5 Copyright: re-loaded!
6.1 Terugblik
Is de EU er klaar voor? Ondanks het streven om een digitale interne markt tot stand te brengen ter aanvulling van de al bestaande interne markt waarin de vier vrijheden gewaarborgd worden, is tot op heden nog sprake van een ingewikkelde problematiek waardoor de digitale interne markt onmogelijk tot stand kan worden gebracht. Zo zijn er bepaalde geografische belemmeringen die aan consumenten en aanbieders enerzijds toegang tot audiovisuele content beperken, dan wel volledig blokkeren. Voor rechthebbenden zijn deze belemmeringen juist een hulpmiddel ter bescherming van hun eigen werken. Dit onderzoek richtte zich op het bestuderen van deze geografische belemmeringen.
Een langdurige traditie van harmonisatie op het gebied van het auteursrecht op Europees niveau, waarbij de richtlijn het voornaamste juridische instrument was, heeft enerzijds geleid tot een breed raamwerk aan regels, maar anderzijds tot door onoverkoombare verschillen in nationale wetgeving binnen de EU. Harmonisatie heeft de EU-lidstaten niet dicht genoeg bij elkaar gebracht om een digitale interne markt tot stand te kunnen brengen. Dit komt omdat het auteursrecht op Europees niveau wordt gekenmerkt door haar organisatie op territoriale basis; territorialiteit houdt de betreffende geografische belemmeringen in stand. Het Europese auteursrecht is zodanig verbonden aan het beginsel van territorialiteit dat dit beginsel de wijze waarop rechten in de audiovisuele sector worden verworven en commerciële afspraken die gemaakt worden tussen rechthebbenden en aanbieders zeer sterk beïnvloedt. Zo hebben rechthebbenden bij het verlenen van licenties de bevoegdheid om territoriale, contractuele beperkingen op te leggen en vormt territorialiteit in de verhouding tussen rechthebbenden en aanbieders een middel om winst te maximaliseren. Verder zorgt territorialiteit ervoor dat aanbieders gebruikmaken van geo-blocking praktijken om gebruikers toegang tot online audiovisuele content te ontzeggen.
Door twee modellen voor hervorming van het Europees auteursrecht te bestuderen, is geëvalueerd welk model het meest geschikt zou zijn om de geografische belemmeringen weg te nemen zonder de belangen van rechthebbenden te veel te schenden. Ten eerste is gekeken naar het Satelliet- en Kabelmodel, dat inhoudt dat het land-van-oorsprong-beginsel wordt uitgebreid en toegepast op online diensten en dat er een verplicht systeem voor collectief rechtenbeheer wordt ingevoerd. Ten tweede is aandacht besteed aan het model van de Single European Copyright Title, waarbij een
45
Europese Auteurswet zou worden ingevoerd met een Europese titel die of naast de huidige nationale titels zou bestaan of deze nationale titels zou vervangen.
6.2 En dan…
Hoe kan het auteursrecht op Europees niveau zodanig worden hervormd dat geografische belemmeringen worden weggennomen en tegelijkertijd de belangen van gebruikers, aanbieders en rechthebbenden worden behartigd? Het antwoord lijkt te kunnen worden gevonden in het inperken van het beginsel van territorialiteit en het voortzetten van de jarenlange traditie van harmonisatie, ongeacht voor welk model gekozen zou worden. Zo vereisen zowel de maatregelen die gepaard gaan met het Satelliet- en Kabelmodel als met het model van de Europese titel bijvoorbeeld vergaande harmonisatie van uitzonderingen en beperkingen.
Een enkele, concrete oplossing voor het wegnemen van geografische belemmeringen en het tegelijk waarborgen van de belangen van betrokkenen is er niet; zoals de Commissie zelf aangaf, zal hervorming gebaseerd moeten zijn op een combinatie van verschillende beleidsinstrumenten.188 Na evaluatie van de twee bestudeerde modellen kan de conclusie worden getrokken dat, op de korte termijn, het meest geschikte model het Satelliet- en Kabelmodel zou zijn. Aan de hand van de uitbreiding van het land-van-oorsprong beginsel, voldoende harmonisatie van uitzonderingen en beperkingen en gelet op het voldoende waarborgen van de contractsvrijheid tussen rechthebbenden en aanbieders, zou dit model leiden tot het wegnemen van geografische belemmeringen voor toegang tot audiovisuele content zonder de belangen van rechthebbenden buitenproportioneel te schenden. Ook zou het systeem van verplicht collectief beheer voor rechthebbenden kunnen zorgen voor voldoende compensatie.
Het model van de Single European Copyright Title is op korte termijn onvoldoende realistisch om doorslaggevend te zijn in het oplossen van de geschetste problematiek. Voordat een dergelijk systeem zou kunnen worden ingevoerd, is eerst een hoger niveau van harmonisatie vereist. Daarnaast moeten alle EU-lidstaten bereid zijn om hun nationale auteursrechtelijke regels, die beïnvloed zijn door hun eigen culturele normen en waarden, opzij te zetten en overeenstemming bereiken over de inhoud van een Europese Auteurswet. Voor sommige lidstaten zou een Europese Auteurswet bijvoorbeeld kunnen leiden tot minder bescherming voor rechthebbenden dan onder
188COM (2015) 626 final, p. 5
46
hun huidige nationale rechtstelsel. Naar mijn mening zou dit model echter op lange termijn veel effectiever zijn dan de oplossingen die geboden worden door het Satelliet- en Kabelmodel. Een Europese titel die de huidige nationale titels vervangt en daadwerkelijk leidt tot unificatie, zou beter aansluiten bij een digitale interne markt zonder geografische belemmeringen en voorkomen dat de Europese audiovisuele markt gefragmenteerd blijft.
6.3
VerwachtingenHet zal nog lang duren voordat de Digital Single Market werkelijk wordt gecreëerd en meer zal zijn dan een streven. Langzaam maar zeker werkt de Commissie aan het wegnemen van alle belemmeringen die de totstandkoming van de digitale interne markt in de weg staan. Zo ook met betrekking tot het verbeteren van toegang tot digitale goederen en diensten binnen Europa. 2015 werd afgesloten met een concreet voorstel om grensoverschrijdende portabiliteit van online- inhoudsdiensten mogelijk te maken aan de hand van een verordening en een actieplan ter hervorming van het auteursrecht.189 Verder staan op de (digitale) agenda voor 2016 onder meer
´het verbeteren van grensoverschrijdende distributie van televisieprogramma’s naar aanleiding van de resultaten van de evaluatie van de Satelliet- en Kabelrichtlijn’ en het faciliteren van een goede verhouding tussen rechthebbenden en commerciële aanbieders bij het verlenen van licenties en het maken van afspraken.190 Dat de EU haar lidstaten klaarstoomt voor een digitale ruimte zonder binnengrenzen moge duidelijk zijn; of de EU naast digital en single, ook klaar is voor unificatie en aldus ready to mingle, zal nog moeten blijken.
189 COM (2015) 627 final;COM (2015) 626 final
190 Europese Commissie, Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions: Towards a modern, more European copyright framework, COM (2015) 626 final, p. 6
47
7 Bibliografie
7.1 Literatuur
Bureau Européen des Unions de Conommateurs AISBL (BEUC), Public Consultation on the
Review of the EU Satellite and Cable Directive: BEUC’s response, 2015
Centre for European Policy Studies (CEPS), Copyright in the EU Digital Single Market, Report of
the CEPS Digital Forum, 2013
Centre for European Policy Studies (CEPS), Geo-blocking: Unjustified barrier to the Digital Single
Market or legitimate commercial practice?, CEPS Digital Forum 9th July 2015
Cook, T. & Derclaye, E., An EU Copyright Code: what and how, if ever?, Intellectual Property Quarterly, 2011/3 [online via http://eprints.nottingham.ac.uk]
Eechoud, M. van, Het Communautair Acquis voor auteursrecht en naburige rechten: zeven zonden
of zestien gelukkige jaren?, AMI/Informatierecht 2007/4, p. 109-117 [online via
http://www.ami-online.nl/]
Eechoud, M. van e.a., Harmonizing European Copyright Law, The Challenges of Better
Lawmaking, Kluwer Law International 2009
Eijk, N. van, Audiovisuele mediadiensten en het internet, Ars Aequi 2008, p. 549-555
European Audiovisual Observatory, Territoriality and its impact on the financing of audiovisual
works, IRIS Plus, 2015
Europese Commissie, Verslag van de Europese Commissie over de toepassing van Richtlijn 93/83/EEG van de Raad van 27 september 1993 tot coördinatie van bepaalde voorschriften betreffende het auteursrecht en naburige rechten op het gebied van de satellietomroep en de doorgifte via de kabel, COM(2002) 430 final
48
Europese Commissie, Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het
Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s inzake creatieve online-inhoud in de interne markt, COM(2007) 836 final
Europese Commissie, Creative Content in a European Digital Single Market: Challenges for the
Future (A Reflection Document of DG INFSO and DG Markt), 22 October 2009
Europese Commissie, Mededeling van de Commissie, Europa 2020, een strategie voor slimme,
duurzame en inclusieve groei, COM(2010) 2020 final
Europese Commissie, Green Paper on the online distribution of audiovisual works in the European
Union: opportunities and challenges towards a digital single market, COM (2011) 427 final
Europese Commissie, Public Consultation on the review of the EU copyright rules, 2013, [online via http://www.ec.europa.eu]
Europese Commissie, Report on the responses to the Public Consultation on the Review of the EU
Copyright Rules, 2014
Europese Commissie, Communication From The Commission To The European Parliament, The
Council, The European Economic And Social Committee And The Committee Of The Regions “A Digital Single Market Strategy for Europe” COM (2015) 192 Final
Europese Commissie, Commission Staff Working Document, A Digital Single Market Strategy for
Europe – Analysis and Evidence SWD(2015) 100 final
49
Europese Commissie, Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad
betreffende de totstandbrenging van de grensoverschrijdende portabiliteit van online- inhoudsdiensten in de interne markt, COM (2015) 627 final
Europese Commissie, Commission Staff Working Document Impact Assessment Accompanying the
document Proposal for a Regulation of the European Parliament and of the Council to ensure the cross-border portability of online content services in the internal market, SDW (2015)
270 final (9-12-2015)
Europese Commissie, Communication from the Commission to the European Parliament, the
Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions: Towards a modern, more European copyright framework, COM (2015) 626 final
Europees Parlement, Resolutie van het Europees Parlement van 9 juli 2015 over de
tenuitvoerlegging van Richtlijn 2001/29/EG van het Europees Parlement en de Raad van 22 mei 2001 betreffende de harmonisatie van bepaalde aspecten van het auteursrecht en de naburige rechten in de informatiemaatschappij (2014/2256(INI)), P*_TA-PROV(2015)0273
European Parliamentary Research Service (EPRS), (in opdracht van het Europees Parlement),
Review of the EU copyright framework European Implementation Assessment, 2015
European Parliamentary Research Service (EPRS), (in opdracht van het Europees Parlement), EU
copyright reform: Revisiting the principle of territoriality, 2015
Hugenholtz, P.B., Het internet: het auteursrecht voorbij? Preadvies voor de Nederlandse
Juristenvereniging, in: Recht en Internet, verkenningen op het gebied van het internationaal privaatrecht, het strafrecht en het auteursrecht, W.E.J. Tjeenk Willink 1998, p. 197-260
Hugenholtz, P.B., Copyright without Frontiers: is there a Future for the Satellite and Cable
Directive?, in: Die Zukunft der Fernsehrichtlinie / The Future of the ‘Television without Frontiers’ Directive, Nomos Verlag 2005, p. 65-73
50
Hugenholtz, P.B. e.a., (in opdracht van de Europese Commissie’s DG Internal Market), The
Recasting of Copyright & Related Rights for the Knowledge Economy (final report), 2006
Hugenholtz, P.B., Harmonisation or Unification of European Union Copyright Law, Monash University Law Review 2012/38, p. 4-16
iMinds (SMIT), (in opdracht van de Europese Commissie’s DG Communications Networks, Content & Technology), Fragmentation of the single market for on-line video-on-demand
services: point of view of content providers, 2014
KEA European Affairs and MINES ParisTech Cema, (in opdracht van de Europese Commissie’s DG Information Society and Media), Multi-Territory Licensing of Audiovisual Works in the
European Union, 2010
Langus, G., Neven, D. & Poukens, S., (in opdracht van de Europese Commissie) Economic
Analysis of the Territoriality of the Making Available Right in the EU, 2014, [online via
http://ec.europa.eu/]
Martin-Prat, M., The Future of Copyright in Europe, Columbia-VLA Journal of Law & the Arts 2014/38, p. 29–47
Peukert, A., Territoriality and Extraterritoriality in Intellectual Property Law, in: Beyond
territoriality: transnational legal authority in an age of globalization, Queen Mary Studies in International Law, Handi, D. & Zekoll, J. (eds.), Brill Academic Publishing, 2011, p.
Stichting KijkOnderzoek, Moving Pictures: kijken naar audiovisuele content in Nederland, Stichting KijkOnderzoek, 2011
Svantesson, D.J.B., “Imagine there’s no countries…” – Geo-identification, the Law and the Not-
51
Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 243, nr. 3
Tweede Kamer, vergaderjaar 2015-2016, Aanbiedingsbrief van minister Koenders (BZ) bij een fiche opgesteld door de werkgroep Beoordeling Nieuwe Commissievoorstellen (BNC), MINBUZA-2015.269193 [online via https://www.rijksoverheid.nl/]
Weda, J. e.a., (in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie),
Digitale drempels: knelpunten voor legaal digitaal aanbod in de creatieve industrie, 2012/41
World Intellectual Property Organization, From Script to Screen – The importance of Copyright in
the Distribution of Films, Creative Industries 2011/6
7.2 Rechtspraak
HVJEU 14-07-2005, C-192/04 (Lagardère Active Broadcast) [online]
HVJEU 04-10-2011, gevoegde zaken C-403/08 en C-429/08 (Premier League tegen QC Leisure en Murphy tegen Media Protection Services Ltd) [online]
HVJEU 09-02-2012, c-277/10 (Martin Luksan tegen Petrus van der Let), NJ 2013/196, m.nt. Hugenholtz, P.B. [online via Kluwer Navigator]