Ready to mingle?

De fragmentatie van de (online) audiovisuele markt binnen Europa, die wordt veroorzaakt door de territoriale aard van het Europese auteursrecht, zorgt voor nare geografische belemmeringen bij zowel gebruikers als commerciële aanbieders. Doordat het beginsel van territorialiteit onlosmakelijk verbonden is met het Europees auteursrecht, is hervorming van het Europees auteursrecht essentieel voor het kunnen tot stand brengen van een digitale interne markt.129 _Onder

een ‘meer geharmoniseerd auteursrechtstelsel’ moeten deze belemmeringen worden weggenomen en de belangen van niet alleen gebruikers en commerciële aanbieders, maar ook die van rechthebbenden worden behartigd.130 Voor gebruikers betekent dit, ongeacht hun locatie, altijd toegang tot een divers aanbod aan online audiovisuele content. Voor commerciële aanbieders betekent een digitale interne markt minder contractuele, territoriale beperkingen, betere structuren om rechten op online audiovisuele content te verwerven en vervolgens deze content aan te bieden aan gebruikers binnen Europa.131

Hiertegenover staat volgens de Commissie de ‘bereidheid van markten om spoedig te reageren op beleidsveranderingen en veranderingen aan het juridische raamwerk en de noodzaak om rendabele financieringsstructuren te verzekeren voor makers van creatieve content’.132 _{Voor rechthebbenden}

houdt een digitale interne markt immers in dat zij voldoende gecompenseerd worden voor het gebruik van hun werken op online platforms en dat zij kunnen bepalen wie toegang hebben tot hun werken.133 Voor hen blijven territoriale beperkingen namelijk een manier om winst te maximaliseren.134 _{Ten slotte moeten consumenten die zelf audiovisuele content maken en zich dus}

129 _{Europees Parlement, Resolutie betreffende de harmonisatie van bepaalde aspecten van het auteursrecht en de} naburige rechten, 2015, par. 6

130 _{COM(2015) 192 final, p.7}

131 _{Europese Commissie, Creative Content in a European Digital Single Market, 2009, p. 9} 132 _{COM(2015) 626 final, p. 5}

133 _{Europese Commissie, Creative Content in a European Digital Single Market, 2009, p. 9} 134 _{Europese Commissie, Creative Content in a European Digital Single Market, 2009, p. 13}

32

in een vergelijkbare positie bevinden als rechthebbenden, in een digitale interne markt duidelijk weten waar zij aan toe zijn met betrekking tot hun auteursrechten.135

5.1.2 Hervorming in de DSM

Met het oog op de Digital Single Market streeft de EU ernaar dat de EU-lidstaten een balans vinden ‘tussen hun verschillende rechtstradities en het juist functioneren van de interne markt’.136 _Door

het gebrek aan harmonisatie van het Europees auteursrecht en de instandhouding van het beginsel van territorialiteit in haar huidige vorm is het bereiken van een dergelijke balans op dit moment onmogelijk.137 Aan afschaffen van territorialiteit wil de EU echter niet denken; voor EU- beleidsmakers betreft de uitdaging niet hoe het beginsel van territorialiteit kan worden afgeschaft, maar hoe de geografische belemmeringen die hieruit voortvloeien in het kader van de digitale interne markt zoveel mogelijk kunnen worden gematigd.138

Een van de voorgenomen oplossingen die door de Europese Commissie is voorgesteld is het verbieden van bepaalde territoriale beperkingen, zoals ongerechtvaardigde geo-blocking praktijken.139 _{In haar gepubliceerde strategie voor de Digital Single Market gaf de Europese}

Commissie aan dat zij geo-blocking praktijken wil aanpakken. Volgens de Europese Commissie moet hierbij onderscheid gemaakt worden tussen gerechtvaardigde en ongerechtvaardigde vormen van geo-blocking.140 _{Geo-blocking praktijken zouden gerechtvaardigd zijn indien men}

gebruikmaakt van dergelijke technologische maatregelen om te kunnen voldoen aan nationale wetgeving. Hierbij valt te denken aan het beperken van de toegang tot gokwebsites in landen waar online gokken verboden is of aan gewichtige redenen zoals de bescherming van minderjarigen. 141 Verder valt ook te denken aan gerechtvaardigd gebruik van geo-blocking praktijken bij prijsverschillen die ontstaan door transactiekosten. De Europese Commissie geeft echter aan dat geo-blocking meestal ongerechtvaardigd is en zelfs in strijd kan zijn met mededingingsrecht. Men

135 _{Europese Commissie, Creative Content in a European Digital Single Market, 2009, p. 10} 136 _{EPRS, EU copyright reform, 2015, p. 4}

137 _{EPRS, EU copyright reform, 2015, p. 4} 138 _{EPRS, EU copyright reform, 2015, p. 1} 139 _{EPRS, EU copyright reform, 2015, p. 1}

140 _{Europese Commissie, Fact Sheet. Questions and answers – Digital Single Market, 6 mei 2015}

141 _{Europese Commissie, Commission Staff Working Document, A Digital Single Market Strategy for Europe 2015, p.}

33

hoopt door ongerechtvaardigde geo-blocking praktijken aan te pakken, consumenten meer keuzevrijheid te kunnen bieden voor lagere prijzen en de mogelijkheden voor aanbieders om toegang te belemmeren te beperken.142 _{Onduidelijk is echter of de Europese Commissie geo-}

blocking praktijken in de audiovisuele sector als ongerechtvaardigd beschouwd. Indien de Commissie oordeelt dat dit inderdaad het geval is, zullen er maatregelen genomen moeten worden die van grote invloed kunnen zijn op de structuur van licentiering.143 De Commissie gaf bovendien aan dat voor het aanpakken van geo-blocking praktijken opnieuw naar de Richtlijn 2000/31/EG van het Europees Parlement en de Raad van 8 juni 2000 betreffende bepaalde juridische aspecten van de diensten van de informatiemaatschappij, met name de elektronische handel, in de interne markt (hierna: Richtlijn E-commerce) en de Dienstenrichtlijn zal moeten worden gekeken.144 Denkbaar is tevens dat het aanpakken van geo-blocking praktijken van invloed zal zijn op de contractsvrijheid van partijen bij het nemen van bepaalde commerciële beslissingen.145

Naast het aanpakken van ongerechtvaardigde geo-blocking praktijken, acht de Europese Commissie het ook van belang om te onderzoeken of het Europees auteursrecht zodanig kan worden hervormd dat de problematiek die volgt uit de territoriale aard van het Europees auteursrecht kan worden opgelost. Kan het Europees auteursrecht worden hervormd op een manier die het beginsel van territorialiteit inperkt, de gebreken in harmonisatie herstelt, vrije toegang voor consumenten tot online audiovisuele content mogelijk maakt, maar tegelijkertijd niet de belangen van aanbieders en rechthebbenden uit het oog verliest? Bovendien moet elke hervorming van het Europees auteursrecht rechtszekerheid creëren op het gebied van uitzonderingen en beperkingen die op dit moment geografische belemmeringen in stand houden, zonder dat de economische exclusieve rechten die rechthebbenden aan het Europees auteursrecht kunnen ontlenen te veel worden beperkt. Rechthebbenden moeten zoveel mogelijk hun contractuele vrijheid behouden bij het maken van afspraken met aanbieders, zodat zij zichzelf kunnen beschermen. En ten slotte moet het nog steeds mogelijk blijven om specifieke investeringen te maken op grond van culturele, linguïstische en industriële overwegingen, om de culturele diversiteit van EU-lidstaten te

142 _{Europese Commissie, Fact Sheet. Questions and answers – Digital Single Market, 6 mei 2015} 143 _{EAO, Territoriality and its impact on the financing of audiovisual works, 2015, p. 65}

144 _{Richtlijn 2000/31/EG van het Europees Parlement en de Raad van 8 juni 2000 betreffende bepaalde juridische}

aspecten van de diensten van de informatiemaatschappij, met name de elektronische handel, in de interne markt

34

waarborgen, maar zonder toegang tot deze content te belemmeren voor EU-burgers uit andere lidstaten.146

5.1.3 Oplossingen

De vraag rijst hoe het auteursrecht op Europees niveau kan worden hervormd. Omdat de creatie van de digitale interne markt tot op heden een streven is en geen concrete werkelijkheid, kan niet met volledige zekerheid worden aangegeven wat wel en niet in de praktijk zal werken. Verandering is echter wel nodig, omdat instandhouding van de status quo in de praktijk tot meer problemen zal blijven leiden, naarmate nieuwe marktspelers een dominantere positie zullen innemen op de Europese audiovisuele markt.

De Commissie gaf recentelijk zelf aan dat de eerste pijler van de strategie gepaard gaat met het combineren van diverse beleidsinstrumenten. Voor het verbeteren van toegang zal de Commissie geleidelijk te werk moeten gaan.147 Hoewel de complexe problematiek die in de voorgaande paragrafen is geschetst een eveneens complexe oplossing vereist, zal in het kader van dit onderzoek worden gekeken naar twee modellen die mogelijk de sleutel kunnen vormen tot het zodanig hervormen van het Europese auteursrecht dat de balans waar de Commissie naar streeft bereikt wordt. Zo zal ten eerste aandacht worden besteed aan het Satelliet- en Kabelmodel, dat in het kader van de evaluatie van de richtlijn goed aansluit bij de strategie van de Commissie, en ten tweede aan het model van de ‘Single European Copyright Title’.

5.2 Satelliet- en Kabelmodel