Locatie: Podium Mozaïek, Amsterdam Duur: 00:45:56
03/04/2016
Onderzoeker: Zou je jezelf even kunnen introduceren?
Respondent: Ja, ik ben Anna en ik werk in de noodopvang voor Asielzoekers in Amsterdam, als vrijwilliger.
Onderzoeker: En hoe lang doe je dat al?
Respondent: Eh, sinds het open is. Een half jaar. Onderzoeker: Oh ja.
Respondent: Dus sinds september tot nog steeds. Onderzoeker: En wat doe je dan precies?
Respondent: Eh, ik deed twee dingen. Ik werkte voor het Leger des Heils, gewoon de dagelijkse dingen zoals ontbijt en kleding en de was maar het Leger des Heils is er sinds vorige week uit en daarnaast geef ik Nederlandse les en daar ga ik mee door.
Onderzoeker: Oh oké…
Respondent: En achter de schermen doe ik nog allerlei dingen.
Onderzoeker: En hoe vaak doe je dit dan per week? Is het elke dag of?
Respondent: Ehm...nee ik begon met 4 keer in de week en nu 2 keer in de week. Lesgeven is nu trouwens nog maar 1 keer in de week maar goed, achter de schermen ben ik er eigenlijk wel bijna elke dag mee bezig.
Onderzoeker: Ja, kan ik me voorstellen. En waarom ben je dit gaan doen?
Respondent: Ehm, nou ik las in de krant dat in Oost in de Sporthallen toen vluchtelingen zaten en ik kende die hal omdat ik daar weleens heb gesport. Toen dacht ik ‘oh wat grappig’, ik ga eens kijken en vragen of ik iets kan doen. Ze verwezen me toen naar de Facebooksite. Onderzoeker: Oh ja…
Respondent: Dus daar ging ik op kijken en op dat moment verhuisde de hele bups al naar de Havenstraat dus toen ben ik daar actief geworden en dat was in september. En ik ben sinds juli werkloos dus ik heb alle tijd.
Onderzoeker: Oh oké.
Respondent: Dus dat viel min of meer samen.
Onderzoeker: Ja. En moest je een cursus doen of een training of was er een bepaalde opleiding vereist?
Respondent: Nee, nee. Echt totaal niet. Vooral bij het Leger des Heils verbaas ik me eigenlijk nog steeds erover. Ze weten mijn naam en ze weten mijn e mailadres en meer niet.
Respondent: Dus wat voor gekke dingen ik in het verleden allemaal gedaan zou kunnen hebben, dat weten ze gewoon niet eens.
Onderzoeker: Oh oké, dus je hebt van tevoren helemaal niets?
Respondent: Nee ik heb alleen van tevoren aangegeven van dat ik op donderdagen kan en toen zeiden ze ‘oké, kom maar’.
Onderzoeker: Haha, oké.
Respondent: Haha, maar dat was omdat er in die tijd zoveel en zo snel mensen kwamen. Het was gewoon chaos dus ze hadden helemaal geen tijd om te gaan screenen of voor een kennismaking of weet ik veel.
Onderzoeker: Nee…maar denk je dat je baat had gehad bij een cursus of training?
Respondent: Ik denk het niet, want ik heb zelf al veel ervaring met omgaan met buitenlanders en vluchtelingen en heb ook al in een Asielzoekerscentrum gewerkt dus voor mij persoonlijk had het niet per se gehoeven maar misschien voor anderen mensen wel.
Onderzoeker: Ja, ik vind het best wel gek eigenlijk dat het niet nodig wordt geacht maar oké. Respondent: Ja, maar ze kregen echt een bericht van over twee dagen staan er 200 man op de stoep dus dan moet alles snel…
Onderzoeker: Ja, dan moet er natuurlijk snel gehandeld worden. Dat begrijp ik ook wel. En wat is jouw achtergrond? Waar kom je vandaan, heb je een opleiding gevolgd?
Respondent: Ja ik heb Sociale Geografie gestudeerd maar daar heb ik eigenlijk nooit in gewerkt.
Onderzoeker: Oh ja?
Respondent: Ik ben al twaalf jaar docent Nederlands als tweede taal, alleen niet meer fulltime. Daarvoor heb ik dus in Asielzoekerscentra gewerkt en ook met vluchtelingen als vrijwilliger.
Onderzoeker: En waar gaf je Nederlandse les?
Respondent: Ehm, ja Nederlands voor buitenlanders, bij verschillende bedrijven in
Amsterdam maar ook in andere steden. Meestal vanuit de gemeente georganiseerd en betaald, bij inburgeringstrajecten bijvoorbeeld.
Onderzoeker: Interessant, leuk! En zou je een beschrijving kunnen geven van wat je denkt dat jouw cultuur is? Jouw eigen cultuur? Normen en waarden en?
Respondent: Eh ja, dan denk je natuurlijk al gauw aan de Nederlandse cultuur, omdat ik Nederlands ben. Maar ik weet niet of ik typisch Nederlands ben in die zin. Kun je het iets specifieker uitleggen?
Onderzoeker: Nou, je bent Nederlands dus en de dominante dingen uit de Nederlandse cultuur spelen wel een rol bij jou?
Respondent: Ja, maar bijvoorbeeld ik ben niet christelijk. Onderzoeker: Ben je niet gelovig?
Respondent: Nee ik ben niet gelovig maar de christelijke dingen als niet doden en dat soort dingen, die waardeer ik natuurlijk wel. Ik denk wel dat ik wat meer dan de gemiddelde Nederlander open sta voor buitenlanders of voor nieuwe dingen, een open blik heb zeg maar. Onderzoeker: Ja, oké. En met welke culturen kom je allemaal in aanraking?
Onderzoeker: Bij de noodopvang bedoel ik?
Respondent: Ehm, nou er zitten voornamelijk Syriërs. Dat is globaal denk ik 80 % van de mensen die er zit maar ik trek zelf meer naar de Eritreeërs toe. Dus daar heb ik eigenlijk het meeste contact mee.
Onderzoeker: Oké…
Respondent: Want ik merkte dat die heel bescheiden en heel timide zijn en niet zo vragen om dingen. Niet vragen en niet klagen. Dus ik dacht ‘ja, die raken een beetje op de achtergrond’, terwijl dat niet hoeft dus daar ben ik een beetje naar toe getrokken.
Onderzoeker: Ja, oké. En merk je dan culturele verschillen?
Respondent: Ja, het is wel grappig want zij zijn christelijk net zoals de Nederlandse cultuur overwegend christelijk is. Maar ja, wat ik zei, ze zijn heel timide, heel niet vragend om dingen. Of als ze vandaag een keer iets hebben gevraagd, dan durven ze morgen echt niet nog iets te vragen.
Onderzoeker: Oh ja…
Respondent: Ik bedoel dan echt vragen om goederen. Zeker in het begin had niemand iets, dus ze wilde telefoons, schoenen, kleding en scheerapparaten. Maar als ze dan een keer iets hadden gevraagd dan dachten ze ‘oké dat heb ik gekregen en nu vraag ik niets meer’. Dus dat en ook wel, ik weet niet of dat door de dictatuur komt, maar geen mening hebben of in ieder geven geen mening geven.
Onderzoeker: Ja…
Respondent: Dus op vragen van ‘wat wil je eten, waar wil je naar toe gaan, wil je iets doen’, reageren ze vaak met ‘weet ik niet’ of ‘maakt niet uit’ of geven ze geen antwoord. Dus ja, of ze nou geen mening hebben of dat niet durven te uiten uit angst dat het de verkeerde mening is, wat het dan ook mogen zijn, dat weet ik niet maar dat vind ik wel een heel groot verschil met Nederland.
Onderzoeker: Kan ik me voorstellen. Hoe ga je daar dan mee om als hulpverlener?
Respondent: Ehm, ja toch wel doorvragen. Kijk, ik heb nou eenmaal ontdekt dat ze zich niet zo uitten dus dan blijf ik er wel op hameren en zeg ik ‘kijk nu ben je in Nederland, nu moet je om dingen vragen en zeggen wat je wil, nu is je kans, nu kan het en maak er gebruik van’. Dus dat soort dingen zeg ik wel maar het blijft toch een lastig puntje.
Onderzoeker: En de Syriërs zijn heel anders daarin?
Respondent: Ja toch wel, die zijn wat brutaler in de positieve zin en die komen toch wel echt meer om dingen vragen. Ze komen ook zelf met initiatieven en regelen zelf ook dingen. Het is wel heel anders, ze laten zich meer zien en horen.
Onderzoeker: En wat zijn dan bij hun culturele verschillen die je merkt?
Respondent: Merk ik niet zo, misschien wel wat minder. Maar goed, ik ga dus meer om met Eritreeërs.
Onderzoeker: Oké. En wat denk je dat de grote verschillen zijn met jouw eigen cultuur en die van de vluchtelingen?
Respondent: Ja dan denk ik toch meer dat het gaat om dat je in verschillende posities zit. Ik woon hier, ik ben hier geboren en getogen, ik heb een goede positie en ik weet hoe alles werkt. Zij zijn nieuw en spreken de taal niet en weten niet hoe het systeem werkt. Dus dan
denk ik daar meer aan. Zij zijn dan toch meer in een soort afhankelijkheidspositie. Ik weet niet of je dat cultuur moet noemen maar…
Onderzoeker: Ja, merk je dan machtsverschillen?
Respondent: Ja merk ik wel. Ik hoorde laatst bijvoorbeeld dat er toch wel veel vluchtelingen zijn die het idee hebben dat ze vriendjes moeten zijn met de hulpverleners om dingen voor elkaar te krijgen. Ja, dan zit je dus wel blijkbaar in een duidelijke machtspositie en ja als ik dingen te vergeven heb, en er zijn meerdere mensen die het willen, ja dan moet ik kiezen. Dat is wel vervelend.
Onderzoeker: Lijkt me ook lastig ja. Ken je het begrip ‘cultuursensitiviteit’?
Respondent: Nee, kan me er wel iets bij voorstellen maar misschien dat het niet klopt. Onderzoeker: Wat is het volgens jou?
Respondent: Nou, in hoeverre ik bijvoorbeeld als Nederlander, Nederlands ben en de
Nederlandse cultuur volg of aanhang of hoe ik het noemen wil. Maar misschien betekent het iets heel anders?
Onderzoeker: Ja, in hoeverre je afstand kunt nemen van je eigen referentiekader en zo kan nadenken en handelen.
Respondent: Ja, ja…
Onderzoeker: In de literatuur wordt dat namelijk belangrijk geacht voor omgang met vluchtelingen. Denk jij dat het ook belangrijk is?
Respondent: Ja, omdat je heel veel dingen eigenlijk automatisch aanneemt, omdat het nou eenmaal zo altijd is geweest in je hoofd, jouw wereld. Soms wordt je er op gewezen of soms merk je gewoon dat het niet altijd zo is of geldt. Dus het is wel goed dat je er af en toe op gewezen wordt, maar ook dat je dan in het vervolg zelf eraan denkt en denkt ‘oh wacht even, ik vind dit wel vanzelfsprekend maar dat is dus niet per se voor iedereen’.
Onderzoeker: Nee precies…
Respondent: En dat ik hier in een rok zit bijvoorbeeld, vinden Eritreeërs bijvoorbeeld niet zo netjes. Terwijl ik het keurig vind.
Onderzoeker: Ja, en zou je dan bijvoorbeeld ervoor kiezen om geen rok aan te doen als je vrijwilligerswerk gaat doen?
Respondent: Nee, ik kies dan voor een middenweg. Kijk, als ik met vrienden ben en het is warm dan doe ik geen t shirt onder mijn jurk aan, maar omdat ik zo meteen naar
vluchtelingen ga dan doe ik het toch wel aan, omdat ik dat dan wel zo netjes vind. Maar ik ga ook weer niet als het echt heel warm is een trui aan doen. Dan doe ik wel wat meer mijn Nederlandse kleren aan. Maar ik zoek een soort tussenweg. Want ja, ik ben wel in Nederland maar ik wil me toch wel een beetje aanpassen. Ik bedoel, als ik hier in Nederland naar een kerk ga dan ga ik er ook niet al te bloot bijlopen maar ook weer niet helemaal ingepakt. Dus ja, een beetje een tussenweg.
Onderzoeker: Ja, ik begrijp het. En had je bepaalde verwachtingen voordat je begon met hulp verlenen, van vluchtelingen?
Respondent: Hoe bedoel je precies?
Onderzoeker: Hoe zij zich zouden gedragen, ehm vooroordelen misschien?
klas als docent. En je leest wel altijd ‘de mannen zijn zo macho’ maar ik merk daar zelf zo weinig van. Dus met zo een idee ging ik helemaal niet de noodopvang in en tot nu toe heb ik dat ook helemaal niet gemerkt, dat ik als vrouw daar onveilig ben of zoiets. Nee, ik zie ze toch voornamelijk als mens.
Onderzoeker: En wat vind je van de media, hoe zij op dit moment vluchtelingen belichten, want het is toch een vrij negatief discours.
Respondent: Nou ja, wat mij inderdaad opvalt, is dat het woord vluchteling altijd samengaat met probleem of met crisis. Het is nooit de vluchteling, het is altijd de vluchtelingencrisis. Onderzoeker: Inderdaad ja.
Respondent: Er zijn ook wel positieve verhalen geweest hoor, bijvoorbeeld in het Parool of op specifieke websites. Maar dan zijn het vaak specifieke, persoonlijke verhalen over een vluchteling of een paar vluchtelingen. Dus zulke verhalen zijn er ook wel maar over het algemeen wordt er vooral veel over vluchtelingen gepraat in plaats van met vluchtelingen gesproken. Het is ‘ze’, die groep mensen daar, in plaats van aan mensen te vragen ‘goh, wie ben je, wat is jouw verhaal en hoe vind je het hier?’.
Onderzoeker: Ja, inderdaad. Denk je dat dit de mening van mensen kan beïnvloeden? Respondent: Ja, uiteraard.
Onderzoeker: Heeft het jou beïnvloedt?
Respondent: Nee, ik zie ze elke dag en zie ze echt als mensen. Ik zie ze niet als een massa, maar als Jantje, Pietje en Klaasje. Vandaag was ik daar bijvoorbeeld en dan lees ik dingen erover en denk ik ‘huh, dat klopt helemaal niet met elkaar’. Het beeld wat ik heb is gewoon een heel ander beeld dan wat er in de media geschetst wordt.
Onderzoeker: Ja. En wat vind je van het Nederlandse beleid? Hoe er met vluchtelingen omgegaan wordt?
Respondent: Ehm, nou ja tuurlijk kost het geld om vluchtelingen op te vangen, hoewel ik eigenlijk denk dat het geld wel in Nederland blijft, dus wat dat betreft hoef je ook niet zo bang te zijn om er geld aan uit te geven. Maar ja, het kost geld dus je moet het wel enigszins sober houden. Dat snap ik wel, maar wat ik heel slecht vind is dat de informatie aan
vluchtelingen over hoe lang de procedure gaat duren, voortdurend verandert. Kijk, als er aan het begin wordt gezegd: ‘je bent nu in Nederland, over een half jaar begint je procedure en over nog een half jaar dan heb je een status’, dan weten ze het vanaf het begin en kunnen ze nog een keuze maken of ze het wel of niet willen. Maar nu is het zo geweest dat er wordt gezegd tegen vluchtelingen dat ze een paar weken in de noodopvang blijven en dan gaan ze de procedure in, dan kunnen je vrouw en kinderen komen. Maar nu zit een aantal mensen al meer dan 6 maanden in de noodopvang en ze hebben een brief gekregen dat het nog 9 maanden kan gaan duren. Dus die mensen worden helemaal gek.
Onderzoeker: Ja, dat kan ik me voorstellen.
Respondent: Ja, en als ze in de procedure zitten gaat het over het algemeen vrij snel. Ze krijgen een interview en over het algemeen wel een status. De Eritreeërs in ieder geval maar soms krijgen ze ook te horen dat ze nog maanden moeten wachten om te beoordelen of ze echt vluchteling zijn of niet. Dat vind ik heel slecht. Zeg dan van tevoren, het duurt zo en zo lang.
Onderzoeker: Dat ze weten waar ze aan toe zijn?
Respondent: Precies, want dan kun je gaan aftellen. En dan weet je van het begin of je al beter kan beginnen met Nederlandse les bijvoorbeeld en dat je dan niet hoeft te wachten tot je status en allerlei andere dingen die er mee samenhangen krijgt. Een stageplek zoeken ofzo. Als je denkt ‘ik ben hier maar een paar weken’ ga je natuurlijk niet echt investeren in hier iets opbouwen, maar als het dan vervolgens nog maanden duurt voordat je iets weet, denk je achteraf natuurlijk ‘had ik maar eerder iets gedaan’. Dus dat vind ik heel slecht.
Onderzoeker: Ja, snap ik. Hmm, ervaar je weleens moeilijkheden in de interactie met vluchtelingen? Vanwege het cultuurverschil bijvoorbeeld.
Respondent: Nee, wel taalverschillen, problemen wil ik het niet noemen. Dan krijg je soms grappige situaties. Maar niet echt problemen. Ik ben natuurlijk taaldocent en ik ben vrij geduldig en weet dat als ze iets geks of iets slechts zeggen, ze de verkeerde woorden hebben gekozen en het niet zo bedoelen. Ze bedoelen dan eigenlijk iets anders. Wat dat betreft, nee, niet echt.
Onderzoeker: Wat gebeurt er eigenlijk als ze geen Engels spreken? Respondent: Gebarentaal.
Onderzoeker: Ja, maar dat lukt?
Respondent: Dat is heel verschillend. Sommige mensen denken dat omdat ze geen Engels kunnen, ze maar beter niets kunnen zeggen. Die doen het niet en lopen letterlijk weg of geven als ik bel de telefoon aan iemand anders. Er zijn ook mensen die er een tolk bijhalen maar er is ook wel iemand die geen Engels of Nederlands kan maar het toch probeert, door dingen uit te beelden en aan te wijzen en dan lukt het toch. Communiceren is niet hetzelfde als praten, er is meer wat dan meespeelt.
Onderzoeker: Maar dan ben je dus best afhankelijk van lichaamstaal en denk je dat daarin culturele verschillen zitten?
Respondent: Ja
Onderzoeker: Soms vinden mensen bijvoorbeeld direct oogcontact erg vervelend.
Respondent: Ja inderdaad. Ik heb bijvoorbeeld aan de Eritreeërs gevraagd hoe dat voor hen is. In Nederland moeten kinderen bijvoorbeeld ouderen in de ogen aankijken, terwijl daar juist niet. Maar met volwassenen onderling niet. Wat ze wel heel anders doen, is bijvoorbeeld dat als er wat Eritrese mannen op een bank zitten, ze gewoon met de armen om elkaar heen gaan zitten en een hand op elkaars been leggen. Ik heb wel in het begin gedacht dat ze dan homo waren maar dat is helemaal niet zo. Ze zijn lichamelijk heel knus.
Onderzoeker: Ook tussen mannen en vrouwen?
Respondent: Nee, dat weet ik niet echt. Want er zitten daar alleen maar mannen. In ieder geval mannen onderling wel.
Onderzoeker: Maar zou jij dan ertussen kunnen gaan zitten?
Respondent: Ja, vreemd genoeg wel. Ja, dat vinden ze dan wel leuk. Dan vragen ze zelf of ik erbij kom zitten en zitten we erg dichtbij elkaar. Maar ja, als zij dat normaal vinden dan is dat blijkbaar normaal en er gebeurt voor de rest ook niets geks, dus ja prima.
Onderzoeker: Haha, ja. Ehm, verdiep je je in de cultuur waarmee je te maken krijgt?
wat meer op. Er komt op een dag zoveel voorbij, driekwart laat je voorbijgaan maar sinds ik meer met Eritreeërs bezig ben valt mijn oog wel meer op dingen die over Eritrea gaan. Dus