Sociale hechting Sociaal netwerk, buren

In dit onderzoek is leeftijd een variabele die invloed kan hebben op de ervaringen van place based displacement. Daarom wordt allereerst de verandering van sociaal netwerk voor de groep met de leeftijd 18-25 gegeven. Alle 12 respondenten gaven aan op vriendelijke voet te leven met hun buren. Hierbij moet worden gedacht aan het groeten in de portiek of

trappenhalen en zo nu en dan een praatje maken, Abdel gaf aan…’ Gewoon vriendelijk. We komen niet bij elkaar over de vloer, niet meer in ieder geval. Gewoon goed contact.

Vriendelijke buren allemaal’… Twee respondenten gaven specifiek aan dat ze regelmatig bij de buren over de vloer komen en hun buren als vrienden beschouwen. Zoals gezegd is het contact vriendelijk, maar de contacten zijn overwegend niet diepgaand, Enes vertelde

hierbij…’ Als ik ze zie zeg ik wel hallo, maar meer niet en ‘Best wel weinig, we groeten elkaar wel maar ik ga niet met ze barbecueën of zo’… Hierbij is de respondenten gevraagd in

39

hoeverre dit contact is veranderd in de afgelopen 15 jaar en waaraan een eventuele

verandering ligt. De meeste respondenten gaven aan dat er veel veranderd is in de contacten met de buren. De verklaringen hiervoor zijn verschillend. De meeste veranderingen zijn het gevolg van verhuisbewegingen van buren, Justin vertelde…’Ja, ik had eerste wel een jongen die boven mij woonde, die ik wel gewoon regelmatig sprak, maar die is verhuisd’… Souffian zei hierbij…’ Sommigen zijn geëmigreerd naar het buitenland. Turkse buren beneden die zijn met pensioen en die zijn geëmigreerd naar Turkije’…In alle gevallen is niet naar voren gekomen dat er gedwongen verhuisbewegingen van buren zijn voorgekomen als gevolg van stedelijke vernieuwing. Naast de emigratie naar land van herkomst, is het ook de leeftijd die ten grondslag ligt aan verhuisbewegingen. De buren die in het verleden jonge kinderen waren, hebben nu een leeftijd bereikt waarbij ze uit hun ouderlijk huis trekken. Ook hebben enkele buren stappen gemaakt op de woningmarkt door te verhuizen naar een koophuis. De leeftijd heeft ook op een andere manier invloed. Gino vertelde…’ Toen waren we kinderen en kwam je bij elkaar thuis om te spelen. Op een gegeven moment word je ouder en ga je niet meer spelen. Ga je andere dingen doen’… De contacten met directe buren worden zodoende

minder sterk omdat de focus verschuift naar andere zaken buiten de buurt. De jongen kinderen leren immers nieuwe mensen kennen wanneer zij naar de middelbare school gaan of een bijbaantje krijgen. In veel gevallen gaven de respondenten aan dat dit in de laatste 3 a 4 jaar is gebeurd en er ook nieuwe mensen zijn komen wonen. Vijf respondenten gaven aan dat er studenten zijn komen wonen als nieuwe buren. Daarnaast is het opvallend dat de nieuwe inwoners veelal autochtonen zijn waar positief op gereageerd werd, zoals Faisal

vertelde…’Vooral Nederlandse gezinnen, wat ook heel goed is voor de buurt een beetje verandering. Niet dat we die oude zat waren maar je weet toch’. Aan de andere kant reageerden respondenten negatief op de aanwezigheid van studenten als directe buren. Het gaat hierbij vooral om de geluidsoverlast en de aanwezigheid van teveel fietsen in de straat. Rias gaf aan…’Aan de ene kant jammer, want bij ons bovenin zijn echt heel veel studenten. Die maken echt tot laat lawaai en daar kan ik me best wel aan irriteren, dat is best wel vervelend’… Hierbij moet wel worden gezegd dat dit incidenten zijn en de respondenten het niet erg vinden hoe de huidige situatie is, Monique, als enige vrouw, vertelde…’Nou mijn sociaal leven speelt zich voornamelijk af buiten de buurt, dus het is niet zo dat ik het mis’. De respondenten hebben allen een baan of een studie met als gevolg een sterk sociaal netwerk buiten de buurt.

40

Dezelfde vragen zijn gesteld aan 8 inwoners met de leeftijd 65+. Vanwege de hoge leeftijd van deze groep hebben de respondenten veel buren zien komen en zien gaan. Net als de jonge groep vertelden de respondenten dat het contact met de buren vriendschappelijk is. Geen van de respondenten gaf aan een zekere vorm van conflict te hebben met de buren, Silvia vertelde…’het is zo dat ik ze allemaal ken, maar ze komen niet bij mij over de vloer. Dat niet, maar als we mekaar op straat zien of als we ergens zijn, dat soort dingen, dan is het contact goed als we mekaar zien’... Alle respondenten gaven aan dat er directe buren zijn weggetrokken en nieuwe voor in de plaats zijn gekomen. De oorzaken hiervoor zijn, de sloop en renovatie van de blokken, het overlijden van personen en de wens om groter te wonen. Ondanks de veranderingen hierin hebben de respondenten zich niet negatief uitgelaten over de buren, Karel gaf aan…’ Ik ben blij dat ik hier weer kon wonen. En wat ik zeg er zijn hele nette mensen hier. Ook de nieuwe mensen die er zijn komen wonen. Abdel bleek iets kritischer maar leeft alsnog op vriendelijke voet met de nieuwe buren…’De nieuwe bewoners bijvoorbeeld, je ziet ze gewoon alleen in de gang. Hallo hallo, dag dag. Meer niet’… Hierbij moet worden gezegd dat alle respondenten openstaan voor meer contact met hun directe buren.

Sociaal netwerk: buurtbewoners.

Verder is de respondenten gevraagd hoe het contact met buurtbewoners is. Het gaat hierbij niet om vrienden, familie of directe buren. Het contact met buurtbewoners van jongeren in de leeftijdscategorie 18-25 is niet sterk te noemen. De contacten beperken zich voornamelijk tot het groeten van bekende gezichten op straat, Abdel zei…’die groet je

gewoon, je ziet die mensen al jaren langslopen en je weet van elkaar dat je ok bent’… Hierbij gaven de meeste respondenten aan dat dit in de afgelopen 15 jaar nogal is veranderd. De contacten zijn minder sterk dan vroeger en beperken zich tot groeten en vragen hoe het met elkaar gaat. Wanneer gevraagd werd waaraan dit ligt, noemde weinig respondenten de

verandering van de bevolkingssamenstelling. In plaats daarvan werden contacten met dezelfde mensen minder sterk vanwege de ontwikkeling in het sociale netwerk buiten de buurt. Zo gaf Omar aan dat…’je focus gaat een andere kant op. Ik was drukker met school en voetbal dan met de buurt de afgelopen jaren’… Tarik gaf aan dat het contact wel degelijk minder is geworden als gevolg van een verandering in de bevolkingssamenstelling…’Het zijn die jongere starters die dan een woning krijgen en die komen dan uit een bepaalde buurt binnen of buiten Amsterdam die weinig contact hebben met anderen’…’Maar wat ik net zei een hallo kan er niet vanaf’… Ondanks deze ontwikkeling gaf Tarik aan hier niet wakker van te liggen

41

en genoeg te hebben aan zijn bestaande contacten. De reactie van deze respondent is

kenmerkend voor de anderen. Allen staan open voor meer contact met andere buurtbewoners, maar zien geen reden om hier actief naar op zoek te gaan. Daarbij hebben ze er geen moeite mee dat het contact niet intensief is.

In de 65 plus groep is het contact met buurtbewoners, de verandering daarin en de houding hier tegenover gevarieerder. Silvia, die zeer actief is in de buurt, gaf aan heel veel contact te hebben met buurtbewoners. Dit is voor haar alleen maar sterker geworden sinds ze met pensioen is gegaan en deelneemt aan vrijwillige buurtactiviteiten…’veel buurtbewoners heb ik contact mee omdat ik maatschappelijk en sociaal veel bezig ben in de Indische buurt. Dan kennen ze me, ik ga naar alle uitnodigingen, gezondheidszorg, maatschappelijke zorg en alle openingen’… De mevrouw gaf aan goed contact te hebben, maar deze mensen niet als vrienden te beschouwen. Van de acht respondenten gaven allen aan dat de contacten met buurtbewoners vriendelijk en respectvol verlopen. Daarnaast is op te merken dat het contact iets sterker is geworden ondanks dat het is opgemerkt dat er mensen zijn weggetrokken…’ Min of meer hetzelfde gebleven, ook weggetrokken. Maar door het feit dat ik dus meer contact heb met mensen dan lijkt het alsof we, omdat men me een beetje intensiever kent en ik ken. Het is een beetje vis versa’… Verder gaven Coby, Pieta en Karel aan dat het contact met buurtbewoners van andere leeftijden sterker is geworden. Dit heeft te maken met de organisatie buurthulp waar deze respondenten gebruik van maken. Deze buurthulp kan worden gezien als een ontwikkeling die plaatsvind als gevolg van gentrification, zoals eerder beschreven in het theoretisch kader. Deze ouderen komen een paar keer in de week samen in het Elthetocomplex, gelegen in de Javastraat. Dit complex is een ontmoetingsplek voor buurtbewoners. De ouderen komen hier in contact met elkaar, maar ook met studenten die zich aan kunnen melden voor buurthulp, Coby vertelde…’het is wel fijn dat die jongelui meegaan, ik kan het zelf wel maar je weet het nooit hé’… Ouderen worden hierbij geholpen met kleine dingen zoals een boodschap doen. Deze op het oog simpele hulp, is voor de respondenten een belangrijk…’mijn dochter woont in Oudenbosch, ik kan haar niet vragen 2 uur heen en weer te rijden voor een simpele boodschap’… De afwezigheid van familie of vrienden wordt gecompenseerd door de aanwezigheid en hulp van de studenten. Aan de andere kant gaven twee respondenten aan, dat het contact met buurtbewoners zich beperkt tot het groeten op straat, Greg vertelde…’Hetzelfde gewoon. Dus mensen die hier al lang wonen, of mensen die je vaak op straat tegenkomt. Af en toe kan ik daar een praatje mee maken. Anders heel weinig’… Het contact hier is niet intensief en dit ligt volgens de respondenten

42

eerder aan hunzelf… ‘Je bent gewoon druk bezig met allerlei dingen, met de kleinkinderen vooral’. De vijf respondenten die geen gebruik maken van buurthulp gaven aan dat de situatie zo ook wel goed is. Er is niet echt de behoefte aan meer contact met buurtbewoners, maar staan hier altijd voor open. In hun geval lijkt de aanwezigheid of het sterke contact met familie bepalend te zijn voor hun houding.

Sociaal netwerk: vrienden

De meeste opvallende verandering die heeft plaatsgevonden is het contact met vrienden. Allereerst gaven alle respondenten duidelijk aan dat er vrienden wonen in de buurt en dat dit is veranderd. De verandering hierin heeft meerdere oorzaken. Alle respondenten vertelden dat er jongens uit de buurt, die zij als vrienden beschouwen, zijn verhuisd. Wanneer gevraagd werd wat de reden was voor deze verhuizing kwam naar voren dat het vooral

jongeren zijn die uit hun ouderlijk huis vertrokken, Abdel gaf aan…’Vroeger woonden er veel vrienden van me in de Indische buurt, maar die zijn nu gewoon op kamers’. Tarik benoemde de trouwplannen van vrienden…’ sommige worden ouder natuurlijk, sommige zijn gaan trouwen. Die zijn vervolgens gaan verhuizen. Maar de grootste kern die is er nog’… Deze reacties zijn typerend voor de meeste respondenten. Verder gaf hij aan dat een vriend en zijn gezin moest vertrekken vanwege gezondheidsredenen van zijn vader. Dit gezin kreeg een ruimere woning aangeboden in Ijburg. Toen de respondenten werd gevraagd of er verandering heeft plaatsgevonden in de afgelopen 15 jaar vertelden ze niet alleen dat er vrienden zijn weggetrokken. Het is vooral de aard van het contact waar de meeste verandering heeft plaatsgevonden. Waar de respondenten ‘vroeger’ intensiever en vaker contact hadden met vrienden in de buurt, is dit minder geworden. Zo vertelde Souffian…Even denken hoor, de vriendenkring is eigenlijk altijd hetzelfde gebleven alleen het contact is misschien minder geworden. Zoals ik net al zei, iedereen gaat op gegeven moment zijn eigen kant op. Iedereen is bezig met zijn werk en school, stage noem maar op. Dus dan zie je elkaar gewoon veel minder’… Ook is hierbij gevraagd wat de respondenten vinden van deze situatie. De meesten reageerden door te zeggen dat dit een logische ontwikkeling is en ze hier geen problemen mee hebben. Daarnaast maakt het niet uit als er vrienden fysiek weggetrokken zijn uit de buurt, Justin vertelde…’Op zich maakt het me niet zoveel uit. Als ik afspreek met ze is het meestal toch niet in de buurt. Meestal gaan we wat drinken in de stad of gaan we naar de bios’ en Khalid gaf aan… Het maakt niet zo veel uit want je ziet ze toch nog. Ze komen hier nog

43

chillen, dus zoveel maakt het niet uit’… De respondenten zijn niet mobiel gebonden aan de buurt, dus vriendschappen komen hierdoor niet onder druk te staan.

Wanneer de ouderen werd gevraagd of er vrienden wonen in de buurt, viel op dat een groot deel resoluut met nee reageerde. Een tweetal oudere vrouwen (Coby en Pieta), die ook gebruik maken van de buurthulp gaven aan daar enkele mensen als vrienden te beschouwen. Deze contacten zijn opgedaan in de afgelopen 5 jaar. De rest van de respondenten gaf aan dat er geen vrienden wonen in de buurt. Een antwoord van Abdel was typerend voor de rest…’ Echt vrienden niet. Mijn vrienden zijn mijn kinderen, nou kinderen, die zijn allemaal volwassen. Echt vrienden, nee’… Ook hier de sterke band met familie belangrijk. De afwezigheid van vrienden in de buurt wordt daarom ook niet als negatief ervaren, De oude Karel vertelde…’ Dat er geen vrienden in de buurt wonen. Het is altijd leuk als er mensen op bezoek komen, of mensen waar je op bezoek kunt gaan. Maar ik moet je zeggen, ik ben natuurlijk al wat ouder en minder te voet dan eerst. Zolang mijn familie er is vind ik het prima’. Voor vijf respondenten is dit ook hetzelfde gebleven in de afgelopen 15 jaar. Coby en Pieta hebben dankzij de buurthulp in de afgelopen 5 jaar vriendschappen gesloten. Karel gaf aan dat hij een aantal jaar geleden wel bevriend was met een ouder echtpaar in de buurt. Dit is veranderd vanwege het overlijden van de man en de verhuizing naar een verzorgingstehuis van de vrouw. Het is opvallend dat de respondenten ook hier niet echt wakker liggen van het feit dat er over het algemeen geen sterke vriendschappen in de buurt zijn. Daarnaast staan ze allemaal open voor vriendschappen te sluiten, maar ook hier zijn ze er niet zelf hard naar op zoek.

Sociaal netwerk: familie

Op de vraag of er familie in de buurt woont werd divers antwoord gegeven. Van de 12 respondenten in de leeftijdscategorie 18-25 hebben er zeven familieleden in de buurt wonen. Van de zeven die familieleden in de buurt hebben wonen, zijn er twee respondenten die ook nog familieleden hebben zien vertrekken. Dit is beperkt tot familieleden in het eigen gezin. Een voorbeeld hiervan werd gegeven door Omar…’mijn zussen woonden bij mij en mijn ouders, die zijn nu getrouwd en naar Rotterdam en Wormerveer gegaan’… Bastiaan gaf aan dat er nog een oom in de buurt woonde, maar die is komen te overlijden. Vier respondenten gaven aan dat er in de afgelopen 15 jaar familie is weggetrokken en hebben nu geen familie meer in de buurt wonen. Justin gaf aan dat hij nooit familie in de buurt heeft gehad. Aan de groep van vier is gevraagd wat de redenen zijn voor de verhuisbeweging van hun

44

familieleden. Zij gaven aan dat dit vooral te maken heeft gehad met de preferenties van de familieleden zelf. Souffian gaf aan dat zijn oom is weggetrokken…’Omdat hij een grotere woning nodig had omdat hij kinderen kreeg, dan heb je ruimte nodig. Bij ons in de buurt is dat niet echt het geval’… Verder Khalid en Rias aan dat het contact met bepaalde familieleden is verwaterd vanwege persoonlijke redenen. Toen de respondenten werd gevraagd wat ze van de situatie vinden reageerden ze over het algemeen op dezelfde manier. Meer familie in de buurt is wenselijk maar geen van de respondenten gaf aan moeite te hebben met de huidige situatie.

Wanneer ouderen werd gevraagd naar contact met buurtbewoners of vrienden in de buurt viel het op dat familie vaak werd genoemd. Zoals Karel eerder in dit stuk ook aangaf…’ Dat er geen vrienden in de buurt wonen. Het is altijd leuk als er mensen op bezoek komen, of mensen waar je op bezoek kunt gaan. Maar ik moet je zeggen, ik ben natuurlijk al wat ouder en minder te voet dan eerst. Zolang mijn familie er is vind ik het prima. Zoals eerder duidelijk is geworden gaven respondenten aan het niet erg te vinden minder contact te hebben met vrienden, buren of buurtbewoners zolang het contact met de familie er is. Van de acht

respondenten gaven er vier aan geen familie in de buurt te hebben. Toen werd gevraagd of dit is veranderd in de afgelopen 15 jaar werd er geantwoord met nee. Silva vertelde dat er verder terug de tijd in moet worden gegaan…’mijn kinderen woonden hier, maar dat is nu al ruim 20 jaar geleden’… Karel vertelde dat zijn kleinkinderen uit de buurt zijn weggetrokken. Ook gaf een Abdel aan dat zijn broer is geëmigreerd naar België. De veranderingen die hebben

plaatsgevonden, zijn niet het directe gevolg van processen van stedelijke vernieuwing. Eerdere redenen zijn sterfte of gezinsuitbreiding met ruimte behoefte. Als laatst is de

respondenten gevraagd wat ze vinden van de situatie. Zoals gezegd is familie een belangrijk netwerk voor de ouderen. De vier respondenten die familie in de buurt hebben wonen gaven aan dit erg fijn en belangrijk te vinden...’Mijn dochter woont verderop bij de Praxis, ken je dat stuk. En mijn kleinzoon woont ook in de buurt. Die komen vaak langs met de

kleinkinderen erbij. Mijn dochter komt om de dag langs om me te helpen met de boodschap en met mijn brieven. Ik kan dat niet meer zo heel goed lezen soms, dus die moet mij soms even helpen daarmee’… De hulp en steun die familie kan bieden blijkt een belangrijke factor te zijn in meerdere gevallen. In tegenstelling tot contacten met buren, buurtbewoners of vrienden gaven respondenten hier wel aan het erg jammer te vinden dat er geen familie in de buurt woont. Ook zijn er enkele respondenten met familie in de buurt, waarmee het contact slechter is geworden.

45 Buurtbetrokkenheid

Aanvullend op de verandering van het sociaal netwerk en de houding daartegenover, is de betrokkenheid bij de buurt. Allereerst is de respondenten gevraagd of zij aan

buurtinitiatieven hebben deelgenomen in de afgelopen 15 jaar. In de groep met de leeftijd 18- 25 valt op dat er amper respondenten zijn die actief deel hebben genomen aan