§6.4 Hervormen van de Europese Unie
8. Typen van Damhuis & subjectieve klasse Typen van Damhuis
Damhuis omschrijft, zoals eerder gezegd, drie verschillende typen mensen die op de PVV stemmen. Deze typen zijn allereerst verongelijktheid, ten tweede contributionisme en ten derde radicaal conservatisme. Alhoewel het lastig is om Dave en Niels echt te plaatsen binnen één van de drie typen van Damhuis, komt een toenemende angst voor migranten en daarbij de Islam naar voren. Door het beleid van de afgelopen jaren zijn er steeds meer migranten in Nederland komen wonen die problemen met zich meebrengen. Dit wordt door Dave en Niels gezien als onrechtvaardig, waarmee ze voor een groot deel overeenkomen met het derde type van Damhuis (2017)
Tobias en Jesse horen deels bij het tweede en deels bij het derde type van Damhuis (Ibid.). Zij vinden met name de financiële kant van de vluchtelingencrisis een groot probleem en willen niet dat 'Nederland hier de dupe van wordt'. Dit komt overeen met het contributionisme van Damhuis, aangezien Nederland relatief veel betaald volgens Tobias en Jesse in vergelijking tot andere Europese landen. Deze hoge kosten, tegen een volgens hen te laag rendement (gezien de migranten niet goed integreren) zijn een gevaar voor de Nederlandse samenleving. Vluchtelingen, en migranten, mogen wel naar Nederland komen "zolang ze niet te veel kosten en zij niet verwachten dat wij de volledige zorg op ons nemen als Nederlanders".
Jack, Teun, Daan, Matthijs en Jason willen een bepaalde mix van tolerantie en stevig optreden, dit past ook het beste bij het derde type van Damhuis (Ibid.). Zo vinden zij dat migranten en vluchtelingen moeten bijdragen aan onze samenleving, maar dat 'wij Nederlanders' er wel voor moeten zorgen dat deze migranten en vluchtelingen kunnen bijdragen. Dit moet gebeuren door de migranten en vluchtelingen "op een betekenisvolle manier te helpen". Alhoewel het stevig optreden tegen uitgeprocedeerde asielzoekers past bij het derde type van Damhuis, wordt daarmee niet het hele verhaal verteld. Deze kiezers hebben het namelijk niet over een dreigende Islam, maar willen juist vluchtelingen en migranten opnemen. Hiervoor stellen zij echter wel de eis dat migranten en vluchtelingen 'betekenisvol geholpen worden', en dat deze mensen op korte termijn gaan bijdragen aan de Nederlandse samenleving.
Harm en Sandra spreken zich uit over het belang van de Nederlandse identiteit en de rol van de Europese Unie hierin. Volgens Sandra heeft de Europese Unie geen toegevoegde waarde en veel te veel macht, dit past bij het derde type, het radicaal
conservatisme. Daarnaast gelooft zij in het 'partijkartel' als beschreven en aangevallen door Thierry Baudet. Ook dit past bij het radicaal conservatisme waarbij gedacht wordt dat Nederland geregeerd wordt door een klein en 'ongrijpbaar' groepje mensen die het slecht voorhebben met Nederland (Ibid.). Volgens Harm zijn Nederlanders hun identiteit verloren, Harm wil een 'renaissance' waarin we teruggaan naar de Nederlandse normen en waarden zoals in de 16e eeuw. Dit, en het feit dat Harm een ontmanteling van de EU wil zien, kan ook getypeerd worden als radicaal conservatisme (Ibid.).
Subjectieve klasse en cultureel kapitaal
Volgens D'Hooge (2016) heeft sociale klasse invloed op stemgedrag. De subjectieve klasse van iemand heeft meer effect op de politieke preferenties van iemand dan de objectieve klasse van iemand. De objectieve klasse van iemand wordt bepaald aan de hand van het geïnstitutionaliseerd cultureel kapitaal van iemand, samen met zijn of haar werk, inkomen en baanzekerheid (Ibid.). De subjectieve klasse wordt daarentegen bepaald door de respondent zelf, hoe praat hij of zij over zijn leven, ambities en over anderen? Wanneer mensen zichzelf subjectief in een hoge klasse plaatsen dan gaat dit gepaard met economisch stemgedrag voor rechtse partijen.
Jack, Teun, Niels, Jesse, Daan, Matthijs en Sandra zijn allemaal hoogopgeleid of student aan het HBO/WO. Hierdoor hebben zij meer geïnstitutionaliseerd cultureel kapitaal dan Jason, Harm, Tobias en Dave. Jack, Teun, Daan, Matthijs en Jason zijn tolerant als het gaat om het opvangen van vluchtelingen. Volgens Jason voegt hun cultuur iets toe aan de Nederlandse cultuur. Jason is hiermee een voorbeeld van iemand met weinig geïnstitutionaliseerd cultureel kapitaal die niet bang is voor culturele verschillen. Het is interessant dat Niels en Daan, beide hoogopgeleid met veel geïnstitutionaliseerd cultureel kapitaal, wel bang zijn voor de confrontatie met culturele verschillen. Dit laat zien dat geïnstitutionaliseerd cultureel kapitaal niet alles zegt als het gaat om tolerantie richting vluchtelingen, alhoewel er wel eenzelfde trend te herkennen is als bij De Koster & Van der Waal (2014). Deze trend is dat hoogopgeleiden over het algemeen toleranter zijn als het gaat om migranten. Opvallend is dat al deze mensen, tolerant en intolerant richting vluchtelingen, op Forum voor Democratie stemmen. Forum voor Democratie wil de Nederlandse identiteit en cultuur beschermen door vluchtelingen en migranten beter te laten integreren en door minder mensen toe te laten. Dit wordt door zowel de laagopgeleiden als de hoogopgeleiden als positief gezien.
Matthijs, Sandra, Harm, Niels en Dave hebben allemaal een vaste baan, wat er voor zorgt dat zij een hoger inkomen en meer baanzekerheid hebben dan de studenten. Sandra, Matthijs en Niels hebben daarom de hoogste objectieve klasse, gevolgd door Jack, Teun, Jesse en Daan (hoog opleidingsniveau) en Dave & Harm (vaste baan, vast inkomen). Tobias en Jason hebben de laagste objectieve klasse, gezien zij geen vaste baan hebben en laagopgeleid zijn.
Het is interessant dat vrijwel alle respondenten een hoge subjectieve klasse hebben. Jesse is een goed voorbeeld van iemand die een hoge subjectieve klasse heeft. Zo vertelde hij mij dat hij een specialisatie heeft gekozen in het geschiedenisvakgebied waar weinig mensen zich in verdiepen, en waar wel veel vraag naar is. Jesse probeert zo een zo sterk mogelijke CV op te bouwen, om later veel geld te verdienen. Verder wil Jesse zo veel mogelijk individuele vrijheid en stelt hij dat iedereen "voor zichzelf zou moeten kunnen zorgen, en hier geen overheid voor nodig moet hebben". Jesse verwacht dus met zijn opleiding een mooie toekomst tegemoet te gaan en hij: "wil de vruchten kunnen plukken van mijn eigen werk". Interessant is dat Jesse, net als de resultaten van D'Hooge (2016) doen verwachten, zegt dat hij: "Ik ben heel rechts" en dat hij ook zo rechts mogelijk wil stemmen. Forum voor Democratie is daarom volgens hem de beste mogelijkheid. Dit geldt ook voor Daan, Jack, Teun en Jason, zij verwachten ook in de toekomst een hoge functie te bekleden en een hoog inkomen te hebben. Daan en Jason geven ook aan 'erg rechts' te zijn. Sandra, Matthijs en Niels geven aan dat 'ze het beter hebben dan de meeste mensen in Nederland', en ook zij stemmen altijd rechts en zijn voor individuele vrijheden.
Harm heeft daarentegen nog geen hoog opleidingsniveau, maar is wel van plan om in de toekomst aan de universiteit te gaan studeren. Met zijn 'messiaans manifest' probeert en verwacht hij in de toekomst veel te kunnen betekenen. Harm vindt individuele vrijheden echter veel minder belangrijk, en wil juist meer gelijkheid en eenheid in Nederland. Harm is meer dan de anderen aanhanger van het rechts conservatisme en geeft minder om individuele beloning. Toch kan Harm ingedeeld worden in een relatief hoge subjectieve klasse, en stemt hij rechts. Dave en Tobias hebben andere motivaties, zij hebben weinig ambities om door te studeren en hoge functies te bekleden in de toekomst. Dave en Tobias kunnen daarom ingedeeld worden in een lage subjectieve klasse, wat interessant is omdat dit niet in lijn is met de resultaten van D'Hooge (Ibid.). Toch is er wel degelijk een trend te zien, veel van de
respondenten plaatsen zichzelf in een hoge subjectieve klasse. Hierbij past rechts stemgedrag, iets wat de meesten ook heel belangrijk vinden.
9. Conclusie
In de afgelopen maanden heb ik mij verdiept in de motivatie van mensen om op Forum voor Democratie te stemmen. Door het gesprek aan te gaan op bijeenkomsten met mensen die op Forum voor Democratie stemmen, en daarnaast elf stemmers uitvoerig te spreken, heb ik bloot kunnen leggen waarom Forum voor Democratie deze mensen aanspreekt. Hierbij kwamen thema's als de Nederlandse samenleving, de Nederlandse politiek, immigratie & integratie, de Nederlandse identiteit, de Europese Unie en het hervormen van de Europese Unie veelvuldig naar voren.
Allereerst wordt benadrukt dat we de Nederlandse samenleving een ongekende welvaart kent. Er heerst echter een gevoel dat al deze 'mooie' dingen in Nederland zomaar kunnen verdwijnen. Hier spreekt de metafoor dat Nederland op één van de hoogste bergen in de wereld staat, maar dat het huidige beleid een bedreiging vormt. Dit beleid kan er voor zorgen dat Nederland de afgrond ingetrokken wordt.
Daarnaast heb ik het veelvuldig over de Nederlandse politiek gehad. Het beleid van de Nederlandse politiek in de afgelopen jaren vormt volgens de respondenten de bedreiging voor al deze 'mooie' dingen in Nederland. Met name de 'partijpolitiek' heeft de respondenten de afgelopen jaren meerdere keren teleurgesteld. Het vertrouwen in de politiek is daarom bij de meeste respondenten afgenomen. Daarnaast wordt er vaak gesproken over 'het politieke spel' waardoor de respondenten er aan twijfelen of de politici er wel voor de burgers zitten. Volgens Kemmers et al. (2018) zijn mensen die voor een populistische partij kiezen, in tegenstelling tot wat veel onderzoekers stellen, op verschillende manieren politiek betrokken. Ook voelen mensen die voor een populistische partij kiezen een hoge mate van voldoening (Ibid.). Doordat de respondenten het gevoel hebben dat Forum voor Democratie voor verandering kan zorgen in de Tweede Kamer, en een 'gezonde frisse wind' is, hebben de respondenten een meer voldaan gevoel dan dat ze bijvoorbeeld op de 'vastgeroeste' VVD gestemd hadden.
Ook heb ik gesproken over immigratie en vooral integratie. Wat gelijk opviel is dat veel mensen zich direct distantieerden van de PVV. Deze partij is voor de respondenten te radicaal, maar heeft volgens vrijwel alle respondenten een aantal goede punten. Forum voor Democratie heeft deze goede punten overgenomen en is redelijker volgens de respondenten. Er is ook een stevige afkeer tegen racisten, die volgens de respondenten voornamelijk op de PVV stemmen, maar soms ook op Forum voor
Democratie. Dit terwijl sommige respondenten uitspraken deden die door anderen als racistisch of overhaaste generalisaties gezien zouden kunnen worden. Verder valt op dat zeker de helft van de respondenten vluchtelingen in Nederland wil opvangen, zolang de politiek een goede integratie mogelijk maakt.
Verder sprak ik met mensen over de Europese Unie. Forum voor Democratie heeft hier een duidelijk standpunt over, de partij wil uit de Europese Unie. De houding van de respondenten tegenover de Europese Unie is dubbelzinnig. Zo zijn de respondenten over het algemeen heel negatief over het beleid en de structuur van de Europese Unie. De Europese Unie heeft te veel macht en is te groot, en 'wij Nederlanders' moeten hier te veel belasting aan afdragen. Aan de andere kant willen de meeste respondenten geen 'Nexit', en vinden ze de Europese Unie wel belangrijk. Deze ambivalentie resulteert in een verlangen om de Europese Unie te hervormen van een meer politieke unie, naar een meer economisch samenwerkingsverband.
Ten slotte kunnen de meeste respondenten worden ingedeeld in een hoge subjectieve klasse. Veel van de respondenten hebben standpunten die gezien kunnen worden als rechts, alle respondenten delen zichzelf ook in van "rechts van het midden" tot "heel rechts". De respondenten zien Forum voor Democratie ook als een rechtse politieke partij. Op Harm na ziet ieder Forum voor Democratie zelfs als de meest rechtse politieke partij van dit moment in de Tweede Kamer. Dit is in lijn met de bevindingen van D'Hooge (2016) die stelt dat mensen met een hoge subjectieve klasse op een rechtse politieke partij stemmen. Verder zijn de meeste respondenten hoogopgeleid, en hebben zij veel geïnstitutionaliseerd cultureel kapitaal. Dit is bijzonder aangezien Kemmers et al. (2018) stellen dat vooral laagopgeleiden op een populistische partij stemmen. Het feit dat Forum voor Democratie rechtse standpunten heeft is dus belangrijker voor de respondenten dan dat Forum voor Democratie populistische standpunten heeft. Dit is in lijn met de conclusie van Otjes & Louwerse (2015).
De respondenten worden gebonden door hun verlangen naar verandering, wat er moet veranderen en hoe dit moet gebeuren verschilt voor een deel per respondent. Interessant is daarom dat Forum voor Democratie een pluriforme groep aanspreekt, alhoewel het grootste deel van de groep uit mannen bestaat zijn alle leeftijden vertegenwoordigd en ook mensen van alle opleidingsniveaus. Door mij te verdiepen in de leefwereld van mensen die op Forum voor Democratie stemmen is het mij een stuk duidelijker geworden waarom deze mensen zich aangetrokken voelen tot de partij.
Hierbij viel het mij op dat deze mensen graag vertellen waarom ze op Forum voor Democratie stemmen, en dat ze open staan voor argumenten van een ander. Door meer naar elkaar te luisteren en met elkaar te praten kunnen we een open debat creëeren, en het polariserende debat tegen gaan.
10.
Literatuurlijst
Billiet, J. & de Witte, H. (1995). Attitudinal dispositions to vote for a 'new' extreme right-wing party: The case of 'Vlaams Blok'. European Journal of Political Research, 27(2), 181-202.
Bryman, A. (2012) Social Research Methods (4th edition). Oxford: University Press.
D'Hooge, L. (2016). Objectieve klasse, inschatting van klasse en stemgedrag in Nederland. Sociologie, 12(1). 97-121.
Damhuis, K. (2017). Wegen naar Wilders. Amsterdam: De Arbeiderspers.
Hochschild, A. (2016). Strangers in their own land. Anger and mourning on the American right. New York: The New Press.
Kemmers, R. (2017, 25 Juli). Waarom gaan populistische kiezers überhaupt stemmen? Geraadpleegd op 11/03/2018, van http://stukroodvlees.nl/waarom-gaan- populistische-kiezers-uberhaupt-stemmen/
Kemmers, R., van der Waal, J. & de Koster, W. (2018). Burgers op afstand? Naar een beter begrip van ontevreden burgers. In Zuure, J. & de Lange, S. (red.) #WOEST, de kracht van verontwaardiging. Amsterdam: University Press
de Koster, W. & van der Waal, J. (2014). Botsende opvattingen over etnische diversiteit en sociale orde: Hoe zijn verschillen tussen lager- en hogeropgeleiden te verklaren? In Bovens, M., Dekker, P. & Tiemeijer, W. (red.) Gescheiden Werelden. Den Haag: SCP | WRR
Lijphart, A. (1990). Arend Lijphart, Verzuiling, pacificatie en kentering in de Nederlandse politiek (8ste herz. druk). Verkregen op 12/06/2018, via http://dbnl.org/tekst/lijp001verz01_01/lijp001verz01_01.pdf
Otjes, S. & Louwerse, T. (2015). Populists in Parliament: Comparing Left-Wing and Right-Wing Populism in the Netherlands. Political Studies, 63(1), 60-79.
Overige literatuur (ter inspiratie)
Bovens, M., Dekker, P., Tiemeijer, W. (2012). Sociaal-culturele tegenstellingen in Nederland: de stand van zaken. In Bovens, M., Dekker, P. & Tiemeijer, W. (red.) Gescheiden Werelden. Den Haag: SCP | WRR
Mepschen, P. (2012). Gewone mensen. Populisme en het discours van verdringing in Amsterdam Nieuw West. Sociologie, 8(1). 66-83. Oudenampsen, M. (2013). Explaining the Swing to the Right: the Dutch Debate on the Rise of Right-wing Populism. Right-Wing Populism in Europe: Politics and Discourse, 191. Polk, J., Rovny, J., Bakker, R., Edwards, E., Hooghe, L., Jolly, S., ... & Steenbergen, M. (2017). Explaining the salience of anti-elitism and reducing political corruption for political parties in Europe with the 2014 Chapel Hill Expert Survey data. Research & Politics, 4(1), 1-9.
Uitermark, J., Oudenampsen, M., van Heerikhuizen, B., & van Reekum, R. (2012). Populisme en de sociologische verbeelding. Sociologie, 8(1), 3-12.
van der Waal, J. & de Koster, W. (2016, 15 April). Waarom zijn laagopgeleiden vaker tegen vrijhandel? Verkregen op 11/03/2018, van http://stukroodvlees.nl/waarom-laagopgeleiden-vaker-vrijhandel/
Referenties
CBS (2017, 15 mei). Vertrouwen in mensen en in organisaties; persoonskenmerken. Verkregen op 05/03/2018, via http://statline.cbs.nl/Statweb/publication/?DM=SLNL&PA=82378ned&D1=0- 10&D2=0-2,13-17&D3=0&D4=a&VW=T Frontbencher (2018, 11 maart). Actuele peilingen. Verkregen op 11/03/2018, via http://frontbencher.nl/peilingen/Frontbenchter.nl. (2018, 27 mei). Actuele peilingen. Verkregen op 27/05/2018, via http://frontbencher.nl/peilingen/
NOS. (2018, 4 Juni). De worsteling met de opvang van uitgeprocedeerde asielszoekers. Verkregen op 08/06/2018, via https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2235032-de-worsteling-met-de-opvang-van- uitgeprocedeerde-asielzoekers.html NOS. (2017, 16 maart). Hoe dicht zaten de peilingen bij de uitslag? Verkregen op 27/05/2018, via https://nos.nl/op3/artikel/2163527-hoe-dicht-zaten-de-peilingen-bij- de-uitslag.html I&O Research (2017, september). Analyse Forum voor Democratie. Verkregen op
05/06/2018, via
https://ioresearch.nl/Portals/0/Analyse%20Forum%20voor%20Democratie.pdf
NPOfocus (2017). Wat is Forum voor Democratie? Verkregen op 27/02/2018, via https://npofocus.nl/artikel/7583/wat-is-forum-voor-democratie-
van Outeren, E. (2017, 3 juni). Baudet-jongeren zoeken gelijkgestemden tegen de elite. Verkregen op 28/05/2018, via https://www.nrc.nl/nieuws/2017/06/03/baudet- jongeren-zoeken-gelijkgestemden-tegen-de-elite-a1561658
ThePostOnline. (2015, 22 augustus). Thierry Baudets denktank: Wie betaalt, bepaalt. Verkegen op 27/05/2018, via http://politiek.tpo.nl/2015/08/22/thierry- baudets-denktank-wie-betaalt-bepaalt/