ r') N CD N Lr\ \.0 0 0 rl H 0 rl N Lr\ CD r') r- Lr\ rl 0\ o r- 0\ 0 N r') \.0 N \.0 0 0 P-t \.0 \.0 r- CO CO ('Á) 0\ 0\ 0 0 rl rl I 0 ·rl (]) r') <:;j- Lr\ \.0 r- CO 0\ \.0 rl N H-D-D <, <, <, <; <, ...<, <, ... (Ij s:: 'S:: N r') <r Lr\ \.0 r- CD 0\ 0 rl (Ij,rl (!) Lr\ Lr\ Lr\ Lr\ Lr\ Lr\ Lr\ Lr\ \.0 \.0 1-;)-fo'l QD 0\ 0\ 0\ 0\ 0\ 0\ 0\ 0\ 0\ 0\ rl rl rl rl rl rl rl rl rl rl I \l

"_

rd F-! Q) Q) El F-! Q) p.- .'O-Q... _{''b~ .~} 'I:;~ \(;~

'*- .*-

'*-1.1\ r-- 1.1\ "<:j- _{r-- co 1.1\} Q)

.

0 •

.

.

0

.

·

'M a r-- a a C\J ₀ r') r--U} _{1.1\ rl rl 0'\'} '"<:j- _{0'\ C\J} r--ct! C\J C\J C\J C\J C\J rl +> s::: Q) U} F-! Q) Poi ~ 'M ~ ~ ,... _co r') 0'\ "<:j- 1.1\ ~ ~ rl eo rl C\J 0'\ r') rl ~ r-- C\J 0'\ "<:;t rl \.0 C\J r') co 'M ~ F-!Q) CI.lQ) \.0 r-- r') r-- r-- "<:j- "<:j- "<j- _0'\ rl rdrd _co C\J rl "<j-

;:;

_g;

r') r--

g

\.0 F-! F-! r') C\J \.0 r-- rl l.(' 0'\ Q) ct! rl Q) _cU El!3: r') r') \.0 "<j- "<:j- 0'\ co r--~ F-! r') r') r') 8 Q) a p.- o 8 F-! ;j <9 ~ +> , 'M ~ rd;j 0'\ 0 rl r') <, ::ll C\J r-l ~ 0'\1.1\ C\Jr-- arl coC\J \.0C\J ar') \.01.1\ aa _~ a"<j- _'McU

:;j

R rl 0'\ co r-- rl a rl rl co 0'\ CI.l ~ :.: p.- ~ ~ 'M 'M "<j- _r-- C\J r-- \.0 r') C\J r') _i> a co 0'\ 1.1\ ~ ~ \.0 co 0 rf.l Q) _r-- C\J 0'\ C\J 0'\ r-- r-.:. F-! ~ ril :z; 'M _I-Y H H CI.l rf.l cU \.0 1.1\ rl C\J rl r') co \.0

K;

C) ~ ~ rdF-! rl C\J rl 'M'd cr; ~ cU ~ cU _~ R ::s: cU ~::j _i> rf.l 0 !2! 8 H a H 0 R P 0 ~ C\J +>:.: H <, cU r4 rl _~ \.0 a ~ li"' 1.1\ Lr' a 1.1\ a I..!"'\ 0'\ 0'\ a C\J \.0 0'\ rl co 0'\ .:) :z; rl \.0 a r-- \.0 rl r-- r') rl "<j- 'M H , rd ~ ~ 'M rl I..!"'\ \.0 "<j- r') \.0 co "<j- _F-! 0 0'\ ~ a a "<j- 0'\ Lr' li"' ;j :z; Q) _a \.0 0 co co a r') "<j- Ul H 'M .ry 0 CI.l ~ ~ rdcU arl 0::>"<:j- ~ r-- Lr' rlC\J r--rl rlr-- eH('J rf.l F-!

,.,..

.

" cU Vl cU F-! .0 ::s: '1) !2! i> a ~ "'0 H ~ >?=t 'M ::s: 00 +> Q) _1.:0

..

El

11

·

..-i Q) El

·

rl El 0 0 ~ El rd 0 _H 0 s::: 0 Q) rd Q) 0 El ~ Q) 'M Q) ::s: Q) ·.'to El Q) Qo _r4 eo _{eo H s:::} 0 •.-i ~ ~ Q) ~

:i

0 rd f.q 'M Q) _{'M ~} •.-i _H ~ F-! rd F-! •.-i F-! 8 fIl (]) CD Q) Q) rl Q) Q) rl CD Q) 0 'M F-! rl +> rl Q) rl +> rl +> rl +> 8 ril cU Q) Q) cU +> Q) ID cU ~ Q) Q) 8 ,... ,0 CI.l ,0 cU al al ,0 cU Q) CI.l ,0 a rl al F-! F-! +> ~ F-! F-! +> El 00 _{F-! F-!} a cU Q) Q) 0 Q) Q) 0 cU

·~I

Q) Q) cr; rl Poi p.- 8 ~ P-. p.- 8 al Poi p.- o Q) Q) iX! p.- o , ~

~

cU .o 0

cU (j) <D De<('J ('J CO 0'\ 0\ r-- CO

·

-P cd QO ₀ f'I CO 0\ «:t- r--i 0::> 0

0 H r-- \D 0'\ i.(\ i.(\ i.(\ _{0\ 0}

E-< cU <D r-i

cUr-i ('J

;:;;::r-i r-i ('J ('J ('J ('J \D r-i

cU \D

r-i

s:l cU '\~

cU cU 0 i.(\ _{r-- r--} ('J ('J

:>-P

.

·

·

·

· ·

0 0 r'I i.(\ «:t- «:t- r-i

'b'ZE-< ('J r-i s:l cU 0 0 0 0 0 i.(\ i.(\ cd :> <D «:t- ('J ('J _r-- r'I ('J 0 .r! ;:s 0 r-i r-- «:t- f'I 0 r-- _~ <D <D 0 _De< CO ..Q cd..a

·

H H <D r-i r'I 0 ('J _r-- CO ('J \D <D cUO «:t- 0\ r-- ('J 0 i.(\ _0\

:;:: cU r'I r-i r-i r-i CO

p., ;:;;:: :z; r-i cU «:t- \D r-i 0'\ r-- ('J 0\ -P ('J r-i i.(\ <D 0 r-i s:l cU \,'Z cU cU CO ir-, ('J <r r-- CX) :>-P c

· ·

· ·

·

0 i.(\ \D r-- CX) «:t- <r

\R_E-< r-i ('J r-i

s:l 0 0 0 0 i.(\ 0 i.(\

cU i.(\ r-- r-i 0\ r-- 0 0\

:> <D r'I r-- CX) r-i ('J 0 i.(\

rl ;:s

<D <D 0

cd cd..a De<0 0\ \D 0 i.(\ i.(\

r--~ s:l H <D r-- 0\ r-i ('J r-- ('J _{0 0\} cU cUO ('J \D ('J ('J r'I CO

·

III cU r'I ;:;;:: r-i r-i r-i cU CX) CX) r-t r'I «:t- r-! i.(\

I

-P ('J <D 0 r-i s:l cU cU cU I r-t r-i ,..., r-i :>-P

·

c

· ·

I 0 «:t- ('J CO

r--'<D ''tRE-< r-i r-i

r-i

r-!

<D -P

0 0 0 0 i.(\ i.(\

tIl s:l ('J r-i f'I ('J I CO

cU 0\ CO r-i 0\ r--s:l :> <D <D ;:s <D 0 _De<I r-- r'I ('J \D 0 ~ Q) _cd..a 0 \D r-- f'I I CO r-i H <D r-i "<j- <r O

·

r--i cUO CX) <D cU -P ;:;;:: r-i Cl) s:l 0 0 ;:;;:: r-i cU -P I ('J r-i «:t- r-- I "<j-<D r-t 0 s:lr-i ~ cU cU r-- 0\ \D 0'\ 0\ :> cU

.

·

·

·

·

·

-P <r i.(\ <r O) f'I f'I

'~O \D \D CX) \D \D CO E-< 0 0 0 0 i.(\ i.(\ ₀ 0 ir-, ('J «:t- f'I ('J r--s:l «:t- ('J r-- f'I r-- r-! i.(\ <D cU Cl) .:> ID .r!_;:s ;:s _(l:j r-i r-i \D «:t- 0\ «:t- r-- 'tR

o 0 0'\ f'I f'I CO ('J r'I 0 0\

..Q cd..a 0 r-- i.(\ _r-- \D «:t- ('J

·

s:l H <D 0

0 . cU 0

r--0 cU r-l r-i ('J r-i r-i 0'\

;:;;:: .:;S:

r-i

cU «:t- «:t- i.(\ r-- 0\ «:t- f'I

-P i.(\ i.(\ \D 0 0 i.(\

"<j-<D r-i ('J f'I f'I ('J f'I

0 r-i

De< r-- CX) 0\ 0 r-i ('J

::1

i.(\ i.(\ i.(\ \D \D \D

0\ 0\ 0\ 0\ 0'\ 0\ t-;, r-i r-i r-i r-i r-i r-i

5.

NY i\IERH.8IDSP

.óRSELE

v\iatbetref

die beskikbaarstelling

van

nywer-heidspersele

in die nyve

r'he

i.d

aar-ea ,

is dit

die beleid

van

die

Stadsraad

om nyweraars

sover

moontlik

tegemoet

te kom&

NYHerheidsperselc

is beskikbaar

teen

R4,000

per

akker.

Vir nyweraars

wa t

persele

van

meer

as een

akker

benodig,

word

dit

as volg

be

ssi.kbaa'rgestel:

R5,000

vir

die

eerste

s.l.cker,

R4,000

vir

die

tweede,

R3,OOO

vir

die

derde,

en daarna

R2,400

per

akker.

Die

belasting

op nywerheidspersele

is

5.8

sent

per

Rand.

Geen belasting

word

op verbeteringe

gehef

nie.

Die

Stadsraad

het

as volg

voorsiening

gemaak

vir

TI

moontlike

aanvraag

na nywerheidspersele:

TABEL

7

(1)

;;'lELKOII/I

: NY,(2RHbIDP£RSEI,E Bi;SKIKBAAR

1957

- 1963

I

I I

:

Opper-I

Totale

,

Persele:

Persele

Persen-I

!

Jaar " aantal

beskik-

i

Beset

tasie

i

vlakte

I

Persele

baar

_i

onbe-

Beskik-J

sette

_baar

I

j

Persele

(akker)

%

i

1957

382

250

132

_i

65.4

367.9

!

1958

388

250

138

64.4

367.9

1959

436

287

149

65.8

427.9

1960

436

287

158

65.8

427.9

1961

549

384

165

69.9

535.2

1962

551

384

167

69.6

535.2

1963

552

384

168

6905

535.2

/Hoewe1

(1)

Bron:

gegewens

deur

die

Stadsklerk

se kantoor

Hoewel die getal nywerheidspersele beset

toe-geneem het van

132 (34.6~)

in

1957

tot

168 (30.5%)

in

1963,

het die getalonbesette persele toegeneem van

250

persele in

1957 (65.4%)

tot

384

persele in

1963

(69.5%).

Onderworpe aan die gedifferensie~rde

prys-formule as persele van groter as een akker benodig

word, het die prys per perseel van een akker oor die

hele periode konstant gebly teen R4,000 per akker.

Indien TI skielike vraag na persele ontstaan

kan die Raad op kort kennisgewing

29

persele met

spoor-sylyne en

173

sonder sylyne beskikbaar stel vir ligte

en ligswaarnywerhede.

Van die besette persele in die

nywerheids-area was daar in

1963

reeds

27

wat elk meer as

50,000

gelling water per dag gebruik.

6.

K.!;'1AGEN dATER

(a) Elektriese Krag

Llektriese krag is vryelik beskikbaar en

word in groot maat deur die Stadsraad aangekoop van

die Elektrisit0itsvoorsieningskommissie en d.m.v. die

Stadsradd se netwerk versprei. Die standhoudende

toe-voer van elektrisiteit word gewaarborg deur die wyse

waarop die Elektrisiteitsvoorsieningskommissie se

net-werke onderling integreer is. Normaalweg word ~elkom

se krag voorsien van die Highveldkragsentrale naby

Sasolburg. Ingevolge TI onderlinge ooreenkoms tussen

die Transvaalse en Oranje-Vrystaatse Kamer van ~zynwese,

word die myne in die Goudveld-area teen 'n spesiale

tarief direk deur die

Elektrisiteitsvoorsienings-kommissie voorsien.

Vanaf Highveld word dit teen

275

K.Volt na

Everest Vers~reidingsstasie

g8stuur1 en vandaar teen

132 K.Volt na Alma Verspreidingsstasie

en uiteindelik

teen 42 K.Volt na die Stadsraad se twee hoofstasies

in

Nadat die spanning van 42 K.Volt na 6.6

K.Volt verlaag

is, word dit deur die Stadsraad se

hoog-spanningsnetvverk gestuur aan ongeveer 150

transforma-torstasies in die munisipale

gebied.

Vanaf hierdie

distribusie-stasies

vind transformasie plaas na die

gewone 380/220 volt, drie-fasige

stroom met vier

ge-leiers.

Vanaf hierdie distribusiestasie

bring n

laag-spanningsnetwerk

die krag oor aan individuele

ver-bruikers.

Alle hoog- en laagspanningsstelsels

is

ondergronds vir veiligheidsdoeleindeso

Vir nyweraars

wat op groot skaal Vdn elektriese krag gebruik maak,

is daar tweehooflateëorieë vir elektrisi~eitstariewe1

t .

w.

'n

"grootnywerheidstarief

i'

en

'n

"kIeinnywerheids-tarief".

(1)

Hierdie verskillende

kategorie~ vir

tariefheffing

is soos volg:

Kategorie I(a)

: Die "grootnywerheidstarief"

is van

Goepassing op "verbruikers

uitge-sonderd verbruikers

spesiaal geklassifiseer

as besigheidsverbruikers

wat elektriese krag

gebruik vir vervaaruiging-,

nywerheids-

of

verwerkingsdoeleindes

en wie se maksimum

aanvraag

50 K.Watt oorskry of wat verkies

om

onder hierdie tarief voorsien

te word.

Die tarief van toepassing

vir hierdie kategorie is die sg. "grootmaat

E.V.k. tarief" gelyk aan ongeveer Rl,426 per

K.Watt plus ongeveer

.225 sent per eenheid,

albei pryse afhangende van die maksimum

aan-vraag na krag.

Die tarief is egter

onder-hewig aan

'n

minimum van RIOO en

'n

diens-heffing van RIO, behalwe as die

minimum-heffing van toepassing

is.

Hierb8newens

kan enige

ny-vveraar (op vo or-waaz-d

e dat

'n

minimum van RIOO

as elektrisiteit per maand betaal of

ver-bruik word), aansoek doen om die

Elektrisi-teitsvoorsicningsko~~issie

se

grootmaat-tarief.

/Kategorie

I(b)

:

Kategorie I (b) ~ Die ag.

"kleinnywerheids-tarief", van toepassing op alle verbruikers,

uitgesonderd verbruikers spesiaal as

"besig-heidsverbruikers" onder tarief (iii)

(hier-onder) geklassifiseer, wat elektriese krag

gebruik vir' vervaardiging, nyw8rheids- of

verwerkingsdoeleindes wat nie onder tarief

I(a) hierbo val nie.

Kategorie Nr. 2 : Dit is vir die sg.

besig-heidsverbruikers, en sluit die volgende in:

restaurants, teekamers, kafees, winkels,

pak-huise, bazaars, lekkergoedwinkels, bakkerye,

kantore, banke, kroeë, bioskope, hotelle,

openbare sale, wass~ry-depots, motorhawens

en -diensstasies, diensbeligting,

Regerings-en dergelike geboue, motore wat hyskrane,

hysers ens., aandryf, magasyne, EN alle

ander verbruikers wat nie onder enige ander

skaal van die besigheids- en

nyvverheids-tarief val nie.

Too~v. beide kategorieë

Nrs. l(b) en 2 is n tarief van toepássing

gelykstaande aan TI diensheffing van R4 per

maand (wat ook die minimum is) plus twee

sente per eenheid vir die eerste 500 een~

hede, en daarna .85 sent per eenheid.

Kat~gorie Nr. J : Hieronder sorteer private

woonhuise, losieshuise; woonstelle, residen~

siële klubs, hospitale, kerke, koshuise,

liefdadigheidsdoeleinJes, verpleeginrigtings,

skole en sportklubs.

Die tarief van toepassing

t.o.v. hierdie kcttegorie is gelyk aan TI

diensheffing van RJ.15 per maand (wat ook

die minimum is) plus .625 sent per eenheid

verbruik.

Kategorie Nr. 4 : Dié kategorie behels

elek-trisiteitsverbruik vir straatbeligting teen

n tarief van 1 sent per eenheid.

Kategorie Nr. 5 : Verbruikers buite die

Spitsure: Hierdie tarief is, vanuit die

oogpunt van grootmaat verbruikers van

elek-triese krag, van groot belang. Op versoek

en op onkoste van die verbruiker, en as die

Raad se hoofstroomgeleidings sodanige stroom

kan lewer, word TI spesiale meter geinstalleer

om kra£verbruik te meet tussen die ure

lO n sm , en 6 v .m. geduJ:~l1dc o Llr o cikll1~ ~T::1n

24 uur. ;n Vaste tarief van 'n half sent per