N. B.: Uit andere bronnen (o.a voorbeeldbedrijven geïntegreerd bosbeheer) weten we dat deze resultaten niet representatief zijn voor alle gemeentelijke bosbeheerders.
6 Conclusies en aanbevelingen
6.6 Realisatie overheidsdoelstellingen
Onderzoeksvraag 6: In hoeverre worden beleidsdoelstellingen van het overheidsbeleid gerealiseerd?
• Gezien de populariteit van geïntegreerd bosbeheer is de introductie van het begrip geïntegreerd bosbeheer in de beroepspraktijk goed geslaagd. Het begrip is algemeen geaccepteerd en van weerstanden is nauwelijks sprake.
• De interpretatie van het begrip geïntegreerd bosbeheer en de invulling als praktische beheersvorm loopt sterk uiteen.
• Er zijn grote verschillen in manier waarop provincies geïntegreerd bosbeheer proberen te stimuleren.
• Ondanks de inspanningen die provincies zich hebben getroost zijn veel boseigenaren onbekend met de provinciale subsidie- en andere stimuleringsregelingen.
• Geïntegreerd bosbeheer draagt bij aan het bereiken van de doelen die de overheid zich heeft gesteld: natuurwaarden in het bos nemen toe, bos wordt aantrekkelijker voor recreanten en houtproductie blijft in de toekomst mogelijk.
6.7 Aanbevelingen
Op basis van de onderzoeksresultaten en de gevoerde discussies in de begeleidingsgroep van het onderzoek zijn de volgende aanbevelingen geformuleerd:
Aanbeveling 1
Nu is gebleken dat er een beheersvorm is die de doelen van de overheid goed lijkt te verwezenlijken en die bovendien door bosbeheerders is omarmd als dé beheersvorm voor de toekomst, zou de overheid dit momentum moeten benutten door de knelpunten weg te nemen die er nog in de beheersvorm en de uitvoering zijn.
Aanbeveling 2
De overheid zou de kennisoverdracht met betrekking tot geïntegreerd bosbeheer krachtig moeten ondersteunen en moeten trachten om hiermee alle bosbeheerders te bereiken. Dit vereist een adequaat kennis- en informatiesysteem voor de bosbouw. Verspreiding van reeds beschikbare informatie op grote schaal (ook via de elektronische media), het (laten) organiseren van cursussen en excursies en het ondersteunen van voorbeeldbedrijven zouden hiervan onderdeel uit kunnen maken. Omdat bij veel beheerders de link tussen maatregelen en doelen ontbreekt verdient het aanbeveling om bij voorlichting en onderwijs speciaal aandacht te besteden aan beheersplanning en monitoring.
Aanbeveling 3
Binnen de categorie (kleinere) particuliere en gemeentelijke boseigenaren hebben beheerders vooral behoefte aan heldere en concrete beheersadviezen. Voorlichting en ondersteuning van deze doelgroep zou vooral via de Bosgroepen moeten lopen, gezien het vertrouwen dat de Bosgroepen bij hun leden genieten en de kennis-op-maat die zij kunnen bieden. Het verdient aanbeveling bij de voorlichting ook aandacht te besteden aan de categorie eigenaren kleiner dan 5 ha.
Aanbeveling 4
Naast advies op maat is over de hele linie meer aandacht nodig voor de professionele bedrijfsmatige toepassing van geïntegreerd bosbeheer (doelgericht, planmatig, deskundig). Hierbij valt te denken aan specifieke vakbekwaamheidscursussen, zo mogelijk binnen het kader van een kwalificatiestructuur voor het bosbouwonderwijs. Voor een blijvende verankering in de beroepspraktijk moeten het reguliere onderwijs en het bestaande cursusaanbod goed afgestemd blijven op de kennisbehoefte.
Aanbeveling 5
Om antwoord te kunnen geven op de vragen die bij beheerders leven, verdient het aanbeveling te blijven investeren in kennisontwikkeling; de volgende onderwerpen worden in dit onderzoek als wenselijk gesignaleerd:
• de aanwas en de kwaliteitsontwikkeling van hout in het gemengde bos
• de wensen van recreanten ten aanzien van het bos
• de mogelijkheden om beleidsinstrumenten zo in te zetten dat de kwaliteit van toepassing van geïntegreerd bosbeheer wordt gestimuleerd en gegarandeerd
• het nader specificeren van de natuurwaarden in het bos en vaststellen hoe deze per situatie het best kunnen worden ingevuld (concrete beheersadviezen).
Aanbeveling 6
Het verdient aanbeveling om na 5 jaar opnieuw een onderzoek uit te voeren naar de uitvoering van geïntegreerd bosbeheer. Monitoring van de toepassing en effecten van geïntegreerd bosbeheer moet een belangrijk en voortdurend aandachtspunt blijven. Het meetnet functievervulling zou ook een rol kunnen spelen bij toekomstige beleidsrapportages over de kwaliteit van geïntegreerd bosbeheer, mits het meetnet hiervoor adequaat wordt ingericht.
Literatuur
Al, E.J. (red.) , 1998. Studiedag Werkgroep Natuurtechnisch bosbeheer, visies en ervaringen over beheer van natuur in bos. Werkdocument IKC Natuurbeheer, nr. W-159, Wageningen, 29 pp.
Al, E.J. (red.), 1995. Natuur in bossen. IKC Natuurbeheer, Rapport nr. 14, Wageningen, 329 pp.
Berger E.P., J. Luijt en R.A.M. Schrijver, 2000. Bedrijfsuitkomsten in de Nederlandse particuliere bosbouw over 1998. Landbouw-Economisch Instituut, ’s Gravenhage, 69 p.
Berris, L. 1991. Geïntegreerd bosbeheer bij Natuurmonumenten In : Natuurontwikkeling op bos- bedrijven, verslag van het symposium, IBN, Wageningen.
Boer, J.C.J. de, en G.A.J. Vis., 1991. Bosvisie Zuid Holland, een vertaling van het meerjarenplan bosbouw. Ministerie van LNV, Directie Bos- en Landschapsbouw., Den Haag 48 pp.
Boersma, F. , E.C. Klein Lebbink en J.M. Paasman, 199?. Multifunctioneel bos: op zoek naar een evenwicht. Ervaringen van Staatsbosbeheer met het integraal beheren van bossen. Staatsbosbeheer en IKC Natuurbeheer. IKC brochure C-12, 21 pp.
Bosschap, 2000. Houtkap in Nederlandse bossen…..moet dat nou écht? Boschap, Zeist, 9 pp. Buiting, R. en J. ten Tuynte, 1997. Dood hout in multifunctioneel bos. In : Nederlands Bosbouw- tijdschrift 69 (5), september/ oktober 1997, p 225 – 230.
Bussink, C.B., E.A.P. Wieman en A.F.M. Olsthoorn, 1997. Verwachting en knelpunten van kleinschalig bosbeheer. Enquête onder boseigenaren en bosbeheerders. IBN-Rapport 285, 144 pp.
Claessens B.J.M. et al (werkgroep geïntegreerd bosbeheer), 1998. Hout en Natuur, project stimulering geïntegreerd bosbeheer. Provincie Gelderland, Arnhem, 24 pp.
Claessens, B.J.M. en M.R. Ronden, 1996. Gelders Project Geïntegreerd Bosbeheer. Nederlands Bosbouw Tijdschrift 68 (3): 92-105
Diverse auteurs, 1983. Dood hout in het bos. Themanummer Nederlands Bosbouwtijdschrift, jaargang 55, nr 2/3, februari/maart 1983.
Filius, A.M. , 1992. Moet ‘naturgemässe’ bosbouw bevorderd worden in Nederland? Een welvaartseconomische benadering. Nederlands Bosbouw Tijdschrift 64 (7): 304-312.
Gorgels, H., R. Lardinois en H. van den Bos, 1991. Bosbeheer in discussie. Nederlands Bosbouw Tijdschrift 63 (4) : 106-111
Graat, R.A. en D.H. Joustra, 1992. Toepassing van Pro Silva-ideeën in het beheer van multifunctioneel bos. Nederlands Bosbouw Tijdschrift 64 (6): 323-328.
Groene Ruimte, De, 1995. Inventariserend onderzoek ten behoeve van functietoekenning en –zonering van bossen in Flevoland. Provincie Flevoland, Lelystad, 74 pp plus bijlagen.
Grontmij Advies en Techniek BV, 1993. Functievergoeding Particulier Bos Provincie Overijssel, ontwerpregeling voor stimulering en beloning van de natuur- en recreatiefunctie van particulier bos in de provincie Overijssel. Zwolle, 36 pp plus bijlagen.
Hagedoorn T. et al, 1998. Beleidsvisie en stimuleringskader voor de Brabantse bossen. Provincie Noord Brabant, ’s Hertogenbosch, 67 pp.
Hassenkamp, J.G. , 1992. Grundsätze und Praxis des naturgemässen Waldbaues. Nederlands Bosbouw Tijdschrift 64 (7): 280-284.
Hekhuis, H., 1992. Bedrijfseconomische aspecten van naturgemäss bosbeheer. In Nederlands Bosbouw Tijdschrift 64 (7): 295-303.
Hekhuis, H.J. , A. Oosterbaan, M.N. van Wijk en C.A. van den Berg., 1998. Voorbeeldbedrijven geïntegreerd bosbeheer Gelderland. Wageningen, IBN rapport 342.
Hekhuis, H.J. , J.G. de Molenaar en D.A. Jonkers, 1994. Het sturen van natuurwaarden door bosbedrijven. IBN-rapport 078. Instituut voor Bos en Natuuronderzoek, Wageningen 145 pp. Hoefnagels, A., F.P. Kappenberg, J.J.M. Pouw en A.J.M. Peeters, 1998. Bosnota Limburg. Provincie Limburg, Maastricht, 116 pp.
Hunneman, K.A.C., 1998. Experimenten met geïntegreerd bosbeheer in Utrecht. In : Bosbouwvoorlichting, nr. 3, 1998, p 50 – 52. IKC Natuurbeheer, Wageningen.
Instituut voor Bos- en Natuuronderzoek, 1991. Natuurontwikkeling in bosbedrijven. Syllabus van het symposium op 27 en 28 november 1991. IBN, Wageningen en Directie NBLF, ’s Gravenhage.
Jagt, J.L. van der , M.F.F.W. Jans en J.M. Paasman, 1996. Geïntegreerd Bosbeheer ingekleurd. IKC Natuurbeheer Brochure Nr. B-17, Wageningen. 23 pp.
Jagt, J.L. van der et al, 2000. Geïntegreerd Bosbeheer. Praktijk, voorbeelden en achtergronden. Expertisecentrum LNV, Wageningen, EC LNV Nr 50. 215 pp.
Jagt, J.L. van der, 1993. Wat is geïntegreerd bosbeheer? In : Bosbouwvoorlichting 32 (9)
Jagt, J.L. van der, 1996. Regionale acties geïntegreerd bosbeheer. In : Bosbouwvoorlichting 35 (10). Jagt, J.L. van der, 1997. Kennis voor geïntegreerd bosbeheer, achtergrondkennis voor het in de praktijk toepassen van geïntegreerd bosbeheer. IKC werkdocument W-157, Wageningen 254 pp.
Janssen, P et al, 2001. De aanleg van geïntegreerde bossen. Een ideeënboek. Stichting Bos en Hout. Wageningen.
Klein, J.P.G. de en H. Schoonderwoerd, 1995. Plan van aanpak “stimulering geïntegreerd bosbeheer”.
Klein, J.P.G. de en J.J. Jansen, 1992. Planning en controle in ongelijkjarig bos. Nederlands Bosbouw Tijdschrift 64 (7), 313-322.
Klein, J.P.G. de, 1991. Van kaalkap naar selectieve kap, een nieuwe strategie voor het beheer van het bos in Nederland? Nederlands Bosbouw Tijdschrift, 64 (4).
Klingen S. en J. Sevenster, 1991. Geïntegreerd Bosbeheer. Zwolle, Natuur en Milieu Overijssel. 23 p.
Klingen, S., 1992. Geïntegreerd bosbeheer: enige aanknopingspunten voor het bestaande bos. In : Nederlands Bosbouw Tijdschrift 64, 1992 nr. 7.
Kuper, J.H. , 1992. Pro Silva en de Arbeitsgemeinschaft naturgemässe Waldwirtschaft, twee beheersbenaderingen voor de productie van hout. In: Nederlands Bosbouwtijdschrift, jaargang 64, nr. 7, december 1992. 285-291.
Londo, G., 1991. Natuurtechnisch bosbeheer. Deel 4 in de serie Natuurbeheer in Nederland. Pudoc, Wageningen, 190 pp.
Mensink, M.E., J. Tiemersma, en A.J.H. Willems 1990. Particuliere boseigenaren over hun doelstellingen en beheersbeslissingen. Ministerie van LNV, Directie Bos- en Landschapsbouw, Utrecht. 13 pp.
Miegroet, M. van, 1965. De toepassing van plentering in Nederland. Nederlands Bosbouw Tijdschrift 64 (10): 310-334.
Min. van L&V, 1985. Meerjarenplan Bosbouw - Regeringsbeslissing. Ministerie van Landbouw en Visserij, ’s Gravenhage. 162 pp.
Min. van LNV, 2000. Natuur voor mensen, mensen voor natuur; Nota natuur, bos en landschap in de 21e eeuw. Ministerie van Landbouw Natuurbeheer en Visserij, ’s Gravenhage. 51 + 55 pp. Oosterbaan, A. 2000. Begeleiding van natuurlijke verjonging. Alterra, Wageningen, 42 pp. Pro Silva Europa, 1996. Pro Silva. Uitgave Vereniging Pro Silva, Apeldoorn, 36 pp.
Provincie Noord Brabant 1998. Regeling Geïntegreerd Bosbeheer (uit: beleidsvisie en stimuleringskader voor de Brabantse Bossen). Provincie Brabant, 15 pp.
Raffe, J. K. van et al, 1998. Houtoogst bij kleinschalig bosbeheer. Instituut voor bos- en natuuronderzoek, Wageningen. IBN rapport 349, 105 pp.
Raffe, J. K. van en R.J.A.M. Wolf, 2000. Bedrijfsplanning Geïntegreerd Bosbeheer. Alterra, Wageningen Rapport 051, 34 pp plus bijlagen.
Reneman, D., M. Visser, E. Edelmann en B. Mors, 1999. Mensenwensen. De wensen van Nederlanders ten aanzien van natuur en groen in de leefomgeving. Reeks Operatie Boomhut, nr. 6. Bureau Intomart en Ministerie van Landbouw Natuurbeheer en Visserij, ’s Gravenhage, 159 pp.
Schaafsma, A.H., 1992. Effecten van een kleinschalig bosbeheer op de uitvoering en kosten van maatregelen. Nederlands Bosbouw Tijdschrift 64 (1992): 208-211.
Schulting, R. , 2000. Bos beheren met stijl : mogelijkheden en problemen van Gelderse boseigenaren en bosbeheerders bij het toepassen van geïntegreerd bosbeheer tegen de achtergrond van hun persoonlijke stijl van beheren. 81 pp. Wageningen Universiteit.
Verbeke, W. , 19??. Natuurgetrouwe bosbouw. Educatief Centrum Groenendaal en Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Dienst Waters en Bossen. Brussel, 48 pp.
Wieman, E.A.P. en H.J. Hekhuis, 1996. Bedrijfseconomische consequenties en functievervulling van kleinschalig bosbeheer. IBN rapport 205 deel A Hoofdtekst en deel B bijlagen. Wageningen 152 pp.
Wijk, M.N. van, M.J. Schelhaas en N.H. Edelenbosch, 1999. Effecten van een veranderend bosbeheer op de houtkwaliteit. Wageningen, IBN-DLO rapport 448.
Wijnia B.A. en D.H. Houwaard, 1995. Beslissingen in het bosbeheer, een verkennende studie naar bedrijfsstijlen in de bosbouw. Werkdocument IKC-Natuurbeheer, Wageningen. 54 pp plus bijlagen.
Wolf, R.J.A.M en M.R. Houtzagers, 2000. Behoud van structuurvariatie en menging in het Zeisterbos. Pro Silva-excursie oktober 1999. In: Nederlands Bosbouwtijdschrift 72-1: 13-15. Zwart, F.N. (red.), 1992. Studiekringnummer Pro Silva. In: Nederlands Bosbouw Tijdschrift jaargang 64, nr. 7, december 1992.