Toepassingsgebied ratione personae

62. Overeenkomstig oud artikel 80, derde lid van de Faillissementswet van 1997 kon enkel de natuurlijke persoon die zich kosteloos persoonlijk zeker stelde voor de gefailleerde handelaar ontsnappen aan de betaling van diens restschulden. In werkelijkheid bestaan er verschillende vormen van persoonlijke zekerheden, maar in deze masterproef ligt de nadruk op de positie van de (kosteloze) borgsteller.

63. Uit artikel 80, derde lid van de Faillissementswet van 1997 konden bijgevolg verschillende cumulatieve voorwaarden worden afgeleid. Vooreerst schreef de wet voor dat de borgtocht een kosteloos karakter diende te hebben. Volgens het Hof van Cassatie houdt deze ambigue omschrijving in dat de persoonlijke zekerheidssteller op geen enkele wijze, noch rechtstreeks noch onrechtstreeks, een economisch voordeel mag halen uit de borgstelling.283 _{Uit de parlementaire voorbereiding blijkt overigens dat de wetgever op die}

manier een onderscheid wenste te maken tussen de beroepsmatige borgen en de natuurlijke personen die geheel belangeloos hun familie of vrienden een dienst trachtten te bewijzen.284 _{Daarenboven volstond het}

loutere feit dat er geen vergoeding was overeengekomen niet altijd om te spreken van een kosteloze borg.285 _{Zo was het immers mogelijk dat de borg zijn borgstelling verbond aan een bepaalde prestatie die}

de schuldenaar hoorde te leveren, waardoor er toch sprake was van een borgstelling onder bezwarende titel.286 _{Tevens sprak het Hof van Cassatie zich uit over het tijdstip waarop het kosteloos karakter van de}

borgstelling diende te worden beoordeeld. Meer bepaald oordeelde het Hof dat het loutere vooruitzicht om een voordeel te halen uit de borgstelling volstond om haar kosteloos karakter te verliezen.287 _{Het is dan}

ook duidelijk dat het Hof van Cassatie voorrang gaf aan een restrictieve interpretatie van het begrip ‘kosteloos’.

64. Daarnaast had artikel 80, derde lid van de Faillissementswet van 1997 het over een ‘persoonlijke zekerheidssteller’. Dit impliceert dat deze ruime omschrijving niet enkel betrekking had op de borg, maar evenzeer op de hoofdelijke medeschuldenaar en de garant.288 _{De toenmalige wetgever had evenwel de}

283 _{Cass. 26 juni 2008, AR C.07.0546.N.}

284 _{A. CUYPERS, “De verschoonbaarheid van de gefailleerde en de positie van echtgenoot en borgen in de gerepareerde} Faillissementswet”, TBH 2003, (267) 275, nr. 23.

285 _Ibid.

286 _{A. CUYPERS, “De verschoonbaarheid van de gefailleerde en de positie van echtgenoot en borgen in de gerepareerde} Faillissementswet”, TBH 2003, (267) 275, nr. 23.

287 _{Cass. 14 november 2008, AR C.07.0417.N.}

288 _{S. NOTARNICOLA, “La notion de sûreté personnelle du failli” (noot onder Kh. Charleroi 6 maart 2007), JLMB 2009,} (758) 759.

betrachting om slechts diegene die middels een rechtshandeling zich verbond tot de schuld van de gefailleerde als een persoonlijke zekerheidssteller te beschouwen.289 _{De zakelijke borg daarentegen kon}

geenszins aanspraak maken op een bevrijding.290 _{Bij een zakelijke borg verbindt de persoon zich immers, in}

tegenstelling tot de persoonlijke borg, niet met zijn volledige vermogen tot de schuld van de hoofdschuldenaar.291 _{Om de schuld van een ander te waarborgen, vestigt de zakelijke borgsteller evenwel}

een zekerheid op één of meerdere van zijn goederen.292

65. Een andere voorwaarde om van de bevrijding te kunnen genieten, betrof de aanwezigheid van een wanverhouding tussen de verbintenis van de persoonlijke zekerheidssteller en diens inkomsten en patrimonium.293 _{Zo was er onder meer sprake van een disproportie, indien de betalingsverbintenis een}

mogelijke negatieve invloed had op de opvoeding van de kinderen.294 _{Daarnaast was diezelfde}

wanverhouding aanwezig in het geval dat de persoonlijke zekerheidssteller zich genoodzaakt zag om de woning te verkopen ter nakoming van zijn verbintenissen.295 _{Krachtens de wet volstond het dat de}

verbintenis van de persoonlijke zekerheidssteller niet in verhouding stond met diens inkomsten en vermogen. Artikel 80, derde lid van de Faillissementswet van 1997 schreef immers niet voor dat de wanverhouding onmiskenbaar hoorde te zijn.

De rechter mocht bij de beoordeling van de verschoonbaarheid enkel rekening houden met de financiële toestand van de persoonlijke zekerheidssteller. Het was bijgevolg niet toegelaten om de financiële gevolgen voor de schuldeiser in acht te nemen bij het beoordelen van de bevrijding, ondanks de reële kans dat de schuldeiser in moeilijkheden kwam ingeval de zekerheidssteller ‘verschoond’ werd.296 _{Hieruit blijkt duidelijk}

dat de wetgever voorrang gaf aan de bescherming van de zekerheidssteller. Het was evenwel nog maar de vraag of de prioritaire bescherming van de zekerheidssteller niet discriminerend was ten aanzien van de schuldeiser. Het toenmalige Arbitragehof antwoordde in een arrest van 29 november 2006 negatief op deze

289 _{B. WYLLEMAN, “Kwijtschelding”, (1) 55, nr. 87.} 290 _{Arbitragehof 25 januari 2006, nr. 12/2006.}

291 _{A. DE WILDE, “Verschoonbaarheid en bevrijding in de Faillissementswet: een schone lei voor de wetgever?”, RW} 2005-06, (601) 603, nr. 7.

292 _{B. WYLLEMAN, “Kwijtschelding”, (1) 56, nr. 89.}

293 _{P. MOREAU, “La loi du 20 juillet et la décharge des personnes qui se sont constituées sûreté personnelle. Nouvelles} interrogations?”, TBBR 2006, (153) 156, nr. 5.

294 _{B. MAILLEUX, “Bevrijding kosteloze borg. Wet van 20 juli 2005 past faillissementswet aan”, NJW 2005, (938) 940, nr.} 13.

295 _{P. MOREAU, “La loi du 20 juillet et la décharge des personnes qui se sont constituées sûreté personnelle. Nouvelles} interrogations?”, TBBR 2006, (153) 156, nr. 5.

vraag.297 _{Zo was het Hof van mening dat de wetgever geheel legitiem voorrang mocht geven aan de}

bescherming van de kosteloze borgsteller.

66. Ten slotte ontnam artikel 80, derde lid van de Faillissementswet van 1997 de borgsteller de mogelijkheid om zijn onvermogen op een frauduleuze wijze te organiseren. Dit impliceerde dat de borgsteller geenszins doelbewust bepaalde handelingen mocht stellen om zich zo onvermogend te maken.298 _{Zo viel onder meer}

te denken aan het weigeren van een batige nalatenschap of het op andermans naam aankopen van koopwaar.299

67. Het grote voordeel in vergelijking met de verschoonbaarheid van de gefailleerde schuldenaar, betrof de mogelijkheid voor de rechter om de persoonlijke zekerheidssteller geheel of gedeeltelijk te bevrijden van de aangegane verbintenissen.300 _{Aldus kon de rechter beslissen om de borg slechts voor een bepaald}

percentage van zijn verbintenissen te bevrijden. Deze bevrijding werkte weliswaar enkel naar de toekomst toe, waardoor de schuldeiser niet de plicht had om de reeds ontvangen gelden terug te betalen.301