De volgende thema’s zijn besproken in subgroepen tijdens de regiobijeenkomsten:
• Vitaal ouder worden
• Leefstijl en preventie
• Veilig wonen (met behulp van technologie)
• Veilig buitenshuis verplaatsen
• Eenzaamheid
7.1 Vitaal ouder worden
Het brede thema Vitaal ouder worden is in één van de subgroepen
besproken. Hierin is als belangrijk onderwerp de digitale kwetsbaarheid van ouderen genoemd. Door de covid-19 maatregelen is het ontbreken van digitale vaardigheden een groter probleem geworden en daarnaast
heeft is de noodzaak meer op het netvlies van de maatschappij gekomen. Een goed netwerk hebben en onderhouden is belangrijk, bijvoorbeeld in de straat, de wijk, kerk, verenigingsleven. Maar ook een betrokken huisarts of POH-ouderen is van belang. Wanneer fysiek ontmoeten niet mogelijk is (bijvoorbeeld door de covid-19 maatregelen, maar ook wanneer familie ver weg woont of door fysieke beperkingen men minder mobiel is), kan digitale communicatie een uitkomst bieden.
Een ander onderwerp besproken tijdens de regiobijeenkomst is
beschikbare woningen zijn voor senioren die ook betaalbaar zijn.
Aanknopingspunt vanuit de regiobijeenkomst is de inzet op het bij elkaar laten wonen van ouderen en jongeren. Zodat de doelgroepen van elkaar kunnen leren en elkaar kunnen helpen.
Deelnemers geven aan dat het belangrijk is een toekomstbestendige woning op tijd te regelen, bijvoorbeeld al rond de leeftijd van 65 jaar.
Financiële middelen zijn hiervoor nodig, maar niet alle ouderen kunnen dit nog betalen. Via de gemeente zijn er vanuit de Wmo middelen beschikbaar voor de aanschaf van hulpmiddelen. Kennis hierover onder ouderen en hun naasten moet overzichtelijk, toegankelijk en helder zijn.
7.2 Leefstijl en preventie
Voor kinderen en jeugd hebben we de jeugdgezondheidszorg (JGZ) ingeregeld in Nederland. Tijdens de regiobijeen-komst wordt gesproken over of er wellicht meer ingezet moet worden op ouderengezondheidszorg, die
preventief en aan de voorkant hulp biedt aan ouderen. Om preventief te werk te
gaan, is samenwerking tussen professionele organisaties en
vrijwilligers(organisaties) essentieel. Deze samenwerking moet versterkt worden, waarbij privacy een punt van aandacht/vraagstuk is.
Ervaring is dat projecten in het informele circuit makkelijker opgezet kunnen worden. De deelnemers van de bijeenkomst geven dan ook aan dat bijvoorbeeld de gemeente en GGD dit moeten proberen te
stimuleren. Waarbij de gemeente en GGD dan de rol hebben van aanjager of verbinder. Door in te zetten op een 'Learning Community’
❶
kan men zoveel mogelijk informatie met elkaar delen en dus ook van elkaar leren.
Tot slot wordt nadrukkelijk aangegeven dat het van belang is om met ouderen en hun mantelzorgers zelf te praten, in plaats van over de doelgroep. Verbinding hebben en houden met de doelgroep en hun omgeving is nodig. Door de invulling van de voucher de Juiste Zorg op de Juiste Plek met dit traject is hierin een belangrijk stap gezet. Dit is als zeer prettig ervaren door de deelnemende ouderen, andere deelnemers en door de gezamenlijke opdrachtgever.
7.3 Veilig buitenshuis verplaatsen
Veilig buitenshuis verplaatsen betekent voor de deelnemers aan de regiobijeenkomst naar buiten kunnen en durven te gaan. Geconstateerd wordt dat bepaalde voorzieningen in de wijk fysiek wegvallen door de digitalisering (bijvoorbeeld de bank en postkantoor). Dit zorgt ervoor dat deze voorzieningen niet toegankelijk zijn voor ouderen die in mindere mate digitaalvaardig zijn. Naast zorg in de nabijheid
(bijvoorbeeld de huisarts en de huisartsenpost voor avonduren en in het weekend) zijn ook winkels en OV-haltes in de nabijheid van belang.
Tijdens de regiobijeenkomst wordt geconstateerd dat, ondanks de
wachttijd, vervoer is geregeld. Zo kunnen ouderen in de regio bijvoorbeeld gebruikmaken van vrijwilligersvervoer.
Wanneer woningen of appartementen voor ouderen georganiseerd worden, dan is het essentieel winkels in de nabijheid zijn zodat dat ouderen zelfstandig naar de supermarkt kunnen.
7.4 Veilig wonen (met behulp van (zorg)technologie) Het gebruik van zorgtechnologie is steeds meer
in opkomst. De inzet van zorgtechnologie kan helpen om langer zelfstandig te blijven wonen.
Hierbij kan gedacht worden aan valbeveiliging, het op afstand monitoren of het goed gaat met de persoon, mogelijk in combinatie met camerabewaking. Maar ook vormen van domotica, zoals een apparaat dat bijhoudt waar de persoon zich bevindt. Als de persoon de weg niet meer naar huis weet, kan deze hiermee worden geholpen. Ook beeldschermzorg is een vorm van zorgtechnologie die ingezet kan worden.
Zorgtechnologie helpt om een andere manier van zorg mogelijk te maken, maar kan ook zelfzorg mogelijk maken. Een voorbeeld hiervan is dat het monitoren van de bloeddruk en de bloedsuiker steeds beter door de cliënt zelf kan worden gedaan.
Tijdens de bijeenkomst is gesproken over de bijdrage die zorg-technologie kan leveren aan het langer thuis blijven wonen. Over het algemeen vonden de deelnemers dat zorgtechnologie een goede
❶
bijdrage kan leveren aan het langer thuis blijven wonen van ouderen.
Hier zijn echter wel een aantal voorwaarden aan:
• De persoon waar zorgtechnologie wordt ingezet, moet goed begrijpen hoe dit werkt en wat hij/zij ermee kan.
• Voor mensen met dementie is de inzet van zorgtechnologie waar ze zelf wat mee moeten lastig. Het kan voor deze doelgroep wel worden ingezet om bijvoorbeeld weglopen te voorkomen.
• Het gebruik van zorgtechnologie is een mooie aanvulling, maar geen directe vervanging van zorg.
De meeste deelnemers gaven aan gebruik te willen maken van zorgtechnologie om langer thuis te kunnen blijven wonen. De
zorgtechnologie moet wel veilig zijn en de privacy moet voldoende zijn geborgd. Ook moet de inzet van zorgtechnologie voldoende
meerwaarde bieden.
Tijdens de bijeenkomst is uitgebreid aandacht besteed aan
digivaardigheid. Er moet veel meer aandacht worden besteed aan het ontwikkelen van de digivaardigheid van ouderen. De ontwikkeling van nieuwe technologieën gaat snel, er komen steeds meer nieuwe
technieken bij, waar ook ouderen mee moeten leren omgaan. Dit geldt niet alleen voor zorgtechnologie, maar ook op ander vlakken, zoals nieuwe manieren om bankzaken te regelen. Met name kwetsbare ouderen hebben hier moeite mee. Dit betekent in sommige gevallen dat ze steeds afhankelijker worden van anderen, bijvoorbeeld voor het regelen van bankzaken en het communiceren met de overheid (zoals de belastingdienst). Dit kan ervoor zorgen dat kwetsbaarheid onder ouderen toeneemt.
Wie heeft een rol bij het inzetten van zorgtechnologie? De deelnemers zagen voor zowel de zorgaanbieder als de financier (gemeente,
zorgverzekeraar etc.) een rol. De financier in het mogelijk maken van de inzet van technologie en de aanbieder met name in het leveren van de dienstverlening met zorgtechnologie.
De belangrijkste voorwaarde die de deelnemers aangaven was dat er een samenwerking moet zijn tussen de diverse partijen die betrokken zijn bij zorgtechnologie. Zij moeten gezamenlijk nadenken over wat voor de persoon waar ze zorgtechnologie willen inzetten, belangrijk is.
7.5 Eenzaamheid
Grafiek 11 laat het percentage eenzaamheid zien per gemeente.
Het landelijke gemiddelde van eenzaamheid ligt op 39%. Het is zichtbaar dat in de stedelijke gemeenten de problematiek groter is. Dit gegeven wordt tijdens de regiobijeenkomst herkend. In een stad is het makkelijker om een anoniem bestaan te leiden.
Eenzaamheid leidt tot grotere
problemen, wat uiteindelijk ook een grote kostenpost kan worden. Door eenzaamheid aan te pakken, kan voorkomen worden dat iemand schade oploopt door de gevolgen.
❶
❷
❸
❹
❺
❻
❼
❽
Grafiek 11. Percentage mensen met eenzame gevoelens Bron: Volksgezondheid en Zorg, cijfers van Eenzaamheid, 2016
Uit de bijeenkomst komt dat eenzaamheid doorbroken kan worden door het bespreekbaar en bekend te maken. Eenzaamheid oplossen doen we niet door uit te zoeken hoeveel mensen eenzaam zijn, maar door actie en te doen.
Concreet aanknopingspunt zou het organiseren van een meldpunt kunnen zijn. Naast een meldpunt is het ook essentieel eenzaamheid te
van belang dat na de melding/signalering er heldere (werk)afspraken zijn over wie de melding vervolgens oppakt, zodat men aangesproken kan worden op verantwoordelijkheden.
Daarnaast is, zeker in de periode van de corona uitbraak, inzet op digitalisering nodig. Als iemand geen (klein)kinderen heeft om te helpen, dan kan bijvoorbeeld een vrijwilliger of professional ingezet worden om iemand op weg te helpen. Tot slot, eenzaamheid speelt niet alleen bij (kwetsbare) ouderen, maar is een probleem door alle
leeftijden heen, van 0 tot 100. Zoek daarom juist de breedte en zoek intensieve samenwerking met bijvoorbeeld onderwijs, jeugdwerk, consultatiebureaus et cetera.
0 10 20 30 40 50 60
Alblasserdam Dordrecht Gorinchem Hardinxveld-Giessendam Hendrik-Ido-Ambacht Hoeksche Waard Molenlanden Papendrecht Sliedrecht Zwijndrecht
Percentage mensen met eenzame gevoelens
❶
Op basis van de bevindingen vanuit de data-analyse en de regiobijeenkomst bevelen we in het algemeen aan om:
• Naast de verwachte groei van het aantal VV-Wlz-indicaties in de regio, ook rekening te houden met de verschuiving in de zwaarte van de zorgprofielen;
• Ondersteuning te bieden aan de krimpende groep mantelzorgers en vrijwilligers (vaak in de leeftijd 50 – 75 jaar) in de regio;
• In te zetten op het preventief voorbereiden van ouderen op het vitaal ouder worden;
• Inzetten op het voorkomen en bestrijden van digitale
kwetsbaarheid, tijdens de huidige situatie rondom corona, maar ook zeker wanneer deze pandemie over is.
• In gesprek te blijven mét ouderen, en niet te spreken over ouderen.
Dit is als zeer positief en constructief ervaren door zowel de opdrachtgevers als de deelnemers van de bijeenkomst.
Doel van dit onderzoek is te komen tot concrete aanknopingspunten voor een aantal sub-thema’s. Hier geven we aanknopingspunten en aanbevelingen per thema.
• Vitaal ouder worden:
— Inzet op voldoende beschikbare en betaalbare woningen voor senioren.
— Inzet op combinatiewoningen met jongeren en ouderen/
— In samenwerking met gemeenten zorgen voor overzichtelijk, toegankelijke en heldere informatie over mogelijkheden Wmo-voorzieningen.
• Leefstijl en preventie
— Mogelijkheden onderzoeken voor organiseren preventie ouderengezondheidszorg.
— Blijf in gesprek met de doelgroep, zowel met de ouderen als mantelzorgers.
— Investeer in en ondersteun initiatieven uit het informele circuit.
• Veilig buitenshuis:
— Ondersteun ouderen in de digitalisering van bankzaken en de post, waarvan de fysieke kantoren wegvallen.
— Blijf inzetten op vervoer, zoals vrijwilligersvervoer.
• Eenzaamheid:
— Organiseer een meldpunt voor eenzaamheid met heldere afspraken over opvolging.
— Zet in op signalering op eenzaamheid bij ouderen via bijvoorbeeld huishoudelijke hulp, thuiszorg, huisarts.
— Zoek samenwerking met partijen als onderwijs en jeugdwerk om de breedte van het probleem aan te pakken.