5. Conclusie en Discussie
5.2.4 Praktische implicaties
Bijzonder aan deze resultaten is dat de meeste moeders de geletterdheidsontwikkeling van hun kind thuis wel belangrijk vinden, maar zich desondanks passief opstellen en zichzelf geen rol toekennen in deze ontwikkeling. Zij geven daarbij aan dat zij hun kind niet ‘het verkeerde’ willen aanleren. Wat deze moeders wellicht niet weten, is dat een moeder een van de belangrijkste factoren is in de ontwikkeling van hun kind. Hun passiviteit kan daarom juist nadelig zijn, terwijl zij denken dat ze goed doen aan deze houding. Wellicht komt deze houding voort uit angst om fouten te maken of omdat moeders denken dat ze het niet kunnen. Daarbij geven sommige moeders aan dat zij er vanuit gaan dat hun kind zelf het initiatief neemt wat betreft het leren lezen of schrijven, zolang zij zorgen voor aanbod van materialen. Zij vertrouwen helemaal op de intrinsieke motivatie van hun kind, terwijl het kind ook extrinsiek gemotiveerd moet worden. De moeder moet daarom weten wat het belang is van haar houding tegenover de geletterdheidsontwikkeling van haar kind.
De ouders van de moeders hebben vroeger ook weinig aandacht besteed aan de geletterdheidsontwikkeling met als resultaat dat de moeders laaggeletterd zijn (geweest). Toch is dit voor de moeders geen extra reden om met hun eigen kinderen actief bezig te gaan met lezen en schrijven. Het lijkt erop dat de moeders niet goed weten hoe zij daadwerkelijk van belang kunnen zijn voor de ontwikkeling van hun kind en hoe zij hun kind kunnen stimuleren en ondersteunen in de geletterdheidsontwikkeling. Dit kan ook weer voortkomen uit het voorbeeld dat zij hebben gehad van hun eigen ouders.
Duidelijk is dat laaggeletterde moeders begeleiding en stimulans nodig hebben, zodat zij vervolgens de geletterdheidsontwikkeling van hun kind kunnen bevorderen. Deze hulp kan gegeven worden in cursussen, maar kan ook aangeboden worden door scholen waar hun kinderen naartoe gaan. De scholen zouden kunnen helpen door gericht te vragen naar het geletterdheidsniveau van ouders en hierop in te spelen. Ouders met een laag geletterdheidsniveau zouden op deze manier geholpen kunnen worden. Daarbij zouden cursussen Basisvaardigheden of cursussen lezen en schrijven zich niet alleen op activiteiten en vaardigheden moeten richten, maar juist ook op beliefs/visies van laaggeletterde moeders. Ouders moeten weten wat hun rol is in de ontwikkeling van hun kind, hoeveel invloed zij hebben en welke houding zij moeten aannemen. Maar ook wat zij als laaggeletterde kunnen doen om hun kind te stimuleren in de geletterdheidsontwikkeling. Meer begeleiding voor de laaggeletterde ouder kan zorgen voor een betere geletterdheidsontwikkeling voor hun kinderen, wat uiteindelijk resulteert in minder laaggeletterden in Nederland.
41
6. Bibliografie
Aarnoutse, C. (2004). Ontwikkeling van beginnende geletterdheid. Afscheidsrede Katholieke Universiteit Nijmegen.
Aarnoutse, C., van Leeuwe, J. & Verhoeven, L. (2004). Een onderzoek naar de ontwikkeling van enkele componenten van beginnende geletterdheid. Pedagogische Studiën.
Alexander, J.M., Johnson, K.E., Leibham, M.E. & Kelley, K. (2008). The Development of Conceptual Interests in Young Children. Cognitive Development, 23, 324-334.
Anderson, J. (1995). Listening to parents’ voices: Cross cultural perceptions of learning to read and to write. Reading Horizons, 35, 394-413.
Baker, L. & Scher, D. (2002). Beginning Readers' Motivation for Reading in Relation to Parental Beliefs and Home Reading Experiences. Reading Psychology, 23, 239–269.
Bennett, K.K., Weigel, D.J. & Martin, S.S. (2002). Children's acquisition of early literacy skills: Examining family contributions. Early Childhood Research Quarterly, 17, 295-317.
Boomstra, N., Dijk, van, M., Jorna, R. & Geert, van, P. (2012). Parent reading beliefs and parenting goals of Netherlands Antillean and Dutch mothers in the Netherlands. Early Child Development and Care,
183:11, 1605–1624.
Buisman, M. Allen, J., Fouarge, D., Houtkoop, W. & Velden, R, van der. (2013). PIAAC:
Kernvaardigheden voor werk en leven. Resultaten van de Nederlandse Survey 2012.
’s-Hertogenbosch/Utrecht: Expertisecentrum Beroepsonderwijs.
Burgess, S.R., Hecht, S.A. & Lonigan, C.J. (2002). Relations of the Home Literacy Environment (HLE) to the Development of Reading Related Abilities: A one-Year Longitudinal Study. Reading Research
Quarterly, 37, 408-426.
Bus, A.G. (1995). Geletterde peuters en kleuters. Amsterdam/Meppel: Boom.
Bus, A.G., IJzendoorn, M.H., van. & Pellegrini, A.D. (1995). Joint book reading makes for success in learning to read: A meta-analysis on intergenerational transmission of literacy. Review of Educational Research, 65, 1-21.
Bus, A.G., Henseler, K.G. & Klatter, E. (1991). Lezen en schrijven in de onderbouw: praktische implicaties
van het onderzoek naar 'emergent literacy'. Amersfoort: C.P.S.
Curenton, S.M. & Justice, L.M. (2008). Childrens Preliteracy Skills: Influence of Mothers’ Education and Beliefs About Shared-Reading Interactions. Early Education and Development, 19(2), 261-283.
DeBaryshe, B. & Binder, J. (1994). Development of an instrument for measuring parental beliefs about reading aloud to young children. Perceptual and Motor Skills, 78, 1303-1311.
DeBaryshe, B.D. (1995). Maternal belief systems: Linchpin in the home reading process. Journal of
Applied Developmental Psychology, 16, 1-20.
DeBaryshe, B.D., Binder, J.C. & Buell, J. (2000). Mothers’ implicit theories of early literacy instruction: Implications for children’s reading and writing. Early Child Developmental and Care, 160, 119-131.
42
Dickinson, D.K. & Smith, M.W. (1992). Long-term effects of teacher-child discussions of books they read on low-income children's vocabulary and story understanding. In Debaryshe, B.D. (Chair). Joint book-reading and emergent literacy. Symposium presented at the Conference on Human Development, Atlanta, G.A.
Evans, M.A., Reynolds, K., Shaw, D. & Pursoo, T. (2011). Parental Explanations of Vocabulary During Shared Book Reading: A Missed Opportunity. First Language, 31, 195-213.
Evans, M.A., Fox, M., Cremaso, L. & McKinnon, L. (2004). Beginning Reading: The views of parents and teachers of young children. Journal of Educational Psychology, 96(1), 130-141.
Fitzgerald, J., Spiegel, D.L. & Cunningham, J.W. (1991). The relationship between parental literacy level and perceptions of emergent literacy. Journal of Reading Behavior, 23:2, 191-213.
Garton, A., & Pratt, C. (1998). Learning to be literate: the development of spoken and written
language. Oxford: Blackwell.
Gutman, L.M. & Sulzby, E. (2000). The role of autonomy-support versus control in the emergent writing behaviors of African-American kindergarten children. Reading Research and Instruction, 39, 170-183. Goldberg, R.J., Higgins, E.L., Raskind, M.H. & Herman, K.L. (2003). Predictors of success in individuals with learning disabilities: A qualitative Analysis of a 20-year longitudinal study. Learning Disabilities
Research & Practice, 18(4), 222-236.
Groot, W., Maassen van den Brink, H. (2006). Stil vermogen, een onderzoek naar de maatschappelijke
kosten van laaggeletterdheid. Den Haag: Stichting Lezen en Schrijven.
Hall, N., Larson J. & Marsh, J. (2003). Handbook of early childhood literacy. Londen: Sage.
Hammer C.S., Miccio, A.D. & Wagstaff, D.A. (2003). Home literacy experiences and their relationship to bilingual preschoolers’ developing English literacy abilities. Language, Speech, and Hearing Services
in Schools, 34, 20-30.
Heath, S.B. (1986). Critical factors in literacy development. In De Castell, S., Luke, A. & Egan, K. Literacy,
society, and schooling. (pp. 209-229). Cambridge: Cambridge University Press.
Houtkoop, W., Allen, J., Buisman, M., Fouarge, D. & Velden, R. van der. (2012). Kernvaardigheden in
Nederland: Rapportage van de Adult Literacy and Life Skills Survey. ’s-Hertogenbosch/Utrecht:
Expertisecentrum Beroepsonderwijs.
Huebner, C.E. (2000). Promoting toddlers’ language development: A randomized trial of a community based intervention. Journal of Applied Developmental Psychology, 21, 513-535.
Kabeer, N. (1999). Resources, Agency, Achievements: Reflections on the Measurement of Women’s Empowerment. Development and Change, 30, 435 – 464.
KNAW (2012). Digitale geletterdheid in het voortgezet onderwijs. Vaardigheden en attitudes voor de
21ste eeuw. Amsterdam: KNAW.
Leibham, M. E., Alexander, J. M., & Johnson, K. E. (2013). Science interests in preschool boys and girls: Relations to later self-concept and science achievement. Science Education, 97(4), 574–593.
43
Les in Taal. (2016). Kenniselementen Beginnende Geletterdheid. [4 paragrafen]. Kennisplatform Taaldidactiek [website]. Beschikbaar:
http://lesintaal.nl/platform_taaldidactiek/3_beginnende_geletterdheid/kennisbasis.htm.
Leseman, P.P.M., & de Jong, P.F. (1998). Home literacy: Opportunity, instruction, cooperation, and social-emotional quality predicting early reading achievement. Reading Research Quarterly, 33, 294-319.
Lonigan, C.J., Burgess, S.R. & Anthony, J.L. (2000). Development of emergent literacy and early reading skills in preschool children: Evidence from a latent-variable longitudinal study. Development
Psychology, 36, 596-613.
Lynch, J., Anderson, J., Andeson, A. & Shapiro, J. (2006). Parents’ beliefs about young children’s literacy development and parents’ literacy behaviors. Reading Psychology, 27:1, 1-20.
McGillicuddy-De Lisi, A.V. (1982). The relationship between parents' beliefs about development and family constellation, socioeconomic status, and parents' teaching strategies. In Laosa, L.M. & Sigel, I.E. (2013) Families as learning environments for children. New York: Plenum Press.
McGillicuddy-De Lisi, A.V. (1985). The relationship between parental beliefs and children's cognitive level. In Sigel, I.E., e.a. (1992). Parental belief systems. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum.
Meagher, S.M., Arnold, D.H., Doctoroff, G.L. & Baker C.N. (2008). The Relationship Between Maternal Beliefs and Behavior During Shared Reading. Early Education and Development, 19(1), 138-160. Menheere, A. en Hooge, E. (2010). Ouderbetrokkenheid in het onderwijs. Een literatuurstudie naar de betekenis van ouderbetrokkenheid voor de schoolse ontwikkeling van kinderen. Kenniscentrum Onderwijs en Opvoeding van de Hogeschool van Amsterdam.
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. (2006). Kerndoelen Primair Onderwijs. Den Haag: Delthage.
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. (2011). Actieplan Laaggeletterdheid 2012-2015: ‘Geletterdheid in Nederland’. Terug te vinden op: http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en- publicaties/richtlijnen/2011/09/08/bijlage-1-actieplan-laaggeletterdheid-2012-2015-geletterdheid-in-nederland.html.
Morrow, L.M. (1983). Home and school correlates of early interest in literature. Journal of Educational
Research, 76, 221-230.
Murphey, D.A. (1992). Constructing the child: Relations between parents' beliefs and child out-comes.
Development Review, 12:2, 199-232.
Paratore, J.R., Melzi, G. & Krol-Sinclair, B. (1999). What should we expect of family literacy? Experiences of Latino children whose parents participate in an intergenerational literacy program. Newark, DE: International Reading Association.
Poolman, B.G. (2016). Differences in language development among young children in Northeast
44
Rakies, H. H., Pan, B. A., Luze, G., Tamis-LeMonda, C. S., Brooks-Gunn, J., Constantine, J., et al. (2006). Mother-child book reading in low-income families: Correlates and outcomes during the first three years of life. Child Development, 77, 924–953.
Rijksoverheid. (2016). Gevolgen laaggeletterdheid. [2 paragrafen]. Aanpak laaggeletterdheid.
[Website]. Beschikbaar:
https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/laaggeletterdheid/inhoud/aanpak-laaggeletterdheid. Saçkes, M., Işitan, S., Avci, K & Justice, L.M. (2015). Parents’ perceptions of children’s literacy motivation and their home-literacy practices: what’s the connection? European Early Childhood
Education Research Journal, 1-16.
Scaborough, H.S. & Dobrich, W. (1994). On the efficacy of reading to preschoolers. Developmental
Review, 14, 245-302.
Sénéchal, M. & LeFevre, J. (2002). Parental Involvement in the Development of Children's Reading Skill: A five-year Longitudinal Study. Child Development, 73, 45-460.
Sénéchal, M. & Young, L. (2008). The Effect of Family Literacy Interventions on Children’s Acquisition of Reading From Kindergarten to Grade 3: A Meta-Analytic Review. Review of Educational Research,
78(4), 880-907.
SLO (2016). Waarom concretisering van de kerndoelen? [5 paragrafen]. Verantwoording [Website]. Beschikbaar: http://ko.slo.nl/verantwoording/.
Sonnenschein, S. & Munsterman, K. (2002). The Influence of Home-Based Reading Interactions on 5-Year-Olds' Reading Motivations and Early Literacy Development. Early Childhood Research Quarterly,
17, 318-337.
Stichting Lezen en Schrijven. (2012). Actieplan laaggeletterdheid 2012-2015 ‘Geletterdheid in Nederland’. Beschikbaar: http://www.lezenenschrijven.nl/uploads/editor/bijlage-1-actieplan-laaggeletterheid-2012-2015-geletterdheid-in-nederland_(1).pdf
Stichting Lezen en Schrijven. (2015). Wat is laaggeletterdheid? [1 paragraaf]. Laaggeletterdheid. [Website]. Beschikbaar: http://www.lezenenschrijven.nl/feiten/laaggeletterdheid/.
Stichting Lezen en Schrijven. (2015). Werken aan taal is werken aan een toekomst. [9 paragrafen].
Stappenplan aanpak laaggeletterdheid bij ouders. [Pdf-bestand] Beschikbaar:
http://www.lezenenschrijven.nl/uploads/editor/LenS_Stappenplan_ouders_WEB.pdf.
Tullener, E. & Bree, E, de. (2014). Narratieve vaardigheden van Nederlands(talig)e laaggeletterde volwassenen. Stem-, Spraak- En Taalpathologie, 19, 120-140.
Turner, J.C. (1995). The influence of classroom contexts on young children’s motivation for literacy.
Reading Research Quarterly, 30, 410-441.
Verhoeven, L., & Aarnoutse, C. (Red.) (1999). Tussendoelen beginnende geletterdheid. Een leerlijn
voor groep1 tot en met 3. Nijmegen: Expertisecentrum Nederlands.
Weigel, D.J., Lowman, J.L. & Martin, S.S. (2007). Language development in the years before school: A comparison of developmental assets in home and child care settings. Early Child Development and
45
Weigel, D.J., Martin, S. & Bennett, K.K. (2006). Mothers’ literacy beliefs: Connections with the home literacy environment and pre-school children’s literacy development. Journal of Early Childhood
Literacy, 6(2), 191-211.
Wentink, H. (2012). Leren lezen en schrijven is een kunst. Voorkomen van laaggeletterdheid met
specifieke onderwijsbehoeften. Hengelo: Lectoraat Functionele geletterdheid in doorlopende
leerlijnen/Hogeschool Edith Stein/Expertis Onderwijsadviseurs.
Willemse, M., Jurrius, K. & den Hollander, I. (2011). Laaggeletterde jongeren op de agenda. Onderzoek
naar screening en aanpak van laaggeletterdheid onder jongeren in een Utrechtse regio. Met aanbevelingen voor Nederlandse gemeenten. Utrecht: Lectoraat Participatie en Maatschappelijke
ontwikkeling/Provincie Utrecht/Kenniscentrum Sociale Innovatie Hoogeschool Utrecht.
Whitehurst, G.J., Falco, F.L, Lonigan, C., Fischel, J.E., DeBaryshe, B.D., Valdez-Menchaca, M.C. & Caulfield, M.B. (1988). Accelerating language development through picture-book reading.
Developmental Psychology, 24, 523-558.
Whitehurst, G.J. & Lonigan, C. (1998). Child Development and Emergent Literacy. Child Development,
69, 848-872.
Wu, C.C. & Honig, A.S. (2010). Taiwanese Mothers' Beliefs About Reading Aloud with Preschoolers: Findings From the Parent Belief Inventory. Early Child Development and Care, 180, 647-669.
Zhou, H. & Salili, F. (2008). Intrinsic reading motivation of Chinese preschoolers and its relationships with home literacy. International Journal of Psychology, 43:5, 912-916.