Robotrechters

Voorts bestaan er zorgen over het feit dat rechters volledig vervangen zullen worden door AI.

De twijfels rondom robotrechters (waarbij het algoritme het oordeel velt), zijn te begrijpen, gezien het feit dat complexe algoritmen – zoals in dit hoofdstuk benoemd – niet transparant zijn en daarmee niet na te gaan is hoe een algoritme tot een uitkomst is gekomen. Dit druist in tegen de motiveringsplicht van rechters. Echter, zoals in dit hoofdstuk al is uiteengezet, is de inzet van expertsystemen in standaardzaken bij uitstek transparant en zullen zij een rechter dus daadwerkelijk kunnen vervangen. Hoewel uit dit onderzoek is gebleken dat dit in standaardzaken een reële optie is met weinig risico’s, kan beargumenteerd worden dat het verstandig zou kunnen zijn om AI eerst in te zetten bij de ondersteuning van de rechtspraak.

Wanneer deze inzet zonder problemen plaatsvindt, zal dit ervoor zorgen dat er aan vertrouwen in de inzet van AI kan worden gewonnen bij rechtszoekenden, maar ook bij de rechtspraak zelf.

Voor wat betreft de inzet van AI in standaardzaken kunnen de zorgen omtrent discriminatie en transparantie van algoritmen dus worden weggenomen. Sterker nog, de inzet van

algoritmen in standaardzaken zal juist leiden tot snellere en efficiëntere procedures. Doordat werknemers bij de rechtspraak efficiënter kunnen worden ingezet en kunnen worden

ondersteund door algoritmen zal dit de rechtsbescherming ten goede komen.⁷⁵

75 S.Kulk & S. Van Deursen, p.134.

Conclusie

Uit dit onderzoek is gebleken dat AI een grote rol zou kunnen spelen binnen luchtvaartzaken.

Dit heeft ermee te maken dat standaardisatie de basis is voor AI en luchtvaartzaken zijn zowel inhoudelijk als procedureel erg standaard. In dit onderzoek is onder andere naar voren

gekomen welke vormen van AI kunnen worden onderscheiden en voor welke doeleinden deze verschillende vormen kunnen worden ingezet binnen luchtvaartzaken. Zo zullen algoritmen ingezet kunnen worden bij het afvinken van voorwaarden waaraan een dagvaarding moet voldoen, maar ook aan het eind van het proces, namelijk de besluitvorming, kunnen algoritmen een grote rol spelen. Door algoritmen in de verschillende werkprocessen in te zetten zullen standaard- en meer routinematige taken, die momenteel handmatig worden uitgevoerd, geautomatiseerd kunnen worden. Dit zal de werkdruk die ligt op de medewerkers van de rechtspraak verlichten. Ook zullen zij meer tijd kunnen besteden aan het wegwerken van de achterstanden en zaken die menselijke tussenkomst vereisen.

Het doel van dit onderzoek was om te onderzoeken of de inzet van AI bij luchtvaartzaken ook zou kunnen worden toegepast bij andere standaardzaken. Er moet eerst een onderscheid worden gemaakt tussen standaardzaken en niet-standaardzaken. In het tweede hoofdstuk is uiteengezet welke factoren maken dat een zaak als standaard kan worden beschouwd.

Standaardzaken zijn te herkennen aan de volgende kenmerken:

- Geen open normen

- Geen complexe bewijsvoering en belangenafweging - Eenvoudige rechtsvraag

- Standaard procesverloop zonder zitting - Behandeling door één rechter

- Voorspelbare uitkomst

Alle zaken die aan deze kenmerken voldoen kunnen worden aangemerkt als standaardzaken waardoor dezelfde AI-technieken kunnen worden toegepast als bij luchtvaartzaken. Globaal gezien kan AI op drie terreinen binnen standaardzaken worden ingezet, te weten:

- Ondersteuning van de griffiemedewerkers

- Het analyseren van processtukken en eerder gewezen uitspraken - De besluitvorming

De AI-systemen die uit dit onderzoek als meest geschikt zijn gebleken zijn, regelgebaseerde systemen, supervised machine learning en expertsystemen. Regelgebaseerde systemen zijn met hun ‘als dit, dan dat’-redenatie bijvoorbeeld geschikt om de voorwaarden waaraan een dagvaarding moet voldoen langs te lopen. Het systeem zal een aaneenschakeling van dit type algoritme bevatten, ieder gericht op het controleren van een vereiste uit artikel 45 en 111 Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering. Als niet aan alle vereisten is voldaan zal het systeem stoppen met controleren en aangeven dat de dagvaarding ongeldig is.

Voor het analyseren van processtukken en eerder gewezen uitspraken in

standaardzaken zal supervised machine learning kunnen worden ingezet. Door middel van tekstclassificatie wordt er structuur aangebracht in de eerder gewezen uitspraken en processtukken. Op deze manier zal de voorliggende zaak snel in verband kunnen worden gebracht met eerder gewezen uitspraken. Deze informatie kan de rechter gebruiken bij het vormen van zijn oordeel.

Wat betreft de daadwerkelijke besluitvorming ligt de inzet van expertsystemen het meest voor de hand bij standaardzaken. Deze systemen zijn grote beslisbomen waardoor de uitkomst altijd gereconstrueerd kan worden door te kijken naar welke vragen er zijn gesteld en welke antwoorden er op die vragen zijn gegeven. De werking van deze systemen is dus transparant, waardoor het bij uitstek geschikt is om besluiten te nemen of in daar in ieder geval een ondersteunende rol te spelen.

Twijfels betreffende de inzet van AI in standaardzaken zijn er ook. Zo wordt er bijvoorbeeld aan getwijfeld of algoritmen wel transparant genoeg zijn en of zij geen inbreuk kunnen maken op het recht op gelijke behandeling. Hoewel de twijfels terecht zijn, zullen deze in het geval van de toepassing in standaardzaken kunnen worden weggenomen. Omdat eenvoudige

algoritmen volstaan in standaardzaken, is de werking hiervan voor de mens goed te begrijpen.

Ook zal de mens altijd kunnen controleren hoe het algoritme tot een uitkomst is gekomen en of dit rechtvaardig is.

Het is goed om te weten dat AI een rol kan gaan spelen binnen standaardzaken bij de rechtspraak en op welke manier AI deze rol kan gaan vervullen. Echter, voordat deze technieken kunnen worden ingezet zal de rechtspraak eerst moeten digitaliseren. Het is onbegrijpelijk dat processtukken digitaal worden opgesteld door de procespartijen, maar dat de rechtbank verlangd dat deze stukken worden omgezet naar een papieren versie omdat zij

deze stukken niet digitaal kunnen ontvangen. Zolang de rechtspraak niet digitaliseert zullen AI-systemen hun werk niet kunnen doen.

De eindconclusie die daarmee getrokken kan worden is dat standaardzaken zich uitstekend lenen voor de inzet van AI-systemen. Zowel de taken van de griffiemedewerkers als die van de rechters kunnen worden verlicht. Echter, de ondersteuning door AI-systemen zal nooit van de grond komen zolang de rechtspraak niet digitaliseert. Bij het digitaliseren van de

rechtspraak ligt het begin van de inzet van AI binnen standaardzaken.

Bibliografie

Ahsmann e.a. 2019

Raad voor de rechtspraak, Algoritmes in de rechtspraak. Wat artificiële intelligentie kan betekenen voor de rechtspraak, Rechtstreeks 2019/2

Coenraad & Ingelse 2017

L. Coenraad en P. Ingelse, ‘Afscheid van de klassieke civiele procedure?’ 08-06-2017 Commission, ‘Artificial Intelligence for Europe’ COM (2018) 237 final

Ferucci 2012

Ferrucci, D. A. (2012). Introduction to ‘This is Watson’. IBM Journal of Research and Development, 56(3.4), 1-1.

Jajal, T.D. (21 mei 2018). Distinguishing between Narrow AI, General AI and Super AI.

Geraadpleegd van https://medium.com/mapping-out-2050/distinguishing-between-narrow-ai-general-ai-and-super-ai-a4bc44172e22

Kulk & Van Deursen 2020

S.Kulk & S. Van Deursen, ‘Juridische aspecten van algoritmen die besluiten nemen’ 2-6-2020 Prakken 2018

H. Prakken, ‘Komt de robotrechter er aan?’, NJB 2018/207, afl. 4.

Prins & Roest 2018

Prins, C., & Roest, J. (2018). AI en de rechtspraak: Meer dan alleen de ‘robotrechter’. NJB, 93(4), 260-268.

Redactie Mr. (23 november 2016). In 2030 zullen computers rechtspreken. Geraadpleegd van https://www.mr-online.nl/in-2030-zullen-computers-rechtspreken/

Reiling 2019

A.D. Reiling, ‘De rechtspraktijk: toepassing van AI in de rechtspraak’, Computerrecht 2020/6 Surden 2019

H. Surden, Artificial Intelligence and Law: An Overview, 35 Ga. St. U. L. Rev. (2019).

Van Eck, Bovens & Zouridis 2018

Marlies van Eck, Mark Bovens & Stavros Zouridis,’Algoritmische rechts toepassing in de democratische rechtsstaat’, NJB 2018/2101

Van Ettekhoven & Marseille 2016

B.J. van Ettekoven, B. Marseille, ‘Afscheid van de klassieke procedure in het bestuursrecht’, NJV Preadvies 2016

Vetzo, Gerards & Nehmelman, 2018

M.J. Vetzo, J.H. Gerards & R. Nehmelman, 2018, Algoritmes en grondrechten, Den Haag:

Boom Juridisch, 2018 Wechsler 1944

D. Wechsler, “The measurement of adult intelligence ”Baltimore: Williams & Wilkins, 1944