Bij de Kratonpoort.
links een wachthuis.
EERSTE TOONEEL.
Je. Regent. Hoofdman Van de wacht. Wachters.
Ie Regent.
Heeft de klok in den dalam nog niet geluid?
H 0 0 f d man van d e wa c h t.
Nog niet, T oemenggoeng, het is nog niet zeven uur.
Denkelijk 'n minuut of vijf erv66r.
TWEEDE TOONEEL.
Vorigen. 2e. Regellt met gevolg.
Ie Regent.
Kijk, daar komt mijn trouwe partner aan ..•.••..
Ben je vanavond niet te vroeg, Dimas?
(Begroeting).
2e Regent.
Ik heb niet ZOOzeer op den lijd gelet, Kangmas.
Maar, me dunkt, de beste klok is de Hollandsche juffrouw, die in de Kedalon lesgeeft. Als die door het hele komt, is 't vast tien minuten Over zevenen. Voor iemand die de Kratonbel niet gehoord heeft.
is de verschijning van die Hollandsche juffrouw even seCUur als de klok.
Ie Regen t.
Zet je neer, Dimas. De nachl is lang.
2e Regen t.
Hoe zouden wij dien ooit doorkomen zonder het spannende dobbelspel I En is er goede koflie?
Ie Regent.
Van de beste. Ruik je 't niet?
2e Re ge n t.
(zittend). En wat nieuws uit de Kedaton? Nog geen sanctie van 't ,ouvernement? Die blijft lang weg.
105
Ie Regent.
Ik was zoo nieuwgierig om te weten wanneer die uit zal komen, dat ik Embok Pikoen daarover heb uitgehoord.
2e Re ge n t.
Nou, jij durft, hoor Kangmas. En als 't eens ontdekt werd, dat je haar dáácover hebt uitgevraagd?
Ie R ege n t.
Wat zou dal? Bovendien, het is op '1 oogenblik zoo'n warboel in de Kedalon. Iedereen is er heer en meester, en niemand is er baas. Alle gezag is ondermijnd
2e Regent.
Dat komt door al die verwenschte nieuwigheden.
Maar wat antwoordde Embok Pikoen wel?
Ie Regent.
Ze zei 'n boel onbegrijpelijks. Wat ik er nog goed uit verstaan kon, was dit: Goesti Pangéran Adipati Anom Negoro Joedho zal Soeltan worden, en hij zal 't niet worden.
2e Regent.
Zoo, en begrijp jij die dubbelzinnige praal, Kangmas?
Ik niet.
Ie Regent.
Neen, ik ook niet.
2e Regen t.
En wanneer zou die dubbele gebeurtenis, die toch eigenlijk geen gebeurtenis is, plaats hebben?
Je Regent.
Op den morgen, die op dezen nacht volgt.
2e Regen t.
Morgen dus wordt er Over ons heden en onze toekomst beslis!.
Ie Regen t.
Zeg dat we/. Wat zal ons, priajis, voortaan te wachten staan? We hadden 't tol nog toe zoo goed. Toch geloof ik, dat we onzen besten tijd gehad hebben, Dimas.
2e Reg e nl.
Waarom denk Je dat, Kangmas?
Ie Regent.
Omdat "hij" nog leeft. En als "hij" morgen tot Soeltan verheven wordt, is 't met ons goeie leventje gedaan.
107
2e Re gen t.
Maar je weet toch, dat er vandaag een kristallen lamp in de bangsa kentjono van de zoldering is gevallen zonder eenige oorzaak? Dat is een zeer slecht teeken, Kangmas.
Ie Regent.
Dat hangt er van af, VOor wien.
2e Regent.
T och zeker niet voor ons, want het is niet onze lamp, en ook de troonzaal is niet van ons. Dus ....
DERDE TOONEEL.
De vorigen. Kroonprins.
Ie Regent.
Daar komt iemand.
Hoofdman van de wacht.
Wie daar?
Wie daar?
(stiite ).
(stilte).
(naar het hek gaande). Kun Je niet antwoorden?
Kroonprin •.
(Alle aanT1lezigen zijn intusschen neergehurkt en hebben de $embah gemaakt).
(do vertrekkenden meewarig na-oogend.) Mijn volk, dat ik wil vrijmaken, vertrouwt mij niet, mijn lief en mooi vadc:rland! Nog enkele oogenblikken.
en ge zult mijn ziel opnemen in uw regionen van vergetelheid. waar geen smart zal zijn en geen verraad.
Los mijn geest in u op, heilige donkerte. die daalt als een balsemende godenhand op de wonden der lijdende menschheid!
0, te moeten sterven in de ure dat het dierbaarste ons nabij is, in de ure dat de plicht vraagt naar meer-dere kracht, en dat de liefde roept met haar gouden stem ... Ada ... Ada ...
(Hij kampt met zijn innerlijke /erankheid, die hem allengs zichtbaar doet verzwakken.)
VIJFDE TOONEEL.
Kroonprins. Ada.
Ada.
(door het hek komend). Joedho, Joedho je komt me niet tegemoet, waar ben je... Joedho ....•
Kroon p rin s.
(blij!t op de rustbank, tracht zich te vermannen).
Mijn lieve Ada ...
Ada.
Heb je 't weer, di~ ellendige kwaal, die vreeselijke pijnen? Arme, arme Joedho... 0, dat ik je toch helpen kon, weer beter kon maken door mijn liefde.
Kroon p rin s.
Nu jij bij me bent, voel ik me sterker ...
Ada . Waarlijk?
Kroon p rin s.
(knikt geruststellend). 't Was je laatste I~s vanavond, niet waar, Ada?
Ada.
Joedho, hoe weet je dat?
Kroon p rin s.
Van Danoert:djo. Ik heb hem gedwongen mij alles te vertellen, wat er tusschen jou en hem is voorgevallen.
Ada.
Alles?
Kroon p rin s.
Ja, alles.
Ada.
Dus je weet ook .•.•...
Kroon p rin s.
Dat je mij m'n woord wilt teruggeven ... .
Ada.
(schreit). 0 Joedho ... . Kroon p rin s.
Ik weet, dat het je ontzettend zwaar viel, dat beslu~~
te nemen, en dat je het deed eenig en alleen om mI) van den dood Ie redden ... maar lieve Ada ...
't is te laat .•....
Ada.
Te laat. ... r? Hoe dat? .... Waarom Ie laat. ... ? Je doet me huiveren ...
Kroon p rin s.
Ik heb 't zoo lang mogelijk voor je willen ver,-zWIJ"gen mijn arme, kleine Ada ... maar nu kan t
, k ..
niet meer ... ik voel 't uit me weg wIJnen ...
Ada.
Wat, wat, wat dan toch ... ? Kroon p rin s.
Het leven.. . .. dat ik zoo innig graag geheel aan
jou had willen wijden... .
Maar het mag niet zijn ... de nijd en de boosheId in den Kraton zijn machtiger gebleken dan wij, Ada ...
11.3
Ada.
(in vertwijfeling). Joedho, Joedho ik kan 't lOO
niet aanhooren, laat me den dokter halen, misschien is DOg redding mogelijk.O ... " laat me gaan, ik zal roepen, schreeuwen om hulp.
Kroon p rin 8.
(haar terughouaend). Neen. wij willen de Waarheid onder de oogen zien ... het is mijn noodlot.
Ada ... wie het licht zoekt, maakt zich den duivel der duisternis lot vijand. En mijn vijand heeft mij goed gelrolfen (~rimpena &Jan Pijn) 0 r
Ada.
(krampachtig hem vasthouaená). Ik wil je niet ver-liezen. mijn Joedho, mijn schat. mijn alles. je moost niet van me weggaan ...
Kroonprins.
Voor je toekomst heb ik gezorgd alsof je mijn vrouw was, Ada, van niemand behoef je afhankelijk te zijn.. . •. anders zou ik geen rust kunnen hebben.
Nu is die rust in mij. Ik vraag je nog alleen maar ...•. nu en dan in je verdere leven aan mij te denken,
aan den Javaan, aan den Inlander die de hoogste liefde leerde kennen. . . .. door jou ...
Ada.
(radeloos). God, mijn God, wat moet ik doen ....
wat moet ik doen ...
Kroon p.r in •.
Trachten te berusten, Ada... er is 'n Noodlot, waartegen wij, armzalige strevers, niets vermogen .... Ik dank je, dank je met heel mijn ziel, voor het ,roote geluk dat je me in je liefde geschonken hebt.
Die liefde heeft mijn bestaao vermooid als een gouden zoo ...
Ada.
'n Gebroken leven ...•.
Kroon p ri n •.
(met laatste krachtsinspanning), Zeg dat niet, mijn lieve, lieve Ada... ik draag hier het bewustzijn in me om, dat ik niet vergeefs geleefd heb. Het door mij begonnen werk zal worden voortgezet door den drang der tijden, eo mijn geweten spreekt mij vrij, omdat ik mij liet leiden door de liefde voor mijn volk ....
(zacht) Jouw reine liefde wa. mij daarbij tot
een ster in den nacht. . • .. Ada... Ada ...•
(zachter) weet je 't nog dien avond op zee. . .. toen je met je lieve stem voor 't eer8t mij vertelde ...•.
Hl'!t waren twee conincskinderen.
Sy hadden malcander 800 lief.
Sy co aden bijeen niet comen.
Het water was veel ... . Doek langzaam.
Op bladz. 16 onderaan is de naam A kar t i weg-gevallen boven den ZIO: "Neerhurken, sembah's maken. Enz.
Op bladz. 17 staat: Een stem.
Bedoeld wordt die van een Javaanschen ceremo-niemeester.
Op bladz. 29 dient het volgende ter aanvulling:
Onmiddellijk nadat de Kroonprins tot Ada gezegd heeft: "Vrees niets', valt de gamelan in met heftige, hartstochtelijke muziek, en blijft doorspelen tot het scherm gezakt is.
Op bladz. 33, vierde regel ataat het woordje
"zoowel" j moet zijn: zooveel.
Op bladz. 39 onderaan staat de naam "J 0 e d h 0" ;
moet zijn: Kroonprins.
Op bladz. 40 vierde regel ibidem.
Op bladz. 44 achtste regel staat het woord
"Panêran"j moet zijn: Pangêran.
décors en costumes zich te wenden tot den Heer HANS VAN DE WALL, Weltevreden, Java.
Voor het recht van opvoering in Indië tot het BUREAU VOOR AUTEURSRECHTEN te Wel-tevreden, Java, en voor dat in Nederland tot den Heer PEDRO CLiGNETT, Ruyschstraat 12 Amsterdam.
Verkeerde menigeen nog in het onzekere over de waarde van het jongste tooneelwerk van onzen begraaf.
den stadgenoot. wij daarentegen hadden reeds van terzijde gehoord. dat het Karina Adinda nabij streeft en in literaire waarde daarvoor allerminst onderdoet.
Men had ons zeer juist ingelicht.
Het wil ons zelfs voorkomen, dat Pangéran Negoro /oedho in kunstwaarde boven Karina Adinda staat.
Dit stuk toch is niet meer dan een meesterlijke afbeel-ding van de scherpe realiteit, terwijl de schrijver van Pangêran Negoro /oedho, zwevende op de vleugeien der evolutie, ons een toekomstbeeld voor oogen brengt, gedurfd tot in het kloeke.
Karina Adinda werd geschreven door een schrijver, Pangéran Negoro Joedho door een dichter.
Hier in het openbaar. brengen wij hem gaarne nogmaals hulde voor het schoone werk, waarmede hij de Indische tooneelliteratuur heeft verrijkt.
Karir.a Adinda en Pangéran Negoro /oedho zijn tweeling8sterren, die nog lang aan den Indischen literairen hemel zullen blijven gloren, hiervan houde VICTOR 100 zich overtuigd.
Mr. Th. THOMAS' Batau. Handel,blad.
Waar ik ten slotte den schrijver ook nu mijn critiek niet spaarde, aanvaarde hij daarbij mijn verzekering, dat ik na deze voor mij tweede opvoering veel dui-delijker heb gevoeld, hoe hij er in geslaagd is, achter en boven de personen der spelers één machtige en het geheeIe stuk beheerschende figuur te teekenen _ de adat. Zij is voor mij belichaamd in de statige figuur van den ouden vorst.
Zooals hij langzaam voor de oogen der in ont-zetting neergezonken Ratoe voortschrijdt, zoo gaat door den Kraton die geest van devoten eerbied voor het oude, helaas gepaard aan koppige verblindheid voor het nieuwe.
Dit zoo goed te hebben gevoeld en daarvoor een zoo treffend symhool te heb hen gevonden, is waarlijk geen geringe verdienste.
Bata!). Nieuw36/ad.
TOONEEL.
De Rups. een acte.
Mevrouw van Hassen, tooneelspel in drie bedrijven.
Zilveren Feest, dramatische schets in
~én
bedrijf.Parto, een Tropen-drama in drie acten.
Karina Adinda, Oost-Indisch Zedenspel in drie acten.
De Laatste Eer, drama in vier acten.
Katisha, dramolet in één acte.
Pangéran Negoro Joedho, een Vorstenlandsch Zedenspel in vier acten.
Pastoor Servaas, spel van Barmhartigheid in drie acten.
De dochters van den Resident, een luchtig spel uit het Indische leven van 1850-/860 in drie acten.