Krantennieuws is stressor
“Moet een krant leuk zijn?”, riposteerde de twintigjarige student Simon op mijn vraag of hij plezier beleeft aan het lezen van kranten. “Kranten brengen vooral núttig nieuws. Ze houden je op de hoogte van wat er in de wereld werkelijk toe doet – en dat hoeft lang niet altijd leuk te zijn.” Voor hem is het lezen van een krant eerder een noodzaak dan een onverdeeld genoegen, geeft hij toe. Dat beeld wordt deels bevestigd door een onderzoek van het Amerikaanse Poynter-instituut
(Romenesko, 2008). Het overgrote deel van de 65 tieners die meewerkten aan een recente enquête, heeft een afkeer van (online) nieuws omdat het hen, naar eigen zeggen, stress oplevert.
De respondenten gaven herhaaldelijk aan gespannen en bang te worden van serieuze actualiteiten en daarom (lokale) krantensites links te laten liggen. Grote portalsites gebruikten ze vanwege de
gebruiksvriendelijkheid en betrouwbaarheid wel. Die laatste constatering is enigszins ironisch, omdat portals veelal over dezelfde actualiteiten berichten als de kranten(sites) waar de jongeren zo'n collectieve afkeer van hebben.
Een heldere en 'prettige' nieuwspresentatie speelt voor hen dus een belangrijke rol. Omdat we in dit onderzoek niet alleen jongeren onderzoeken, mogen deze constateringen niet als universeel geldend worden beschouwd. Toch is de conclusie van de Poynter-onderzoekers dat nieuws naar jongeren toe moet worden gebracht, vrij plausibel. Krantenmakers kunnen nog zulke prachtige kranten afleveren, wanneer ze daarbij uit het oog verliezen dat de nieuwe generatie lezers haar actualiteiten zappend en online tot zich neemt, is de kans groot dat die krant nooit door jonge lezers ontdekt zal worden.
Weblogs zijn vermaak
Hoewel krantennieuws kennelijk al snel als beangstigend wordt ervaren, zijn weblogs voor onze 700 respondenten bijna unaniem een bron van puur vermaak. De eerdergenoemde Simon
bijvoorbeeld, zegt zijn schooldag ter ontspanning altijd te beginnen met het scannen van een paar websites en weblogs. Het lezen van een krant ziet hij niet als ontspanning, maar als verplichte kost. Het leeuwendeel van de mensen die weblogs lezen, doet het omdat de onderwerpen of schrijvers hun interesseren of aanspreken. Logisch dus, dat bloglezen over het algemeen leuker wordt gevonden. Een paardrijder zal doorgaans ook meer affiniteit hebben met de onderwerpen uit Ros Magazine dan met ontwikkelingen in het Midden-Oostenconclift.
Macht aan de lezer
Alle door mij geïnterviewde respondenten gaven toe kranten verticaal te lezen en artikelen slechts uit te lezen als ze boeiend bleken. Een redactie mocht dan wel bepalen wat 'fit to print' was, ze wilden als lezer zelf de macht houden over welke artikelen ze wel en niet tot zich namen. Dat leesgedrag typeert de internetgeneratie: de lezer bepaalt wat van belang is, zelfs wanneer een redactie daar ook iets over meent te kunnen zeggen. Op weblogs hebben we de macht over wat we willen lezen, geven de respondenten aan.
De 35-jarige grafisch ontwerper Daniël: “Als iets me weinig interesseert, scan ik er snel door heen. Dat is niet oppervlakkig, hoor. Als ik meer wil weten, klik ik door, google ik informatie en kom ik zo op allerlei andere, verdiepende sites uit.”
32
Deelnemend publiek
Een belangrijk verschil met de traditionele media is dat weblogs met hun gedemocratiseerde productiewijze een vorm van participatory media (Mayfield, 2007) zijn. Zo komt het regelmatig voor dat bevriende of elkaar bewonderende bloggers naar elkaar verwijzen, elkaar aanhalen, prijzen of juist in een openlijke pennenstrijd te lijf gaan. Waar een krantenredacteur in een artikel met tegenzin en schaamrood op de kaken naar een scoop van een concurrerende krant verwijst, is 'linken' in de blogosfeer juist de normaalste zaak van de wereld. Sterker nog: dergelijke
aanbevelingen kunnen ook nog eens de indruk wekken dat de linkende blogger op de hoogte is van wat er rond een bepaald onderwerp speelt.
De lezer raakt door die vrije verwijzerij al snel betrokken in een web van meerdere blogs – zoals de hierboven genoemde Daniël ook klikkende wijzer wordt. De Utrechtse masterstudent Bas Schutte diept dit verschijnsel in zijn opzienbarende afstudeerscriptie The Scanning Crowd (2005) verder uit. Volgens Schutte zijn webloggemeenschappen menigten (crowds) die gezamenlijk in hun
internetbrowsers over weblogs heenzwermen. In de zwerm bevinden zich bloggers, die zelf
informatie (als referentie) hergebruiken, maar ook de lezers. Ook hier uit zich weer die democratie: de blogger maakt in beginsel gebruik van dezelfde informatieve bronnen als zijn lezer.
Volgens Schutte zijn die lezers niet louter consumenten, maar spelen ze ook een belangrijke rol in de reproductie. Ze e-mailen artikelen naar elkaar, chatten erover en laten in de reactiekolommen hun eigen mening achter. Die reacties kunnen er weer toe leiden dat de blogger nieuwe artikelen gaat schrijven.
Uiteraard zijn er verschillende vormen van participatie. Niet iedereen is reageerder, niet iedereen stuurt berichten door en niet iedereen heeft een eigen weblog. Toch blijft weblog-lezen een bijzonder interactieve gebeurtenis, die meer gelijkenissen lijkt te vertonen met het sociaal netwerken dat op sites als Hyves en MySpace gebeurt, dan het van kop tot staart lezen van krantenartikelen.
Eenrichtingsverkeer
Vergeleken met de organische gang van zaken in de blogosfeer – ik zou bijna van een biotoop spreken – lijkt de krant als medium bijzonder eendimensionaal. Dat beeld klopt grotendeels, want hoewel kranten zeker de laatste jaren veel proberen te doen om te communiceren met lezers, verloopt de communicatie hoofdzakelijk in één richting. De redactie selecteert, creëert en reproduceert het nieuws en de lezer neemt dat passief tot zich.
'Het probleem van de krant', zoals ik dit hoofdstuk quasi-dramatisch heb genoemd, is gelegen in die eendimensionaliteit. Wie, zoals de moderne jongere, gewend is aan een wereld waarin
mediaconsumptie actieve deelname betekent, vindt het passief lezen van een gedrukt medium al snel saai. En wanneer de krantenjournalisten dan ook nog eens kleur weigeren te bekennen door discreet 'Door de redactie buitenland' boven stukjes te plaatsen, zoals Blanken en Deuze (2007) terecht opmerken, lijkt de krant des te afstandelijker.