Inhoudsopgave:
Inleiding pag 3+4
Hoofdstuk 1: Digitalisering pag 7-9
1.1De Digitalisering van de samenleving pag 5-7
1.2De opkomst van digitalisering in de krantensector pag 7-8
1.3De toekomst van digitalisering pag 8-9
Hoofdstuk 2: Bestaansrecht van de regionale krant pag 9-15
2.1Wat doen verschillende kranten met de mogelijkheden van digitale media? pag 9-11
2.2Bestaat de krant over tien jaar nog? pag 11-15
Hoofdstuk 3: Onderzoeken naar de online krant pag 16-20
3.1Leest de consument de krant nog wel? pag 16-17
3.2Waarom wel/niet online gaan als krant? pag 18-19
3.3Journalistiek en Twitter pag 19-20
Hoofdstuk 4: Internationale krantenmarkt pag 21-24
4.1Hoe staat het met internationale kranten? pag 21-24
Hoofdstuk 5: Papieren versie van de krant pag 25-32
5.1Bedreigingen voor de regionale krant als papieren versie pag 25-28
5.2Kansen voor de regionale krant als papieren versie pag 28-32
Hoofdstuk 6: Digitale versie van de krant pag 33-38
6.1 Bedreigingen voor de regionale krant als papieren versie pag 33-34
6.2 Kansen voor de regionale krant als papieren versie pag 34-38
Samenvatting pag 39-41
Conclusie pag 42-46
Inleiding:
Overal om me heen hoor ik het: ‘de krant’ verkeert in nood. In een tijd van crisis dreigt nu ook de krantenbezorger zijn baan te verliezen.
Vijftien jaar geleden kon nog niemand voorspellen waar we nu zouden staan. Een
maatschappij die beheerst wordt door digitale media. Alles is daardoor anders geworden. Verschillende jeugdsentimenten lijken te verdwijnen. ‘We moeten meegaan met de ontwikkelingen’, spreekt mijn 67-jarige buurman zich uit. ‘Maar ik hou het allemaal niet meer bij’, voegt hij er onmiddellijk aan toe. ‘Geef mij maar die goede ouwe tijd.’ Het begint op een cliché verhaal van een oude man te lijken, totdat hij een interessant verhaal verteld. ‘Op mijn zestiende besloot ik mijn horloge niet langer om mijn linkerpols te dragen. In plaats daarvan droeg ik hem bij wijze van test voortaan rechts. De gedachte achter dit hoogstaande experiment was simpel: hoe lang zou het duren voor ik eraan gewend was? Uiteindelijk kostte het me enige weken om er helemaal op ingesteld te raken. Dat verliep helemaal niet zo eenvoudig. Grote paniek was het telkens als ik op mijn linkerpols keek voor de tijd: ‘Kolere, ik ben mijn horloge kwijt!’ Pas in de derde week ontstond er een ‘o ja’-gevoel en in week vier had het automatische proces zich naar de rechterpols verplaatst.’ Daar draait het volgens mij om. Alles heeft tijd nodig om er aan te wennen. Bij de één gaat dat behoorlijk snel, de ander heeft er simpelweg meer tijd voor nodig. De oude man heeft zijn eigen gewoontes en wil daar niet vanaf wijken. Alleen als er écht geen andere keuze is. Alles went immers. De buurman weet niet beter of hij krijgt elke dag zijn krantje in de brievenbus. Van een aankondiging voor de kermis in het dorp tot een ramp in China, alles staat er in. ‘Niets is er prettiger dan ’s morgens met een bakje koffie de krant eens rustig door te nemen.’ Hoe lang zal de man nog plezier beleven aan zijn dagelijkse momentje van ontspanning en rust? ‘Alleen al dat geluid ’s ochtends vroeg. Die plof! Ik ben er aan verslaafd.’ Ik probeer hem op de kast te krijgen door er even in te wrijven hoe vaak die plof niet veel te laat hoorbaar was. De krant van de toekomst komt immers altijd op tijd. Elk moment kun je hem namelijk opvragen. De krant op Internet is nog maar een jong fenomeen. Zo bestaat de eerste Nederlandse krant op Internet, www.nrc.nl, sinds 1995.1 De afgelopen tien jaar heeft de digitale krant zich behoorlijk ontwikkeld.
1 Op Internet, www.nrc.nl. Verkregen op 15 mei 2009 via:
Die digitalisering heeft zware gevolgen voor de krantensector. De al ruim 400 jaar oude papieren krant lijkt te worden weggevaagd. Alle middelbare scholieren van dit moment zijn namelijk opgegroeid in een digitale wereld. Als baby wordt je zelfs al wakker met een webcam boven je neus. Het wereldje dat krantenproductie heet worstelt momenteel in ieder geval met de overstap van papier naar digitaal. Eén troost: dat is niet de eerste keer. In de jaren ’50 veroverde de televisie de huiskamer. Bewegend beeld moest wel de ondergang van het papier worden, zo was de verwachting. Op 2 januari 1967 kreeg Nederland reclame op televisie. Verschillende dagbladen hielden sterk rekening met een forse terugloop aan inkomsten. Dat gebeurde ook, maar de kranten maken vervolgens een nieuwe bloeiperiode door. Ruim twintig jaar later zette Joop van den Ende commerciële televisie op. Andermaal wisten de kenners het zeker: Voor adverteerders zijn de commerciële omroepen een veel interessantere investering en daar kan de krant nooit tegenop. Halverwege de jaren ’90 veroverde Internet de wereld. Jongeren zwichtten massaal. Op 21 juni 1999 kwamen er twee gratis kranten op de markt. Een ieder die met de trein reisde kon vanaf dat moment de Metro en de Sp!ts lezen. ‘Betaalde dagbladen gaan snel ten onder’, was ook nu de gedachte.
Uiteenzetting van de vraagstelling:
Toch zijn de kranten er nog steeds. Anno 2009 vallen er dagelijks duizenden dagbladen in de bus. Ik wil in deze scriptie bekijken wat het toekomstperspectief van de papieren krant daadwerkelijk is. Mijn vertrekpunt is de volgende probleemstelling: ‘Is digitalisering de ondergang of een herstart voor de regionale krant?’ In de media wordt momenteel vooral het beeld geschetst dat de krant ten onder gaat aan allerlei vormen van nieuwe media. Ik zal die bedreigingen gaan bekijken, maar wil ook de mogelijkheden (kansen) voor de
krantenmakers op een rij zetten. Kort gezegd, wat zijn de kansen en bedreigingen voor de digitale en papieren krant? Hierbij wil ik me in de conclusies uiteindelijk beperken tot de regionale krant. Dat betekent niet dat landelijke en internationale dagbladen worden gemeden, maar de adviezen zullen gericht zijn aan de regionale kranten. Uit een onderzoek van Research International (2008) is gebleken dat het sterkste krantenmerk de regionale krant is2. Hoe blijft dat merk overeind?
2
1. Digitalisering
Op 25 april 1986 was daar ineens www.cwi.nl (Centrum voor Wiskunde en Informatica) als
allereerste internetsite van Nederland.3 Voor de eerste keer een webpagina met een .nl
domein. Anno 2009 is het haast zoeken naar een Nederlandse instantie zonder website. Dit hoofdstuk gaat over de verschuiving van een analoge naar een digitale wereld. Hoe zien we de digitalisering terug in onze samenleving? Aangezien mijn scriptie over de regionale kranten gaat zal verder aan de orde komen welke zichtbare verschuivingen de digitalisering in deze branche teweeg hebben gebracht. Wat is er momenteel gaande en wat brengt de toekomst?
1.1 De Digitalisering van de samenleving
De digitalisering heeft een omwenteling teweeggebracht in onze samenleving. De opkomst van digitale mediatechnieken zorgen voor een duidelijke verschuiving. Vijftien jaar geleden schreven we nog gewoon brieven naar elkaar, maar vandaag de dag gaat dat via Twitter. Die vergaande technologische ontwikkelingen veroorzaken naast een stortvloed aan nieuwe begrippen ook een hoop vernieuwende mogelijkheden. De toenemende digitalisering is de belangrijkste trend die de afgelopen jaren werknemers en werkgevers heeft beïnvloed. Deze conclusie heb ik zelf kunnen trekken tijdens mijn stage en gebonden project. In ‘Wat is journalistiek’ geeft communicatiewetenschapper Mark Deuze hier een eigenzinnige kijk op.
“Aan de ene kant maakt digitalisering het ontstaan van nieuwe media als dragers van journalistiek werk mogelijk. Zo stond de drukkunst aan de wieg van de dagbladjournalistiek, doordat de komst van de zetmachine en rotatiepers het drukken van kranten in grote oplagen mogelijk maakte. Vervolgens gaven in de loop van de 20ste eeuw de radio en de televisie journalisten de optie hun reportages ook in geluid en beeld de wereld in te sturen. (…) Aan de andere kant zijn de technologische ontwikkelingen in de journalistiek
geadopteerd als hulpmiddelen bij het vinden en bewerken van het alledaagse nieuws.” 4
3
SIDN – Geschiedenis. Verkregen op 4 mei 2009, via:
http://www.sidn.nl/ace.php/c,727,26,,,,Geschiedenis.html
4
Digitalisering heeft er dus voor gezorgd dat informatie vele malen makkelijker opvraagbaar is dan de periode voor de intrede van nieuwe media. In het boek ‘Trends in het
medialandschap’ staat het als volgt verwoord:
“Digitalisering kunnen we zien als een de meest centrale ontwikkelingen in
mediatechnologie. Digitalisering maakt vele nieuwe zaken mogelijk en bewerkstelligt een aanzienlijke synergie tussen verschillende technieken. Digitalisering vindt vrijwel overals plaats, maar gaat niet overal even snel. Digitalisering geeft vele nieuwe mogelijkheden op mediagebied (en daarbuiten). Zij kan het aanbod vergroten, het gebruik van
distributiewegen verbeteren en de kwaliteit bevorderen. Dankzij digitalisering ontstaan ook allerlei mogelijkheden voor nieuwe dienstverlening. Digitalisering beïnvloedt alle bestaande media.”5
“Een belangrijke stap in de digitalisering is de ontwikkeling van Digitaal papier. Het is namelijk de basis voor e-readers, e-papers en e-books. De term e-reader staat voor de hardware die ontwikkeld wordt rondom digitaal papier. Bekende namen zijn de iRex Reader 1000, Sony Reader PRS505 en de Amazon Kindle. Ook valt deze term ten prooi aan software, die op vele platformen beschikbaar wordt gesteld om e-books te lezen op onder andere mobiele telefoons, maar ook op laptops. De termen e-books en e-papers worden door
uitgevers gehanteerd, die boeken, tijdschriften en/of kranten op e-readers uitgeven.”6
De uitgevers zijn vooralsnog huiverig rondom het uitgeven van boeken, kranten en
tijdschriften op e-readers. Er is vooral angst voor illegale verspreiding en dat weerhoudt veel uitgevers massaal op e-readers over te stappen. Toch is deze vorm van nieuwe media een interessante optie voor de regionale kranten.
“Irex Technologies bracht in 2008 de DR1000 op de markt, een E-book reader met een A4
scherm wat vrijwel net zo leest als normaal papier.” 7 Het product was op moment van
uitgave nog niet bedoeld voor de consumentenwereld, maar voorgangers hebben al vaak genoeg de route van de zakelijke- naar de consumentenmarkt afgelegd.
5
W B H J van de Donk, D W J Broeders, F.J.P.M. Hoefnagel. Trends in het medialandschap 6
GW: Het brancheblad voor de Nederlandstalige grafische industrie. December 2008 7 Irex Technologies: DR1000. Verkregen op 21 april via
E-book reader, DR1000
De nieuwste e-Readers proberen papier volledig te imiteren. eReaders zijn tegenwoordig een stuk beter geworden t.o.v. een paar jaar geleden. De beeldschermen van eInk zijn Bijvoorbeeld veel scherper dan voorheen en de absolute doorbraak op consumentengebied lijkt daardoor steeds dichterbij te komen.
1.2 De opkomst van digitalisering in de krantensector
Al snel na het ontstaan van Internet komen er diverse sites waarop consumenten het nieuws konden lezen. Uitgevers als PCM en Wegener zagen die ontwikkeling en vroegen zich af wat voor gevolgen dit kon hebben voor hun bedrijf. Er was angst dat binnen enkele jaren een grote groep abonnees hun krantenabonnement op zouden zeggen en het nieuws alleen nog maar via televisie, teletekst en Internet zouden consumeren. Daarnaast waren er verhalen over hoeveel geld men in de toekomst kon verdienen met een goedlopende website. Uitgevers besloten het nieuws ook via Internet te gaan verspreiden. Bijna elke landelijke en regionale krant kreeg een eigen digitale krant en internetredactie.
Geld was minder belangrijk, want het was een noodzakelijke en verantwoorde investering. De hoop was dat een nieuwe doelgroep via Internet kennis maakte met de digitale krant en van daaruit zou overgaan op het nemen van een abonnement op de papieren uitgave.
Henk Blanken, één van de schrijvers van het boek PopUp, ziet het lezen van een krant als sociaal gedrag. “Wie op z’n 25e niet betaalt voor nieuws, doet dat later nooit meer.”8
Kranten zitten dus in een enorme spagaat. De bestaande hondstrouwe, oudere abonnee die lid is van een krant, wil alles bij het oude houden. De nieuwe abonnee komt niet omdat de krant juist niet verandert. We kunnen inmiddels wel stellen dat nieuws 24 uur per dag door komt en dat we onze informatie bij elkaar googelen. De meeste jongeren, waarvoor
8
verschillende nieuwe media al als ouderwets wordt gezien, lijken niet geïnteresseerd in de wereld om hen heen. Journalistiek hebben ze niet nodig. “In de toekomst abonneer je je niet op een krant maar op een stem, op een mening”, denkt Blanken. Er is dus duidelijk een verandering zichtbaar. De meeste regionale kranten weten zich nog geen duidelijke houding aan te nemen m.b.t. tot de digitalisering. Een beetje van dit, een beetje van dat. Maar de tijd van verschuilen lijkt voorbij.
“Technologische vernieuwingen zijn in de journalistiek telkens toegepast om het bestaande
werk sneller en uitgebreider te doen.”9 Mark Deuze is van mening dat de technologie een
toevoeging is op het bestaande i.p.v. een vervanging. In het volgende hoofdstuk kijken we of dit daadwerkelijk ook zo is, of dat het bestaansrecht van de papieren krant terecht ter discussie staat.
“Een goed begrip van het veranderende medialandschap begint met het besef, dat de turbulente zooi waarin we ons nu bevinden, waarbij alles met alles te maken lijkt te hebben en veel zaken sneller dan het licht lijken te gaan, structureel is”, aldus Deuze.
De NRC was in oktober 2002 de eerste krant die de registratieplicht op nieuwssites invoerde. Eerst lid worden van ‘ons’, dan pas het nieuws ophalen, is vanaf dat moment het devies. Waar vroeger ‘nieuws’ altijd het domein was van kranten, tijdschriften, radio en televisie
kenmerkt het begin van de 21e eeuw zich door een sterke toename van nieuwssites. Deze
publiceren vaak geen volledige berichten, maar slechts de hoofdpunten van nieuwsberichten.
1.3 De toekomst van digitalisering
We zijn inmiddels op een punt gekomen dat de digitalisering steeds sneller voor veranderingen zorgt in onze maatschappij. Wat brengt onze toekomst, is nu de vraag. Microsoft schreef er in 2009 een rapport over. 10 De belangrijkste toekomstige trends die daaruit naar voren zijn gekomen:
* Opkomst van ‘Connected Entertainment’
Het verschil tussen online en offline zal verdwijnen. Televisieprogramma’s zullen ‘uitgesteld’ kunnen worden bekeken waardoor er geen noodzaak meer is om real-time naar televisie-uitzendingen te kijken.
* Drie schermen
Het naadloos in elkaar overvloeien van pc, tv en mobiele toepassingen. De stand-alone PC, zal op den duur vervangen worden door multifunctionele apparatuur. Over vijf jaar zal nog maar 50% van het internetverkeer via een gewone PC plaatsvinden. De andere vijftig procent gaat via eReaders, IPTV’s en SmartPhones.
9
Zie voetnoot 4
10 EUROPE. LOGS ON. European Internet Trends of Today and Tomorrow. Verkregen op 17 mei via
* Sociaal web
Advertenties zullen steeds persoonlijker worden. Bedrijven zullen aanbiedingen kunnen aanpassen aan de locatie van de klant. Klanten zullen verder bij een koopbeslissing de ervaringen van andere klanten mee laten wegen.
* Smartphones
De gewone mobiele telefoon gaat verdwijnen. Binnenkort zullen alleen nog maar smartphones te koop worden aangeboden. Dit apparaat zal de standaard worden voor surfen, sociale netwerken, foto’s, muziek, video en alles dat verder bij het ‘digitale leven’ komt kijken.
2. Bestaansrecht van de regionale krant
Nieuwe technologieën. Nieuwe media. Digitalisering. De krantensector heeft er, gewild of ongewild, alles mee te maken. In dit hoofdstuk beschrijf ik onder meer mijn eigen ervaringen met de hedendaagse regionale kranten. Ik hield interviews met de hoofdredacteuren van de PZC en de Leeuwarder Courant. Met hen sprak ik over het bestaansrecht van hun krant. Bestaat er over tien jaar eigenlijk nog wel een papieren krant? Verder kijk ik naar hoe er door de diverse hoofdredacteuren is gereageerd op de intrede van digitalisering in het medialandschap.
2.1Wat doen verschillende kranten met de mogelijkheden van digitale media?
We keren voor even anderhalf jaar terug in de tijd. Voor mijzelf brak bij de opleiding
Communication & Multimedia Design een tijd van stage aan. Na één kennismakingsgesprek was het voor mij al duidelijk: ‘Ik ga straks tien weken bij de Provinciale Zeeuwsche Courant (PZC) aan de slag!’ Al op de eerste dag werd me duidelijk dat het bekendste dagblad van Zeeland zich sterk wilde gaan verbreden op het gebied van multimedia. Daarvoor kwam een mediastudent natuurlijk als geroepen.
Hoofdredacteur Peter Jansen vertelde me recent nog over de situatie. “De PZC is pas laat begonnen met internetactiviteiten en heeft geprobeerd, inmiddels ruim een jaar geleden een inhaalslag te maken. Websites als die van de PZC hadden geen enkele link. Er waren geen gesprekken met lezers. Ze werden eigenlijk totaal niet betrokken in de productie van berichten. Er was (en is nog steeds) een wereld te winnen.”11
Alles was dus ineens nieuw. Redacteuren die plotseling met een mobiele telefoon een foto moesten maken voor plaatsing op de website. “Op welke knopjes moet ik nou allemaal drukken”, is mij niet zelden gevraagd. Ik zag in mijn stageperiode dat er telkens grote
11
stappen werden genomen. De krant ging van het ene op het andere moment zelfs verder door het leven als PZC.nl. Hoofdredacteur Jansen kreeg hier bij gedegen advies van zijn collega van het AD, Jan Bonjer.
“Wie nu niet investeert en risico durft te lopen, mist straks de boot.” Bonjer wilde nog wel een extra tip mee geven aan de regionale dagbladen. “We moeten openstaan voor andere vormen van vercommercialisering, maar de afzender moet altijd helder blijven. Alleen hierdoor zal de journalistieke betrouwbaarheid niet verdwijnen’’12
Eén van de voorbeelden van zo’n nieuwe vorm kwam op 6 maart aan het licht bij NRC
Handelsblad. Vanaf die dag bracht de krant, naast de normale, gedrukte krant ook een versie uit op elektronisch papier. Om de digitale versie te kunnen lezen is een e-reader nodig. Via een draadloze internetverbinding kan de lezer elke dag de krant binnenhalen. Het is niet de verwachting van de krant dat de digitale versie het gedrukte exemplaar zal vervangen, zegt hoofdredacteur Birgit Donker. “We verwachten wel dat het totale aantal abonnees, dus papier en digitaal samen, zal groeien en dat de verhouding papier-elektronisch zal verschuiven.”13
Niet iedereen omarmt zo enthousiast de e-paper. Bij dagblad Trouw onderzochten ze in 2006 ook de mogelijkheden om de krant digitaal uit te brengen. Het mocht niet zo zijn. Nienke Schipper van de afdeling multimedia van Trouw: “De ontwikkelingskosten bleken veel te hoog. De iLiad vereist een aangepaste productie van de krant. Voor het aantal klanten dat Trouw ermee zou bereiken was dit een veel te hoge investering.”14
12
De klassieke krant zal verdwijnen. Verkregen op 11 mei 2009, via
http://www.ad.nl/cultuur/2194188/De_klassieke_krant_zal_verdwijnen.html
13
De papieren krant vecht terug. Verkregen op 19 mei 2009, via
http://www.dag.nl/binnenland/papieren-krant-vecht-89967
14 Over nieuwe media in het nieuws. Verkregen op 14 mei 2009, via
De hoop dat de iLiad (een e-book-lezer) een nieuwe standaard gaat zetten hebben ze bij Trouw al naast zich neergelegd. “Alleen als het opeens een heel groot succes gaat worden en heel veel lezers er een zouden aanschaffen, heroverwegen we het”, aldus Schipper.
Dat de iLiad niet door iedereen in het hart gesloten wordt, wil niet zeggen dat de digitale krant niet leeft in medialand. Rimmer Mulder is al sinds 1988 hoofdredacteur van de
Leeuwarder Courant. Ik kwam hem op het spoor nadat ik het boek Beschaafde vooruitgang.
De wereld van de Leeuwarder Courant, 1752-2002 gelezen had.15 Ik besloot via mail contact met hem te leggen om zijn mening te vragen over de digitale ontwikkelingen in relatie tot de regionale krant. Een paar dagen later heb ik telefonisch een interessant gesprek met hem gevoerd. In de volgende hoofdstukken zullen zijn uitspraken veelvuldig terug komen, maar één zin kan ik wel al prijs geven:
“We proberen het aantal platforms waarop we onze journalistieke relevantie kunnen bewijzen uit te breiden, maar daar komt zoveel meer bij kijken dan iemand ooit zou kunnen denken.”16
2.2 Bestaat de krant over tien jaar nog?
“Ja, ik ben er vrij zeker van dat onze krant er dan nog is”, geeft Mulder aan het eind van ons gesprek aan. “Ik denk wel met een beduidend lagere oplage dan nu. Het wordt heel
interessant om te zien hoe zich dat ontwikkeld. De oplages zullen wel blijven dalen. Ik denk dat er een duidelijke tweedeling zal komen. Dat je een aantal heel serieuze kwaliteitskranten krijgt (overigens ook met een beduidend lagere oplage dan dat ze nu gewend zijn), en aan de andere kant echt massakranten. Die zullen ongetwijfeld steeds goedkoper worden en ik weet eigenlijk wel zeker dat de toekomst is aan de gratis krant. Probleem van deze tijd is gewoon dat mensen denken dat informatie gratis is en wij weten dat je er toch echt kosten voor moet maken!”
Mulder schetst een realistisch beeld van de toekomst van de krant. De 61-jarige
hoofdredacteur, die aan het einde van dit jaar zijn bepalende functie bij de krant vaarwel zegt, is voorlopig nog niet bang voor de dood van ‘zijn’ Leeuwarder Courant. “We zijn er nog en we blijven er ook nog wel een tijdje. Maar er moet wel iets gebeuren. Het mooiste zou zijn als we ontdekten hoe je geld kunt verdienen op Internet. Want iedereen is op zoek naar de gouden formule.”
Muller, en al zijn collega’s, zoeken dus naar de ideale formule om profijt te halen uit nieuwe media. Er moet simpel gezegd geld mee verdiend worden. Voorlopig is dat kunstje nog niet geflikt. Maar…..
Mocht het wel zover komen betekend dat dan het einde van de papierenkrant. Mijn gedachten gaan onmiddellijk naar mijn buurman. Zal hij die ontwikkeling overleven? Of wordt Internet alleen de dood van de papieren krant? Het NOS Journaal wijde er een paar maanden geleden een item aan. Hierin gaf krantenmagnaat Rupert Murdoch aan dat
15
Marcel Broersma. Beschaafde vooruitgang. De wereld van de Leeuwarder Courant, 1752-2002. Verkregen op 16 maart 2009.
16
kranten altijd zullen blijven bestaan. “Lezers willen wat ze altijd gewild hebben: een bron die ze kunnen vertrouwen.” Wall Street Journal hoofdredacteur Robert Thomson beaamt dat. Volgens hem holt Google de kranten meer uit dan een goede website: alle berichten die de zoekmachine tevoorschijn tovert staan er zonder rangorde en ongecontroleerd. Iemand
moet orde scheppen in die warboel en een selectie maken voor de lezer.17
Deze twee Australiërs zijn dus positief gestemd over de toekomst van de krant. Frits van Exter, hoofdredacteur van Trouw in de periode van mei 1998 tot juli 2007 is het met de heren eens: “Ik geloof ontzettend in kranten. Trouw hoeft heus geen massakrant te worden, maar heeft wel een groot potentieel. Daarbij komt dat ik in het medialandschap de komende vijf à tien jaar geen grote verschuivingen voorzie. Geen bedreigingen in ieder geval. Hooguit zal de functie van de krant met de veranderende leesbehoefte van haar lezers veranderen. Waar de tv-journalistiek zich meer richt op de feiten, zullen kranten steeds meer op zoek gaan naar antwoorden op vragen die mensen bij het nieuws stellen.''18
Volgens Van Exter blijft de krant gewoon de krant, maar zal dus alleen de inhoud veranderen. Meerdere kenners spreken echter over een veranderende vorm. Het lijkt een kwestie van het vinden van een techniek die iets levert dat het gebruiksgemak van een papieren krant heeft. Dat zal waarschijnlijk die gouden formule zijn, waar Rimmer Mulder het over had. De kenners kunnen het er echter vooralsnog niet over eens worden. Waar staat de krant over tien jaar?
“Het klassieke dagblad verdwijnt”. Dat is de stellige overtuiging van Jan Bonjer, hoofdredacteur AD. “Binnen 25 jaar zijn er alleen nog maar redacties, die zowel voor internet, televisie, radio als ‘print’ werken.”19 Cornelis van de Berg, uitgever van de gratis krant De Pers, ziet niets in de multimediale toekomst die Bonjer schetst. “De papieren krant heeft de toekomst; online is dood! De meeste mensen willen niet de hele dag geïnformeerd worden over wat er in de wereld gebeurd. Ze willen ’s morgens een papieren krant waarin goede journalisten hen vertellen wat ze willen weten.’’20
Volkskrant-hoofdredacteur Pieter Broertjes, over de toekomst van zijn krant:
“Internet is een feit, daarop moeten we als Volkskrant-merk sterk zijn. Zodat we daar geld kunnen verdienen, maar ook aanwezig zijn als informatiedrager. Als de Volkskrant zich terugtrekt op het papieren segment, worden we een krant van vijftigers. Eigenlijk is dat nu al zo. Om de krant nog eens 85 jaar te laten voortbestaan, zijn ook andere informatiedragers
nodig, zoals mobiele telefonie. Dat wordt hét middel voor nieuws en advertenties.”21
Marc Andreessen, bekend als co-auteur van de oer-webbrowser Mosaic en oprichter van Netscape, heeft juist aangegeven dat kranten moeten stoppen met drukken. In een
17
NOS Journaal. Bekeken op 18 maart 2009. 18
NRC, Profiel: De Krant. Verkregen op 2 juni 2009 via
http://www.nrc.nl/W2/Lab/Profiel/Krant/hoofdredacteuren.html
19
Zie voetnoot 6. 20
“Ons concept kan wereldwijd een revolutie in kranten maken veroorzaken.” Verkregen op 15 mei 2009 via
http://www.denieuwereporter.nl/2007/10/cornelis-van-den-berg-de-pers-%E2%80%9Cons-concept-kan-wereldwijd-een-revolutie-in-krantenmaken-veroorzaken%E2%80%9D/
21 Interview Pieter Broertjes. De Volkskrant, 9 augustus 2008. Ook op te vragen via
interview zegt Andreessen: ‘you’ve to got to kill the print edition’.22 Naar zijn mening denken kranten ten onrechte dat de aandacht voor het Internet wel weer overwaait en de papieren krant gewoon blijft bestaan. Andreessen heeft genoeg ervaring om er iets aannemelijks over te kunnen zeggen. Hij is namelijk betrokken bij bedrijven als Digg, Twitter, Flock en Plazes, voorzitter van het door hem opgerichte sociale netwerk Ning en commissaris bij Facebook en eBay.
“Kranten behalen 90 procent van hun omzet met de papieren krant en 10 procent via hun website, en dat wordt ten onrechte als reden gebruikt om 90 procent van het geld aan de papieren versie uit te geven en niet voldoende aandacht te geven aan de online-krant. Beleggers hebben de gedrukte krant al helemaal afgeschreven”, aldus Andreessen. Hij raadt krantenuitgevers aan om iets anders te gaan doen.
“Als je de smid van het dorp bent en er komt een Ford Model T, dan kun je beter monteur worden. (…) Ieder nieuw medium heeft het moeilijk omdat de techniek nog niet geschikt is, maar als de techniek beter wordt zal het medium toch succesvol blijken.”
Wat als de krant verdwijnt?
Een kwestie van tijd en dan is het dus voorbij voor de papieren krant. Volgens de invloedrijke Amerikaan zijn er veranderingen op komst. Leonard Downie Jr, Vice President van The Washington Post reageert op Andreessen door te zeggen dat de omvang van de krantenbusiness afneemt en zal blijven afnemen. De relatie tussen lezen vanaf papier en online lezen zal volgens hem blijven
veranderen.23 Ook Downie schetst derhalve een negatief toekomstperspectief voor de krant.
Toch denkt hij dat de krant niet zo snel zal verdwijnen. In tegenstelling tot Andreessen ziet Downie de papieren krant zichzelf voorlopig nog wel staande houden. Het exacte tijdstip kunnen ze nog niet aangeven, maar dat er op den duur een multimediaal product in de plaats van de huidige krant komt is zeker.
Terug naar ons eigen land. Daar schreven twee heren een interessant boek over de botsing tussen oude en nieuwe media. Één van hen is Henk Blanken. Hij werkte eerder als journalist bij Het Vrije Volk en de Volkskrant. Nu is hij adjunct-hoofdredacteur bij Dagblad van het Noorden in Groningen. Samen met dr. Mark Deuze, hoogleraar aan de opleiding journalistiek en nieuwe media van de Universiteit Leiden, schreef hij het boek PopUp. Het duo ziet het
22
Mediaday: Kill the Print edition. Verkregen op 5 juni 2009 via
http://newwws.net/2009/03/marc-andreessen-%E2%80%98kill-the-print-edition%E2%80%99/
23 Inside Media with Leonard Downie. Geluidsfragment verkregen op 12 mei 2009 via
einde van de papieren krant naderen. “De consument wil bij nieuwe media zelf bepalen wat hij leest. De oude media zijn in verwarring. Kranten gaan straks allemaal verdwijnen’, is de
overtuiging van Blanken.24 Oplagedaling en abonneevergrijzing doen dagbladen volgens hem
de das om. “Het is niet de vraag of kranten verdwijnen, maar welke kranten als laatste verdwijnen.”
De PopUp-schrijvers hebben de begrafenis van de krant dus eigenlijk al geregeld. Ook in de politiek is de mogelijke verdwijning van dagbladen aan de orde van de dag. Jan Marijnissen sprak bijvoorbeeld al zijn zorgen uit over de problemen waar de dagbladen in Nederland mee te maken hebben.
“Ook in deze sector winnen de bedrijfsbelangen, meestal verenigd tot winstmaximalisatie, het steeds vaker van de oorspronkelijke doelstelling van de journalistiek. Een gevolg hiervan is het verdwijnen van de kritische journalistiek. Verdwijnt die, dan verdwijnt ook de
democratie en worden we allen een machteloze prooi voor de macht.” Volgens Marijnissen is Internet niet het alternatief. “De nieuwssites en bloggers parasiteren op wat de
schrijvende journalistiek produceert. Valt dat laatste weg, dan droogt het eerste op.”25
In 2000 voorspelde Jo Bardoel zelfs al het einde van de journalistiek.26 Toen al werd er een vermoeden uitgesproken dat het binnen enkele jaren wel eens einde verhaal zou kunnen betekenen voor de papieren krant. Is er dan echt geen mogelijkheid om het papier in leven te houden?
“Ik ben verzot op kranten”, schrijft Blanken in PopUp. “Ik houd van de geur, ik houd van zwarte vingers. Al dertig jaar zit ik in het vak. Maar de krant zoals wij die nu maken, bestaat over tien, twintig jaar niet meer. Nederland telde ooit 49 krantentitels. Daar is nu nog ongeveer de helft van over. Wat ik echter niet accepteer, is dat de journalistiek er niet meer zal zijn.”
Blanken heeft een duidelijke kijk op de toekomst. “De krant, in één vorm, zes dagen per week op een vast tijdstip op de deurmat; dat kan eigenlijk niet meer. Nieuws haalt de papieren krant in. We moeten de koers verleggen en verhalen vertellen die wel boeien. Achtergrondstukken die uitleggen wat er in de wereld gebeurt, opinie die prikkelt. De krant moet een betrokken positie innemen, niet zo afstandelijk blijven.”
In PopUp staat dus harde kritiek te lezen aan het adres van de krantenmakers. Miriam van der Have, Hoofdredacteur Mediaday Magazine, is het daar mee eens. Zij verwoordt het als volgt. “De gedrukte krant gaat verdwijnen. Maar krantenuitgevers kunnen overleven. Het slechte nieuws is dat krantenuitgevers niet de moeite hebben genomen om echt iets van hun websites te maken. Het belang van user experience wordt onderschat en advertenties
24
Zie voetnoot 4. 25
Infrastructuur van journalistiek staat op instorten. Verkregen op 10 juni via
http://www.sp.nl/cultuur/nieuwsberichten/6395/090128-marijnissen_infrastructuur_van_journalistiek_staat_op_instorten.html
26
zijn soms opdringerig. Nog ernstiger is dat krantenuitgevers minder over hun lezers weten dan bedrijven als Google en MSN. Als uitgevers weer gaan uitgeven in plaats van weggeven, is er wel degelijk een toekomst voor de krant.”27
Er is dus wel degelijk nog hoop. Als we de grens over gaan en een kijkje nemen bij onze zuiderburen dan zien we dat daar de situatie identiek is aan die van Nederland. Ook in België is een zoektocht van de papieren krant gaande in een gedigitaliseerde maatschappij. Peter Vandermeersch, hoofdredacteur van de kranten De Standaard, Het Nieuwsblad/De
Gentenaar en Het Volk is echter optimistisch. “De krant blijft, hoe dan ook. Het Internet is een leuk medium om iets op te zoeken, maar in de krant vind je onverwacht leuke dingen die je niet zocht. Kranten bereiken nu meer lezers dan ooit tevoren in Vlaanderen. Oké, voor een deel via het Internet. Maar ik ben niet de hoofdredacteur van een gedrukt product, hè. Ik ben de hoofdredacteur van een groep journalisten die informatie brengt. En er is nu meer dan ooit nood aan journalistiek.”28
Die journalistieke nood is interessant om onder de loep te nemen. Rimmer Mulder van de Leeuwarder Courant deed er een mooie uitspraak over die we in hoofdstuk 5 nog zullen tegenkomen. Feit is in ieder geval dat de digitalisering er voor gezorgd heeft dat het krantenland niet goed weet waar het aan toe is. Iedereen lijkt elkaar tegen te spreken en vrijwel niemand kan met een stellige overtuiging de toekomst van de krant voorspellen. De ene verandering volgt de andere namelijk in rap tempo op. Dat is althans mijn eigen ervaring. Ik zag, en zie nog steeds, hoe de PZC worstelt om een weg te vinden in digitaal medialand. Vooralsnog is er gekozen voor een middenweg. Wel nog gewoon een krant elke morgen in de bus, maar ook het merendeel van de artikelen uit diezelfde krant op Internet. Zo hou je ‘de internethater’ en ‘internetverslaafde’ allebei te vriend. Financieel levert Internet echter (nog) niet genoeg op en de inkomsten van de papieren versie lopen hard terug. Het lijkt daarom wachten tot de bom barst. Maar dat er een markt zal blijven bestaan voor papieren nieuwsmedia, staat bij mij (voorlopig) nog wel vast. Evenwel zijn er al diverse onderzoeken gedaan naar het online aanbieden van de krant. Is dit puur een toevoeging op de papieren uitgave, of zou het wel eens een complete overname kunnen worden? In het volgende hoofdstuk bekijken we verschillende onderzoeken die zijn verricht naar de online krant.
27
Hebben kranten nog een toekomst? Verkregen op 6 juni 2009 via
http://www.emday.nl/pdf/mediadaymagazine.pdf
28 Naar nieuw krantenlandschap. Verkregen op 26 mei 2009 via
3. Onderzoeken naar de online krant
3.1 Leest de consument de krant nog wel?
Onderstaande resultaten zijn afkomstig uit het onderzoek van CBS naar mediaproducten.29
In 2008 las al iets minder dan de helft van de Internetters online kranten. Het mediagebruik via Internet gaat ten koste van de traditionele verschijningsvormen van media zoals papieren kranten.
Mediagebruik Internet, 2005-2008
Het aandeel Nederlandse Internetgebruikers dat kranten of nieuwsbladen op internet leest of download, steeg tussen 2005 en 2008 met ruim één derde.
Gebruik internetmedia naar achtergrondkenmerken, 2008
Mannelijke Internetters lezen vaker digitale kranten dan vrouwen. Ruim de helft van de 25-44-jarigen leest kranten of nieuwsbladen op Internet. Bij de andere leeftijdsgroepen ligt dit aandeel op iets meer dan 40 procent. Bij personen vanaf 25 jaar zijn internettelevisie en -radio ongeveer even populair als onlinekranten.
29
CBS: Internet verdringt traditionele mediaproducten. Verkregen op 20 mei via
http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/vrije-tijd-cultuur/publicaties/artikelen/archief/2009/2009-2789-wm.htm
De opkomst van de digitale mediaproducten gaat ten koste van fysieke media, zoals kranten. De totale binnenlandse oplage van dagbladen daalde tussen 2002 en 2008 met ongeveer 16 procent, van 4,3 miljoen tot 3,6 miljoen. Het aandeel huishoudens met een abonnement op een dagblad nam af van bijna 60 procent in 2002 tot 50 procent in 2007. Ook de uitgaven per huishouden aan dagbladabonnementen daalden, van gemiddeld 124 euro in 2003 tot 110 euro in 2007.
Oplage en verspreiding dagbladen, 2002-2008
De online edities van Nederlandse krantensites worden steeds populairder. Dit blijkt uit onderzoek van Atos Consulting30.
In het eerste kwartaal van 2008 bezochten maandelijks 5,9 miljoen Nederlanders de krantensites. Dat is een stijging van dertig procent in vergelijking met het eerste kwartaal van 2007.
Ook blijkt uit het onderzoek dat een positieve of negatieve waardering van de papieren versie van regionale dagbladen geen enkel positief effect blijkt te hebben op het bezoek aan de online edities van deze kranten. 66 procent van de lezers is tevreden met de online uitgave van hun krant. Zeventien procent benadrukt dat er te weinig sprake is van diepgang in de redactionele inhoud. Online edities van landelijke dagbladen scoren daarnaast
zichtbaar beter dan regionale kranten. Zo vinden ruim 4 op de 10 bezoekers van regionale krantensites dat deze voor verbetering vatbaar zijn. Dit geldt voor slechts 3 op de 10 bezoekers van de drie grootste landelijke sites. Het is dan ook niet verwonderlijk dat regionale krantensites er minder goed in slagen bezoekers aan zich te binden. Tot slot nog een uitkomst over jonge bezoekers van de website van een krant. Voor jongeren speelt interactiviteit namelijk een doorslaggevende rol. Hierbij zijn discussiefora en polls
mogelijkheden om de toekomstige generatie krantenlezers aan de online edities te binden.
30 Atos Consulting presenteert landelijk onderzoek naar waardering online edities dagbladen. Verkregen via
3.2 Waarom wel/niet online gaan als krant?
Onderstaande resultaten zijn afkomstig uit het onderzoek van CBS naar mediaproducten.31
De omzet, flexibiliteit en het aanhaken bij de concurrentie zijn de belangrijkste reden om wel online te gaan. Echter zijn een gebrekkige winstgevendheid en tijdbesparing
tegenargumenten om toch af te zien van Internet bezigheden voor de krant.
Kritische succesfactoren voor online verdienmodellen: Product & klant relatie
31
Uit: Onderzoek Atos Consulting: Online kranten innovatieve verdienmodellen, bevindingen kwalitatief onderzoek Nederlandse media bedrijven. Verkregen op 7 mei 2009 via
http://www.nl.atosconsulting.com/nr/rdonlyres/6d141c9f-2965-4e51-aab6-0b62e4e633dd/0/onlinekranteninnovatieveverdienmodellendef.pdf
Het model op de vorige pagina geeft aan hoe een krant succesvol online kan gaan. Hierbij is de interactie met de klant een belangrijk item. Daar zal op Internet door een krant
voldoende aandacht aan moeten worden gegeven. Eenmaal op het Internet lijken de mogelijkheden ineens oneindig. Twitter is één van de kansen die de digitalisering biedt.
3.3 Journalistiek en Twitter
Één van de meest recente Internettrends is Twitter. Een sociale netwerksite waarbij je berichten van maximaal 140 karakters stuurt naar geïnteresseerden. Ook in het krantenlandschap worden de mogelijkheden om deze digitale vorm aan te grijpen
onderzocht. Misschien is de toekomstige regionale krant er wel één van de korte berichten die voor iedereen op elk moment opvraagbaar zijn?
De vaderlandse journalistiek is druk aan het experimenteren geslagen met Twitter. De PZC heeft tegenwoordig zelfs een service waarbij alle nieuwsberichten via Twitter worden aangeboden.
Een Amerikaans onderzoek naar het gebruik van Twitter geeft inzichten in de mogelijkheden
voor kranten om een goede communicatie met de lezer via dit kanaal te onderhouden.32
Enkele resultaten:
11 procent van de volwassenen in de VS gebruikt Twitter of een ander social network. Het aantal groeit hard van 6 procent (mei 2008) naar 9 procent in november naar 11 procent in december 2008.
Uitkomsten onderzoek Twitter and status updating
32 Twitter and status updating I Pew Internet & America Life Project. Verkregen op 2 juni 2009 via
Vooral jongeren gebruiken Twitter. Twitter is maar één van de vele voorbeelden die laten zien dat we vanaf nu altijd online actief kunnen zijn en dat communicatie en informatie altijd en overal zijn. Als bedrijf kun je jezelf een menselijk gezicht geven op Twitter. Feit is
natuurlijk wel dat je op Twitter, of andere blogs, heel veel meningen ziet staan. Ik kan me zo voorstellen dat deskundige informatie die gegarandeerd de waarheid verteld, gewenst is. Blogs bieden in ieder geval de mogelijkheid aan regionale kranten om zich te profileren op het web. Misschien dat het we buiten onze eigen landsgrenzen meer mogelijkheden kunnen vinden?
4. Internationale krantenmarkt
De fragiele toekomst van de krant bezorgt de hoofdredacteuren vele hoofdbrekens. In de zoektocht naar antwoorden op toekomstvragen over de krant ben ik verder gaan kijken dan alleen de verschillende regio’s. Zijn er op internationaal gebied al ontwikkelingen die ook als ultieme uitvinding voor de regionale krant zouden kunnen gelden? Mede door de eerder vermelde ideeën en opmerkingen die ik tegen kwam uit Amerika (Andreessen en Downie), ben ik me hier verder in gaan verdiepen. Europeanen worden immers in de Verenigde Staten vaak afgeschilderd als achterlopers. Ik heb onderzocht of de Amerikanen inderdaad al de gouden formule in huis hebben. Is een fusie van verschillende beroepenvelden misschien wel dè oplossing?
4.1 Hoe staat het met internationale kranten?
Ik ben in de afgelopen weken ook de internationale tour op gegaan. Ik hoorde op de radio een item over de Amerikaanse televisiezender RNN. Deze krant is twee jaar geleden samen gegaan met de regionale krant ‘‘The Journal News’. Eindredacteur van RNN is Don Dudley. Op Internet vond ik een e-mail adres van hem en besloot hem een aantal vragen toe te zenden over het hoe en wat van de samenwerking met een krant. Ruim een week later kwam er een uitgebreide reactie terug. Volgens Dudley zijn er veel positieve kanten aan het samen gaan. “We zagen dit als een voordeel voor ons publiek. Nu is het mogelijk voor ons om de kennis die de andere partij als geschreven pers en redacteuren hebben naar voren te brengen. Je voegt al deze informatie samen en je hebt vrij simpel een van de meest
krachtige nieuwsorganisaties van de hele regio.”33
In de Verenigde Staten zijn de laatste jaren meer opvallende doorbraken op multimediaal gebied. Zo is een landelijke krant, met een illustere geschiedenis van een eeuw, volledig op digitale publicatie overgegaan. The Christian Science Monitor uit Boston zet de inhoud van de dagkrant inmiddels alleen nog op Internet. Per april 2009 is The Christian Science Monitor gestopt met zijn papieren editie om zich te concentreren op de met advertentiekosten
gefinancierde website CSMonitor.com.34 De Christian Science Monitor is niet de eerste
printuitgave dat stopt met de papieren editie en alleen online verder gaat. Zo zijn we in Nederland bekend met de voorbeelden van de Staatscourant, DAG, Pitch en Brisk Magazine. Al deze kranten maakten dezelfde beslissing om het nieuws niet meer op papier aan te bieden.
Niet alleen in Amerika en Nederland wordt de papierenkrant steeds meer overgenomen door andere media. De Zweedse krant Post Och Inrikes Tidningar, die sinds 1645 dagelijks nieuws over faillissementen en mededelingen van bedrijven en de overheid publiceert, is inmiddels ook al voor het laatst in druk verschenen.35 Het dagblad, volgens de World Association of Newspapers (WAN) het oudste ter wereld, is vanaf 1 januari 2009 alleen nog
33
Interview met Don Dudley, eindredacteur van het Amerikaanse RNN. 34
De Dood van de papieren krant. Verkregen op 26 mei via http://extra.volkskrant.nl/opinie/artikel/show/id/1861 35
Oudste krant ter wereld gaat volledig digitaal. Verkregen op 26 mei via
op het internet te lezen. Er is dus internationaal een verschuiving zichtbaar van papier naar digitaal.
Voor het eerst in de geschiedenis haalden de Amerikanen in 2008 meer nieuws van Internet
dan uit de krant, zo bleek onlangs uit een onderzoek van het Pew Research Center.36 Dat
centrum specialiseert zich in onderzoek naar pers en politiek, en de publieke belangstelling daarvoor. Het onderzoekscentrum meet sinds 1991 op welke manier Amerikanen zich op de hoogte houden van het nieuws. De papieren kranten hielden en houden het tamelijk stabiel met een marktaandeel van 35 procent, maar in het afgelopen jaar overtrof het aantal digitale nieuwsjagers het aantal papieren nieuwsvreters dan toch. Veertig procent van de volwassenen neust naar nieuws op het net.
In het land van president Barack Obama heeft de populariteit van Internet de krant
ingehaald. “Alweer een Amerikaanse krant die verdwijnt”, opende het NOS Journaal op 18 maart van dit jaar.37 “Na eerder al het volledige sluiten van de Rocky Mountains News, ontslaat nu de Seattle Post-Intelligencer 144 van z’n 164 redacteuren en het overige personeel en gaat het helemaal over op een online editie. Nog 20 mensen blijven achter: wat bloggers, webeditors en verslaggevers. Het besluit om te stoppen met de papieren editie komt voort uit de economische malaise die veel kranten teistert.” De Seattle PI had een dag eerder zijn laatste papieren publicatiedag en is vandaag de dag alleen nog maar virtueel te bekijken. “Een voorbeeld dat mogelijk meer kranten zullen volgen omdat papier te duur is geworden en de adverteerders wegblijven. De Seattle PI leed vorig jaar 14 miljoen dollar verlies en de eigenaar, het krantenimperium Hearst, zette de krant in de etalage. Maar er werd geen koper gevonden.” Het draait dus om de behoeftes van de consument en geld. Uit een Vlaams onderzoek blijkt dat veel lezers van gedrukte kranten ook surfen naar de website van hun favoriete krant om nieuws te zoeken. Het onderzoek is uitgevoerd door Hans Beyers van de Universiteit van Antwerpen. De doelstelling van dit onderzoek was het in
36
Internet Overtakes Newspapers As News Outlet. Verkregen op 11 mei via
http://people-press.org/report/479/internet-overtakes-newspapers-as-news-source
37
kaart brengen van de stand van zaken op het terrein van de online-krant. Internetkranten staan op de vijfde plaats in de rangschikking van belangrijkste informatiemedia. Televisie, de papieren krant en de radio worden meer gebruikt. Slechts 7 procent van de ondervraagden durft de stelling aan dat ze met online kranten het best op de hoogte blijven. Daarnaast vindt 18 procent van de ondervraagden het Internet in het algemeen het belangrijkste informatiemedium om de actualiteit te volgen.
De voordelen van online-kranten zijn volgens het onderzoek de snelheid en actualiteit van het nieuws. Daarnaast vormen ze voor 50% van de ondervraagden een aanvulling op het traditionele nieuwsaanbod. Als antwoord op de stelling “Op termijn zou de online-krant de klassieke krant kunnen vervangen” gaf bijna de helft van de responsgroep aan dat ze niet dachten dat deze vervanghypothese werkelijkheid zou kunnen worden. Het grootste deel van de gebruikers van online-nieuws zegt dat ze nog steeds evenveel tijd besteden aan printmedia als voorheen.38
Niet alleen in Nedeland, maar ook in het buitenland hebben de krantenuitgevers last van de economische crisis. Rimmer Mulder, hoofdredacteur van de Leeuwarder Courant, zegt er het volgende over: “Ik denk dat internationale,
landelijke, en regionale dagbladen even veel last hebben van de crisis. De grootste dalingen zijn toch in de
personeelssector. De recessie dringt langzaam door. Met name op advertentie niveau. In Amerika worden oude kranten gesloten. Ik sluit niet uit dat er op enige termijn kranten gaan sneuvelen. Er is al een enorme schaalvergroting aan de gang geweest bij de regionale dagbladen. Er zijn al veel ‘titels’ verdwenen en dat proces zal nu alleen maar versneld worden. Op de lange termijn zie ik het zeker als een structureel probleem.”
Uit een onderzoek van eMarketer, in samenwerking met de Newspaper Associarion of America, naar de mogelijke verdwijning van de papieren krant is gebleken dat de
advertentie-inkomsten van dagbladen in 2008 drastisch zijn afgenomen.39
Uit de cijfers blijkt, dat in 2008 de advertentie-inkomsten van kranten in de Verenigde Staten met 16,6 procent zijn gedaald.
38
Papieren krant blijft bestaan. Verkregen op 10 mei via
http://www.mediaonderzoek.nl/317/papieren-krant-blijft-bestaan/ 39 Stopping the Presses? Verkregen op 14 mei via
Ook het Pew Research Center verrichte een grootschalig onderzoek naar nieuwe media.40 Hieruit kwam naar voren dat hoogopgeleide Amerikanen (35-) steeds minder informatie halen van traditionele nieuwsmedia. Tegelijkertijd verzamelen ze steeds meer nieuws via het web. Komt nog eens bij, dat de groep die helemaal geen nieuws meer kijkt (ondanks het toegenomen aantal bronnen) ook stevig aan het stijgen is. Van de Amerikanen geeft 15 procent aan een smartphone te hebben. 37 procent daarvan zegt nieuws te lezen op deze apparaten.
Minder pagina’s dan drie jaar geleden, kortere berichten en meer aandacht voor lokaal nieuws, dat is de Amerikaanse krant anno 2008. De enorme bezuinigingen in Amerikaans krantenland beginnen inhoudelijk hun tol te eisen, zo blijkt uit een studie over de
Amerikaanse krantensector van het Project for Excellence in Journalism (PEJ).41 Voor het onderzoek werden 250 Amerikaanse kranten onder de loep genomen en redacteuren in vijftien verschillende steden geïnterviewd. De papieren krant maakt in Amerika dus een duidelijke verandering mee. In Nederland is datzelfde zichtbaar, waardoor er aan het bestaansrecht wordt getwijfeld. In het volgende hoofdstuk worden de kansen en bedreigingen van de papieren editie op een rijtje gezet.
40
Key News Audiences now blend online and traditonal Media. Verkregen op 24 mei via
http://people-press.org/reports/pdf/444.pdf
41 The Changing Newsroom: Project for Excellence in Journalism. Verkregen op 14 mei 2009 via http://www.journalism.org/node/11961
5. Papieren versie van de krant
Papier is geduldig en nieuwe media lijkt steeds weer ongeduldig. De digitale media staat namelijk geen seconde stil, en het papier lijkt het daarom ook niet meer bij te kunnen houden. Wat zijn de belangrijkste bedreigingen voor de papieren krant? Waar moeten ze voor uit kijken om niet ten onder te gaan? Maar, tegelijkertijd is er ook nog hoop. Er zijn genoeg mogelijkheden om de papieren uitgave van de krant te redden. Hij bestaat immers al de nodige eeuwen. Wat zijn de kansen voor de papieren versie?
5.1 Bedreigingen voor de regionale krant als papieren versie
“De krant staat onder druk. De economie ligt op zijn gat en daar hebben de kranten veel last van. Van twee kanten. Abonnees gaan heroverwegen, willen wij die krant wel of niet. En adverteerders vragen zich af of het nog interessant is. En vooral dat laatste speelt momenteel nadrukkelijk.”42
De angst voor het einde van de krant is bijna in de ogen van Peter Jansen af te lezen. Ik ken de ‘eindverantwoordelijke van de PZC’ nu iets meer dan een jaar, maar nooit eerder stond het water de krant tot zo ver aan de lippen. “Er zijn nu al gemeenten die niet meer gevolgd worden door verslaggevers van kranten en ook niet door andere verslaggevers. Dus wat daar gebeurd daar blijft iedereen onwetend van, dat is toch wel een griezelige ontwikkeling.” Jansen denkt dat op korte termijn de bom inderdaad wel eens zal kunnen barsten. “We hebben niet zo’n ruim medewerkerbudget. Op dat gebied zijn we hier redelijk zuinig in Zeeland. Papier kunnen we ook niets meer mee doen, want we hebben de krant al redelijk uitgekleed. Wat we nu de lezer bieden zien we ook als het absolute minimum. Dus dat betekend dat je nog maar één post over houdt en dat is personeel.”
Ontslagen? “Ja!”
De financiële situatie is zorgwekkend. Veel kranten zien de inkomsten in sneltreinvaart teruglopen. De regionale krant is dus in gevaar! Ik leg die conclusie ook voor aan Rimmer Mulder van de Leeuwarder Courant.
“De kranten hadden al een structureel probleem. Oplagedaling en daardoor ook minder advertenties. Dat was echter nog te besturen, maar toen is de recessie er over heen gekomen en eigenlijk vanaf oktober 2008 kun je al zien dat bij alle regionale dagbladen sectoren als personeel bijna zijn gehalveerd.”43
Hierdoor kom ik direct bij een andere belangrijke bedreiging. De papieren krant kan niet meer garant staan voor de kwaliteit van de journalist.
“Van de uitspraak ‘de verslaggever is de waakhond van de democratie’ blijft weinig over. Er zijn journalisten nodig voor een goede brede voorlichting aan het publiek. En dat staat zeker in de regio zwaar onder druk!”, moet Mulder toegeven.
42 Zie voetnoot 5. 43
Natuurlijk biedt Internet een grote hoeveelheid nieuwe mogelijkheden, maar in de eerste plaats is het de grootste concurrent van het papier. Belangrijk nieuws is als eerste op
Internet te lezen. De tijd dat een papieren krant voor de helft gevuld was met primeurs ligt al een tijdje achter ons. Kranten produceren tegenwoordig alleen nietszeggende informatie, is een ander verwijt dat ik vaak om me heen hoor. Vroeger heerste er nog sterk het gevoel dat je iets miste als je geen papieren krant las. Kranten zijn vrijwel inwisselbaar geworden, doordat een groot deel van het nieuws bij persbureaus vandaan wordt gehaald. Dit komt, volgens Peter Jansen, doordat het aantal verslaggevers per regio zo sterk afneemt dat de noodzaak van het aanwenden van de landelijkere verslaggeving van een persbureau onvermijdelijk is geworden.
Stephan Fellinger, directeur van internetuitgeverij Blogo.nl, weet nog een dilemma waarvoor de regionale dagbladen komen te staan. ‘Een krant kan kiezen uit twee verdienmodellen. Of het maakt de lezer duidelijk waarom ze moeten betalen voor de hoogwaardige inhoud. Of het geeft alles gratis weg. In het eerste geval mag men hoge kosten maken, in het tweede
moet men zeer goedkoop produceren.44
Eric Fottorino, directeur van Le Monde, trok een jaar geleden de volgende conclusie: “Het economische model waarop een krant als de onze is gebaseerd, werkt niet meer. Er zijn twee motoren en die haperen allebei. De ene motor is de lezersmarkt, en die kalft in zowat alle westerse landen af.”45
Fottorino zei vorig jaar al, nog voor de financiële crisis losbarstte: “Een paar jaar geleden zorgden adverteerders nog voor 100 miljoen aan inkomsten, vandaag maar voor 50
miljoen.” Het advertentiebudget wordt de laatste jaren door marketeers steeds meer over verschillende media verdeeld. Vervolgens is ook nog eens de economische crisis er overheen gekomen, wat de paniek bij kranten alleen maar heeft doen toenemen. Jongeren, die voor de adverteerders ook de meest interessante groep vormen laten daarnaast de krant ook nog eens steeds vaker links liggen. Dat wil niet zeggen dat ze steeds minder mensen lezen, ze willen er gewoon niet meer voor betalen.
De recente crisis heeft voor veel mensen grote gevolgen gehad. Één van de zwaarst getroffen groepen is de regionale krant. De meeste inkomsten komen namelijk uit
advertenties en abonnees. Het aantal betalende abonnees was sowieso al jaren dalende, maar de recessie heeft daar alleen nog maar een negatieve wending aan gegeven.
Bij de PZC heb ik opgevraagd hoe de kostenverdeling van de papieren krant is. Dit komt neer op ongeveer 60% van de totale uitgaven voor papier en distributie. Met de overige 40% worden de redactie en andere journalistieke processen gefinancierd.
Uit een onderzoek van de World Association of Newspapers (WAN)46 zijn enkele opvallende
resultaten naar voren gekomen (zie de volgende pagina):
44
Recepten voor de papieren krant. Verkregen op 6 juni 2009 via het Tijdschrift voor marketing/April. 45
Heeft de krant nog toekomst? Verkregen op 26 mei 2009 via: http://www.standaard.be/Artikel/Detail.aspx?artikelId=6127MSP1
46 Key News Audiences now blend online and traditonal Media. Verkregen op 20 mei via:
Bovenstaande resultaten geven duidelijk aan dat de papieren krant steeds meer terrein verliest t.o.v. nieuwsvergaring via Internet. Het onderzoek wijst verder uit dat de inkomsten uit de papieren versie van de krant sterk terug lopen, waardoor hun verdienmodel op
termijn onhoudbaar is. Aan de andere kant vormen diezelfde inkomsten nog steeds de reden van hun bestaan, waardoor ze voorlopig afzien van een overstap naar een volledig digitale vorm. Ook blijkt dat consumenten breaking news als een vanzelfsprekend product zien. Omdat deze informatie gratis en ruim voor handen is op het Internet (bijvoorbeeld via Twitter) willen ze hier niet voor betalen, ook niet in de toekomst. Voor hoogwaardige content, zoals financieel nieuws, entertainment- en sportnieuws en hoogwaardige achtergrondinformatie, zijn ze wel bereid te betalen.
Aan het onderzoek van WAN werkte ook PriceWaterhouseCoopers mee.47 Uit hun rapport
blijkt dat de Nederlandse bereidheid om te betalen voor een online krant aanmerkelijk lager is in vergelijking met andere onderzochte landen. De prijs die Nederlandse consumenten bereid zijn te betalen voor een online krant ligt in vergelijking met de huidige prijs voor een gedrukte krant op 38%. Wereldwijd is dit percentage 65%.
47 Rapport Outlook for Newspaper Publishing in the Digital Age. Verkregen op 13 mei via
Zal de krant over een aantal jaren definitief verdwijnen door de komst van het Internet? Waar de ontlezing en de vergrijzing beduidend toenemen, lijken de papieren kranten
inmiddels achter alle feiten aan te rennen. Naast het flinke aantal bedreigingen zijn er echter ook genoeg kansen voor de papieren krant.
5.2 Kansen voor de regionale krant als papieren versie
Natuurlijk is er een heel somber verhaal te houden over de papieren krant, maar er zijn ook genoeg mogelijkheden. Kansen om de papieren versie van de krant staande te houden. Je kan het overal lezen: ‘de krant’ verkeert in nood. Dalende oplagen en teruglopende
advertentie-inkomsten. Nooit meer van die zwarte inktvingers. Nooit meer ’s ochtends vroeg de krantenjongens over straat. Nieuwe media dreigen de rol van de krant al spoedig te zullen overnemen. Volgens mij is dat te te voorbarig. Er zijn nog genoeg manieren om de papieren krant te redden.
De strategie
De opkomst van nieuwe media heeft ervoor gezorgd dat de concurrentie in
nieuwsverspreiding hevig is toegenomen. Via onder meer de televisie, Internet en de
mobiele telefoon hebben we toegang tot het nieuws. Er is bijna geen ontkomen aan. Zie dan als regionale krant maar eens overeind te blijven. Hiervoor is een duidelijke aanpassing nodig. Er zijn nog veel mensen die graag willen weten wat er bij hun in de buurt speelt. De ontlezing en de opkomst van steeds meer gratis kranten zijn geen reden tot ontmoediging, maar vooral reden om voor een andere strategie te kiezen. Pieter Broertjes (48) is
hoofdredacteur van de Volkskrant sinds 1995 en lector crossmediaal uitgeven aan de Hogeschool Utrecht.: “Met de krant alleen redden we het niet. De papieren editie moet verbreding krijgen op Internet. Het snelle flitsnieuws zal door onze online editie worden gebracht, de verdieping in de papieren krant. Op Internet moet de Volkskrant tussen alle
rotzooi een betrouwbare plek worden.''48 Een model waarin nieuwe media een duidelijke
toevoeging zijn op de krant is goed denkbaar. Wetenschappers voorspellen in de toekomst inderdaad een verschuiving, waarin media verschillende eigenschappen van elkaar
overnemen. Op korte termijn zouden krant en Internet elkaar dus moeten aanvullen.
Betrek de consument
Op elk Internetartikel kan bijna wel worden gereageerd en dit leidt regelmatig tot heftige discussies. Een stapje verder is dat de consument ook echt zelf nieuwe content aan kan leveren aan de krant. Dit kan digitaal aangeleverd worden, maar wel degelijk ook gebruikt worden voor de papieren uitgave. Dit is een verschijnsel dat vooralsnog in uiterst beperkte vorm wordt toegepast door de regionale kranten, maar waardoor de binding met de lezer wel versterkt kan worden.
Binding en identiteit
Over binding gesproken. Een krant is eigenlijk niets anders dan een merk met een eigen identiteit. Een krant zal, veel meer dan in de huidige situatie het geval is, weer moeten uitstralen trots te zijn op haar inhoud. Zorg dat je als regionale krant iets duidelijks exclusiefs in handen hebt. Unieke redacteuren columnisten, rubrieken etc. Juist hierdoor is het
48
mogelijk een volstrekt unieke identiteit te ontwikkelen. Probeer van een algemeen publiek een specifiek publiek te maken. Alle uitingen van communicatie kunnen bij dragen aan het merk van de krant.
De beleving van de krant
Kranten zijn meer dan slechts een middel tot nieuwsverspreiding. Sterker nog, ze zijn zelfs meer dan alleen nieuws. Het lezen van een krant is een beleving. Een moment van
ontspanning. Voeten op de bank, kopje koffie erbij, een moment voor jezelf. Een ritueel. Om de krant te redden dient dit te worden versterkt. Spreek de zintuigen nog meer aan. Maak het papier lekker knisperig, geef het een iets andere tint en een subtiele drukinktgeur die is voorbehouden aan een bepaalde krant. Het advies van Reyn Jongeneelen, creatief directeur van Branddesignbureau sBOD is ‘Grijp terug op wat een krant een krant maakt’. Primair natuurlijk: Een middel tot nieuwsverspreiding. Eerst ging dat van mond op mond, toen met inkt op papier en nu met pixels op LCD.
“Maar het is meer dan nieuws alleen. Het gevoel van ontspanning bij het lezen van de krant zal dus weer moeten worden versterkt. Doormiddel van een unieke tint of geur is dit al op te wekken.”49
Een ander voordeel van de krant is dat het op de meest gekke plaatsen gelezen kan worden. Het blijkt dat mensen graag iets tastbaar in handen hebben.
“Romantici waarderen zelfs de croissantkruimels op de openingskop, dan wel de koffiekringen op het weerbericht.” 50
49
Zie voetnoot 27
50 Het papier kraakt. Verkregen op 6 mei 2009 via:
Relatie tot de lezer
Bij een relatie draait het allemaal om vertrouwen. Mensen lezen een krant vaak omdat ze de makers als bron en de krant als merk vertrouwen. Of dat nou op papier is of op scherm, is niet eens zo relevant. Loek Schönbeck, beeldend kunstenaar vindt dat je de lezer werkelijk moet betrekken bij het journalistieke proces. Voorbeelden hiervan zijn polemieken,
leesadviezen en literatuurrecensies bij elk artikel.51 Verder maakt regionaal nieuws natuurlijk het onderscheid. Als iedere ochtend de regionale krant vol staat met persoonlijke stukjes van journalisten (dus geen nieuws van het persbureau) zal dit de relatie versterken.
Gratis of betalen?
Een krant heeft het met twee mogelijke modellen betrekkelijk eenvoudig: of het maakt de lezer duidelijk waarom hij moet betalen voor de hoogwaardige inhoud, of het geeft alles gratis weg. Rimmer Mulder vraagt zich hardop af of kranten geen financiële steun zouden moeten krijgen.
“De verschillende omroepen (tv-stations) vervullen een publieke functie. Daarvoor krijgen ze honderden miljoenen euro’s van de overheid. Kranten hebben zich tot nog toe altijd zelf moeten redden. En als je zegt dat de journalistiek (in dit geval de kranten) ook een belangrijke publieke functie hebben dan moet je de vraag stellen of de overheid daar ook niet iets aan zou moeten bijdragen.”52
51 Zie voetnoot 27 52
Nieuwe technieken geven kansen
Volgens Paul Rutten (Hoogleraar Digitale Mediastudies aan de Universiteit Leiden) brengen juist nieuwe technieken kansen voor de gedrukte krant met zich mee.
“Een van de nadelen van print is dat het relatief duur is. Maar door nieuwe technieken
wordt het drukken van een krant goedkoper. Op die manier vecht papier terug tegen digitaal. En een papieren krant blijft een aantrekkelijk format. Je hebt alleen je ogen nodig. E-readers zijn wel handig als je bijvoorbeeld dikke boeken moet lezen en geen kilo’s aan gewicht mee wilt slepen.” De vorm waarin een krant verschijnt, zal wel veranderen, denkt Rutten. En die verandering zit vooral in de inhoud. “Kranten gaan zich nog meer op achtergronden
richten.”53
Eigen identiteit
Mediadeskundige prof. Mark Deuze: ,,Mensen zijn ook in de toekomst nog wel bereid om te betalen voor journalistiek, maar alleen voor nieuws en achtergronden die ze nergens anders vandaan kunnen halen.’’ Sportwereld Pro is volgens Deuze een voorbeeld van een uitgave waar de mensen ook in de toekomst geld voor over hebben: gespecialiseerde journalistiek voor een relatief kleine groep die alles, maar dan ook alles over een bepaald terrein wil weten. Mark Deuze: ,,Ook voor adverteerders is een zogeheten niche-product interessant. Die weten dan precies welke doelgroep wordt bereikt.’’ Het voordeel van de krant is weer dat je hem overal mee naar toe kunt nemen en dat al het nieuws voor je is geselecteerd. Je hebt een compact, mooi overzicht.''54
Eenvoudiger adverteren
Adverteren in dagblad is ingewikkeld. Bakker stelt voor om een advertentiemachine te ‘open sourcen’. ‘Voor elke titel krijg je meteen de oplage (betaald & verspreid), het lezersbereik (hoeveel, wat voor soort lezers), de opties (omvang, plek, kleur, frequentie) en de prijs. Je kan ook opgeven hoeveel je wilt betalen en vervolgens kijken wat de opties zijn en hoeveel
53 Zie voetnoot 7 54
korting je krijgt als je vaker of groter adverteert. Je kan zelf tekst en plaatjes toevoegen, krijgt een pdf als voorbeeld (en later als bewijsexemplaar) en kan online betalen.’
Nu we de bedreigingen en kansen van de papieren krant op een rijtje hebben is het interessant om over te gaan naar de digitale versie.
6. Digitale versie van de krant
Kunnen journalistieke uitingen op Internet de consument aan zich binden? Moet de digitale variant worden beschouwd als vervanger van de printversie of blijft het bij een welkome aanvulling? Komen er extra mogelijkheden voor de lezer in een digitale krantenwereld? Blijft de rol van de journalist zoals die altijd was? Kan ten alle tijden de betrouwbaarheid en geloofwaardigheid van de krant gewaarborgd worden?
Alleen dit soort vragen doen al vermoeden dat de digitalisering een hoop kansen, maar tegelijkertijd ook veel bedreigingen met zich mee brengt. Enkele kenners komen in dit hoofdstuk aan het woord over de toekomst van de ‘digitale paper’.
6.1 Bedreigingen voor de regionale krant als digitale versie
Rimmer Mulder mag met recht een kenner genoemd worden. Met zijn 21 jaar lange ervaring als hoofdredacteur van de Leeuwarder Courant heeft hij de opkomende digitalisering zelf meegemaakt.
“Het probleem is dat de journalisten wel betaald moeten worden. En op Internet wordt tot nog toe veel te weinig verdiend om een redactie op de been te houden. Ik denk dat het grootste gevaar is dat door de recessie honderden arbeidsplaatsen verdwijnen. De lezers worden daardoor slechter bediend want er zijn minder verslaggevers. (…) Je hebt gewoon mankracht nodig om goed verslag te kunnen doen. Je hebt verslaggevers nodig die op een gemeentehuis rondlopen, en nog een praatje maken met een wethouder of in staat zijn een nota volledig te lezen.”55
Zonder verslaggevers dus ook geen digitale krant.
“Wat nu nog ontbreekt is een manier om geld te verdienen met die online-krant. Voor de digitale kranten zal het moeilijk zijn de content zo interessant te maken dat de lezer ervoor wil betalen”, aldus Mulder.
De New York Times probeerde het al eens door TimesSelect op te zetten. Tegen betaling konden lezers hierbij door het archief bladeren. TimesSelect had op een gegeven moment 800.000 abonnees, waarvan er 200.000 betalend lid waren. Ondanks een omzet van ongeveer 10 miljoen dollar, werd eind 2007 de stekker uit de betaalde variant van
TimesSelect getrokken. De verklaring was dat advertenties op gratis toegankelijke pagina’s meer opleverden dan de abonnee-inkomsten.
“Toch heeft Arthur Sulzberger jr., de uitgever van de New York Times, op 12 maart tijdens een conferentie op de Stony Brook University in New York gezegd dat de NYT misschien toch weer geld wil gaan vragen voor de online-krant. ‘Maar’, zo zegt hij. ‘het is natuurlijk de truc om omzet via de gebruiker te krijgen zonder de dure advertentiepagina’s al te veel te kanabaliseren die nu voor een behoorlijke hoeveelheid geld zorgen”.56
55 Zie voetnoot 9 56
Voorts wordt er steeds meer gepraat over crossmedia. Een samensmelting van verschillende vakdisciplines. In Hoofdstuk 5.2 volgen de voordelen hiervan. In een gesprek dat ik had met Bart Lauret, chef nieuwsdienst van het AD gaf hij de nadelige kanten hiervan aan.
“Er kleven duidelijk nadelen aan de komst van crossmedia in de journalistiek. Journalisten moeten namelijk te veel dingen te gelijk kunnen. Wat je ziet is dat journalisten zich met veel verschillende disciplines gaan bezig houden. Dat is goedkoper, je kunt ook een heleboel voorbeelden voorstellen waarbij dat handiger is. Je ziet ook dat de technologie dat mogelijk maakt. Maar het blijven drie verschillende disciplines. Als je als fotograaf ergens bent dan kijk je met andere ogen dan dat je als journalist ergens naar kijkt. En je kunt maar één keer kijken. Daardoor gaat de kwaliteit erbij crossmedia sterk op achteruit. Je doet iets wat er
tussen in zit. Dan wordt het het beste van twee werelden of twee keer niks.”57
Feit is dat papier steeds duurder wordt en dat de kosten voor het verspreiden van papieren kranten hoog oplopen. Daardoor is het Internet een veel sneller distributiekanaal voor teksten en nieuws. Wie op Internet iets leest, verkiest in de meeste gevallen wel korte stukken. Vier, vijf regels over een onderwerp, zodat je op de hoogte wordt gesteld van een nieuwsfeit.
Kranten hebben veel meer de mogelijkheid om achtergronden en analyses weer te geven. De papieren krant kan dus niet zomaar in volledigheid online gezet worden.
Waar in de papieren krant het waarborgen van de kwaliteit altijd voorop stond, is dat op Internet veel moeilijker. “De scheidslijn tussen professioneel en amateurisme wordt steeds kleiner. Ik weet niet of dat een goede zaak is, maar het is een feit”, aldus Deuze in PopUp.58 Het verschil tussen ‘het uiterlijk’ van een wetenschappelijk artikel en een simpele reactie van een lezer begint steeds meer te verwateren.
Tot slot nog het probleem advertenties. Dat is een bedreiging voor de papieren-, maar even zozeer voor de digitale variant van de krant. Als er tegenwoordig al geadverteerd wordt, dan is dan vaak doormiddel van het uitspreiden van het budget over verschillende media. Het aandeel van het advertentiebudget dat bedrijven investeren in internetreclame blijft vooralsnog echter te laag om als regionale krant volledig op Internet over te stappen.
6.2Kansen voor de regionale krant als digitale versie “De samenleving heeft geen kranten nodig, maar wel journalistiek.”
Was getekend Rimmer Mulder. Niet voor niets is bovenstaande tekst vet gedrukt. Het is een belangrijke kans die de digitalisering mogelijk maakt voor de regionale kranten. Journalistiek brengen op een andere manier dan dat we gewend zijn. Een voorbeeld hiervan is de eerder genoemde Amerikaanse regionale krant ‘The Journal News’ die een samenwerking aanging met televisiezender RNN. Met de eindredacteur van RNN, Don Dudley had ik een uitgebreid mailcontact. Hij gaf aan wat de voordelen zijn van een crossmediale aanpak.
57 Interview met Bart Lauret, chef nieuwsdienst van het AD. Gehouden op 22 mei 2009. 58
