Artikelen uit tijdschriften Dute 2009
J.C.J. Dute, ‘De reikwijdte van Medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen’, Tijdschrift voor
Gezondheidsrecht 2009.
Hendriks e.a. 2008
A.C. Hendriks e.a., ‘Het recht op autonomie in samenhang met goede zorg bezien’, Tijdschrift voor
Gezondheidsrecht 2008.
Hendriks 2009
A.C. Hendriks, ‘Kroniek rechtspraak rechten van de mens’, Tijdschrift voor Gezondheidsrecht 2009.
Online artikelen
‘Belgische gevangene krijgt euthanasie op verzoek’ AD
(http://www.ad.nl/ad/nl/1013/Buitenland/article/detail/3748689/2014/09/16/Belgische-gevangene-krijgt- euthanasie-op-verzoek.dhtml)
‘Zelfbeschikkingrecht’ KNMG
(http://www.knmg.nl/Publicaties/KNMGpublicatie-levenseinde/87766/Standpunt-rol-van-de-arts- bij-het- zelfgekozen-levenseinde-2011.html)
Scriptie Master Gezondheidsrecht – N.L. van Rietschoten – Universiteit van Amsterdam 2016
4
2
‘Gedetineerde eist in kort geding recht op euthanasie voor zichzelf’ Volkskrant
(http://www.volkskrant.nl/archief/gedetineerde-eist-in-kort-geding-recht-op-euthanasie-voor-zichzelf~a420605/
Elektronische bronnen
Tweede Kamer der Staten Generaal, memorie van toelichting Penitentiaire beginselenwet
(https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2013/03/22/memorie-van-toelichting-penitentiaire- beginselenwet>). ‘Toerekeningsvatbaarheid’ Kijvelanden (http://www.kijvelanden.nl/index.php?pageID=2910) ‘‘TBS?’ OM (https://www.om.nl/onderwerpen/tbs/) ‘TBS-maatregel’ Dienst justitiële inrichtingen
(http://dji.nl/Onderwerpen/justitiabelen-in-forensische-zorg/Straffen-en-maatregelen/Tbs-maatregel/#paragraph2) ‘Wettelijke voorwaarden’ Transplantatiestichting
(http://www.transplantatiestichting.nl/donor-worden/donatie-bij-leven/ben-ik-geschikt-als-nierdonor) ‘Voorwaarden donatie bij leven’ Rijksoverheid
(https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/orgaandonatie-en-weefseldonatie/vraag-en-antwoord/mag-ik-tijdens- mijn-leven-een-orgaan-of-weefsel-afstaan)
‘Uw onderzoek: WMO-plichtig of niet?’ CCMO
(http://www.ccmo.nl/nl/uw-onderzoek-wmo-plichtig-of-niet)
‘WMO: bescherming proefpersoon centraal’ CCMO
(http://www.ccmo.nl/nl/wmo-bescherming-proefpersoon-centraal)
‘Criteria voor de beoordeling therapeutische waarde’ Farmacotherapeutisch Kompas
(https://www.farmacotherapeutischkompas.nl/voorna/i/inl%20criteria%20voor%20beoordeling%20therapeutische %20waarde.asp)
‘Geen recht op zachte dood’ Medisch Contact
(http://www.medischcontact.nl/archief-6/Tijdschriftartikel/06274/Geen-recht-op-een-zachte-dood.htm) ‘Zelfbeschikkingrecht’ KNMG
(http://www.knmg.nl/Publicaties/KNMGpublicatie-levenseinde/87766/Standpunt-rol-van-de-arts- bij-het- zelfgekozen-levenseinde-2011.html)
Overig
Medisch Wetenschappelijk Onderzoek – Algemene informatie voor de proefpersoon, Ministerie van VWS
Scriptie Master Gezondheidsrecht – N.L. van Rietschoten – Universiteit van Amsterdam 2016
4
3
Bijlage I
Interview met mr. drs. J. Mastenbroek – Oste, jurist binnen de Forensische Zorgspecialisten
1. Wilt u kort toelichten waar u werkt en welke functie u vervult?
De Forensische Zorgspecialisten is een stichting waar 4 verschillende takken van zorg onder vallen. De eerste is de ambulante psychiatrie, vrijwillig en niet vrijwillig, in de kliniek wonend en elders wonend. De tweede tak is de FPKM. Deze tak doet onderzoek naar schade als gevolg van mishandeling. De kliniek voor de zogenaamde BOPZ’ers is een derde tak van de Forensische Zorgspecialisten. Als laatste bestaat er nog een tak voor onderzoek naar de ambulante en klinische zorg.
Mr. drs. J. Mastenbroek-Oste vervult de functie van gezondheidsrechtjurist en bedrijfsjurist binnen de Forensische Zorgspecialisten. Zij houdt zich voornamelijk bezig met het beoordelen van contracten, advisering van het bestuur van de stichting of terbeschikkinggestelden en vanuit de kliniek behandelt zij voornamelijk het beklagrecht. Tuchtzaken worden uitbesteed aan gespecialiseerde advocatenkantoren.
2. Wordt er vaak een beroep gedaan op de juridische afdeling van de Forensische Zorgspecialisten? Zo ja, worden jullie dan vaak benaderd vanuit de kant van de instelling of vanuit de terbeschikkinggestelden?
Er wordt zeer regelmatig een beroep gedaan op de juridische afdeling, maar dan met name voor allerhande zaken. Specifieke zaken als orgaandonatie bij leven, deelname aan medisch- wetenschappelijk onderzoek of euthanasie komen zelden tot nooit voor. Euthanasie is in het verleden wel eens de revue gepasseerd, maar hoe dat afgelopen is, is onbekend. Het beroep op de juridische afdeling komt dus veelvuldig voor, maar dan met name vanuit de instelling.
3. Heeft u eerder aanvragen gekregen van een terbeschikkinggestelde voor orgaandonatie bij leven, deelname aan medisch-wetenschappelijk onderzoek of euthanasie? Zo ja, wat was de uitkomst hiervan?
Een verzoek tot euthanasie is in het verleden weleens ingewilligd door een terbeschikkinggestelde. Orgaandonatie bij leven of deelname aan wetenschappelijk onderzoek is nog niet eerder voorgekomen. Indien een verzoek ingediend zou worden wordt eerst gekeken naar de normale wetgeving, zoals de
Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst en de Beginselenwet verpleging terbeschikkinggestelden. Als daar niets in opgenomen is wordt naar de specifieke wetgeving zoals de Wet op de Orgaandonatie, Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen en de Euthanasiewet
gekeken. Als er voldaan wordt aan de gestelde voorwaarden voorzie ik geen belemmering vanuit de terbeschikkingstelling, tenzij de problematiek van de terbeschikkinggestelde weerhoudt dat hij de gevolgen niet kan overzien.
Scriptie Master Gezondheidsrecht – N.L. van Rietschoten – Universiteit van Amsterdam 2016
4
4
4. Wat is de reden dat er zo weinig verzoeken voor orgaandonatie, deelname aan medisch- wetenschappelijk onderzoek en euthanasie worden ingediend?
De reden hiervoor kan ik niet aangeven. Of het eraan ligt dat het niet leeft onder de terbeschikkinggestelden of dat er een andere reden achterliggend is blijft giswerk. In de kliniek wordt wel heel veel over onder andere levensbeëindiging gepraat, wellicht heeft dat een preventieve werking? Tevens is waar te nemen dat er weinig terbeschikkinggestelden zijn die zulke somatische problematiek ondervinden dat zij euthanasie als enige uitweg zien.
In ieder geval is duidelijk waar te nemen dat er geen stijging heeft plaatsgevonden in het aantal ingediende euthanasieverzoeken naar aanleiding van het krantenartikel van de Belg Van den Bleeken.
5. Wordt er in de kliniek gewerkt met een duidelijk onderscheid tussen wilsbekwame en wilsonbekwame terbeschikkinggestelden? Zo ja, vind u dit een wenselijk onderscheid?
Ja, per besluit dat genomen wordt, wordt de wilsbekwaamheid van de terbeschikkinggestelde getest aangaande dat besluit. Dit wordt door de in huis aanwezige psychiater gedaan, volgens de richtlijnen van het KNMG. Er wordt dus geen etiket wilsbekwaam of wilsonbekwaam aan een terbeschikkinggestelde toegewezen, maar specifiek per situatie gekeken of er sprake is van wilsbekwaamheid of wilsonbekwaamheid.
6. Vindt u dat er duidelijke wet- en regelgeving bestaat omtrent deze drie bijzondere beslissingen? Zo ja, kunt u enkele voorbeelden noemen? Zo nee, waar verdient het een en ander nog aanvulling?
In beginsel is de bestaande wet- en regelgeving heel duidelijk. Met strak juridisch redeneren kan men al een heel eind komen. Een voorbeeld kan ik niet zo snel noemen, omdat er zo weinig gebruik van wordt gemaakt van deze wetgeving. Op Europees niveau is ook het een en ander geregeld aangaande terbeschikkinggestelden in de European Prison Rules, maar dit heeft meer betrekking op het folteren van mensen. Eenmaal per jaar komen ze onze kliniek bezoeken om te controleren of wij de terbeschikkinggestelden niet daadwerkelijk lichamelijk straffen. Op nationaal niveau, met name de bijzondere wetgeving zoals de Wet op de Orgaandonatie en de Euthanasiewet, geven heel duidelijk de vereisten weer.
7. Vindt u dat een terbeschikkinggestelde voldoende juridische vrijheid toekomt? Of vindt u de juridische vrijheid te ruim/te gering? Van zowel wilsbekwame en wilsonbekwame patiënten.
Het uitgangspunt van de Forensische Zorgspecialisten is dat een terbeschikkinggestelde volledige vrijheid toekomt. Per casus moet echt aangekeken worden of de terbeschikkinggestelde voldoet aan de gestelde voorwaarden, wilsbekwaam is tot het nemen van een beslissing. De volledige vrijheid is hier geen enkele keer in het geding, hier wordt in beginsel al vanuit gegaan.
Scriptie Master Gezondheidsrecht – N.L. van Rietschoten – Universiteit van Amsterdam 2016
4
5
8. Wat vindt u persoonlijk van deelname aan orgaandonatie, medisch wetenschappelijk onderzoek of euthanasie door een terbeschikkinggestelden? Komt hen het recht toe hierover beslissingen te nemen of vindt u dat dit ingeperkt moet worden?
Het hangt geheel af van het beleid, begeleid of onbegeleide terbeschikkingstelling, of het delict grote recidivekans met zich meebrengt etc. Basishouding is dat een terbeschikkinggestelde een mens is met rechten, maar niet dezelfde als jij en ik. Zij kunnen beperkt worden bij wet, maar indien de wet gevolgd kan worden en aan de voorwaarden voldaan wordt mag naar mijn mening een terbeschikkinggestelde hier net zo goed een beslissing over nemen als jij en ik. De belangen van de slachtoffers en/of nabestaanden spelen uiteraard ook een rol, maar met deze belangen wordt in het vrijhedenbeleid van een terbeschikkinggestelde al heel veel rekening mee gehouden. Recidivegevaar is voornamelijk in het belang van de slachtoffers, dit belemmert mijns inziens niet het recht op het doneren van organen of het indienen van een verzoek tot euthanasie.